Bản đồ bầu cử năm nay.
Màu vàng là các tiểu bang chiến trường, các tiểu bang này dao động.
Các bang màu xanh (blue) do đảng Dân Chủ dẫn.
Các bang màu đỏ (red) do đảng Cộng Hoà dẫn.
Tổng số đại cử tri là 538, hiện tại Cộng Hoà chiếm 219, Dân Chủ chiếm 226.
Tổng số phiếu ở 7 bang chiến trường là 93, trong đó bà Kamala cần 44 phiếu và ông Trump cần 51 phiếu để thắng cử.
*****
Harris và Trump đang bám đuổi sát nút tại một số tiểu bang dao động khi một cuộc khảo sát cho thấy đảng Dân chủ đang dẫn trước ở Iowa.
Các ứng cử viên tổng thống Hoa Kỳ đă vận động tranh cử tại tiểu bang dao động quan trọng là Bắc Carolina vào thứ Bảy, nhằm mục đích giành thêm phiếu bầu cho cuộc bầu cử vào thứ Ba, ngày 5 tháng 11.
Máy bay của ông Trump và bà Harris chạm mặt nhau trên đường băng sân bay ở bang Bắc Carolina ngày 2-11, cho thấy mức độ cạnh tranh quyết liệt giữa hai người.
Đây là ngày thứ tư liên tiếp Phó Tổng thống Kamala Harris và cựu Tổng thống Donald Trump đến thăm cùng một tiểu bang vào cùng một ngày, cho thấy phiếu bầu từ một số tiểu bang quan trọng sẽ quyết định kết quả của cuộc bỏ phiếu.
Tính đến thứ Bảy, đă có hơn 73 triệu người Mỹ bỏ phiếu.
Harris đă tập hợp tại thành phố Charlotte cùng với ngôi sao nhạc rock Jon Bon Jovi và ca sĩ kiêm nhạc sĩ R&B Khalid, trước khi bất ngờ xuất hiện trong chương tŕnh Saturday Night Live.
Trong khi đó, Trump đă dừng chân tại tiểu bang Virginia, trước khi đến Gastonia và Greensboro ở Bắc Carolina.
*****
Trên toàn quốc, công cụ theo dơi cuộc thăm ḍ mới nhất của FiveThirtyEight cho thấy Harris dẫn trước với một điểm rất nhỏ là 1 điểm, trong phạm vi sai số. Không ai trong hai ứng cử viên hàng đầu vượt qua được mốc 50 phần trăm. Điểm trung b́nh của Harris là 47,9 phần trăm so với 46,9 phần trăm của Trump.
Tại các tiểu bang được gọi là Bức tường Xanh, thường nghiêng về đảng Dân chủ nhưng được coi là các tiểu bang dao động trong năm nay, Trump dẫn trước một chút với 47,9 phần trăm so với 47,6 phần trăm của Harris ở Pennsylvania, trong khi Harris dẫn trước 1 phần trăm ở Michigan và Wisconsin.
Trump dẫn trước Harris 1 phần trăm ở Nevada, 2 phần trăm ở Georgia và Bắc Carolina, và 3 phần trăm ở Arizona.
*****
Nhưng trong một sự thay đổi chính trị lớn có khả năng xảy ra ở Iowa, một tiểu bang mà Trump đă giành chiến thắng vào năm 2016 và 2020, một công ty thăm ḍ ư kiến đă chỉ ra rằng Harris dẫn trước Trump 3 phần trăm với tỷ lệ 47-44.
Cuộc thăm ḍ do tờ báo Des Moines Register và Mediacom cùng công bố cho thấy Harris nhận được sự ủng hộ từ phụ nữ, đặc biệt là trong nhóm nhân khẩu học lớn tuổi và trong số những cử tri độc lập không liên kết với một đảng phái chính trị nào.
*****
Khi vận động tranh cử tại thành phố Charlotte ở Bắc Carolina, Harris đă đưa ra lời kêu gọi nồng nhiệt tới các cử tri trẻ, một nhóm nhân khẩu học thiên về đảng Dân chủ, hăy đi bỏ phiếu. Tuy nhiên, các cuộc bầu cử trước đây đă chỉ ra rằng ít người trong số họ đến bỏ phiếu hơn so với những cử tri lớn tuổi.
Bà cũng tiếp tục chỉ trích Trump, nói rằng cựu tổng thống chỉ quan tâm đến lợi ích của ḿnh mà không có kế hoạch toàn diện cho tương lai.
"Nếu đắc cử, Donald Trump, ngay ngày đầu tiên, sẽ ngồi trong văn pḥng đó và suy nghĩ về danh sách kẻ thù của ḿnh", bà nói. "Nhưng khi tôi đắc cử, tôi sẽ thay mặt các bạn, thực hiện danh sách việc cần làm của ḿnh".
Sau khi vận động tranh cử ở Bắc Carolina, Harris đă xuất hiện trong loạt phim hài Saturday Night Live ở Thành phố New York cùng với diễn viên đóng vai cô trong chương tŕnh, Maya Rudolph.
"Tôi sẽ bỏ phiếu cho chúng ta", Rudolph nói với Harris.
*****
Trump đă tổ chức một cuộc mít tinh ở Virginia thiên về đảng Dân chủ giữa hai sự kiện ở Bắc Carolina lân cận. Đây là khởi đầu cho một chuỗi chiến dịch của ông ở Bắc Carolina, nơi ông sẽ vận động cho đến Ngày bầu cử.
Trump đă sử dụng cuộc mít tinh buổi tối của ḿnh ở Greensboro, Bắc Carolina, để nhận công v́ đă làm giảm ḷng tin vào phương tiện truyền thông Hoa Kỳ.
“Tin tức giả mạo ở đó, họ đă đạt tỷ lệ chấp thuận 92 phần trăm khi chúng tôi bắt đầu hành tŕnh này vào năm 2015. ” ông nói.
“The fake news back there, they were at 92 percent approval rating when we started this journey in 2015. And now they’re less than Congress, which is in the low 12s,”
“Tôi rất tự hào về điều đó v́ tôi đă vạch trần họ là giả mạo”.
Sau đó, ông quay lại một trong những chủ đề thảo luận yêu thích của ḿnh: Nỗi sợ nhập cư không có giấy tờ vào Hoa Kỳ.
"Tôi sẽ giữ các cộng đồng người Mỹ cho công dân Hoa Kỳ. Chúng ta sẽ có người Mỹ trong cộng đồng của ḿnh", Trump nói, lặp lại lời lẽ bản địa đă trở thành một phần trong chương tŕnh nghị sự "Nước Mỹ trên hết" của ông.
“I will keep American communities for American citizens. We’re gonna have American people in our communities,” Trump said, repeating the nativist rhetoric that has become par for the course in his “America First” platform.
Ông cũng nỗ lực điều chỉnh thông điệp chống nhập cư của ḿnh cho các cử tri không phải da trắng ở Hoa Kỳ, ví dụ như cảnh báo rằng nhập cư không bị hạn chế có thể làm suy yếu các cộng đồng người da đen.
"Nếu t́nh trạng này tiếp diễn, sẽ không c̣n quyền lực chính trị nào dành cho họ nữa", Trump nói. "Cộng đồng của họ sẽ chủ yếu là người di cư".
Harris, ông nói, “đă vi phạm lời tuyên thệ của bà, xóa bỏ biên giới có chủ quyền của chúng ta và giải phóng một đội quân băng đảng và tội phạm di cư từ các nhà tù và trại giam, nhà thương điên và các viện tâm thần từ khắp nơi trên thế giới, từ Venezuela đến Congo”.
“Ồ, Congo. Congo đang gửi rất nhiều người. Họ đang gửi người dân của họ vào tù. Hăy nghĩ đến số tiền họ tiết kiệm được và mối nguy hiểm, mối nguy hiểm của tất cả những điều đó”.
*****
Chiến dịch của Harris và Trump sẽ diễn ra như thế nào tiếp theo?
Harris sẽ đến Michigan và Pennsylvania
Vào Chủ Nhật, ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ sẽ đến Lansing, Michigan, trong hai ngày cuối cùng của mùa bầu cử.
Pennsylvania, một chiến trường quan trọng khác cũng như là một tiểu bang Rust Belt, sẽ là nơi Harris kết thúc chuỗi các cuộc vận động tranh cử của ḿnh vào Thứ Hai.
Bà có kế hoạch xuất hiện tại thành tŕ của người Mỹ gốc La tinh là Allentown cũng như các trung tâm đô thị lớn như Pittsburgh và Philadelphia vào đêm trước cuộc bầu cử.
*****
Trump đang trên đường đến Pennsylvania và Bắc Carolina
Vào Chủ Nhật, Trump sẽ rời Pennsylvania để trở lại tiểu bang phía nam để thăm Kinston, Bắc Carolina.
Và sau đó, vào Thứ Hai – đêm trước cuộc bầu cử – Trump sẽ đến thủ phủ của tiểu bang là Raleigh, Bắc Carolina.
*****
Các cuộc thăm ḍ gần đây cho thấy Trump đang dẫn trước Harris một chút ở Bắc Carolina.
Ứng cử viên Đảng Cộng ḥa Donald Trump cảnh báo cư dân vùng ngoại thành đang "bị tấn công" bởi những người phạm tội, trong khi đối thủ Đảng Dân chủ Kamala Harris nói ông ngày càng bất ổn khi hai ứng cử viên tổng thống vận động tranh cử ở khắp miền nam của Mỹ vào ngày thứ Bảy, chỉ ba ngày trước cuộc bầu cử tổng thống.
Với các cuộc khảo sát ư kiến dự báo một cuộc bầu cử sít sao mang tính lịch sử vào ngày thứ Ba, ông Trump và bà Harris bám sát các chủ đề quen thuộc.
Tại một cuộc tập hợp tranh cử ở Gastonia, bang North Carolina, ông Trump nói ông sẽ trục xuất hàng triệu người nhập cư nếu đắc cử và cảnh báo rằng nếu bà Harris thắng cử, "mọi thành thị ở Mỹ sẽ trở thành trại tị nạn tồi tàn, nguy hiểm."
Vận động tranh cử ở Atlanta, bà Harris nói cựu tổng thống Đảng Cộng ḥa sẽ lạm dụng quyền lực của ḿnh nếu ông trở lại Nhà Trắng.
“Con người này ngày càng bất ổn, ám ảnh với chuyện trả thù, ch́m đắm trong sự uất ức, và người này đang t́m kiếm quyền lực không bị kiểm soát," bà nói.
Hơn 72 triệu người Mỹ đă bỏ phiếu, theo Election Lab thuộc Đại học Florida, thấp hơn một chút so với tỉ lệ bỏ phiếu sớm cao kỉ lục năm 2020 trong thời ḱ COVID-19, nhưng vẫn cho thấy mức độ hào hứng cao của cử tri.
Bà Harris theo lịch tŕnh cũng đi vận động tranh cử ở Charlotte, thành phố lớn nhất của North Carolina.
Đây là ngày thứ tư liên tiếp các ứng cử viên vận động tranh cử tại cùng một bang -- một dấu hiệu cho thấy chiến trường tương đối nhỏ trong một cuộc bầu cử mà 43 bang khác của Mỹ, cộng với Địa khu Columbia (thủ đô Washington), được xem là không có tính cạnh tranh.
Khoảng 4 triệu phiếu bầu đă được bỏ tại North Carolina và các quận hạt phía tây bị tàn phá bởi cơn băo Helene dường như đang bỏ phiếu với tỉ lệ tương đương với phần c̣n lại của bang, theo giáo sư khoa học chính trị Michael Bitzer của trường đại học Catawba.
Ông Trump chỉ trích phản ứng của chính quyền liên bang trước thảm họa và lặp lại tuyên bố sai trái của ḿnh rằng tiền cứu trợ bị chuyển khỏi bang này để giúp đỡ những người nhập cư.
Ông cũng nói cư dân vùng ngoại thành của Mỹ, vốn được coi là nơi ít có tội phạm và các mối nguy hiểm khác, đang bị đe dọa.
"Các vùng ngoại thành giờ đang bị tấn công. Khi bạn ở nhà một ḿnh và bạn có một con quái vật vừa ra khỏi tù, sáu tội danh giết chết sáu người khác nhau," ông nói.
Tội phạm bạo lực đă giảm ở Mỹ vào năm ngoái. Nhưng ông Trump và các đồng minh của ông vẫn nhấn mạnh đến tội phạm trong chiến dịch tranh cử và gợi ư sai lạc rằng người nhập cư chịu trách nhiệm.
North Carolina ngả về ông Trump vào năm 2020 với các biệt chưa đến 1,5 điểm phần trăm và bầu một thống đốc Đảng Dân chủ trong cùng cuộc bầu cử đó, mang lại hi vọng cho cả hai đảng.
Ông Trump sau đó đi vận động ở Salem, bang Virginia, dù bang này ít có phần chắc sẽ bỏ phiếu cho ông làm tổng thống, trước khi trở về North Carolina để vận động vào buổi tối ở Greensboro.
Các cử tri Mỹ sẽ lựa chọn tân tổng thống vào ngày 5/11, giữa Phó Tổng thống Kamala Harris từ Đảng Dân chủ và cựu Tổng thống Donald Trump của Đảng Cộng ḥa.
Chúng ta hăy cùng xem lập trường của hai ứng viên thế nào và so sánh chính sách của họ liên quan đến một loạt vấn đề khác nhau.
Lạm phát
Bà Harris cho biết ưu tiên trong ngày đầu tiên làm tổng thống của bà sẽ là cố gắng giảm chi phí thực phẩm và nhà ở cho các gia đ́nh người lao động.
Bà cam kết sẽ cấm hành động thổi giá đối với hàng tạp hóa, giúp người mua nhà lần đầu, tăng nguồn cung nhà ở và tăng mức lương tối thiểu.
Tỷ lệ lạm phát tăng vọt dưới thời Tổng thống Biden, giống như ở nhiều nước phương Tây, một phần là do các vấn đề về nguồn cung hậu đại dịch Covid và cuộc chiến tranh Ukraine. Sau đó lạm phát đă giảm.
Ông Trump hứa sẽ "chấm dứt lạm phát và giúp nước Mỹ trở nên dễ sống trở lại" và khi được hỏi, ông nói rằng việc khoan dầu nhiều hơn sẽ giúp giảm chi phí năng lượng.
Ông Trump đă hứa sẽ hạ lăi suất, điều mà tổng thống không có thẩm quyền và ông cho rằng việc trục xuất những người nhập cư không có giấy tờ sẽ giảm bớt áp lực về nhà ở. Các nhà kinh tế học cảnh báo rằng lời tuyên bố áp thuế nhập khẩu cao hơn của ông Trump có thể đẩy giá lên cao nữa.
Thuế
Bà Harris muốn tăng thuế đối với các doanh nghiệp lớn và người Mỹ kiếm được 400.000 đô la Mỹ (khoảng hơn 10 tỷ đồng) mỗi năm.
Nhưng bà cũng đă công bố một số biện pháp, giúp giảm bớt gánh nặng thuế cho các gia đ́nh, bao gồm việc mở rộng tín thuế trẻ em, một chương tŕnh hoàn thuế liên bang cho các hộ gia đ́nh.
Bà Harris không cùng quan điểm với ông Biden về thuế lăi vốn, ủng hộ mức tăng vừa phải hơn từ 23,6% lên 28% so với mức 44,6% của ông Biden.
Ông Trump đề xuất một số khoản cắt giảm thuế trị giá hàng ngàn tỷ đô la Mỹ, bao gồm việc gia hạn các khoản cắt giảm năm 2017 của ông, chủ yếu có lợi cho những người giàu có.
Ông cũng tuyên bố sẽ chi trả cho họ thông qua mức tăng trưởng cao hơn và thuế nhập khẩu.
Các nhà phân tích cho biết cả hai kế hoạch về thuế của hai bên sẽ làm tăng mức thâm hụt đang ngày càng ph́nh to, nhưng kế hoạch của ông Trump sẽ làm tăng nhiều hơn.
Phá thai
Bà Harris đă đưa quyền phá thai trở thành trọng tâm trong chiến dịch tranh cử của ḿnh và tiếp tục ủng hộ luật pháp bảo vệ quyền sinh sản trên cả nước.
Ông Trump đă chật vật để t́m một thông điệp nhất quán về phá thai.
Ba thẩm phán được ông Trump bổ nhiệm ở Ṭa án Tối cao dưới thời ông làm tổng thống đă đóng vai tṛ quan trọng trong việc hủy bỏ quyền phá thai hiến định, một phán quyết năm 1973 được gọi là Roe kiện Wade.
Nhập cư
Bà Harris được giao nhiệm vụ giải quyết tận gốc cuộc khủng hoảng biên giới phía Nam và đă giúp huy động hàng tỷ đô la tiền tư nhân để thực hiện các khoản đầu tư trong khu vực nhằm ngăn chặn ḍng người di cư về phía bắc.
Số lượng người vượt biên từ Mexico sang Mỹ đạt mức kỷ lục vào cuối năm 2023 nhưng kể từ đó, con số này đă giảm xuống mức thấp nhất trong bốn năm. Trong chiến dịch này, bà Harris đă cứng rắn hơn và nhấn mạnh đến kinh nghiệm của ḿnh với vai tṛ là công tố viên tại bang California trong việc đối phó với những kẻ buôn người.
Ông Trump đă tuyên bố sẽ đóng cửa biên giới bằng cách hoàn thành việc xây dựng một bức tường và tăng cường thực thi luật pháp. Nhưng ông Trump đă thúc giục Đảng Cộng ḥa hủy bỏ dự luật nhập cư cứng rắn, liên đảng, được bà Harris ủng hộ. Bà Harris cho biết bà sẽ khôi phục dự luật đó nếu đắc cử.
