Theo như giới học giả Trung Quốc nhận định về việc Nga – Triều tái lập liên minh là có lợi cho mục tiêu lớn của Bắc Kinh : Chống thế bá quyền của Mỹ!, trong lúc Nga – Triều đă kư kết thỏa thuận quan hệ đối tác khi tổng thống Vladimir Putin đă họp thượng đỉnh với lănh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un tại B́nh Nhưỡng, khiến phương Tây, kể cả Hàn Quốc và Nhật Bản, cho rằng chuyến thăm Bắc Triều Tiên của nguyên thủ Nga đặt Bắc Kinh vào thế khó xử .
Lănh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un đón tiếp tổng thống Nga Vladimir Putin tại B́nh Nhưỡng, ngày 19/06/2024. (Ảnh do KCNA phổ biến ngày 20/06/2024). AP
Theo trang The Diplomat (03/07/2024), điều duy nhất mà một bên là Mỹ cùng các đồng minh và bên kia là Trung Quốc đều đồng t́nh đó là chuyến thăm B́nh Nhưỡng của tổng thống Putin nhằm vực dậy mối « liên minh » bằng hữu xă hội chủ nghĩa có từ hàng thập kỷ giữa Bắc Triều Tiên và Nga (trước đó là Liên Xô) là cần thiết. Matxcơva hiện đang bị cô lập và suy yếu về mặt địa chính trị, hệ quả của cuộc chiến tổng lực mà Nga tiến hành tại Ukraina.
Về điểm này, David Teurtrie, tiến sĩ địa lư, Viện Nghiên cứu Cao học Công giáo, trả lời RFI Tiếng Việt, giải thích ít nhất có hai lư do để Nga và Bắc Triều Tiên thắt chặt hơn mối quan hệ đối tác.
David Teurtrie : « Như chúng ta đă biết, Bắc Triều Tiên là một quốc gia cực kỳ khép kín và đang hứng chịu các đ̣n trừng phạt quốc tế từ nhiều thập niên qua. Do vậy, nước này giờ hầu như trở nên "vô cảm" với các trừng phạt, nếu Bắc Triều Tiên có hợp tác với Nga th́ điều đó cũng không làm thay đổi ǵ nhiều cho nước này. Bắc Triều Tiên chẳng c̣n sợ các biện pháp trừng phạt của phương Tây, bởi v́ họ đă bị các đ̣n trừng phạt. Đây là điểm thứ nhất.
Điều thứ hai, Bắc Triều Tiên là một nước đă được quân sự hóa rất cao và có khả năng sản xuất số lượng lớn vũ khí, nhất là đạn pháo. Tuy nhiên, dù Nga sản xuất đạn pháo nhiều hơn của phương Tây, rơ ràng nước này muốn có thể sử dụng ngay một lượng lớn đạn pháo để giành lợi thế ở Ukraina và sau đó có lẽ cũng để tái lập kho dự trữ của ḿnh.
Trong bối cảnh này, Nga đă xích lại gần Bắc Triều Tiên. Dĩ nhiên là các nước trong khu vực như Nhật Bản và Hàn Quốc theo dơi vụ việc với nỗi lo lắng, bởi v́ họ sợ rằng đáp lại, Nga sẽ hỗ trợ Bắc Triều Tiên trong một số lĩnh vực. V́ vậy, sẽ có một sự tái cân bằng quân sự trong vùng, hệ quả gián tiếp của cuộc chiến ở Ukraina. »
Chỉ vài giờ sau khi Matxcơva và B́nh Nhưỡng kư kết hiệp ước quốc pḥng mới, ngoại trưởng Anthony Blinken khi trao đổi điện thoại với đồng cấp Hàn Quốc đă lên án mối hợp tác quân sự ngày càng được củng cố giữa Nga và Bắc Triều Tiên.
