Khoảng 2 - 3 chiếc trực thăng vần vũ, đổ vội giữa cánh đồng. Thiệu bước ra, đám tùy tùng nháo nhác theo sát bảo vệ. Trong bộ comple màu...
Bỗng, trời nổi trận mưa giông, tướng tá và lính ngụy loạn xạ t́m chỗ trú, đám bảo vệ loay hoay che dù cho Thiệu. Quàng vội chiếc áo mưa, bà Măo cúi xuống giả sửa lại đôi giày, tḥ tay vào bụng rút khẩu K54. Khoảng cách chỉ c̣n 7 - 8m, bà Măo nhắm thẳng tổng thống Việt Nam Cộng Hoà (VNCH) bóp c̣.
Đội trưởng du kích kiên trung
Sau nhiều giờ hỏi đường, chúng tôi mới t́m đến được nhà bà Trịnh Thị Thanh Măo (SN 1950, ngụ thôn Hà Xá, xă Triệu ái, huyện Triệu Phong, Quảng Trị). Tại đây, chúng tôi được nghe lại hành tŕnh ám sát Tổng thống ngụy quyền Nguyễn Văn Thiệu. Có lẽ, dù sự việc ấy đă xảy ra cách đây hơn 40 năm nhưng mỗi khi nhớ lại, trong tâm trí bà, nó vẫn như một thước phim quay chậm mới xảy ra ngày hôm qua. Bà tiếp chúng tôi trong căn nhà nhỏ treo đầy ảnh đen trắng thời chiến, bằng khen, giấy khen lồng trong khung kính trông rất ngăn nắp, gọn gàng. Người phụ nữ có khuôn mặt hiền hậu, đôi mắt sáng lạ thường, cái giọng sang sảng đậm chất Quảng Trị đă hút hồn người đối diện.
Năm 1964, ngụy quân, ngụy quyền đổ về lập căn cứ, dồn dân lập ấp, bố ráp thôn Hà Xá. Chúng giăng khẩu hiệu: “Đốt sạch, phá sạch, giết sạch”. Mục tiêu của chúng là lùa dân vào khu định cư để tách cộng sản ra ngoài, ḥng tiêu diệt. ở làng bà Măo, người chết oan như ngả rạ, con mất cha, vợ mất chồng, cuộc sống người dân hết sức hoảng loạn. Ḷng sục sôi căm thù, tuổi 15, bà Măo tham gia vào Đội thiếu niên An ninh mật Hà Xá và làm đội trưởng.
Bà Măo kể lại giây phút đối diện với Tổng thống Việt Nam Cộng ḥa.
Ngày đó, bà Măo cùng các thành viên trong đội có nhiệm vụ, liên lạc nắm t́nh h́nh địch, luồn sâu vào căn cứ địch vẽ sơ đồ doanh trại, hầm hào rồi lên rừng báo cho cơ sở. Lúc bà cải trang thành đứa trẻ chăn trâu, bí mật chuyển vũ khí, thuốc men vào căn cứ cách mạng, lúc lại hóa thân thành người bán hàng rong trà trộn vào ḷng địch cài bom hẹn giờ đánh xe, tiêu diệt địch… “Lợi dụng quân địch xuống xe mua hàng, tôi lén ném quả bom vào xe. Xe cứ thế mà bốc cháy. Rồi cài bom hẹn giờ ở kho xăng ngụy ái Tử - nơi cung ứng xăng chủ yếu cho máy bay địch ở Quảng Trị, thấy xăng chảy lênh láng, ngụy lồng lên tức tối nhưng cũng không làm ǵ được”, bà nhớ lại.