Ông Trump cũng tuyên bố sẽ tiến hành đợt trục xuất hàng loạt người nhập cư không có giấy tờ, lớn nhất trong lịch sử Mỹ. Các chuyên gia nói với BBC rằng điều này sẽ phải đối mặt với những thách thức pháp lư.
Chính sách ngoại giao
Bà Harris đă tuyên thệ sẽ ủng hộ Ukraine "tới cùng". Bà Harris đă cam kết, nếu đắc cử, sẽ đảm bảo rằng Mỹ chứ không phải Trung Quốc sẽ giành chiến thắng trong "cuộc cạnh tranh của Thế kỷ 21".
Bà vốn là người từ lâu ủng hộ giải pháp hai nhà nước giữa người Israel và người Palestine và đă kêu gọi chấm dứt chiến tranh ở Dải Gaza.
Ông Trump có chính sách đối ngoại theo chủ nghĩa biệt lập và muốn Mỹ thoát khỏi các cuộc xung đột ở những nơi khác trên thế giới.
Ông Trump đă tuyên bố sẽ chấm dứt chiến tranh ở Ukraine trong ṿng 24 giờ thông qua một giải pháp đàm phán với Nga, một động thái mà Đảng Dân chủ cho rằng sẽ tiếp thêm sức mạnh cho Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Trump đă định vị ḿnh là người ủng hộ thủy chung của Israel nhưng lại nói rất ít về cách ông sẽ chấm dứt chiến tranh ở Gaza.
Thương mại
Bà Harris đă chỉ trích kế hoạch quy mô lớn của ông Trump về áp thuế nhập khẩu, gọi đó là mức thuế quốc gia đối với các gia đ́nh lao động, khiến mỗi hộ gia đ́nh phải trả 4.000 đô la Mỹ một năm.
Bà Harris dự kiến có cách tiếp cận nhằm vào mục tiêu cụ thể hơn đối với việc đánh thuế nhập khẩu, duy tŕ mức thuế mà chính quyền Tổng thống Biden đă áp lên một số mặt hàng nhập khẩu của Trung Quốc như xe điện.
Ông Trump đă đưa thuế quan trở thành cam kết trọng tâm trong chiến dịch này. Ông đă đề xuất mức thuế mới 10-20% đối với hầu hết hàng hóa nước ngoài và mức thuế cao hơn nhiều đối với hàng hóa từ Trung Quốc.
Ông Trump cũng tuyên bố sẽ thu hút các công ty ở lại Hoa Kỳ để sản xuất hàng hóa bằng cách áp dụng mức thuế doanh nghiệp thấp hơn cho họ.
Khí hậu
Bà Harris, trên cương vị phó tổng thống, đă giúp thông qua Đạo luật Giảm lạm phát, một đạo luật đă chuyển hàng trăm tỷ đô la Mỹ cho lĩnh vực năng lượng tái tạo và các chương tŕnh tín dụng và hoàn thuế xe điện.
Nhưng bà Harris đă từ bỏ sự phản đối của ḿnh đối với công nghệ thủy lực phá vỡ đá phiến, trong khai thác dầu khí vốn bị các nhà môi trường phản đối.
Ông Trump, khi c̣n là chủ nhân Nhà Trắng, đă băi bỏ hàng trăm biện pháp bảo vệ môi trường, bao gồm cả việc hạn chế phát thải CO2 từ các nhà máy điện và xe cộ.
Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đă tuyên bố sẽ mở rộng hoạt động khoan dầu vùng Bắc Cực và đă công kích xe điện.
Y tế
Bà Harris nằm trong chính quyền Nhà Trắng đă giảm chi phí thuốc theo toa và giới hạn giá insulin ở mức 35 đô la Mỹ.
Trump, người thường tuyên bố sẽ băi bỏ Đạo luật Bảo vệ Bệnh nhân và Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền, đă tuyên bố rằng nếu tái đắc cử, ông sẽ chỉ cải thiện đạo luật này nhưng không đưa ra chi tiết cụ thể. Đạo luật này đă đóng vai tṛ quan trọng trong việc cung cấp bảo hiểm y tế cho hàng triệu người dân.
Ông Trump đă kêu gọi điều trị vô sinh được hỗ trợ thêm bằng nguồn thu thuế, nhưng điều này có thể bị các đảng viên Cộng ḥa tại Quốc hội phản đối.
Pháp luật
Bà Harris đă cố gắng cho thấy sự tương phản về kinh nghiệm của ḿnh với tư cách là một công tố viên với ông Trump - người bị kết án phạm tội h́nh sự.
Ông Trump đă cam kết sẽ triệt phá các băng đảng ma túy, dẹp tan bạo lực băng đảng và kiến thiết lại các thành phố do Đảng Dân chủ quản lư, những nơi mà theo ông là đang tràn ngập tội phạm.
Ông Trump đă tuyên bố sẽ sử dụng quân đội hoặc Vệ binh Quốc gia để đối phó với những người mà ông gọi là "kẻ thù bên trong" và "những kẻ điên cực tả" nếu họ phá hoại cuộc bầu cử.
Súng đạn
Bà Harris tuyên bố ngăn chặn bạo lực súng đạn là cam kết chính và bà cùng phó tướng Tim Walz - cả hai đều sở hữu súng - thường ủng hộ các luật chặt chẽ hơn.
Nhưng họ xem các việc như tăng cường kiểm tra lư lịch hoặc cấm vũ khí tấn công sẽ cần có sự giúp đỡ từ Quốc hội.
Ông Trump đă định vị ḿnh là người bảo vệ kiên định Tu chính án thứ hai, quyền hiến định được mang vũ khí.
Phát biểu tại Hiệp hội Súng trường Quốc gia vào tháng 5, ông nói ḿnh là người bạn tốt nhất của hiệp hội này.
Cần sa
Bà Harris đă kêu gọi phi h́nh sự hóa cần sa để sử dụng cho mục đích giải trí. Bà Harris cho biết quá nhiều người đă bị tù giam v́ tàng trữ và chỉ ra số trường hợp bị bắt giữ cao một cách không cân xứng đối với nam giới da đen và người Latinh.
Ông Trump đă giảm nhẹ lập trường và cho biết đă đến lúc chấm dứt "các vụ bắt giữ và giam giữ không cần thiết" đối với người trưởng thành v́ một lượng nhỏ cần sa cho mục đích sử dụng cá nhân.
Máy bay của ông Trump và bà Harris chạm mặt nhau trên đường băng sân bay ở bang Bắc Carolina ngày 2-11, cho thấy mức độ cạnh tranh quyết liệt giữa hai người.
Planes for both Vice President Kamala Harris and former President Donald Trump sit on the tarmac of the Charlotte Douglas International Airport as both rally in Charlotte Saturday. pic.twitter.com/WdEi8AjMjE
Ngày 2-11 (giờ địa phương), Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris bất ngờ xuất hiện trong chương tŕnh hài tạp kỹ Saturday Night Live (SNL) cùng với nữ diễn viên đóng vai ḿnh.
Kamala Harris đến Detroit ngay sau 2 giờ sáng theo giờ miền Đông Hoa Kỳ Chủ Nhật từ NYC sau khi xuất hiện trong chương tŕnh SNL Saturday Night Live ...
Kamala Harris arrives Detroit just after 2amET Sunday from NYC after SNL Saturday Night Live appearance ... pic.twitter.com/dU6JuZWp9x
Anthony Zurcher
Vai tṛ,Phóng viên Bắc Mỹ, đưa tin từ Washington
3 tháng 11 2024
Sau thất bại trước Joe Biden vào năm 2020, sự nghiệp chính trị của Donald Trump dường như đă kết thúc.
Nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump đă kết thúc trong hỗn loạn và sự chỉ trích – ngay cả từ các thành viên Đảng Cộng ḥa.
Nếu giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào ngày 5/11, ông Trump sẽ là người thứ hai trong lịch sử trở lại Nhà Trắng sau khi từng thất bại trong một cuộc tái tranh cử.
“Ông ấy bị hạ gục nhưng đă gượng dậy với ḷng quyết tâm lớn gấp đôi,” ông Bryan Lanza, cố vấn chính trị của cựu tổng thống từ đầu chiến dịch năm 2016, nói.
“Tôi nghĩ mọi người không nên ngạc nhiên về sự trở lại này.”
Sự xoay chuyển vận mệnh đáng kinh ngạc như vậy có thể sẽ đưa cựu tổng thống 78 tuổi trở lại Nhà Trắng với h́nh ảnh của một chính trị gia dường như miễn nhiễm với mọi đ̣n công kích chính trị, với một kế hoạch hành động chi tiết và đội ngũ trung thành sát cánh.
Cuộc lưu vong ngắn
Bốn năm trước, ông Trump dường như là một gă đàn ông thất bại.
Đối thủ từ Đảng Dân chủ, ông Joe Biden, đă đánh bại ông Trump với một khoảng cách kha khá trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Các ṭa án đă bác bỏ nỗ lực của ông Trump nhằm phản đối kết quả đó.
Nỗ lực biểu dương lực lượng cuối cùng, khi ông Trump kêu gọi người ủng hộ tiến về Điện Capitol trong khi các nhà lập pháp đang xác nhận kết quả, đă kết thúc bằng việc đám đông thực hiện một cuộc tấn công bạo lực khiến những người bên trong phải vật lộn t́m nơi an toàn.
Hàng trăm nhân viên thực thi pháp luật đă bị thương.
Bộ trưởng Giáo dục Betsy DeVos và Bộ trưởng Giao thông Elaine Chao nằm trong số nhiều quan chức thuộc chính quyền ông Trump đă từ chức để phản đối việc này.
“Không thể phủ nhận tác động của những diễn ngôn của ông [Trump] tới sự kiện đó, và đây là giới hạn của tôi,” bà DeVos viết trong lá thư từ chức gửi tổng thống.
Ngay cả Thượng nghị sĩ Nam Carolina thuộc Đảng Cộng ḥa Lindsey Graham, một trong những đồng minh thân cận nhất của ông Trump, cũng quay lưng lại với ông.
“Tất cả những ǵ tôi có thể nói là tôi không c̣n muốn dính líu ǵ [tới ông Trump] nữa,” ông phát biểu tại Thượng viện. “Quá đủ rồi.”
Phong trào quay lưng lại với ông Trump lan sang cả giới doanh nghiệp, khi hàng chục công ty lớn – bao gồm American Express, Microsoft, Nike và Walgreens – tuyên bố ngừng ủng hộ những đảng viên Cộng ḥa từng phản đối kết quả bầu cử năm 2020.
Vào ngày ông Biden nhậm chức, ông Trump đă phá vỡ truyền thống kéo dài 152 năm khi từ chối tham dự buổi lễ. Thay vào đó, vào sáng cùng ngày, ông Trump, cùng gia đ́nh và một vài cố vấn thân tín, bay về khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago.
Tinh thần ông ủ dột, theo mô tả của bà Meridith McGraw, tác giả cuốn Trump in Exile (tạm dịch: Trump sống lưu vong) - cuốn sách ghi chép lại cuộc đời của cựu tổng thống sau khi rời Nhà Trắng.
“Ông ấy tức giận, thất vọng, không biết dùng thời gian vào việc ǵ và không hề có một kế hoạch cho tương lai chính trị của bản thân,” bà kể lại.
Trong tháng đó, tin tức truyền thông và dư luận chính trị phản ánh lại sự mơ hồ này về tương lai của ông Trump.
Sau một thất bại rơ rệt và những h́nh ảnh hỗn loạn tại Điện Capitol, nhiều người thậm chí cho rằng ông Trump không c̣n cơ hội quay lại chính trường.
“Và như thế đó, sự nghiệp chính trị táo bạo, bùng nổ và đôi khi tài t́nh của ông Donald J. Trump đă kết thúc,” một bài b́nh luận trên báo The Hill viết.
Tiêu đề phụ trong bài b́nh luận trên The New York Times vào tháng 1/2021 tuyên bố: “Thí nghiệm khủng khiếp đă kết thúc.”
Nhan đề bài báo thậm chí c̣n trực diện hơn: “Tổng thống Donald J. Trump: Kết thúc.”
Nhưng trước khi ông lên đường đến Floria vào ngày lễ nhậm chức, ông đă gợi ư về điều sẽ xảy ra sau đó.
“Chúng tôi yêu các bạn,” ông nói với những người ủng hộ tại một sân bay của Không quân Mỹ ở Maryland.
“Chúng tôi sẽ quay trở lại theo một cách nào đó.”
Sau đó một tuần, mọi chuyện trở nên rơ ràng rằng ông Trump sẽ không phải chờ lâu để khẳng định tầm ảnh hưởng chính trị của ḿnh.
Đảng Cộng ḥa đă quay lại t́m ông.
Dân biểu California Kevin McCarthy, lănh đạo phe Cộng ḥa tại Hạ viện, tới thăm cựu tổng thống tại Mar-a-Lago và chụp ảnh đứng cạnh một Donald Trump đang cười rạng rỡ.
Ngay sau vụ tấn công ngày 6/1, ông McCarthy từng tuyên bố rằng ông Trump phải “chịu trách nhiệm” cho hành động bạo lực của đám đông và đă đề xuất Quốc hội nên chính thức khiển trách ông v́ hành vi đó.
Nhưng giờ đây, ông lại cam kết sẽ hợp tác với cựu tổng thống để giành lại đa số tại Hạ viện trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm sau.
Ngay cả khi Thượng viện do Đảng Dân chủ kiểm soát đang chuẩn bị tiến hành phiên luận tội ông Trump, chuyến đi tới Palm Beach của McCarthy cho thấy rằng một trong những nhân vật Cộng ḥa quyền lực nhất trong Quốc hội vẫn coi cựu tổng thống là người dẫn đường soi lối.
“Chuyến thăm của ông McCarthy thực sự đă mở ra cánh cửa cho ông Trump,” bà McGraw nói.
“Đó là tấm giấy phép cho những đảng viên Cộng ḥa từng chỉ trích ông Trump có thể tha thứ cho ông và bước tiếp.”
Phiên luận tội ở Thượng viện kết thúc với tuyên bố trắng án cho ông Trump, khi đa số thành viên Đảng Cộng ḥa – bao gồm cả một số tiếng nói chỉ trích mạnh mẽ như lănh đạo phe thiểu số Mitch McConnell – bỏ phiếu bác bỏ bản kết tội mà có thể khiến ông Trump bị cấm đảm nhiệm chức vụ dân cử trong tương lai.
Dù từng nói rằng hành vi của ông Trump vào ngày 6/1 là “sự từ bỏ bổn phận đáng xấu hổ,” nhưng ông McConnell đă không chọn bước đi có thể hoàn toàn kết thúc sự nghiệp chính trị của cựu tổng thống - có lẽ v́ lo rằng điều đó cũng có thể chấm dứt sự nghiệp của chính ông ta.
Đảng Cộng ḥa cũng lo ngại rằng cựu tổng thống có thể thành lập một đảng mới và giành mất sự ủng hộ của Đảng Cộng ḥa – mối lo ngại mà các trợ lư thân cận của ông Trump hầu như không làm ǵ để xua đi.
“Sự nghiêm trọng của việc này phụ thuộc hoàn toàn vào Đảng Cộng ḥa,” ông Jason Miller, cố vấn truyền thông lâu năm của ông Trump, nói trong một cuộc phỏng vấn với Fox News.
Trong tháng tiếp theo, cựu tổng thống dành phần lớn thời gian trong không gian thoải mái của Mar-a-Lago, chỉ ra ngoài để chơi một trận golf hoặc và tham dự một bữa tối riêng tư.
Tới cuối tháng Hai, khi những ồn ào xung quanh vụ việc ngày 6/1 đă lắng xuống, ông Trump sẵn sàng có sự kiện công khai đầu tiên.
Tại Hội nghị Hành động Chính trị Bảo thủ (CPAC) – sự kiện của phe cánh hữu thường được tổ chức gần thủ đô Washington nhưng khi đó được chuyển địa điểm tới Orlando (Florida) do các biện pháp hạn chế Covid – ông Trump đă chứng minh rằng ông vẫn có được ḷng trung thành của các cử tri Cộng ḥa.
Phát biểu trước hàng ngàn người ủng hộ reo ḥ trong một trung tâm hội nghị khách sạn rộng lớn, ông Trump đắm ḿnh trong ánh hào quang của sự tán dương nhiệt thành của mọi người.
“Hôm nay tôi đứng đây để tuyên bố rằng hành tŕnh phi thường mà chúng ta đă bắt đầu cùng nhau,” ông nói, “vẫn chưa kết thúc.”
Ông cũng úp mở, cười mỉm khi nói rằng ông có thể sẽ “đánh bại Đảng Dân chủ lần thứ ba” vào năm 2024.
Một cuộc thăm ḍ ư kiến không chính thức những người tham dự hội nghị càng nhấn mạnh thêm điều mà khi đó đă rơ ràng.
Có 68% người trả lời nói rằng ông Trump nên tranh cử một lần nữa. 55% cho biết họ sẽ bầu cho ông trong một cuộc bầu cử sơ bộ cạnh tranh – cao hơn gấp đôi so với người ở vị trí số hai là Thống đốc Florida Ron DeSantis.
“Trump và đội ngũ của ông khá lo lắng về bài phát biểu đó,” bà McGraw nói.
“Về mặt tâm lư, đó là một khoảnh khắc rất quan trọng đối với ông Trump và các đồng minh khi ông nhận được sự đón nhận tích cực đến vậy.”
Sau một thời gian gián đoạn ngắn, ông Trump tiếp tục đều đặn gửi các email kêu gọi người ủng hộ đóng góp và bắt đầu tổ chức các cuộc mít tinh ngoài trời mang phong cách lễ hội của ḿnh.