Trung Quốc « mềm mỏng »
Giới phân tích phương Tây e ngại rằng quan hệ giữa Kim Jong Un và Vladimir Putin c̣n khuyến khích Bắc Triều Tiên thêm hung hăng. Trên tuần báo kinh tế Anh, The Economist, chuyên gia Ankit Panda, Quỹ Carnegie v́ Ḥa b́nh Thế giới, tóm lược « đây là một cơ hội chiến lược lớn nhất cho Bắc Triều Tiên từ khi Chiến Tranh Lạnh kết thúc. »
Nếu như phương Tây đặc biệt chú ư đến chuyến công du B́nh Nhưỡng của nguyên thủ Nga, lo lắng về hợp tác quân sự giữa một nước Nga « hiếu chiến » và một Bắc Triều Tiên « bất hảo », th́ ngược lại Trung Quốc có những phản ứng rất « mềm mỏng », không tỏ ra quan ngại, nhưng cũng không hoan nghênh hiệp ước quốc pḥng Nga - Triều.
B́nh luận chính thức từ Bắc Kinh là tuyên bố của thứ trưởng ngoại giao Tôn Vệ Đông, « Bắc Triều Tiên và Nga, hai quốc gia láng giềng thân thiện, có nhu cầu trao đổi và phát triển mối quan hệ b́nh thường và cuộc gặp cấp cao của họ là những thỏa thuận song phương giữa hai nước có chủ quyền. »
Làm thế nào giải thích cho phản ứng « yếu ớt » này của Trung Quốc trước việc Nga và Bắc Triều Tiên xích lại gần hơn với một hiệp ước quốc pḥng mới, có nguy cơ làm nghiêng cán cân quyền lực giữa ba nước độc tài ?
Hăng tin Mỹ AP ngày 21/06/2024 dẫn phân tích của nhà nghiên cứu Victor Cha1 cho rằng đó có thể là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh chưa biết phải làm ǵ. Theo ông Cha, một số nhà phân tích ở Bắc Kinh có thể hoan nghênh quan hệ đối tác Nga - Triều, xem đấy như là cách để đẩy lùi thế thống trị của Mỹ, nhưng số khác lo lắng trước nguy cơ bất ổn do nước Nga gây ra, đưa xung đột ở châu Âu vào châu Á. Chính sách « hướng đông » của Nga buộc Trung Quốc phải cảnh giác rằng sự hiện diện ngày càng mạnh của Nga có khả năng gây ra bất ổn cho bán đảo Triều Tiên.
Thượng đỉnh Putin - Kim: Thời điểm thuận lợi
Nhưng nhà nghiên cứu Hemant Adlakha2 trên trang The Diplomat lưu ư, để hiểu được « thâm ư » của Bắc Kinh về sự kiện này, cần phải quan sát phản ứng của các nhà phân tích trên khắp cả nước cùng với nhiều tổ chức tư vấn, các khoa đại học ở Trung Quốc. Phần đông những người này đều có phản ứng về việc ông Putin ủng hộ Bắc Triều Tiên, ít nhất v́ ba điểm.
Thứ nhất, thời điểm hoàn hảo của thượng đỉnh Kim - Putin. Dựa vào các nguồn tin được loan truyền trên diễn đàn sohu.com, nhà quan sát Adlakha nhận thấy ngày giờ chuyến thăm B́nh Nhưỡng dường như đă được Matxcơva tính toán với sự tham vấn của Bắc Kinh. Tổng thống Nga Vladimir Putin đă rút ngắn thời gian chuyến thăm xuống c̣n một ngày, thay v́ hai ngày, khi đến B́nh Nhưỡng lúc ba giờ sáng mà không thông báo cho đồng nhiệm Bắc Triều Tiên.