Đội thiếu niên mật Hà Xá ngày càng trưởng thành với những chiến công vang dội: Đánh cháy bốn xe cơ giới của địch, tiêu diệt nhiều tên địch, riêng bà tự tay làm nổ hai xe. Năm 18 tuổi, bà vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng và là Bí thư chi Bộ xă Triệu ái. Năm 1969, nghe tin Bác Hồ mất, bà nảy ra ư kiến phải tổ chức lễ truy điệu Bác ngay trong thôn Hà Xá, nơi căn cứ địch chiếm đóng để bắt bọn ngụy quân cùng làm lễ. Để dụ địch, bà cùng các cán bộ trong đội lợi dụng lễ cầu an rằm tháng 8 (lễ tế Thành hoàng của làng). Buổi lễ diễn ra trang nghiêm và đông đủ người dân trong thôn, xă. Ngụy quyền cũng được mời đến rất đông. Với vai tṛ Bí thư chi Bộ xă, chính bà là người đứng lên tuyên bố buổi lễ nhưng ông Hà Tồ, một cụ cao niên cảm mến cách mạng trong làng giành lấy nhiệm vụ ấy, bởi theo cụ nói: “Nếu có ǵ bất trắc, c̣n Măo lănh đạo phong trào, đối phó địch”. Nghe có lư, bà nhường lại cho cụ.
Đúng giây phút thiêng liêng, sau khi khấn vái, tất cả mọi người đều đứng dậy chỉnh tề chuẩn bị làm lễ. Bất ngờ, ông Hà Tồ dơng dạc: “Để tưởng nhớ công ơn Bác Hồ vĩ đại, một phút mặc niệm bắt đầu”. Dân làng cúi đầu tưởng niệm, th́ tất cả ngụy quân ngụy quyền lúc ấy cũng bắt buộc phải cúi đầu mà làm lễ, chúng không thể không theo. Bị lừa một cú đau đớn, chúng lồng lộn tức tối. Qua những tên chiêu hồi, chúng thanh lọc và bắt hết những người lănh đạo hôm ấy, trong đó có bà Măo. Bà bị tra tấn hết sức dă man nhưng vẫn kiên quyết không khai. Sau đó, bà bị giam 1 năm ở nhà tù Lao Xá (nay là Thành cổ Quảng Trị).
Vụ ám sát tổng thống ngụy quyền không thành
Vừa ra tù, đang trên đường về nhà, bà lại bị bọn ngụy quyền bắt đi. Lợi dụng chương tŕnh “b́nh định nông thôn”, chúng bắt hết những người từng theo cách mạng về làm lính địa phương dưới sự chỉ đạo của chúng. Địch dùng chính sách cộng giết cộng để quân ta giết quân ta, gây mất sự đoàn kết giữa bộ đội với dân. Thân xác th́ bị địch giam cầm nhưng ư chí sắc son, ḷng tin của bà luôn luôn hướng về lư tưởng cách mạng, về Bác Hồ.
Tuy vác trên vai súng đạn của địch, nhưng bà vẫn bí mật rải truyền đơn, bí mật liên lạc cùng cơ sở cách mạng. Giữa lúc quân địch lùng sục, bắt bớ, bố ráp, dồn dân vào ấp chiến lược, quân ta phải cố thủ. Thế chủ động nghiêng về phía ngụy quyền. Lúc ấy, bà nhận được thư của đồng chí Thủy – Trưởng Ty công an tỉnh Quảng Trị. Trong thư ông nói: “Dạo này t́nh h́nh lặng quá, cháu nên làm cái ǵ đó để thức tỉnh phong trào nhé, cố gắng bắt được “con” kha khá, nghĩa là “giết được tên tướng tá, đầu sỏ của địch”, bà giải thích.
Thế rồi, tháng 10/1970 địch khánh thành chương tŕnh “b́nh định nông thôn”. Chúng tổ chức cắm trại ba ngày. Bà Măo nhận ra rằng, đây là cơ hội làm một việc ǵ đó để thức tỉnh, cổ vũ phong trào. Bà liền lấy khẩu k54 được giấu kỹ càng trong túi xách với một số tư trang áo quần. Ngày đầu tiên trôi qua một cách nhanh chóng, địch tuần tra hết sức gắt gao. Tuy nhiên, ngày thứ hai, t́nh h́nh lắng dịu, điều kiện thuận tiện cho cơ hội để bà Măo bắt “con” kha khá. Bà nhớ lại: “Lúc ấy, thấy tên thiếu tá Nhiệm – Quận trưởng quận Triệu Phong đang đi hóng gió ở lùm dương dọc băi biển, tôi định rút khẩu k54 ám sát. Nhưng thấy ngụy quân theo sau bảo vệ rất đông… nên đành thôi”.