“Mọi người có nhớ tôi không?” ông Trump hỏi tại một buổi gặp mặt ở bang Ohio vào tháng 6/2021.
Đám đông đáp lại bằng những tiếng ḥ reo.
“Họ nhớ tôi,” ông kết luận.
Thăng trầm trong cuộc bầu cử giữa kỳ
Nếu năm 2021 gợi ư rằng ông Trump vẫn c̣n ảnh hưởng trong Đảng Cộng ḥa, cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm 2022 đă xác nhận điều đó.
Lúc bấy giờ, quân đội Mỹ đă rút khỏi Afghanistan một cách hỗn loạn và khiến chính phủ Afghanistan được Mỹ hậu thuẫn sụp đổ.
Giá xăng dầu và lạm phát tăng lên mức cao chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ.
Trong khi đó, kinh tế Mỹ, vốn đang hồi phục sau những gián đoạn do đại dịch, chững lại.
Tỷ lệ ủng hộ của ông Biden rơi xuống mức tiêu cực.
Bối cảnh chính trị vốn rất bất lợi cho ông Trump vào đầu năm 2021 bắt đầu thay đổi.
“Ông Joe Biden đă không giải quyết được những mối bận tâm chính của cử tri,” ông Lanza nói.
“Điều đó đă mở ra cơ hội cho ông Donald Trump.”
Mar-a-Lago trở thành điểm đến bắt buộc đối với bất kỳ ứng cử viên bảo thủ nào muốn trở thành người đại diện của đảng ḿnh.
Sự ủng hộ công khai từ cựu tổng thống là phần thưởng được khao khát nhất – là ch́a khóa dẫn tới các nguồn tài trợ và sự ủng hộ mạnh mẽ của các cử tri bảo thủ cấp cơ sở.
Khi vận động tái tranh cử, trong các cuộc bầu cử sơ bộ của đảng, bốn trong sáu dân biểu Cộng ḥa từng bỏ phiếu ủng hộ việc luận tội lần hai của ông Trump đă bị đánh bại bởi các ứng cử viên được ông Trump hậu thuẫn.
Trong khi đó, nhờ vào sự hỗ trợ của ông Trump, các ứng cử viên thượng nghị sĩ như JD Vance ở bang Ohio và Herschel Walker ở bang Georgia đă chiến thắng trong các cuộc bầu cử sơ bộ có nhiều người cạnh tranh.
“Sự ủng hộ công khai của ông ấy gần như đảm bảo cho bạn một chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ,” ông Brian Seitchik, người từng là giám đốc tranh cử của ông Trump tại bang Arizona vào năm 2016 và giám đốc vùng phía tây vào năm 2020, nói.
Tuy nhiên, nếu nửa đầu năm 2022 là bức tranh tươi sáng cho cựu tổng thống, cuộc bầu cử tháng 11 lại rất khác.
Trong số bốn ứng cử viên thượng nghị sĩ nổi bật được ông Trump ủng hộ, chỉ có một người – tác giả sách đă trở thành chính trị gia JD Vance – đánh bại được đối thủ Dân chủ.
Dù Đảng Cộng ḥa giành lại quyền kiểm soát Hạ viện với cách biệt nhỏ và đưa ông Kevin McCarthy lên vị trí chủ tịch, họ đă thể hiện không tốt như mong đợi và Đảng Dân chủ giữ vững quyền kiểm soát Thượng viện.
Ở Floria, Thống đốc DeSantis, người đă về nh́ và bị bỏ khoảng cách rất xa trong cuộc thăm ḍ ư kiến sơ bộ cho vị trí ứng viên tổng thống năm 2021, đă tái cử với tỷ lệ phiếu bầu cao hơn hai con số đầy bất ngờ, làm dấy lên suy đoán rằng ông có thể là ứng cử viên thực sự cho đề cử tổng thống năm 2024 của Đảng Cộng ḥa.
Trong khi đó, Trump tức giận – đổ lỗi rằng những thất bại của Đảng Cộng ḥa là do đảng này ủng hộ các hạn chế về phá thai vốn không được ḷng dân và sự thiếu trung thành với chủ nghĩa dân túy bảo thủ kiểu của ông.
Chỉ vài tuần sau cuộc bầu cử giữa kỳ, khi các nhà b́nh luận vẫn c̣n đang tự hỏi liệu sự nghiệp chính trị của cựu tổng thống đă kết thúc hay chưa, ông Trump chính thức phát động chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024.
Con đường tới đề cử của ông Trump
Cuộc chạy đua tổng thống của ông Trump dường như bắt đầu vào một thời điểm rất tệ.
Chỉ vài tuần sau thất bại trong cuộc bầu cử giữa kỳ của Đảng Cộng ḥa, ông Trump trở thành tâm điểm của truyền thông khi mà nhiều người c̣n đang tự hỏi liệu có phải ông ta đă mất đi bản năng chính trị.
Lời tuyên bố chính thức của ông Trump, trong không gian ấm cúng của Mar-a-Lago khiến chiến dịch tranh cử của ông có cảm giác khép kín và không phù hợp với thực tế chính trị hiện tại.
Sau đó, ông Trump đă xuất hiện trên các bản tin với những lư do không mong muốn - dùng bữa tại Mar-a-Lago với Nick Fuentes, một nhân vật dân tộc chủ nghĩa da trắng nổi bật, và đăng trên mạng xă hội rằng các quy định trong Hiến pháp Mỹ nên được "loại bỏ", cho phép ông được trở lại làm tổng thống.
“Khoảng thời gian từ Lễ Tạ ơn tới sau Tết Dương lịch khá u ám cho ban tranh cử của ông Trump,” bà McGraw nói.
Đảng Cộng ḥa có những hoài nghi.
“Ông ấy tuyên bố chạy đua cho chức tổng thống, nhưng chúng ta có chắc chắn rằng ông ấy sẽ làm được không?” bà nói, mô tả không khí lúc đó.
“Liệu ông ấy có đủ kỷ luật để thực sự làm được điều này không?”
Tuy nhiên, một cách thầm lặng, ông Trump đă tập hợp một đội ngũ tranh cử được dẫn dắt bởi những người hoạt động chính trị dày dạn kinh nghiệm, khác với cả năm 2016 và năm 2020.
Chris LaCivita và Susie Wiles có thể không phải là những cái tên quen thuộc. Nhưng LaCivita là một chính trị gia Cộng ḥa lăo luyện với hàng thập kỷ kinh nghiệm, c̣n Wiles đă góp phần biến Florida thành một thành tŕ bảo thủ.
Cả hai đă làm việc với ông Trump để xây dựng một chiến lược cho cuộc bầu cử sơ bộ tổng thống.
Trong khi ông DeSantis đang bị mắc kẹt với các nhiệm vụ chính thức ở Florida, ông Trump đă hành động sớm để định h́nh chiến dịch, ông Lanza nói.
Và trong khi những người khác nhường đường cho thống đốc Florida, ông Trump đă tấn công trực diện nhằm làm giảm uy tín và danh tiếng của ông DeSantis.
“Mọi người đều nghĩ Ron DeSantis đang ở đỉnh cao quyền lực chính trị mà không thể bị lật đổ,” ông Lanza nói. “Donald Trump đă hạ gục ông ta.”
Ông Trump cũng nhận được một cú hích từ những nơi không ngờ tới nhất – các công tố viên ở New York, Georgia và Bộ Tư pháp tại thủ đô Washington.
Bắt đầu với cuộc rà soát của FBI tại Mar-a-Lago nhằm t́m kiếm các tài liệu an ninh quốc gia nhạy cảm vào tháng 8/2022 và đỉnh điểm là một loạt các bản cáo trạng vào năm 2023, nguy cơ bị truy tố h́nh sự của ông Trump trở thành vấn đề trung tâm trong cuộc chiến giành đề cử tổng thống đầy kịch tính của Đảng Cộng ḥa.
Tấm h́nh người bị bắt chụp ông Trump trừng mắt tại một nhà tù ở Atlanta vào tháng 8/2022 đă nhanh chóng được in lên áo phông và các tấm biển vận động tranh cử.
Đối với nhiều người cánh tả, công lư cuối cùng cũng đă được thực thi.
Nhưng trong số những cử tri bảo thủ chọn người đại diện của đảng ḿnh tại các bang bỏ phiếu sớm như Iowa, New Hampshire và South Carolina, đây là thời điểm họ cần đoàn kết lại để ủng hộ nhà lănh đạo đang gặp khó khăn của đảng.
Nhà thăm ḍ ư kiến bảo thủ Sarah Longwell đă phỏng vấn một nhóm các đảng viên Cộng ḥa tại Iowa cho đài PBS vào tháng 6/2023, một tuần sau khi Bộ Tư pháp buộc tội ông Trump liên quan đến việc xử lư sai các tài liệu nhạy cảm của chính phủ.
“Tôi nghĩ ông ấy bị gài bẫy,” một người nói.
“Đây là một sự can thiệp bầu cử mà chúng ta chưa từng thấy trước đây,” một người khác nêu ư kiến.
Theo ông Lanza, các cáo buộc đă tạo ra một sự chia rẽ trong nội bộ Đảng Cộng ḥa, giữa những người coi việc chính thức buộc tội là hành động lạm dụng quyền lực và những người không thấy như vậy.
“Ban đầu, Ron DeSantis theo phe những người không coi đó là lạm dụng quyền lực,” ông Lanza nói.
“Và rồi ông ấy đă trở thành một nạn nhân.”
Ban đầu, ông DeSantis gọi cáo buộc vào tháng 3/2023 tại New York, mà ông lưu ư là liên quan đến việc ông Trump thanh toán tiền cho một ngôi sao phim người lớn, là "vở kịch được dàn dựng" chứ không phải là một "vấn đề thực sự".
Tới mùa thù năm 2023, ông Trump đă tạo được một khoảng cách lớn trong hầu hết các cuộc thăm ḍ ư kiến sơ bộ của Đảng Cộng ḥa – khoảng cách mà ông bao giờ để mất đi.
Ông đă bỏ qua các cuộc tranh luận sơ bộ của Đảng Cộng ḥa, khiến chúng mất đi sức hút chính trị.
Thay vào đó, ông tập trung vào việc củng cố sự ủng hộ của các cử tri cơ sở thông qua các buổi vận động mang đậm phong cách cá nhân được tổ chức tại địa phương.
Dù đă huy động được gần 200 triệu USD cho quỹ tranh cử, ông DeSantis bị loại trong ṿng vài ngày sau khi kết thúc ở vị trí thứ hai, cách biệt xa so với vị trí đứng đầu, tại hội nghị kín ở Iowa vào tháng 1/2024
Sau khi ông Trump dễ dàng đánh bại cựu Thống đốc Nam Carolina Nikki Haley ở New Hampshire, cuộc chiến giành đề cử của Đảng Cộng ḥa về cơ bản đă kết thúc.
Thế là trong cuộc bầu cử thứ ba liên tiếp, vị trí đề cử của đảng thuộc về ông Trump.
Những phiên ṭa, khó khăn và chiến thắng
Những lùm xùm liên quan tới ṭa án có lẽ đă giúp ích cho vận mệnh chính trị của ông Trump, nhưng đi kèm là những rủi ro pháp lư thực sự.
Vào tháng 5/2024, một bồi thẩm đoàn tại Manhattan đă tuyên ông Trump phạm 34 tội danh h́nh sự liên quan đến các khoản thanh toán bí mật cho ngôi sao phim người lớn Stormy Daniels.
Tuy nhiên, mỗi thất bại pháp lư dường như được tiếp nối bằng một chiến thắng lớn hơn.
Bản án của ông đă bị hoăn lại tới sau cuộc bầu cử, các cáo buộc về tài liệu nhạy cảm ở Florida đă bị hủy bỏ và Ṭa án Tối cao đă phán quyết rằng các tổng thống có quyền miễn trừ rộng răi cho các hành động công vụ của họ.
Bên ngoài các pḥng xử án, ban tranh cử của ông Trump tiến vào cuộc đối đầu tổng tuyển cử sau chiến thắng ở ṿng sơ bộ.
Màn tŕnh diễn lúng túng và khó hiểu của ông Biden trong cuộc tranh luận với cựu tổng thống vào cuối tháng Sáu đă khiến Đảng Dân chủ rơi vào t́nh trạng hoảng loạn.
Tỉ lệ ủng hộ và số liệu thăm ḍ đối đầu trực tiếp của ông Trump ngày càng tăng cao.
Và sau vụ ám sát hụt vào giữa tháng Bảy ở Pennsylvania, ông Trump xuất hiện như một người hùng trở về trong mắt người ủng hộ tại Đại hội Toàn quốc của Đảng Cộng ḥa được tổ chức ở Milwaukee một ngày sau đó.
“Những ǵ chúng ta thấy được tại đại hội là sự đoàn kết của Đảng Cộng ḥa, thực sự là lần đầu tiên sau một thời gian dài,” bà McGraw nói. “Họ cảm thấy cực kỳ tự tin.”
Giám đốc điều hành Tesla, ông Elon Musk, người giàu nhất thế giới, đă công khai ủng hộ cựu tổng thống và bắt đầu tài trợ cho một chiến dịch tổ chức quy mô lớn ở các bang chiến trường chủ chốt.
Niềm kiêu hănh của Đảng Cộng ḥa – niềm kiêu hănh về ông Trump – đang lên cao.
Khi đó, có vẻ như hành tŕnh ông Trump trở lại đỉnh cao quyền lực của nước Mỹ từ “vực sâu” của ngày 6/1/2021 đă gần như hoàn tất.
Một ban tranh cử thoạt tiên đánh bại ông DeSantis và các đối thủ Cộng ḥa khác giờ đây đang sẵn sàng tung ra cú đấm quyết định vào Biden và Đảng Dân chủ.
Nhưng ba ngày sau khi ông Trump chính thức chấp nhận đề cử tổng thống của Đảng Cộng ḥa, ông Biden đă từ bỏ cuộc đua tranh cử và công khai ủng hộ Phó Tổng thống Kamala Harris.
Chỉ trong vài tuần, bà Harris đă thống nhất được sự ủng hộ của đảng, tiếp thêm nhiệt huyết cho Đảng Dân chủ và thậm chí chiến thắng cựu tổng thống trong một số cuộc thăm ḍ đối đầu trực tiếp.
Những nỗ lực của ông Trump không hề được tiếp sức từ màn tŕnh diễn yếu kém của ông trong cuộc tranh luận với bà Harris vào tháng Chín và rơ ràng là ban tranh cử của ông gặp khó khăn trong việc điều chỉnh chiến dịch để đối đầu với đối thủ mới, người có những điểm mạnh và yếu hoàn toàn khác với ông Biden.
“Ông Trump không thực sự bị thách thức cho tới khi bà Harris tham gia cuộc đua,” ông Seitchik nói.
“Mọi thứ trước đó gần như là một giai đoạn tiền mùa giải kéo dài cho ban tranh cử.”
Ngày bầu cử đă đến gần, mùa giải gần như đă kết thúc và nhà vô địch vẫn c̣n chưa rơ.
Cuộc đua dường như giống điều đă được dự đoán vào đầu năm – một cuộc cạnh tranh sát nút mà bất kỳ ứng cử viên nào cũng có thể giành chiến thắng.
Và đối với một ban tranh cử vốn tập trung vào tuổi tác và sự suy nhược của ông Biden, th́ giờ đây chính sức bền và sự minh mẫn của ông Trump lại đang bị soi xét.
“Ông Trump có thể có một đội ngũ chuyên nghiệp và hiệu quả xung quanh ḿnh, nhưng cuối cùng, ông ấy vẫn sẽ làm những ǵ ḿnh muốn theo cách ḿnh muốn,” bà McGraw nói.
Điều này bao gồm việc ông Trump tiếp tục công khai khẳng định rằng ḿnh không thua cuộc bầu cử 2020, những diễn ngôn lạc đề tại các buổi vận động, và việc hủy bỏ phút chót lịch xuất hiện trên truyền thông mà nhiều người cho rằng v́ ông Trump “kiệt sức”.
Trump đă ở trong ṿng xoáy chính trị bầu cử tổng thống trong chín năm qua – và đứng dưới ánh đèn công chúng hơn bốn thập kỷ.
Ông dường như là người không biết mệt mỏi. Nhưng với bốn năm nữa tại Nhà Trắng đang hiện ra trước mắt, liệu những vết nứt đầu tiên đă bắt đầu xuất hiện?
Định hướng lại một cách căn cơ?
Dù một chiến thắng chưa được đảm bảo, việc ông Trump tới gần giải thưởng như thế này đă là một thành tựu đáng kể.
Và nếu việc ông trở lại chính trị giúp ông có được chiếc ghế của Nhà Trắng, ông sẽ trở lại đó sau khi vượt qua những chướng ngại vật - pháp lư, chính trị, và nhiều điều khác do chính ông tạo ra – mà không có nhiều tổng thống từng đối mặt.
Với quyền lực trong tay và không c̣n gánh nặng phải đối mặt với sự phán xét của cử tri, ông Trump sẽ có khả năng khiến những nguy cơ pháp lư đó biến mất.
Và khác với nhiệm kỳ đầu tiên, ông sẽ trở lại Nhà Trắng với một đội ngũ cố vấn và nhân viên chính quyền tiềm năng hoàn toàn trung thành với ông.
Ư định cải tổ mạnh mẽ bộ máy hành chính liên bang của ông Trump có thể được thực hiện bằng việc thay thế các công chức lâu năm bằng những người ủng hộ chính trị.