Nhiều nhà phân tích Trung Quốc cho rằng, quyết định này của nguyên thủ Nga là nhằm tránh có những tác động bất lợi cho cuộc họp cấp cao ba bên Trung – Nhật – Hàn đang diễn ra và quan trọng hơn, theo quan điểm của Bắc Kinh, một ṿng đàm phán song phương mới Seoul – Bắc Kinh, cuộc họp cấp thứ trưởng 2+2 đầu tiên về ngoại giao và an ninh đang diễn ra cùng lúc tại Seoul.
Do vậy, để « giữ thể diện cho Kim Jong Un », tổng thống Nga đă dừng chân đột xuất hơn 5 tiếng đồng hồ ở Yakutsk, thủ đô cộng ḥa Sakha của Nga để thị sát và trao đổi với người dân địa phương. Và sự chậm trễ này cũng giúp Bắc Kinh tránh phải giải thích cho Seoul lư do Trung Quốc « im lặng » trước sự can dự của Nga (cùng với Bắc Triều Tiên) gây nguy hiểm cho t́nh h́nh an ninh bán đảo, v́ ông Putin chỉ bắt đầu chuyến thăm sau khi hội nghị 2+2 kết thúc.
Cải thiện quan hệ Trung Quốc - Liên Âu
Thứ hai,Bắc Kinh cho rằng việc Nga và Bắc Triều Tiên siết chặt quan hệ mang lại nhiều lợi thế. Đầu tiên hết, hiệp ước quân sự Nga – Triều khiến Mỹ lo ngại, thậm chí sợ hăi, và do vậy, đối với nhiều nhà phân tích, việc Putin và Kim xích lại gần hơn là « một sự lựa chọn hợp lư ».
Tiếp đến, việc B́nh Nhưỡng cung cấp đạn dược cho Matxcơva có thể giúp Bắc Kinh giảm bớt một số hoạt động giao thương với Nga, và như vậy giúp cải thiện mối quan hệ Trung Quốc - Liên Hiệp Châu Âu, do các nước Liên Âu xem việc xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng sang Nga là mối đe dọa lớn.
Sau cùng, các nhà b́nh luận Trung Quốc đánh giá, việc B́nh Nhưỡng xuất khẩu đạn pháo cho Nga có thể giúp cải thiện sự ổn định trên bán đảo Triều Tiên. Lư do là cuộc trao đổi này sẽ làm cạn kiệt kho vũ khí của Bắc Triều Tiên, giúp cho nỗ lực của Bắc Kinh duy tŕ ḥa b́nh và ổn định Đông Bắc Á.
Cũng theo phân tích từ giới học thuật Trung Quốc, những áp lực quân sự, đà bành trướng chủ nghĩa đế quốc Mỹ và các đồng minh NATO, từ sự mở rộng liên minh quân sự ở châu Âu, cuộc xung đột Nga – Ukraina, cho đến các liên minh quân sự do Mỹ dẫn đầu ở Đông Bắc Á nhắm vào Bắc Triều Tiên đă thúc đẩy Nga – Bắc Triều Tiên nâng cấp quan hệ. Chiến lược lâu dài của Mỹ và các đồng minh nhằm cô lập, kềm chế Nga và Bắc Triều Tiên sẽ tự động thúc đẩy hai nước hợp tác để đối phó với mối đe dọa chung này.
Cầu Đồ Môn : Lời hứa của Putin với Tập Cận B́nh
Lư do thứ ba được nhiều nhà phân tích nhắc đến và cho rằng c̣n quan trọng hơn cả Hiệp ước Đối tác Chiến lược Toàn diện Nga – Triều : Thỏa thuận giữa Putin và Kim về việc sớm xây dựng cây cầu xuyên biên giới bắc qua sông Đồ Môn. Điều này cho thấy tổng thống Nga đă giữ lời hứa với đồng nhiệm Trung Quốc nhân cuộc gặp thượng đỉnh hôm 16/5 : Cam kết đàm phán với Bắc Triều Tiên về cửa sông Đồ Môn.