Ngày thứ ba, tại trường tiểu học Bồ Bản, xă Triệu Trạch, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, địch tổ chức làm lễ cắt băng khánh thành hệ thống “ấp chiến lược”, “b́nh định nông thôn”. Về dự lễ có rất đông quan chức cấp cao của chính quyền Sài G̣n. 15h chiều, khoảng 2 -3 chiếc trực thăng vần vũ, đổ vội giữa cánh đồng. Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu bước ra, đám tùy tùng nháo nhác theo sát bảo vệ. Thiệu xuất hiện đầy bất ngờ, bà ngạc nhiên lắm. Bởi trước đó, bà Măo không hề nghe thông tin Thiệu về dự lễ.
Trong bộ comple màu xám tro, Thiệu bước lên lễ đài cắt băng khánh thành. Bỗng, trời nổi trận mưa giông, quân địch loạn xạ t́m chỗ trú, đám bảo vệ loay hoay che dù cho Thiệu. Quàng vội chiếc áo mưa, bà Măo cúi xuống giả sửa lại đôi giày, tḥ tay vào bụng rút khẩu K54. Khoảng cách chỉ c̣n 7 - 8m, bà nhắm thẳng Tổng thống Thiệu bóp c̣. Cạch, viên đạn không nổ. Mặt bà tái dại đi, lại cúi xuống sửa giày. Cô du kích gan dạ tiếp tục lên đạn, xuyên qua tấm nilon bóp c̣ lần thứ hai. Cạch, lại không nổ. Ngay tức khắc bà lặng lẽ ḥa vào ḍng người, rút lui một cách nhẹ nhàng như chưa có chuyện ǵ.
Thời điểm ấy, cô du kích kiên trung mới vừa tṛn 20 tuổi. “Lúc ấy, ḿnh không biết súng bị sao nữa. Về kiểm tra mới biết, v́ trại dựng trên cát ở băi biển, khi ngủ ḿnh vùi túi xách vào cát nên cát dính vào súng lúc nào không hay”, bà Măo kể.
Tháng 5/1971, sau thời gian ém quân, bộ đội ta phản công. Địch thất thủ, ta giải phóng dân, phá được hầu hết "ấp chiến lược". Bà Măo thoát khỏi xiềng xích của giặc và rút lên rừng hoạt động cách mạng. Tháng 4/1972, trong một trận đánh, bà "hứng" một quả pháo khiến găy tay trái, chân trái, chín mảnh pháo găm vào người. Ngay lập tức, bà được đưa ra Bắc điều trị. Sau ba năm an dưỡng và học tập lư luận cách mạng, bà về đảm nhận chức vụ Phó Bí thư huyện ủy Triệu Phong. Đến năm 1980, bà được chuyển về công tác tại pḥng Văn hóa thông tin huyện. Năm 2002, v́ lư do sức khỏe, bà xin về nghỉ hưu trước hai năm.
V́ đất nước “quên” hạnh phúc riêng
V́ dành quá nhiều công lao cho cách mạng mà bà gác lại hạnh phúc riêng tư. Bây giờ trong căn nhà nhỏ ở Hà XáV, chỉ mỗi ḿnh bà vật vă với những di chứng hậu quả chiến tranh khi trái gió trở trời. Tuy nhiên, vẫn c̣n đó những đồng đội năm nào thường xuyên ghé thăm, động viên, ôn lại kỷ niệm xưa đă giúp bà vơi bớt phần nào nỗi hiu quạnh, bệnh tật. Câu chuyện ám sát hụt Nguyễn Văn Thiệu đă khắc vào tâm thức mọi người về một nữ du kích gan dạ, dũng cảm, một ḷng sắc son với lư tưởng cách mạng. Đó chính là nữ anh hùng Trịnh Thị Thanh Măo.
Đ́nh Văn - Vương Chân
NDT