Và ngay cả khi không giành được quyền kiểm soát hoàn toàn Quốc hội, ông vẫn có thể sử dụng quyền lực tổng thống sẵn có để áp đặt các hạn chế mới về nhập cư, thực hiện kế hoạch trục xuất hàng loạt những người cư trú bất hợp pháp và áp đặt thuế quan, vốn nhằm bảo vệ việc làm ở Mỹ nhưng có thể làm tăng đáng kể chi phí hàng hóa nhập khẩu.
Các đảng viên Dân chủ cảnh báo rằng điều này sẽ dẫn đến một nhiệm kỳ tổng thống không có “rào cản” hạn chế những đề xuất của ông Trump mà họ cho là c̣n nguy hiểm hơn.
Trong khi đó, các đảng viên Cộng ḥa, trong một đảng đă được tái cấu trúc theo h́nh ảnh của ông Trump, hy vọng rằng ông sẽ có thể dễ dàng thực hiện các kế hoạch của ḿnh mà không gặp phải sự kháng cự nội bộ như trong nhiệm kỳ đầu.
“Ông Donald Trump đă biến Đảng [Cộng ḥa] thành một phong trào chủ nghĩa dân túy Trump, rời xa trọng tâm là các vấn đề tài chính và xă hội,” Seitchik nói.
“Đây là một sự tái định hướng căn bản của Đảng Cộng ḥa.”
Và nếu thắng cử, ông Trump có thể tái định h́nh lại chính phủ Mỹ của nhiều thế hệ sau này.
Iowa là tiểu bang mà cựu tổng thống Donald Trump dễ dàng giành chiến thắng vào năm 2016 và 2020.
Theo cuộc thăm ḍ tại Iowa do tờ Des Moines Register kết hợp Công ty Mediacom khảo sát và được công bố ngày 2-11, gió có thể đổi chiều trong bầu cử tổng thống năm nay ở Iowa.
Cuộc thăm ḍ lấy ư kiến của 808 cử tri có khả năng đi bỏ phiếu và được tiến hành từ ngày 28 đến 31-10, cho thấy đương kim Phó tổng thống Kamala Harris dẫn trước ông Trump với tỉ lệ 47% - 44% ở Iowa.
Con số này nằm trong biên độ sai số 3,4 điểm phần trăm, nhưng đánh dấu sự thay đổi so với vào tháng 9 khi ông Trump dẫn trước 4 điểm phần trăm, tờ báo đưa tin.
"Cuộc thăm ḍ cho thấy phụ nữ - đặc biệt là những người lớn tuổi hoặc độc lập về mặt chính trị - đang thúc đẩy sự thay đổi muộn màng và hướng tới bà Harris", tờ Des Moines Register cho biết.
Cụ thể bà bỏ xa ông Trump 28 điểm phần trăm trong số cử tri nữ độc lập (57% so với 29%). Ngược lại, ứng viên của Đảng Cộng ḥa dẫn trước 10 điểm phần trăm trong số cử tri nam độc lập (47% so với 37%).
Trong số những người từ 65 tuổi trở lên, bà Harris dẫn trước ông Trump, 63% so với 28%.
Iowa có xu hướng nghiêng về Đảng Cộng ḥa sâu sắc trong những năm gần đây.
Ông Trump đă giành chiến thắng tại Iowa trong hai chiến dịch tranh cử tổng thống trước đây của ḿnh.
Tuy vậy, một cuộc khảo sát của Emerson College Polling/RealClearDefense đối với số lượng cử tri tương tự vào ngày 1 và 2-11 tại Iowa lại có kết quả hoàn toàn khác.
Trong đó ông Trump dẫn trước bà Harris 10 điểm phần trăm. Cuộc thăm ḍ này cũng có biên độ sai số là 3,4 điểm phần trăm.
Cuộc khảo sát của Emerson College cho thấy cựu tổng thống Trump dẫn trước đối thủ Harris với khoảng cách rất xa với nhóm cử tri nam giới và những cử tri độc lập. Trong khi đó, bà Harris thu hút được sự ủng hộ với những người dưới 30 tuổi.
Việc các cuộc thăm ḍ trước bầu cử cho ra những kết quả trái ngược nhau là điều không hiếm ở Mỹ. Quy mô khảo sát tương đương nhau nhưng thời gian tiến hành khác nhau tất nhiên cho ra các kết quả khác.
Không ngạc nhiên khi chiến dịch tranh cử của ông Trump bác bỏ cuộc khảo sát của tờ Des Moines Register, cho rằng có sự không rơ ràng về tỉ lệ đảng phái trong số các cử tri được khảo sát.
Chiến dịch của ông Trump kế đó dẫn ra kết quả khảo sát của Emerson College Polling/RealClearDefense khi được truyền thông liên hệ, theo tờ The Hill.
Bất kỳ ai giành chiến thắng tại Iowa sẽ thu thập được 6 phiếu đại cử tri. Tổng cộng cần có 270 phiếu để giành được Nhà Trắng.
Iowa và New Hampshire là hai bang có kết quả bầu cử đầu tiên tại Mỹ, do đó đây là hai tâm điểm đánh giá kết quả bước đầu. Nhiều trường hợp kết quả của toàn quốc khác với kết quả tại hai bang này.
Cả Đảng Dân chủ và Đảng Cộng ḥa đều tập trung các nỗ lực cuối cùng của chiến dịch tranh cử vào 7 tiểu bang chiến trường như Bắc Carolina, Pennsylvania, Michigan, Wisconsin. Nevada, Georgia và Arizona.
Trận cuồng phong Donald Trump trong một thế giới đầy hiểm nguy
Vào tuần lễ cuối cùng trước khi bước vào cuộc bỏ phiếu quan trọng, bầu cử tổng thống Mỹ và các hệ quả với thế giới được các tuần báo bàn luận nhiều nhất. Trang b́a The Economist nhấn mạnh « Một nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump sẽ tồi tệ như thế nào ».
Nhiệm kỳ thứ hai của Trump : Những rủi ro khó chấp nhận
The Economist công khai ủng hộ bà Kamala Harris v́ « một nhiệm kỳ thứ hai của ông Donald Trump đi kèm với những rủi ro không thể chấp nhận được ». Tuần tới mấy chục triệu cử tri Mỹ sẽ đi bầu. Một số bỏ phiếu v́ căm ghét, cho rằng bà Harris là một người mác-xít cực đoan sẽ phá hoại đất nước. Số khác v́ ḷng tự hào quốc gia, tin rằng với Trump nước Mỹ sẽ vững vàng.
Nhưng một số vẫn điềm tĩnh bầu cho Trump, coi như một rủi ro đă được tính toán. Tuy không thần tượng ông Trump, nhưng họ cho rằng trong nhiệm kỳ trước ông đă làm được nhiều điều tốt hơn là điều xấu, những cáo buộc dành cho ông là phóng đại. Nhưng khi đưa Donald Trump lên làm lănh đạo thế giới tự do, người Mỹ đă đánh cược với kinh tế, Nhà nước pháp quyền và ḥa b́nh thế giới.
Đă hẳn là những lo sợ trong nhiệm kỳ đầu đă không thành sự thực. Trump giảm thuế và các quy định rắc rối, giúp tăng trưởng nhanh hơn nhiều nước giàu khác. Chính quyền của ông đáng được khen ngợi v́ đă tài trợ cho việc t́m kiếm vac-xin chống Covid. Về đối ngoại, đó là h́nh ảnh một nước Mỹ hùng mạnh, đối đầu với Trung Quốc, xúc tiến thỏa thuận Abraham giữa các nước Ả Rập với Israel, thúc đẩy các đồng minh tăng chi quân sự.
Chính sách tệ hại hơn, thế giới nguy hiểm hơn
Nhưng nếu vậy tại sao phải gióng lên hồi chuông cảnh báo trong kỳ bầu cử năm nay ? Đó là v́ chính sách của Donald Trump tệ hại hơn, thế giới nguy hiểm hơn và những nhân vật tỉnh táo, có trách nhiệm đă kềm chế được ông, nay bị thay thế bằng những người đa số là cực đoan, nịnh hót, hoặc cơ hội – theo The Economist. Trump nay muốn đánh thuế 20 % lên tất cả hàng nhập khẩu, thậm chí 200 % đến 500 % đối với xe hơi từ Mêhicô, trục xuất hàng triệu di dân bất hợp pháp, giảm thuế dù ngân sách thâm thủng nặng.
Chính trị có thể làm suy giảm những yếu tố đă làm nên sự thịnh vượng của Mỹ. Hồi năm 2017-2021 thế giới vẫn yên b́nh, nhưng tổng thống sắp tới sẽ phải đối mặt với nguy cơ hai cuộc chiến tranh, khi Vladimir Putin đe dọa châu Âu và tại Trung Đông một cuộc xung đột với Iran có thể nổ ra. Bối cảnh này đặt Trump vào thách thức chưa hề có trước đây, những tuyên bố của ông về chiến tranh Ukraina và việc cổ vũ Israel tấn công các cơ sở nguyên tử Iran không làm người ta an tâm.
Đáng lo hơn nữa là Trump không bị trói tay trong nhiệm kỳ thứ hai, như vậy mọi sự đều tùy thuộc vào tính cách của ông. Trong khi đó Kamala Harris đại diện cho sự ổn định, tuy bà là một cỗ máy chính trị đáng thất vọng. Bà không có chính sách rơ ràng, tỏ ra bất định, nhưng điểm cộng là đă từ bỏ những ư tưởng cực tả, vận động tranh cử bên cạnh những người cánh trung của cả hai đảng. Tuy chẳng phải xuất sắc, nhưng Harris khó thể gây ra thảm họa.
Nghịch lư tạo ra từ nỗi sợ
Cũng về bầu cử tổng thống Mỹ, Le Nouvel Obs cho rằng đây là một cuộc bỏ phiếu mà nỗi sợ thống trị. Nền dân chủ Mỹ sẽ ra sao khi phân nửa số công dân sẵn sàng đưa vào Nhà Trắng trở lại một tỉ phú tính t́nh bất nhất, bị tư pháp coi là tội phạm - và theo cựu chánh văn pḥng John Kelly, th́ có phần nào ngưỡng mộ Hitler ?Chiến thắng chỉ được quyết định bởi vài chục ngàn lá phiếu quư giá tại một ít bang « nghiêng ngả » như Pennsylvania. Và một chiến thắng khít khao như vậy có thể dẫn đến phản kháng thậm chí bạo động, trong trường hợp ông Donald Trump thua sát nút.
Chỉ có một điều chắc chắn là rất đáng ngại trước làn sóng ủng hộ cựu tổng thống - người không tiếc những lời thóa mạ đối thủ, tuyên bố phân biệt chủng tộc, không coi trọng quyền phụ nữ và người thiểu số, vấn đề môi trường, đe dọa bỏ rơi Ukraina trước kẻ xâm lăng Nga...Làm thế nào đảng Cộng Ḥa một lần nữa lại ủng hộ một nhân vật như vậy ? Và tại sao Trump lại dấy lên được nhiệt t́nh nơi nhiều người Mỹ bị ám ảnh trước nguy cơ xuống dốc, tuy kinh tế Hoa Kỳ vô cùng năng động ?
Đó là một trong những nghịch lư của cuộc bầu cử, mà sâu thẳm bên trong là nỗi sợ : sợ bị xuống cấp, sợ một thế giới đang thay đổi, sợ tương lai. Những nỗi sợ bị phóng đại bằng đủ loại tin giả về đủ các chủ đề, lan tràn với tốc độ ánh sáng trên các mạng xă hội, được hỗ trợ bằng các « kỹ sư của hỗn loạn » - theo tên tác phẩm của nhà văn nổi tiếng Giuliano da Empoli - các robot Nga và Trung Quốc, những ông chủ trong lănh vực công nghệ như Elon Musk, và bản thân ông Trump. Phải chăng Hoa Kỳ là nạn nhân của ảo tưởng tập thể ? Tuần báo vẫn hy vọng người Mỹ dù chia rẽ vẫn không rơi vào một cuộc chiến chống lại nhau, trong cuộc bầu cử quá quan trọng cho tương lai thế giới. Đây cũng là lời cảnh báo cho các nền dân chủ châu Âu. Như triết gia Pháp Tocqueville đă nói : « Chính trị thế giới thay đổi, cần phải t́m những phương thuốc mới cho những căn bệnh mới ».
Yếu tố giới tính và « trận cuồng phong Trump »
L’Express nói về « nhân tố phụ nữ » trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ lần này : chưa bao giờ yếu tố giới tính lại quan trọng đến thế.Hồi năm 2020, có 82,2 triệu cử tri nữ và 72,2 triệu cử tri nam, và xu hướng lâu nay của giới nữ là bỏ phiếu cho ứng cử viên đảng Dân Chủ. Theo thăm ḍ của USA Today, 56 % phụ nữ sẽ bầu cho Kamala Harris, chỉ có 36 % cho Donald Trump. Ngược lại, Trump chiếm được 56 % phiếu của nam giới, và Harris chỉ được 37 %. Khoảng cách này c̣n cao hơn đối với các phụ nữ trẻ tuổi.
Nhưng trong một bài viết khác, tuần báo cho rằng « Kamala Harris đă bị sụp bẫy trước ‘trận băo Trump’ ». Bà coi như đă thất cử. V́ sao ? Với tỉ lệ ngang ngửa 48 % cho mỗi người, đó là một thất bại. Năm 2016, Hillary Clinton dẫn trước Donald Trump 2 điểm nhưng vẫn thua, cần phải ít nhất 3 điểm mới thắng được đối thủ. Làn sóng ủng hộ lúc bà bước vào cuộc đua đă hạ nhiệt, sự ủng hộ của vợ chồng Barack Obama là con dao hai lưỡi, cho thấy bà không tài năng bằng họ.
Nhất là câu hỏi, phải chăng việc chọn Tim Walz làm phó là đúng đắn ? Thống đốc Minnesota tuy dễ mến nhưng bang này vốn theo Dân Chủ. Theo L’Express, lẽ ra nên chọn thống đốc Pennsylvania, Josh Shapiro vốn rất được ḷng dân, lại là một bang chiến địa có đến 19 đại cử tri. Thật khó chọn lựa thái độ trong một đất nước chia rẽ, được mạng xă hội làm đậm thêm, và « trận cuồng phong Trump » đang tàn phá.
Trục độc tài lăm le tấn công phương Tây
Nh́n rộng ra thế giới, L’Express nói về « Trục độc tài tấn công vào Hoa Kỳ ». Vào lúc cuộc bầu cử ngày 05/11 vẫn khó đoán, liên minh chống Mỹ Nga-Trung Quốc-Iran-Bắc Triều Tiên tiếp tục những hoạt động nhằm làm phương Tây yếu đi. Trong cuộc xâm lăng Ukraina, Putin được Kim Jong Un cung cấp hàng triệu quả đạn pháo và mới đây đưa cả chục ngàn binh lính sang ; các drone Shahed-136 của Iran rơi như mưa xuống thường dân Kharkiv, Odessa…Sau gần ba năm, tội phạm chiến tranh Vladimir Putin c̣n nghiễm nhiên chủ tọa hội nghị thượng đỉnh BRICS.
Ở Trung Đông, t́nh h́nh luôn dễ bùng nổ giữa Israel với Iran và các lực lượng tay sai của Teheran là Hamas, Hezbollah, Houthi. Tại châu Á, Trung Quốc quấy nhiễu đồng minh Philippines của Hoa Kỳ và giương oai diễu vơ với Đài Loan ; hai nước Triều Tiên căng thẳng với nhau, Bắc Triều Tiên sở hữu khoảng 50 đầu đạn nguyên tử…. Tóm lại, chưa phải là thế chiến, nhưng một mạng lưới các nhân tố có cùng tham vọng là đẩy lùi sự thống trị của Hoa Kỳ và phương Tây.
Sức mạnh của Hoa Kỳ đă suy yếu dần kể từ sau các sự kiện ngày 09/11, chiến tranh Irak, Afghanistan, nhưng đặc biệt từ khi Barack Obama từ chối can thiệp năm 2013 dù Assad đă vượt qua lằn ranh đỏ, dùng vũ khí hóa học giết hại chính người dân nước ḿnh ở Syria. Sa hoàng Putin coi đây là việc bật đèn xanh, bèn xua quân sang tấn công Donbass, chiếm Crimée, và cả với cuộc xâm lăng này, Obama vẫn tỏ ra do dự. Và tại Ukraina, Joe Biden đă sai lầm khi từ đầu đă tuyên bố Mỹ sẽ không can thiệp. Tuy nhiên vẫn không nên coi thường Chú Sam.
Trong khi phương Tây sững sờ trước những khiêu khích của Putin, các kẻ thù của dân chủ lao vào cuộc chạy đua vũ trang. Ngay từ ngày đầu tiên nhậm chức 20/01/2025, tân chủ nhân Nhà Trắng sẽ phải đối đầu với một liên minh hổ lốn các chế độ độc tài (cộng sản, dân tộc chủ nghĩa, thần quyền). Tất cả các thành viên của « trục độc tài thế kỷ 21 » đều trực tiếp hoặc gián tiếp yểm trợ cho Putin ở Ukraina, thế nên kết cục của cuộc chiến là cốt yếu cho tương lai các nền dân chủ.
Ít quân hơn, Ukraina chiến đấu để tồn tại chứ không phải để chiến thắng
Trên chiến trường, The Economist đánh giá Ukraina đang phải vất vả để giữ vững t́nh h́nh hiện nay, không phải để giành chiến thắng. Quân đội Ukraina đă thành công trong việc giữ được Pokrovsk, thành phố ở miền đông bị bao vây lâu nay, khiến Putin mất mặt. Tại Kupiansk ở miền bắc, quân Nga đă cắt lực lượng Ukraina làm đôi ở sông Oskil, qua được kênh chính ở Chasiv Yar sau sáu tháng tấn công. Ở tỉnh Kursk của Nga, Ukraina mất khoảng phân nửa số đất đă chiếm được.