Trong quá khứ, Trung Quốc đă để mất khu vực đông bắc giáp với Nga, Bắc Triều Tiên và vùng biển Nhật Bản đă rơi vào tay đế quốc Nga sau Hiệp ước Bắc Kinh khi quân đội Anh và Pháp chiếm đóng Bắc Kinh năm 1860. Ngày nay phần lănh thổ nhỏ này cản trở Trung Quốc tiếp cận biển Nhật Bản. Từ nhiều thập niên qua, Trung Quốc không ngừng t́m cách thúc đẩy dự án xây cầu, nối vùng Hồn Xuân (tỉnh Cát Lâm) của Trung Quốc với Sonbonguyok, Bắc Triều Tiên, nhưng bất thành.
Giao điểm biên giới giữa ba nước Nga, Trung Quốc, Bắc Triều Tiên trên sông Đồ Môn. © Wikipedia
Theo quan sát từ trang Nikkei Asia của Nhật Bản, các yếu tố như « Chiến tranh lạnh mới », nỗi khao khát vũ khí hạt nhân ngày càng lớn của B́nh Nhưỡng, xích mích ngày một tăng giữa hai miền Triều Tiên và nỗi bất an của Nhật Bản trước đà gia tăng sức mạnh quân sự của Trung Quốc đều có tác dụng gây trở ngại cho mong muốn ấp ủ từ lâu của Bắc Kinh nhằm tiếp cận Biển Nhật Bản thông qua biên giới sông Nga – Triều.
Giới học giả Trung Quốc có vẻ hào hứng với thỏa thuận cầu vượt biên giới sông Đồ Môn ở B́nh Nhưỡng, nhưng họ cũng không quên sự vỡ mộng đă tích tụ nhiều thập kỷ qua, khi hết thỏa thuận này đến thỏa thuận khác bị phớt lờ một cách lặng lẽ. Trong bối cảnh này, giới phân tích Trung Quốc theo dơi chặt chẽ mối quan hệ Nga – Triều trước khả năng đạt được ba mục tiêu của Trung Quốc : Cải thiện quan hệ với châu Âu, làm cạn kiệt kho vũ khí của Bắc Triều Tiên, và xây dựng cây cầu xuyên biên giới bắc qua sông Đồ Môn để ra biển Nhật Bản.
Do vậy, trả lời phỏng vấn RFI Tiếng Việt, tiến sĩ địa lư David Teurtrie, Viện Nghiên cứu Cao học Công giáo nhận định, trái với nhiều phân tích cho rằng đối tác quốc pḥng Nga - Triều khiến Trung Quốc khó chịu, việc Vladimir Putin và Kim Jong Un tăng cường quan hệ khó có thể làm tổn hại đến quan hệ Nga - Trung.
David Teurtrie : « Điều rơ ràng à Matxcơva rất chú ư đến quan điểm của Bắc Kinh, bởi v́ dẫu sao đi chăng nữa, đây c̣n là một đối tác lớn, một đối tác chính của Nga và hiển nhiên Nga không thể xa lánh Trung Quốc vào lúc này, đây không hoàn toàn là ư định của Matxcơva. V́ vậy, Nga sẽ phải tỏ ra cẩn trọng và chú ư đến những ǵ có thể khiến Trung Quốc e ngại là sự việc đă đi quá xa. Tôi nghĩ là họ vẫn sẽ khá cẩn thận.
Bây giờ điều chúng ta cần ghi nhớ là mối quan hệ giữa Trung Quốc và Phương Tây đang xấu đi. Đối với Bắc Kinh, mối quan hệ hợp tác này không hoàn toàn là một vấn đề. Thậm chí cách nay 5 hay 6 năm, điều đó có lẽ sẽ gây phiền phức, bởi v́ chúng có nguy cơ gây ra những căng thẳng mà Trung Quốc không mong muốn với phương Tây. Giờ chúng ta không c̣n trong giai đoạn đó nữa. »
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