Vấn đề không phải là chuyện mất đất, vốn không nhiều và khiến Nga phải nướng vô số mạng lính – 600.000 thương vong từ đầu cuộc chiến, và từ đầu năm nay đến tháng 10, đă có 57.000 lính Nga bỏ mạng. Nhưng Nga cứ gặm nhấm măi, c̣n Ukraina thiếu pḥng không, đạn pháo, thiết giáp…Hỏa lực, xe tăng càng ít th́ càng lệ thuộc vào bộ binh, và thiệt hại càng nhiều.
Nga không thể chiến đấu măi măi. Nhưng mối lo ngại của các quan chức Mỹ, châu Âu và Kiev ở chỗ, do là nước nhỏ, dân số ít hơn, nên Ukraina sẽ đuối trước. Chuyên gia Jack Watling của Royal United Services Institute nhận xét : « Matxcơva dường như đang đánh cược rằng họ có thể đạt được các mục tiêu của ḿnh ở Donbas vào năm tới, và áp đặt tỉ lệ thương vong đủ cao để quân đội Ukraina không c̣n khả năng ngăn chặn quân Nga tiến xa hơn nữa ». Ông cảnh báo rằng điều này sẽ tạo đ̣n bẩy cho Nga trong bất kỳ cuộc đàm phán nào sau đó.
Lính Bắc Triều Tiên tại Nga vấp phải rào cản ngôn ngữ
Trong bài « Ukraina : Khi Bắc Triều Tiên lại chinh chiến ở nước ngoài », Libération cuối tuần ghi nhận đến hai bước nhảy vào vô định và đồng tham chiến. Từ nhiều ngày qua, t́nh báo Ukraina và Hàn Quốc ước tính B́nh Nhưỡng đưa từ 10.000 đến 12.000 quân sang giúp Nga, và đến 31/10, ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khẳng định đă có 8.000 lính Bắc Triều Tiên ở Kursk.
T́nh báo Ukraina cho biết trong số 12.000 quân Bắc Triều Tiên đă hiện diện tại Nga có 500 sĩ quan, được huấn luyện tại năm trung tâm ở vùng Viễn Đông như Oussourysk, Oulan-Oude, Iekaterinoslav, đa số thuộc lực lượng « Băo táp ». Theo nhật báo Hàn Quốc Hankyoreh, lực lượng này chuyên xâm nhập, đánh tập hậu, phá hoại cơ sở hạ tầng, ám sát ; hồi năm 1968 đă toan ám sát tổng thống Park Chung Hee nhưng không thành công. Kiev với sự hỗ trợ của Seoul, chỉ rơ ba tướng lănh Bắc Triều Tiên đă đến Nga.
Đó là Kim Yong Bok, chỉ huy lực lượng đặc biệt ; Ri Chang Ho, phó tổng tham mưu trưởng chuyên về thám báo ; Sin Kum Cheol, phụ trách các hoạt động chung. Phía Nga do thứ trưởng quốc pḥng, tướng Iounous-bek Evkourov điều hành. Một trong những thách thức lớn trong sự hợp tác chưa từng thấy này là rào cản ngôn ngữ. Những người lính của Kim Jong Un bị đưa vào một chiến địa mà họ không biết tiếng, trong khi hai đối thủ tại đây đều hiểu ngôn ngữ của nhau. T́nh báo Hàn Quốc (NIS) giải thích là quân đội Nga đă dạy trên 100 từ ngữ quân sự tiếng Nga, nhưng vẫn xảy ra các vấn đề về liên lạc.
Từ lái Mig-17 cho Bắc Việt đến Ukraina : Bước leo thang nguy hiểm
Đội quân này được sử dụng vào việc ǵ vẫn chưa biết được. Nếu gởi ra mặt trận, Bắc Triều Tiên sẽ trở thành bên trực tiếp tham chiến, ngoài ra c̣n có nguy cơ lính đào ngũ và bị bắt làm tù binh. Chắc chắn là B́nh Nhưỡng cũng đưa theo người đi kèm để giám sát, đồng thời đe dọa thân nhân của họ ở Bắc Triều Tiên. Trang web 38North đoán rằng có thể Putin cho triển khai số lính này tại Donetsk, do Nga mất quá nhiều quân ở Tchassiv Yar và Pokrovsk, hoặc đóng tại tỉnh Kursk. Khả năng khác là yểm trợ về vận chuyển và bảo tŕ.
Libération nhắc lại trong chiến tranh Việt Nam, Hàn Quốc gởi sang 310.000 quân tham chiến với Mỹ, th́ Bắc Triều Tiên đưa 1.000 quân nhân sang giúp Bắc Việt. Đó là các phi công lái những chiếc Mig-17 chiến đấu cho miền Bắc từ 1966 đến 1972, đă bắn hạ được 26 phi cơ Mỹ. Ít nhất 14 lính Bắc Triều Tiên đă tử trận ở Việt Nam. B́nh Nhưỡng cũng gởi sang Hà Nội các sĩ quan để tiến hành chiến tranh tâm lư với quân nhân Hàn Quốc, những vụ bắt cóc nhằm nghiên cứu chiến thuật và t́nh h́nh của lực lượng Hàn.
Một cuộc chiến giữa hai anh em Triều Tiên, nhưng tại nước ngoài và ngay trong thời chiến tranh lạnh. B́nh Nhưỡng cũng từng gởi cố vấn quân sự sang Ai Cập, Libya, en Uganda, Congo, Syria. Nhưng lần này Bắc Triều Tiên huy động số lượng lớn binh lính, lao vào một cuộc chiến ở rất xa. Một hành động leo thang đầy rủi ro.
Trang nhất các tuần báo Pháp
Hồ sơ Courrier International tuần này dành cho « Nhập cư : Châu Âu nhường bước cho dân túy » : Các nước trở nên cứng rắn hơn với chính sách kiểm soát biên giới, trục xuất di dân, lập các trung tâm tạm giữ ở nước khác…. Le Point đăng ảnh tổng thống Macron, chạy tít « Hồi kết kỳ lạ của sự ngự trị » ở điện Élysée trong buổi hoàng hôn, Le Nouvel Obs điều tra về tỉ phú Bernard Arnault, nhân vật quyền lực nhất nước Pháp. L’Express nêuvấn đề « Trump, Putin, Macron, nhập cư, dân số…làm sao để tránh hỗn loạn ».
Mặc dù đă được 14 triệu cử tri trong cuộc bầu cử sơ bộ chọn làm đại diện Đảng Dân Chủ để tái ứng cử tổng thống năm 2024, nhưng sau khi tỏ ra quá tệ trong cuộc tranh luận với đối thủ Donald Trump vào cuối tháng Sáu, Tổng Thống Joe Biden đă đành tuyên bố rút lui vào ngày Chủ Nhật 21 tháng 7, nhường cho Phó Tổng Thống Kamala Harris tranh chức tổng thống. Ông Trump vốn chê ông Biden già nua lẩm cẩm, bây giờ ông là ứng cử viên già nhất, có lẩm cẩm hay không, tùy người đối diện.
Nh́n bề ngoài đă thấy hai ứng cử viên hàng đầu khác nhau như nước với lửa. Một người hay cười, khiến những người không ưa gọi là cười vô duyên. Một người hầu như không biết cười, luôn chũm miệng chửi, có duyên hay không, cũng tuỳ người đối diện.
Cả hai cùng là nhân vật quan trọng trên chính trường, nhưng địa vị cao thấp khác nhau; cử tri biết về ông Trump nhiều hơn bà Harris. Người viết chú ư tới bà Harris lần đầu tiên qua buổi truyền h́nh trực tiếp cuộc tranh luận sơ bộ giữa các ứng viên thuộc đảng Dân Chủ, vào cuối năm 2019. Trong đám vài chục ứng cử viên, ông Biden là người già nhất, và từng có chức vụ cao nhất, là cựu phó tổng thống, ai cũng muốn tấn công ông, để sớm được chú ư. Bà Harris đă phóng ra một đ̣n hiểm, khiến ông chới với, chỉ đứng chớp mắt chịu trận, không nói lại được lời nào. Ông bị tố là người từng đứng về phe kỳ thị, chống lại chương tŕnh dùng xe bus chở học sinh da đen tới học chung với học sinh da trắng, mà chính bà Harris từng là một trong số nữ sinh da đen hàng ngày đứng đợi xe bus.
Nhưng ngược lại, chính cú đ̣n hiểm của bà Harris đă làm lợi cho ông Biden không ít. Trên ba chục năm làm Nghị Sĩ tại Quốc Hội Liên Bang, ông đă nổi tiếng là người thân phía đen, cộng với tám năm làm phó cho ông tổng thống da đen đầu tiên, nhờ cú đánh của Harris, phía Dân Chủ ngộ ra rằng, cần một Biden có gốc pḥ trắng, để chia phiếu của Trump. Rồi cuối cùng, Biden chọn Harris làm phó, vừa được tiếng bao dung, không thù oán, vừa có thêm phiếu của thành phần gốc vàng. Cho nên, sau khi rút lui khỏi cuộc đua, nhường cho Harris, Biden đă tuyên bố “quyết định quan trong nhất trong cuộc đời chính trị của tôi, là chọn Harris làm phó”. Biden bắt đầu tranh cử tổng thống vào cuối thập niên 80 thế kỷ trước, rồi trên 20 năm sau, trong cuộc tranh cử thứ nh́, mới được làm phó tổng thống, và trên mười năm nữa, trong cuộc tranh cử thứ ba, mới được chức tổng thống.
So với Biden, Harris đốt giai đoạn, lên quá nhanh. Con đường Biden đi trên ba chục năm, Harris chỉ cần bốn năm. Mới thử thời vận lần đầu năm 2019, đă được làm nhân vật số hai năm 2020. Bốn năm sau lại được Biden đẩy lên địa vị số một trong cuộc chạy đua 2024. Bởi thế, có dư luận coi Harris là phiên bản nữ của Obama. Cả hai người cùng c̣n trẻ, cùng trong hoàn cảnh khó khăn thời niên thiếu, lớn lên từ gia đ́nh đổ vỡ, cùng thuộc thành phần thiểu số, lai da đen, trong một đất nước chưa hoàn toàn thoát khỏi ám ảnh kỳ thị.
Từ Obama đến Harris
Được, hay bị, so sánh với Obama, lợi hay hại cho Harris? Trong một bài về cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2008, đăng trên Talawas vào tháng 9 năm đó, người viết đă mô tả nỗi khó xử của cử tri bấy giờ, qua tựa bài “Vừa bầu vừa run” . Run, v́ bầu cử tổng thống là việc làm trọng đại, có liên hệ tới vận mạng quốc gia, mà giữa hai ứng cử viên, không biết chọn ai cho đúng.
Đại diện đảng Dân Chủ là một ông c̣n trẻ, mới 47 tuổi, nói hay, học giỏi, tốt nghiệp tiến sĩ luật từ Harvard. Tuổi tác và học lực được rồi. Nhưng điều khiến người ta run sợ, là cái tên, và gốc gác châu Phi của ông. Mới 7 năm sau vụ tấn công rúng động nước Mỹ và thế giới vào ngày 11 tháng 9 năm 2001, do một người Hồi giáo ở Trung Đông là Osama bin Laden chủ mưu, thế mà một trong hai ông ứng cử viên Tổng Thống Mỹ có tên đầy đủ là, Barack Hussein Obama. Hussein là tên nhà độc tài Hồi giáo nổi tiếng tàn ác của Iraq. Và chỉ cần đổi chữ “b” thành chữ “s”, Obama thành Osama.
Trong khi ấy, một người mới có ư định tranh cử, nhưng chưa thực sự nhập cuộc, là ông Donald Trump, đă thả một con vịt cồ để ḍ đường. Ông phao tin rằng Obama được sinh ra ngoài nước Mỹ, không có quốc tịch Mỹ từ khi mới sinh, nên không đủ điều kiện ứng cử tổng thống. Trao vận mạng nước Mỹ, trong đó có cả vận mạng ḿnh và con cháu ḿnh cho một ông như vậy, không run sao được.
Đối thủ của ông có cái tên dễ sợ trên đây, là Nghị sĩ John McCain, đại diện Đảng Cộng Hoà. Đảng này vốn có khuynh hướng bảo thủ, người đại diện tranh chức tổng thống thường thuộc loại chững chạc, có uy tín; trừ trường hợp Nixon bê bối, đă bị đảng ḿnh ép phải từ chức. Nhưng chính ông McCain, tuy bằng tuổi bố ông Obama, tự nhận ḿnh là một thứ “maverick”, đồng nghĩa với bad boy, là kẻ bạt mạng, ngoài ṿng kiềm toả, giống một thứ ngựa hoang. Trước khi xuất thân là một phi công từ trường sĩ quan Hải Quân, ông đă đập bể hai máy bay trong thời gian huấn luyện, và ra trường hạng 5, đếm ngược từ hạng bét, trong khoá học trên 800 người.
Phải chọn một trong hai ông trên đây làm Tổng Thống Mỹ, cũng là lănh đạo cửa thế giới tự do; có quyền bấm nút ra lệnh thả bom nguyên tử. Không run sao được!
Và rồi, như lịch sử chưa ráo mực đă ghi, mười năm sau vụ khủng bố long trời lở đất 11 tháng 9, vào gần nửa đêm 2 tháng 5 năm 2011, tại Bạch Ốc, Tổng Thống Obama đă loan báo trước quốc dân và thế giới, Osama đă bị tiêu diệt, do lệnh của ông. Ai hay rằng, một ứng cử viên ít người biết và bị nhiều nghi ngại bốn năm trước, đă tạo được thành tích lẫy lừng như thế? Cũng nên ghi rằng, trong vụ này, người đầy kinh nghiệm chính trị và ngoại giao là ông Phó Biden đă chống lại, v́ sợ thất bại cay đắng như vụ cứu trên năm chục con tin Mỹ bị giữ tại Iran, thời Tổng Thống Carter.
Cũng chính ông Obama đă ổn định được t́nh h́nh kinh tế rối loạn và tồi tệ vào cuối nhiệm kỳ nh́ của ông Bush con. Những thành tích ngoạn mục trên đă giúp ông Obama được dễ dàng tái cử vào năm 2012. Và sau hai nhiệm kỳ, khi từ biệt Nhà Trắng vào trưa ngày 20 tháng 1, 2017, ông Obama đă không để lại tai tiếng đáng kể nào có thể sánh với những dư âm xấu từ thời Nixon, Clinton, và Bush con. Obama là tổng thống da đen đầu tiên trong lịch sử Mỹ, đă chứng tỏ được khả năng cao độ của ḿnh, và không làm hổ danh tập thể da mầu; mở đường cho những người như Harris.
Nếu đắc cử kỳ này, Kamala Harris là nữ tổng thống đầu tiên, sau khi là nữ phó tổng thống đầu tiên, từ bốn năm trước. Nhưng, nếu mục đích số một của bà Hillary Clinton là trở thành nữ tổng thống đầu tiên, th́ Kamala Harris coi nhẹ chuyện này. Có lẽ, từ bài học thất bại của Hillary, tại đại hội đảng Dân Chủ, cũng như tại các cuộc vận động tranh cử, Kamala không coi chuyện trở thành nữ tổng thống đầu tiên là điều quan trọng.
Biden – Harris
Từ khi được đôn lên đứng đầu liên danh Dân Chủ, Kamala Harris bị Trump và các thuộc hạ chĩa mũi dùi tấn công, coi như Harris phải chịu trách nhiệm về mọi cái xấu dưới chính quyền Biden. Thật ra, phó tổng thống có một vai tṛ rất giới hạn, do đó, không chia sẻ tất cả vinh – nhục với việc làm của tổng thống. Ông Phó Johnson của Kennedy không phải chia sẻ trách nhiệm về vụ chết thảm của anh em ông Diệm. Ông Phó Agnew của Nixon từ chức năm 1973 v́ trốn thuế, không liên hệ ǵ tới vụ Watergate; ông Phó Biden không được kể công cùng với ông Obama trong vụ tiêu diệt Osama, v́ ông không đồng ư với quyết định táo bạo này. Và đặc biệt ông Phó Pence, ai có thể bắt ông chia sẻ trách nhiệm với ông Trump trong vụ bạo loạn tại Quốc Hội ngày 6 tháng 1 năm 2021?
Nhưng ông Trump nhất định cột bà Harris vào khủng hoảng biên giới thời ông Biden. Theo BBC ngày 2 tháng 10, ông Trump tố cáo rằng “13.000 kẻ giết người bị kết án đă nhập cảnh vào đất nước chúng ta trong thời gian ba năm rưỡi bà làm ‘Sa hoàng Biên giới’,” và họ được phép “đi lại công khai trên đất nước chúng ta”. Nghe nói vậy, ai chả sợ. Kỹ thuật vận động của ông Trump là hù cho người ta sợ, rồi hứa làm cho người ta hết sợ. Trên chục ngàn tên giết người từ nước ngoài được nhập cảnh, và công khai đi lại trên đất Mỹ. Khiếp! Nghe lạnh xương sống! Biết đâu chả có vài tên đang sống gần ḿnh.
Cũng may, hai chuyên gia Jake Horton và Lucy Gilder của BBC Verify, đă kiểm chứng để biết sự thật, và cho hay, nghe vậy mà không hẳn như vậy. Sau khi t́m hiểu từ ICE (Immingration and Custom Enforcement—Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan), và DHS (Department of Homeland Security — Bộ An ninh Nội địa) của Mỹ, BBC cho biết: Các dữ liệu được công bố (mà ông Trump dựa vào đó để buộc tội bà Harris) lấy từ nội dung bức thư do ICE trả lời một Dân Biểu Cộng Ḥa là ông Tony Gonzales, theo lời yêu cầu của ông này. Nhờ sự t́m hiểu của BBC, người ta được biết hai điều:
Một là, 13 ngàn người nhập cư Mỹ có liên hệ tới án giết người là đúng. Họ không có tên trong số những người đang bị ICE giam giữ, cũng đúng. Nhưng ICE không phải là nhà tù duy nhất trên đất Mỹ. Không bị ICE giam giữ, không có nghĩa họ được tự do đi lại, và có thể họ đang bị giam giữ tại các nhà tù khác, thuộc thẩm quyền của cơ quan khác.
Hai là, không phải tất cả 13 ngàn người có tiền án trên đây đă vào Mỹ trong ba năm rưỡi vừa qua. Họ là những người đă tới Mỹ từ 40 năm qua, trải qua nhiều đời tổng thống, trong đó có cả Trump và Biden.
T́m hiểu về t́nh trạng người phạm pháp đang được tự do đi lại ở Mỹ dưới thời Biden/ Harris, người viết chợt nhận ra rằng, hiện có ít nhất hai phạm nhân đại h́nh, thuộc diện nhập cư từ nhiều đời; tuy chưa tuyên án, nhưng đă bị xử và buộc tội, 2 convicted felons, hầu như ai cững biết, chẳng những đang được tự do đi lại, c̣n được chửi bới vung vít, và được mật vụ bảo vệ an ninh. Đó là Donald Trump và Hunter Biden.
Trump và Harris
Chuyện dài bầu cử này bắt đầu từ Hillary – Trump, rồi Trump – Biden, và bây giờ là Trump – Harris.
Sụ khác biệt rơ rệt như đêm với ngày giữa Trump và Harris, bắt đầu từ nghề nghiệp của hai người, trước khi tham dự cuộc đua. Trump thừa kế cha, là một nhà kinh doanh địa ốc. Một lănh vực có liên hệ nhiều tới đất đai của cải và được quy định chặt chẽ bởi luật lệ, do cả tư nhân và công quyền quản trị. Ông Trump tự nói ra rằng, xă hội hiện tại có nhiều thối nát, cẩn sửa chữa, như tát cạn một vũng lầy. Chính ông đă cho tiền rất nhiều người, kể cả những người thuộc đảng Dân Chủ, như ông bà Clinton. Ông cho họ, đến khi ông cần điều ǵ, họ sẽ giúp ông. Khi ông gọi, vẫn theo lời ông, họ sẽ sẵn sàng hôn đít ông. Cho nên, ông cho rằng, t́nh trạng này cần phải được cải thiện.
Chi tiền để hưởng đặc ân trong việc kinh doanh, có khác ǵ nuôi tham nhũng. Ông nuôi tham nhũng, rồi hô hào bầu cho ông để diệt tham nhũng. Trong khi ấy, nghề nghiệp bà Harris trước khi tham gia chính trường thuộc ngành công tố, nhiệm vụ chính là tóm cổ kẻ phạm pháp để trừng phạt theo luật. Một đàng nuôi kẻ phạm pháp, một đàng bắt kẻ phạm pháp; nếu có sự ḱnh chống nhau như kẻ thù, cũng dễ hiểu.
Khẩu hiệu tranh cử của ông Trump là MAGA, Make America Great Again. Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại. Nói tới “again”, là muốn trở lại với cái ǵ đă từng xảy ra trong quá khứ. Nước Mỹ đă có một thời vĩ đại, với đàn ông da trắng là những chủ nhân với quyền năng tối thượng, bọn da đen, da nâu, da vàng đều thuộc thành phần cu li, bồi bếp; cả trên phim ảnh, cũng như ngoài cuộc đời. Mong làm lại một cái ǵ, là muốn trở lại quá khứ. Nhưng thời gian trôi không ngừng, đuổi bắt quá khứ là đi giật lùi.
Trong khi ấy, bà Harris hô hào “We are not going back”, chúng tôi không đi lui. Không giật lùi là tiến về phía trước. Kamala nghe lời mẹ dạy từ nhỏ: Đừng bao giờ ngồi than phiền về những ǵ ḿnh không vừa ư, hăy làm một cái ǵ để sửa đổi. Harris chủ trương “Fight for the future”, chiến đấu cho tương lai. Sau khi bị bắn hụt chiều 13 tháng 7, ông Trump giơ tay hô: Fight! Fight! Fight! Ông chiến đấu cho quá khứ.
Cho nên, năm 2008, giữa Obama và McCain, nếu có cử tri run sợ v́ không biết chọn ai, th́ năm nay, t́nh h́nh rơ ràng hơn. Harris đi tới, Trump đi lui, ưng ai, xin tuỳ tâm nhập bọn.
Vai chính – vai phụ
Mỗi liên danh, ngoài nhân vật chính, c̣n nhân vật số hai. Rất nhiều ứng cử viên tổng thống đă chọn người đối đầu với ḿnh ở cấp sơ bộ đứng chung liên danh, như ông Kennedy chọn ông Johnson, ông Reagan chọn ông Bush bố, ông Obama chọn ông Biden, và ông Biden chọn bà Harris. Nhưng cả ông Trump và bà Harris đều chọn vai phó cho ḿnh trong trường hợp khác thường.
V́ ông Biden bất ngờ rút lui khỏi cuộc đua, đẩy bà Harris từ số hai lên số một, khiến bà phải hấp tấp chọn người thay thế ḿnh. Bà đă chọn ông Tim Walz, Thống Đốc bang Minnesota; một bang có khuynh hướng Cộng Ḥa, và ông đă hai lần đắc cử với tư cách ứng cử viên Dân Chủ. Đó là một thành tích đáng kể.
Phía ông Trump đă không chậm trễ, tặng ngay ông Walz cái tên mới là Tampon Tim. Nguyên do là năm ngoái, Thống Đốc Walz đă kư ban hành đạo luật buộc các trường công ở Minnesota phải cung cấp miễn phí vật dụng dùng cho nguyệt kỳ, tại các pḥng vệ sinh thường dùng cho học sinh từ lớp 4 đến lớp 12. Có nghĩa là, nếu nữ sinh cải giống thành nam sinh, và sử dụng chung pḥng vệ sinh với phái nam, th́ ở đây cũng phải có tampon. Phía Cộng Hoà chống cải giống, nên đă tặng ông Walz danh hiệu có liên hệ tới tampon.
Nhưng danh hiệu này đă có phản ứng ngược, chứng tỏ ông Walz là người phóng khoáng. Đi tới, không đi lui. Cô Bee Nguyễn, một cựu nghị viên gốc Việt bang Georgia, cho biết, cái tên mới của ông Walz khiến cô ủng hộ ông nhiều hơn. Về phần ông, chỉ cười, không cảm thấy bị xúc phạm bởi cái tên Tampon Walz.
Vai phó của ông Trump cũng được chọn trong hoàn cảnh khác thường. Trong cuộc bầu cử 2016 và 2020, phó của ông là Mike Pence, Thống Đốc bang Indiana. Khác hẳn ông Trump, ông Pence là người nổi tiếng đạo hạnh và tôn trọng luật lệ. Ông đă tự hứa không bao giờ có mặt trong pḥng với một phụ nữ không phải vợ ḿnh. Thử tưởng tượng, ông Trump mà tự hứa như vậy, c̣n ǵ là Trump.
Ông Pence đă nghiêm túc phục vụ ông Trump suốt nhiệm kỳ đầu và vẫn đứng chung liên danh tái tranh cử năm 2020. Nhưng người trọng nguyên tắc như ông Pence, không thể tiếp tục đồng ư với ông Trump về kết quả cuộc bầu cử 2020. Ông Trump không chịu thua, ép ông Pence phủ nhận kết quả bầu cử. Ông Pence không chịu, Trump hô hào những người ủng hộ biểu t́nh kéo tới Quốc Hội làm áp lực vào ngày 6 tháng 1 năm 2021, mang theo cả dàn tḥng lọng đ̣i treo cổ ông Pence. Có người lo ngại nói với ông Trump, sợ tính mạng ông Pence có thể bị nguy hiểm. Trump hỏi lại: “So what?” Th́ sao?
Trump gọi đám biểu t́nh là những người yêu nước. Sau cảnh hỗn loạn, có người chết và bị thương, đồ đạc bị phá, ông Pence tái chủ toạ phiên họp Quốc Hội sau nửa đêm, chính thức chấp nhận liên danh Biden/ Harris thắng, và liên danh Trump/ Pence thua. Nước Mỹ c̣n tồn tại cho đến nay là nhờ những người cương trực như Mike Pence.
Ma tuư Trump
Pence ra đi, Trump vẫn thế. Trump thay Mike Pence bằng James David Vance (viết tắt là JD Vance), trong liên danh tranh cử năm 2024. Vance c̣n trẻ, mới 40 tuổi, xuất thân từ trường luật danh tiếng Yale. Khi Trump đắc cử tổng thống năm 2016, Vance nổi tiếng nhờ cuốn hồi kư Hillbily Elegy, nói về cuộc đời niên thiếu đầy khó khăn của ḿnh.
Vào đúng ngày Lễ Độc Lập Hoa Kỳ, 4 tháng 7 năm 2016; bốn tháng trước ngày Donald Trump đắc cử tổng thống thứ 45, trên tạp chí The Atlantic đăng một bài của JD Vance, phân tích về sự thu hút của Trump trước công chúng, nhan đề Opioid of the Masses (Thuốc mê của quần chúng). Mẹ Vance là người nghiện ma tuư nặng, và gia đ́nh cùng hàng xóm rất nhiều người nghiện, không nghiện thuốc th́ nghiện rượu, nên tác giả biết rơ tiến tŕnh nghiện ngập như thế nào. Một sự thấm nhập lâu dài, không do tấn công, mà do mời gọi.
Theo JD Vance, người t́m đến ma tuư thường do thất vọng từ một nỗi buồn nào đó. Buồn v́ thất nghiệp bởi công việc bị mang ra nước ngoài do toàn cầu hoá, hay người nhập cư vào thay thế. Buồn v́ nạn ly dị gia tăng trước nếp sống mới. Cựu quân nhân về từ Việt Nam, hoặc sau này từ mặt trận Trung Đông, buồn v́ bị nh́n như những kẻ bại trận, không được kính trọng và săn sóc chu đáo. Buồn v́ cảm thấy bất lực trước cuộc sống đi vào ngơ cụt. Rồi Donald Trump, một diễn viên truyền h́nh nổi tiếng, nhờ được thổi phồng bởi báo chí lá cải, xuất hiện như một anh hùng cái thế đem sức mạnh tới, thách thức phá tan mọi trở ngại để kiến tạo một cuộc sống mới, mọi sự đều tốt đẹp.Tham dự một buổi tụ họp do Trump nói chuyện như được chích một liều thuốc giảm đau. Theo Vance, thứ thuốc này nhập vào đầu óc người ta, không qua phổi hay mạch máu, nó vào qua mắt, qua tai, và tên nó là Donald Trump.
Người viết lớn lên từ một vùng nông thôn ở Bắc Việt Nam, từng được chứng kiến sự thu hút quần chúng diễn ra cách khác. Trong khi bổn đạo bị bắt buộc phải tới nhà thờ xem lễ ngày chủ nhật, ít hấp dẫn nhất là phần nghe cha giảng đạo đức; rất nhiều người ngồi chán nản, ngáp dài hay ngủ gật. Nhưng trong cuộc sống thường ngày, mỗi khi có một bà đanh đá vén váy trước cửa, lớn tiếng chửi bới rất tục, như kiểu chửi mất gà, th́ lập tức, có đông người bu lại xem và nghe. Nhất là, khi nào có vài anh hề của đám sơn đông măi vơ khua chiêng gơ trống, múa may quay cuồng trong khi bán dầu cù là, hoặc vài thứ thuốc nói là thuốc tiên, có thể chữa đủ thứ bệnh th́ chẳng mấy chốc, người kéo đến đông như ngày hội.
Trong những buổi tụ họp vận động của ông Trump cũng có đủ bộ, cả chửi bới, múa may quay cuồng, kèn trống, hề làm tṛ, bán đủ thứ, như mũ MAGA, đồng hồ mang nhăn hiệu TRUMP nhưng không biết hăng nào chế tạo, mỗi cái giá từ mấy trăm đến một trăm ngàn đô, giầy thể thao giá cắt cổ, Thánh Kinh in lại không tốn bản quyền mang nhăn hiệu Trump, khung ảnh lồng h́nh Trump, do Cảnh Sát chụp khi Trump lăn tay chụp h́nh theo thủ tục áp dụng cho mọi bị cáo; được Trump sử dụng như một bằng chứng Trump bị bách hại để gây phẫn nộ trong giới ủng hộ. Và tất nhiên, phần chính là những lời hứa của ông Trump, có thể giải quyết mọi khó khăn, nếu ông đắc cử.
Ông Trump xuất hiện ở Mỹ vào thời đại giao thông và truyền thông thuận tiện chưa từng có, số người bị ông thu hút không chỉ là một khu phố hay một xóm làng, mà là hàng triệu, hàng chục triệu người, rải rác khắp nơi.
Ông Vance cho rằng, ông Trump là một thứ ma tuư văn hoá “Trump is cultural heroin” làm cho người ta cảm thấy dễ chịu trong chốc lát, nhưng không chữa được căn bệnh. Và ông Vance tin rằng cuối cùng, người bị mê sẽ tỉnh dậy, nhận ra thực tại. Nhưng chưa biết khi nào.
Từ chống đến pḥ
Bài phân tích về Donald Trump xuất hiện bốn tháng trước cuộc bầu cử năm 2016, Vance hy vọng người dân sẽ thức tỉnh khi Trump thất cử. Nhưng Trump đă đắc cử trước sự ngạc nhiên của nhiều người. Dân tiếp tục cơn mê với những lời hứa viển vông, như bức tường ngăn bọn xấu xâm nhập từ phía Nam sẽ được hoàn thành mà không tốn xu nào, v́ Mexico sẽ phải trả hết. Rồi Covid-19 ập đến với những lời hứa tiếp theo. Mỗi buổi chiều, ông tổng thống cựu diễn viên Truyền h́nh Thực tế xuất hiện trên TV đóng vai hoạt náo viên, trấn an dân chúng: Đừng sợ, không cần đeo khẩu trang, có thể uống hay tiêm thuốc sát trùng vào người để tiêu diệt vi trùng dịch.
Rồi Trump thất cử năm 2020, nhưng nhất định không chịu thua, mặc dù thua Biden/ Harris tới hơn 7 triệu phiếu đại chúng, và 74 phiếu cử tri đoàn, mà không nêu được bằng chứng gian lận nào. Nhưng hàng triệu người trong cơn mê vẫn chưa tỉnh, tin Trump không thua. Lúc đầu, Vance từ chối, không chịu nói rơ ḿnh tin hay không tin Trump thua. Cuối cùng, cũng nói Trump không thua, cho vừa ḷng bề trên. Người khác theo Trump trong cơn mê, Vance chống rồi pḥ Trump trong tỉnh thức.
Nhiều người dân chưa có cơ hội tỉnh ngộ, trong khi Vance gặp cơ hội mới. Năm ngày sau khi Trump rời Nhà Trắng, nghị sĩ Cộng Hoà Rob Portman, đại diện Ohio tại Thượng Viện, tuyên bố không tái tranh cử năm 2022. Được sự ủng hộ và giúp hàng chục triệu của tỉ phú Peter Thiel, JD Vance ứng cử để thế chỗ Portman.
Công việc đầu tiên của một ứng cử viên là thăm ḍ dân ư. Thấy đa số cử tri Ohio vẫn c̣n trong cơn mê Trump, Vance bèn t́m tới Mar-a-Lago gặp Trump, ca bài con cá. Vance thú nhận đă viết sai về Trump, cúi đầu xin lỗi, và hết lời ca tụng Trump là người sáng suốt. Mong Trump bỏ qua chuyện cũ, và sớm lên tiếng ủng hộ Vance trong cuộc đua vào Thượng Viện. Vance là một trong số ít người được Trump ủng hộ đă đắc cử vào Quốc Hội năm 2022.
Tại Quốc Hội, Vance luôn bênh vực Trump, biểu lộ ḷng trung thành với Trump tới mức bỏ cả họp Quốc Hội, cùng một số dân cử kéo tới ồn ào hậu thuẫn cho bị cáo Trump tại phiên toà ở New York vào tháng 5 năm 2024. Kết quả là, Trump đă bị xử có tội về tất cả 34 khoản theo cáo trạng. Sau ngày bị ám sát hụt, Trump đă chọn Vance làm ứng viên phó tổng thống.
Khác với bà Harris, đă được chọn làm phó tổng thống nhờ đánh thẳng vào chỗ hiểm của ông Biden. Ông Vance được chọn làm ứng viên phó tổng thống, nhờ găi đúng chỗ ngứa của ông Trump, người cần tiếng khen như dưỡng khí.
Tại Đại Hội Đảng Cộng Hoà vào tháng Bảy, trong lời giới thiệu chồng đọc diễn văn chấp nhận đề cử của Đảng, bà Usha Vance nhận xét về chồng ḿnh: Kể từ ngày lấy nhau mười năm trước, ông ấy vẫn vậy, không có ǵ thay đổi, trừ bộ râu. Một lời khen mơ ước của mọi người chồng, nếu được phát biểu vào dịp kỷ niệm mười năm hôn phối. Nhưng giữa một đại hội chính trị quan trọng, bốn năm mới có một lần, nhận xét của bà Vance có vấn đề. Có thể trong mười năm, ông Vance vẫn chung thủy, không có ǵ thay đổi trong t́nh nghĩa vợ chồng. Nhưng về mặt chính trị, mọi người đều thấy rơ, ông Vance đă thay đổi 180 độ; từ chỗ coi Trump như một thứ ma tuư mê hoặc người đời, tới chỗ ca tụng Trump như một lănh tụ anh minh.
Trong khi theo chồng trên đường vận động tranh cử, người ta thấy trên tay bà Vance lúc nào cũng có cuốn sử thi Hy Lạp dầy cộm. Được hỏi nguyên do, bà nói, v́ con bắt đầu đọc thần thoại Hy Lạp, bà đọc cho biết, để trả lời thắc mắc của con. Ít năm nữa, con bà sẽ học sử Mỹ, nếu thắc mắc v́ sao bố thay đổi lập trường, và v́ sao mẹ nói bố không hề thay đổi, bà sẽ trả lời ra sao?
Trump nhiệm kỳ 3
Nói chi lạ vậy? Kể từ sau khi Franklin D. Roosevelt liên tiếp đắc cử bốn lần vào thập niên 30 và 40 thế kỷ trước, Tu Chính Hiến Pháp 22, năm 1951, đă quy định, mỗi tổng thống chỉ có tối đa hai nhiệm kỳ. Nếu tái đắc cử lần này, chỉ là nhiệm kỳ 2, và là nhiệm kỳ chót, kiếm đâu ra nhiệm kỳ 3 cho Trump? Đó chính là điều đáng nói ở đây.
Càng gần đến ngày bầu cử, không khí vận động càng ngột ngạt, lời qua tiếng lại giữa hai bên Dân Chủ và Cộng Hoà, khiến những người bị nghe là cử tri, nhất là khối cử tri độc lập, đứng giữa, bị điên đầu, không biết ai đúng, ai sai. Ví dụ, có người ủng hộ ông Trump lên án bên Dân Chủ đă gọi ông Trump là Hitler, khiến ông bị ghét và bị mưu sát. T́m hiểu đầu đuôi mới biết, có người đă ví ông Trump với Hitler từ 8 năm trước, và mỉa mai thay, hiện là người đứng chung liên danh với ông.
Theo tin của Ja’han Jones, đăng trên msnbc.com ngày 19 tháng 4 năm 2022, trong một email từ năm 2016, gửi cho bạn cũ vốn ở cùng pḥng với nhau ở college là McLaurin, chính JD Vance đă viết: “Tôi nghĩ tới nghĩ lui về Trump và hoài nghi là tên khốn nạn như Nixon không đến nỗi như vậy (và có thể c̣n hữu dụng hơn) hay ông ta có thể là một thứ Hitler Mỹ”.
Trả lời phỏng vấn trong phạm vi vận động tranh cử, JD Vance nói đại ư: Phía Dân Chủ la lối, nếu tái đắc cử kỳ này, ông Trump sẽ làm nhiều chuyện tai hại, nhưng thực tế đă chứng minh, ông ấy đă đắc cử một lần, và trong nhiệm kỳ 1, có sao đâu?
Có nhiều điều chứng tỏ, nếu Trump đắc cử, nhiệm kỳ 2 sẽ khác xa nhiệm kỳ 1, và có thể có cả nhiệm kỳ 3. Trước hết, ngay trong nhiệm kỳ 1, có lần Trump đă nói thoáng qua ư muốn nên bỏ giới hạn 2 nhệm kỳ theo Tu Chính 22.
Điều JD Vance nói trong nhiệm kỳ 1 của Trump yên ổn, không có ǵ đáng quan ngại, là không đúng. Trong suốt trên hai trăm năm lịch sử, việc thay đổi chính quyền sau bầu cử đều diễn ra trong yên ổn, trật tự. Lần đầu tiên, vào cuối nhiệm kỳ 1 của Trump, rắc rối đă xảy ra, bằng chứng là vụ bạo loạn ngày 6 tháng 1 năm 2021, mà hậu quả vẫn c̣n dây dưa đến nay. Ông Trump, người tham dự cuộc chơi, khi thua, đă nhất định không chịu nhận ḿnh thua. Ngay cả những tṛ chơi thể thao hay giải trí dành cho thiếu nhi, cũng không thể xử sự như vậy, huống chi một cuộc bầu cử tổng thống. Thử hỏi, nếu không có những người cương trực; ở cấp tiểu bang, như Brad Raffenperger ở Georgia, và ở chính quyền trung ương như Mike Pence, và nhiều người tương tự ở khắp nơi, chuyện ǵ đă xảy ra?
Trong nhiệm kỳ 1, lúc đầu, phần c̣n bỡ ngỡ, phần có những “người lớn” chung quanh, và phần khác, v́ nhu cầu tái cử, ông c̣n phải dè chừng, chưa dám làm hết những ư muốn thầm kín của ḿnh. Nhờ đó, không có chuyện lớn xảy ra, cho tới cuối nhiệm kỳ, khi ông cương quyết không chịu thua.
Nếu đắc cử, trong nhiệm kỳ 2, tất cả những người bị kết án liên hệ tới vụ 6 tháng 1 sẽ được ân xá, như ông đă hứa. Những người nổi loạn theo sự xúi giục của ông, mà ông gọi là những người yêu nước, họ sẽ làm ǵ để đền ơn ông, và để trả thù?
Nếu có nhiệm kỳ 2, ông Trump đă biết rơ ai là những người sống chết với ông, và ai là “những kẻ nội thù”.
Vào cuối tháng 7, lên tiếng tại cuộc họp mặt Thượng đỉnh Tín hữu, Believers Summit, tại West Palm Beach, Florida, ông Trump kêu gọi: “Các Tín hữu Thiên Chúa hăy đi bầu, chỉ lần này thôi. Các bạn sẽ không phải làm như vậy nữa… Trong bốn năm, các bạn sẽ không phải đi bầu nữa. Chúng tôi sẽ chấn chỉnh rất tốt, các bạn sẽ khỏi phải đi bầu”.
Nếu có nhiệm kỳ 2, người thay thế Mike Pence để chính thức hóa kết quả bầu cử năm 2028, sẽ là JD Vance. Ông này đă nói rơ, nếu ở địa vị ông Pence, ông ta đă không làm như ông Pence trong cuộc bầu cử 2020, nghĩa là, ông sẽ làm theo ư ông Trump.
Mà theo ư ông Trump, như đă nói với các tín hữu nêu trên, bốn năm nữa, tức là 2028, sẽ không cần tới bầu cử nữa, v́ ông đă chấn ch́nh mọi việc quá tốt.
Tiêu đề của báo Washington Post, tờ báo tiên phong trong nỗ lực bảo vệ tự do dân chủ tại Thủ Đô Mỹ, là Democracy Dies in Darkness – Dân chủ Chết trong Đen tối. Hôm 5 tháng 10, Elon Musk, người giầu nhất nh́ thế giới, và mới ra mặt nhiệt liệt ủng hộ ông Trump, đă gặp Trump với quần áo toàn đen, đội mũ đen, tự giới thiệu là “MAGA Đen”, Dark MAGA. Ông Trump vốn đội mũ MAGA Đỏ từ trước tới nay, đă bắt đầu chuyển sang MAGA Đen.
Dân chủ chết, bầu cử hết. Đó là nhiệm kỳ 3 của Donald Trump, nếu có nhiệm kỳ 2.
Ai ít xấu hơn?
Công Giáo La Mă thường tránh can thiệp vào sinh hoạt chính trị tại Mỹ, sợ vi phạm nguyên tắc tách rời tôn giáo khỏi chính quyền. Ngày 13 tháng 9 năm 2024, trên đường bay từ Singapore về Roma, Giáo Hoàng Francis đă phá lệ, lên tiếng về việc bầu chọn ai trong cuộc bầu cử Tổng Thống Mỹ ngày 5 tháng 11. Ngài không nêu tên hai ứng cử viên, nhưng ai cũng biết Ngài ám chỉ ai. Theo Ngài, không giúp đỡ những người di cư tị nạn là tội nặng, là coi thường mạng sống con người. Đồng thời, phá thai là sát nhân. Ngài khuyên nên bầu chọn người tội nhẹ hơn, “choose the lesser evil”.
Lựa chọn của Giáo Hoàng dựa trên nền tảng bác ái và nhân đạo. Nhưng trong cuộc đua giữa ông Trump và bà Harris, bác ái và nhân đạo không phải là nền tảng chính. Ngay từ lần tranh cử đầu tiên, tại Đại Hội Đảng Cộng Hoà năm 2016, ông Trump đă theo chân ông Nixon, hứa hẹn kiến tạo một đất nước tôn trọng luật pháp và trật tự, “Build a country of law and order”. Luật pháp và trật tự là yếu tố quan trọng hàng đầu cho ổn định xă hội. Có ổn định rồi mới có thể nói tới bao bọc dân di cư, săn sóc sản phụ và phát triển kinh tế.
Dưới ánh sáng công lư và trật tự, lựa chọn giữa hai ứng cử viên tổng thống năm nay quá dễ dàng. Một người là phạm nhân đă bị buộc tội; tuy chưa bị tuyên án, và chưa qua thủ tục chống án, vẫn c̣n hy vọng được phá án; nhưng không thể ít xấu hơn người không có án tích nào.
***
Khi người khổng lồ vấp ngă
Hiếm khi tận mắt chứng kiến người khổng lồ ngă, nhưng hầu như mọi người đều đă có dịp nh́n cảnh một đứa bé ngă. Đang chạy, đang chơi, vấp ngă, có khi lộn một vài ṿng, bật dậy, phủi bụi qua loa, rồi thản nhiên chạy tiếp hay trở lại cuộc chơi, như không có chuyện ǵ xảy ra.
Người khổng lồ chẳng may ngă, là cả một tai nạn sống c̣n. Nước Mỹ là một người khổng lồ nặng 250 kư lô, đă chao đảo từ hàng chục năm trước, một phần v́ thời tiết xấu, một phần do bệnh tật, tuổi già. Phần chính là cái cơ thể ngoại khổ, quá lớn và nặng nề, nên khi vấp ngă đă không thể tự ngồi dậy. Người khổng lồ đă bị ngă, nằm trên lề đường dọc theo quốc lộ USA. Bụng quá lớn, tứ chi quá ngắn, chỉ nằm cựa quậy, không tự ḿnh xoay xở được. Con cháu đứng đầy chung quanh, không ai đủ sức kéo dậy. Thay v́ hợp sức cấp cứu, mỗi người một ư, căi nhau ỏm tỏi, dẫn đến đe doạ, coi nhau như kẻ thù.
Những quốc gia dân chủ non trẻ như Đại Hàn, Đài Loan, đều đă từng vấp ngă một vài lần. Viên chức cao cấp trong chính phủ bị bắt, tổng thống tự sát hay vào tù. Nhờ tuổi trẻ với cơ thể dẻo dai, nhẹ nhơm, mọi việc được giải quyết mau lẹ, mọi hoạt động trở lại b́nh thường trong thời gian ngắn.
Chưa biết số phận người khổng lồ Mỹ sẽ ra sao; có lẽ phải đợi đến sau ngay 5 tháng 11 mới rơ phần nào.
Lời chót của người viết: Với Bà Harris, nếu chưa quá muộn, nên hứa với cử tri toàn quốc, nếu đắc cử, bà sẽ không tái tranh cử năm 2028, để có thể dồn hết tâm trí vào việc phục vụ đất nước, cố gắng hàn gắn mọi đổ vỡ hiện tại để cùng tiến bước.
Với ông Trump, đă hết thuốc chữa, xin miễn có lời khuyên.
Gọi là chuyện dài, v́ bắt đầu từ cả chục năm trước và chưa biết bao giờ chấm dứt.
Hồi 1: Hillary và Trump, vừa bầu vừa bực, năm 2016
Trong bài ‘Vừa bầu vừa bực’ đăng trên Da Màu ngày 18-10-2016, người viết có nhận xét: “Sống tại Mỹ trên bốn thập niên, trải qua mười cuộc tổng tuyển cử, chưa có cuộc bầu cử tổng thống nào lạ lùng và gây bực ḿnh như năm nay”.
Tại sao bực ḿnh? Ở Việt Nam người ta thường nói “đảng cử dân bầu”, có ư chê trách một thứ bầu cử lấy lệ, không có tự do và công bằng. Ở Mỹ cũng đảng cử dân bầu, nhưng khác VN ở chỗ, Mỹ có nhiều đảng, trong số này, hai đảng lớn nhất là Dân Chủ và Cộng Hoà, mỗi đảng, theo một thủ tục chọn lựa sơ bộ rất gay go, cử ra đại diện khá nhất của đảng, để cử tri toàn quốc tự do bầu chọn theo lương tâm ḿnh. V́ đă qua cuộc chọn lựa sơ bộ, đáng lẽ người đại diện mỗi đảng, ít nhất phải là người có đủ tư cách, khả năng và những đức tính căn bản cần thiết cho người lănh đạo. Trong ngày tổng tuyển cử, cử tri toàn quốc chỉ chú tâm vào đường lối, chính sách của mỗi đảng để quyết định, không phải bận tâm về kẻ xấu người tốt, mà là lựa chọn giữa ai là người hợp với ḿnh hơn.
Cả hai ứng cử viên đại diện Dân Chủ và Cộng Hoà trong cuộc bầu cử năm 2016 đều không xứng đáng với chức vụ tổng thống. V́ thế nên cử tri bực ḿnh. Căn cứ vào đâu để nói cả hai đều bất xứng?
Trước hết, đại diện đảng Dân Chủ là bà Hillary Clinton, cựu đệ nhất phu nhân. Cựu ngoại trưởng và cựu nghị sĩ. Không ai cấm bà theo đuổi tham vọng trở thành nữ tổng thống đầu tiên của Mỹ, nhưng quá nhiều tham vọng, chứng tỏ là người có ḷng tham không đáy. Bầu tổng thống cũng giống như chọn người giúp việc, tin cẩn người quá tham lam, có ngày sạt nghiệp.
Đó không chỉ là nhận xét riêng của người viết này. Một nhân vật uy tín cũng nói như thế. Đại Tướng Colin Powell, Ngoại Trưởng tiền nhiệm của bà Hillary, cũng nói bà ấy là người tham lam. Cựu Ngoại Trưởng Powell nhận xét vào năm 2015: Mọi sự Hillary Clinton đụng tới, bà ấy đều làm hư với sự ngạo mạn (Everything HRC touches she kind of screws up with hubris). Ông c̣n nói bà ấy là người tham lam, lố bịch (greedy, foolish).
Nhưng nghe người khác nói, không bằng nghe và nh́n chính lời nói và việc làm của bà ấy. Trong cuộc gây quỹ bầu cử vào ngày 9-9-2016, bà Hillary nói rằng một nửa số người ủng hộ ông Trump, đối thủ của bà, là một giỏ rác rưởi (Basket of deplorables); họ thuộc thành phần kỳ thị chủng tộc, giới tính, đồng tính, bài ngoại và chống hồi giáo. Tranh cử là mời gọi sự ủng hộ dành cho ḿnh, không phải là chửi bới, gây hận thù với người khác. Hôm sau bà đă phải xin lỗi, nhưng lời nói, một khi ra khỏi miệng, như nước đổ xuống đất, không thể thu lại được.
Về việc làm, có nhiều chuyện đáng chê về bà Clinton, nhưng lẫn lộn công tư là điều không thể bỏ qua đối với một người giữ chức vụ quan trọng như Ngoại Trưởng. Vụ dùng emails của một hăng tư trong giao dịch công vụ, là chuyện đáng ngại nhất.Theo ghi nhận của FBI: “17.448 email không được bàn giao cho tổng thanh tra. Ngoài ra c̣n có 33.000 emails đă bị xóa”.
Ông Nixon đă bị mất chức v́ xóa băng ghi âm, chẳng lẽ nước Mỹ nên bầu một tổng thống khác có thói quen xóa emails? Theo những ghi chú của FBI, bà Clinton nói bà không hề biết một số emails bà nhận được chứa thông tin bảo mật, bởi v́ bà không biết rằng kư hiệu “C” có nghĩa là “Classified” (bảo mật)”. Ngay cả người dân vô học cũng không thể nại cớ trước ṭa để chạy tội rằng ḿnh không biết luật.
Kể chuyện bực ḿnh về ứng cử viên Hillary Clinton như vậy cũng tạm đủ, v́ bà đă thất cử.
Dầu sao, cũng cần ghi nhận, tuy thua, bà Hillary Clinton đă chịu thua với một thái độ rất đàng hoàng, người lớn; không cay cú la lối rằng đă bị đối thủ ăn gian, mặc dù số phiếu cử tri đại chúng của bà nhiều hơn ông Trump tới gần ba triệu phiếu. Theo kết quả bầu cử chính thức, bà Hillary được 65.853.514 phiếu (48,18%), ông Trump được 62.984.828 phiếu (46,9%). Nhưng bà thua ông Trump về phiếu cử tri đoàn; Hillary 227, so với Trump 305.
***
Về phần ông Trump, tuy đắc cử, nhưng chuyện bực ḿnh về ông ta nhiều hơn. Bực ḿnh nhất là về tư cách, thô lỗ và nói năng ẩu tả.
Trở lại nhận xét của Tướng Colin Powell, v́ là cựu Ngoại Trưởng thuộc chính quyền Cộng Ḥa, cùng đảng với ông Trump nên phát biểu của ông không thể coi là thiên vị đảng phái. Ông nhận xét rằng, ứng viên tổng thống đại diện đảng Cộng Ḥa Donald Trump là “sự hổ thẹn quốc gia và là kẻ bị quốc tế khinh bỉ. Ông ta không biết xấu hổ” (national disgrace and an international pariah. He has no sense of shame).
Tại Đại hội đảng Cộng Ḥa, trong phần mở đầu diễn văn quan trọng nhất của ḿnh, ông Trump tuyên bố “chúng ta sẽ đưa đất nước trở lại an ninh, thịnh vượng và ḥa b́nh. Chúng ta sẽ là một đất nước của bao dung và nhiệt t́nh. Nhưng chúng ta cũng là một nước của luật pháp và trật tự”. (We will lead our country back to safety, prosperity and peace. We will be a country of generosity and warmth. But we will also be a country of law and order). Chỉ với mấy chục chữ này, đủ để chứng tỏ ông Trump là một người ba xạo:
– Ông Trump hứa làm cho đất nước thịnh vượng và ḥa b́nh, trong khi thú nhận chính ḿnh là người đă góp phần làm cho đất nước bị nhũng loạn, đổ vỡ. Trong cuộc vận động sơ bộ, ông nói: “Tôi sẽ nói với các bạn rằng chế độ của chúng ta đă đổ vỡ. Tôi đă cho rất nhiều người… Tôi cho mọi người. Khi họ gọi, tôi cho. Và bạn biết không? Vài ba năm sau, khi tôi cần điều ǵ từ họ, tôi gọi, và họ sẵn sàng giúp tôi” (I will tell you that our system is broken. I gave to many people, I give to everybody. When they call, I give. And do you know what? When I need something from them two years later, three years later, I call them, they are there for me).
Ông c̣n nói rơ rằng những người nhận tiền rồi đáp lại bằng việc làm, “không nhất thiết họ làm những ǵ đúng cho đất nước. Họ sẽ làm những ǵ phù họp với quyền lợi đặc biệt của họ, của người cho tiền, của các nhà vận động… Không tốt cho đất nước” (They won’t necessarily do what’s right for the country. They’ll do what’s right for their special interests, their donor, their lobbyists, et cetera. Not good for the country).
Trong cuộc vận động tại Iowa vào đầu năm 2016, ông Trump nói thẳng: “Tôi phải cho họ, v́ khi tôi cần ǵ, tôi sẽ đạt được. Khi tôi gọi, họ hôn đít tôi (“I’ve got to give to them, because when I want something, I get it. When I call, they kiss my ass”).
Nói vậy rồi ông Trump vỗ ngực tự khoe: “Không ai biết rơ chế độ hơn tôi, đó là điều tại sao chỉ ḿnh tôi có thể sửa chữa nó” (Nobody knows the system better than me, which is why I alone can fix it). Một người chủ động góp phần vào việc làm cho chế độ và xă hội băng hoại, rồi tự phụ chỉ có ḿnh sửa được những sai lầm đó, khác ǵ một kẻ cướp yêu cầu mọi người chọn ḿnh làm lănh chúa, v́ chỉ có ḿnh biết được cách đem lại an b́nh, thịnh vượng.
– Ông Trump hứa hẹn một đất nước bao dung và nhiệt t́nh, trong khi ông tuyên chiến với nhiều thành phần, cả người cùng đảng và dọa bỏ tù cả đối thủ của ḿnh. Ông nói về bà Clinton: “Giam mụ ấy lại là đúng. Mụ ấy phải vào tù” (“Lock her up is right. She has to go to jail”). Dân chủ, bao dung và nhiệt t́nh không phải là nhốt đối thủ vào tù.
– Ngoài ra, qua vụ băng ghi âm, gọi là Access Hollywood tape do Washington Post tiết lộ ngày 7-10-2016, mà chính ông Trump đă phải xin lỗi, ông đă bộc lộ những điều quá tục tĩu. Ông khỏe, đă từng cố gắng hết sức để cưỡng dâm một phụ nữ có chồng, nhưng không thành công. Ông cũng tự nhận, hễ thấy phụ nữ vừa mắt là ông không thể đợi được, “hôn liền, và cứ chộp ngay vào chỗ kín của họ; ḿnh là sao, muốn làm ǵ th́ làm”. Điều này, không thể chấp nhận đối với một kẻ phàm phu tục tử, huống chi là một nguyên thủ quốc gia. Nhà truyền thông Billy Bush nghe ông nói bậy từ tháng 9 năm 2005 mà không tỏ thái độ, đă bị cách chức. Chỉ nghe ông nói bậy đă đáng bị mất chức, c̣n kẻ nói bậy là ông, sẽ thành tổng thống!
***
Tuy bực ḿnh trước cả hai ứng cử viên chính trong cuộc bầu cử 2016, người viết này vẫn đi bầu, nhưng không bầu cho ai làm tổng thống. Chỉ bầu cho các chức vụ khác, với ư định, nếu không ai có đủ số phiếu tối thiểu là 270 của cử tri đoàn để đắc cử, th́ Quốc Hội sẽ phải bầu chọn theo thủ tục đă được quy định bởi Hiến Pháp. Đồng thời, dự đoán rằng: Hillary Clinton hay Donald Trump vào Nhà Trắng, bực th́ vẫn bực, nhưng chưa phải là ngày tận thế của nước Mỹ.
Kỳ 2: Biden và Trump, lớn và không chịu lớn, năm 2020
Cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11 năm 2020, là một sự kiện lịch sử ít khi xảy ra lần thứ hai trong đời một người. Cuộc bầu cử này không phải là cơ hội lựa chọn b́nh thường về sự khác nhau trong chính sách cai trị giữa hai đảng vẫn thay nhau cầm quyền, cũng không phải chỉ lựa chọn về cá nhân giữa hai ứng cử viên, mà là một lựa chọn có tính cách sống c̣n. Một lựa chọn giữa thất vọng và hy vọng, giữa đi tới hay đi lui, giữa đoàn kết hay chia rẽ, giữa yêu thương hay hận thù, giữa cô lập hay ḥa đồng, giữa lỗ măng hay tử tế, giữa ích kỷ hay vị tha, giữa dối trá hay chân thành. Tiêu biểu cho tất cả những khác biệt nêu trên là hai ứng cử viên, Donald Trump và Joseph Biden.
Người viết đă đoán sai, khi nghĩ rằng cuộc bầu cử gây cấn diễn ra ngày 3-11-2020, ít khi xảy ra lần thứ nh́ trong đời một người. Nhưng, chỉ bốn năm sau, một cuộc bầu cử giống như thế và c̣n gây cấn hơn, diễn ra vào ngày 5-11-2024. Nhưng đó là chuyện sẽ nói tới trong Hồi 3. Bây giờ xin nhắc lại chuyện cũ trong Hồi 2:
Donald Trump, “thiên tài” không chịu lớn
Donald Trump tự nhận ḿnh là thiên tài, cái ǵ cũng hơn người, hạng nhất về mọi phương diện. H́nh trên đây, người viết chụp từ một bích hoạ tại khu triển lăm lộ thiên ở Miami, vào dịp nghỉ lễ Giáng Sinh năm 2017. Qua chữ kư của hoạ sĩ, mầu trắng mờ, ở phía dưới góc bên phải, giống như ba chữ DNK ’17, có thể đoán là h́nh vẽ năm 2017, sau khi Trump đắc cử tháng 11 năm 2016.
H́nh một đứa trẻ c̣n mặc tă, phóng uế trên Hiến Pháp Mỹ, với những biểu hiệu chim Twitter bay ra từ miệng, phía sau là sọ người, tượng trưng nhiều người chết và lửa cháy dữ dội, trên trời là địa cầu với bản đồ châu Mỹ. Bức hoạ mang tính tiên tri, v́ vài ba năm sau mới có nạn cháy rừng ở Cali và hơn một triệu người chết v́ Covid-19 ở Mỹ. Tuy Twitter đă thay đổi, mang tên mới là X, và chủ mới là Elon Musk, nhưng chủ mới của Twitter ủng hộ ông Trump nhiệt t́nh hơn chủ cũ. C̣n việc phóng uế trên hiến pháp và luật lệ, vẫn không có ǵ thay đổi.
Nói chung, nét chính nổi bật về Trump, dưới mắt nhiều người, tuy thuộc nhiều thành phần khác nhau, nhưng có cùng nhận xét, là tuy đă ở tuổi 78, Trump vẫn hành động như một đứa trẻ.
Sau đây là một số nhân chứng, từ người trong gia đ́nh, đến những cộng sự có cơ hội gần gũi Trump.
Trước hết là Mary Trump, một nhà tâm lư học, là cháu gái của Trump, viết trong cuốn sách về chú ruột ḿnh, Too Much and Never Enough: How My Family Created the World’s Most Dangerous Man (Quá nhiều và không bao giờ đủ: Chuyện gia đ́nh tôi đă tạo ra một người nguy hiểm nhất thế giới). Mary viết: “Tôi luôn tin rằng từ thâm tâm Donald là một đứa trẻ sợ hăi”. (I’ve always believed that deep down Donald is a terrified little boy).
Nhân chứng thứ nh́ là John Bolton, kiên tŕ theo Cộng Ḥa bảo thủ từ khi c̣n đi học, từng là Phụ Tá Ngoại Trưởng và Đại Sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc thời George W. Bush, là Cố Vấn Anh Ninh Quốc Gia thứ nh́ của Trump, viết trong cuốn hồi kư ‘The Room Where It Happened’ (Căn pḥng nơi nó xảy ra), rằng: “Tôi không nghĩ ông ta có nhân cách hay thích hợp để làm tổng thống. Có lần tôi nói với một nhà tâm lư học rằng Trump không có nhân cách và ổng nói, chắc ông ta có chứ, nhưng có một nhân cách bị khuyết tật”. (I don’t think he has the character or fitness to be president. I once said to a psychologist that Trump doesn’t have character and he said, sure he does, he has a character defect).
Vẫn trong hồi kư trên, Bolton kể: “Charles Krauthammer, một nhà b́nh luận sắc bén, nói với tôi rằng trước đây ông đă sai khi cho rằng tác phong của Trump giống một đứa bé 11 tuổi. Krauthammer nhận định, ‘Tôi đă sai 10 năm. Ông ấy giống như đứa trẻ một tuổi. Mọi sự được nh́n qua lăng kính liệu nó có phù hợp với quyền lợi Donald Trump không’”. (“Charles Krauthammer, a sharp critic of his, told me he had been wrong earlier to characterize Trump’s behavior as that of an eleven-year-old boy. ‘I was off by ten years,’ Krauthammer remarked. ‘He’s like a one-year-old. Everything is seen through the prism of whether it benefits Donald Trump’”.)
Nhân chứng thứ ba là Anthony Scaramucci, một người hoạt động trong lănh vực tài chánh ở New York, theo đảng Cộng Ḥa, được Trump bổ nhiệm làm Giám Đốc Truyền Thông tại Bạch Ốc vào tháng 7-2017. Chỉ tại chức được 11 ngày trước khi bị sa thải. Mất việc rồi, ông ta vẫn tiếp tục lên tiếng bênh vực Trump, cho rằng ḿnh theo Cộng Ḥa, có bổn phận ủng hộ tổng thống Cộng Ḥa. Cho đến năm 2019, khi Trump công kích Dân Biểu Ilhan Omar (D-Minn.) và mấy bạn đồng viện da mầu khác của bà này, là sao mấy người không về nước ḿnh sống mà tranh đấu, Scaramucci mới tỉnh ngộ, rằng ông của ḿnh cũng là di dân đến từ Ư một trăm năm trước.
Ông Scaramucci bắt đầu nói ra nhận xét về Trump: “Bạn phải nh́n vào cái tác phong bốc đồng, sự vô lư, thiếu trưởng thành. Ông ấy không phải là một người đă phát triển thành người lớn. Ông ấy đang làm những chuyện kỳ cục và tôi sợ cho thế giới và tôi sợ cho đất nước”. (You just have to look at the manic behaviour, the absurdity, the lack of maturity. He’s not a fully developed adult. He’s out there doing ridiculous things and I fear for the world and I fear for the country).
Nhân chứng thứ tư là Miles Taylor, cựu chánh văn pḥng bộ An Ninh Nội Đia; một bộ lớn trong chính phủ với 240.000 nhân viên; người vào năm 2018 đă viết một bài quan điểm trên báo New York Times, nêu ra nhiều lỗi lầm của Trump, kư tên Vô Danh (anonymous). Trump ra lệnh cố t́m tông tích tác giả, nhưng không thành công. Ngày 28-10-2020, Miles Taylor lên tiếng nhận ḿnh là tác giả, và đưa ra tuyên bố, giải thích lư do tại sao đă viết quan điểm ẩn danh, và bây giờ ra mặt.
Taylor cũng là tác giả giấu tên một cuốn sách, tựa là A Warning (Một báo động), trong đó có nhận xét rằng: Trump như một “đứa trẻ mười hai tuổi trong tháp kiểm soát an ninh không lưu, nhấn bừa băi vào những nút điều khiển, không màng tới những máy bay đang trượt trên đường băng” (Trump as a 12-year-old in an air traffic control tower, pushing the buttons of government indiscriminately, indtfferent to the planes skidding across the runway).
***
Đọc một số nhận xét tiêu biểu của những người biết rơ ông Trump, nói rằng ông ta giống một đứa trẻ con, người viết này cảm thấy bất b́nh, và chỉ có thể đồng ư một nửa. Bất b́nh, v́ nói tổng quát như thế là vô t́nh phạm tới danh dự của đại đa số thành phần trẻ con. Không cần bàn căi nhiều. Tất cả mọi người lớn đều đă trải qua thời kỳ là trẻ con, và ai cũng biết, không phải tất cả trẻ con đều giống nhau. Có trẻ con ngoan và trẻ con hư, trẻ con sáng dạ và trẻ con tối dạ. Trẻ con vâng lời, và trẻ con rắn mặt. Trẻ con chăm chỉ và trẻ con lười biếng; trẻ con kỷ luật và trẻ con phá phách; trẻ con có giáo dục và trẻ con mất dậy. Có những trẻ con dễ thương và trẻ con đáng ghét. Trẻ con thành thật và trẻ con gian manh. Trẻ con thương người và trẻ con độc ác. Tuy thành phần xấu thường không nhiều, nhưng khi nói ai giống trẻ con, cần xác định trẻ con thuộc loại nào, để khỏi mang tiếng chung cho toàn thể trẻ con.
Theo cuốn sách của Mary Trump đă nói tới ở trên, vào năm 1959, ở tuổi 13, đang học lớp 7 tại một trường tư danh tiếng gần nhà ở Queens, là Kew-Forest school, chú Trump được chuyển trường, nhập học tại New York Academy, cách nhà gần trăm cây số. Qua vụ này, có người nghĩ rằng, vĩ nhân có khác, yêu nước từ nhỏ, mới 13 tuổi đă nhập trường vơ bị, để sớm được rèn luyện thành chiến sĩ bảo vệ quốc gia. Có người c̣n nói rằng ông Trump xuất thân từ trường Vơ Bị Quốc Gia West Point.
Nhờ cuốn sách của Mary Trump, người ta được biết, hồi học ở Kew-Forest, cậu Trump phá quá, cứng đầu, ngỗ nghịch, chẳng những đánh nhau với đồng bạn, có lần c̣n tấn công cả thầy giáo. Trong khi ấy, bố cậu là Fred Trump, một ngời giầu có, từng giúp đỡ nhiều, và đồng thời là thành viên của hội đồng quản trị nhà trường. Bố cậu đă mất nhiều th́ giờ họp với đại diện trường về hạnh kiểm của cậu. Là chỗ ân t́nh, nhà trường chưa áp dụng biện pháp kỷ luật cuối cùng là đuổi cậu, nhưng có người cảm thấy ái ngại, đề nghị với ông Fred Trump nên cho cậu nhập học viện quân sự (New York Military Academy) để cậu có cơ hội được làm quen với kỷ luật. Thế là ông chấp thuận, và cậu đổi trường, học tại NYMA cho đến hết lớp 12. Những người thân quen và chính ông Trump sau này cho biết, bản tính ông từ nhỏ đến lớn vẫn thế, chẳng có ǵ thay đổi.
Tới đây, chắc bạn đọc đă có thể dễ dàng định vị cho ông Trump vào loại trẻ con nào.
Cũng v́ nghĩ ông Trump giống trẻ con, nên vào đầu nhiệm kỳ, một số nhân vật quan trọng trong chính quyền, như Ngoại Trưởng, Bộ Trưởng Quốc Pḥng, Bộ Trưởng Tư Pháp, Chánh Văn Pḥng Bạch Ốc, thường gặp riêng thảo luận về những vấn đề quan trọng, và hẹn nhau lúc nào cũng phải có một “người lớn” trong số họ ở gần ông Trump, để pḥng ngừa ông có quyết định sai lầm. Nhưng kế hoạch này không tồn tại lâu, v́ khi ông tổng thống già không chịu lớn này nắm vững quyền hành, các “người lớn” lần lượt bị sa thải, thay bằng đám bộ hạ lắm mưu nhiều chước, sẵn sàng tung hô lănh tụ, và trung thành phục vụ theo ư ông, bất chấp luật lệ.
Vụ Covid-19, với gần bốn trăm ngàn người chết và khoảng mười triệu người nhiễm bệnh ở Mỹ tính đến cuối năm 2020, là thử thách lớn nhất dành cho ông Trump. Là tài tử chính nổi tiếng nhờ chương tŕnh “Truyền h́nh thực tế” (Reality show), những chuyện gây sôi nổi trên thực tế là cơ hội ông không thể vắng mặt. Cho nên, thay v́ để các chuyên gia y tế đối phó với đại dịch, giải thích và hướng dẫn người dân pḥng ngừa đúng cách, đích thân Tổng Thống đă giành lấy vai chính, tự ḿnh giải thích và đưa ra các biện pháp nhắm vào mục đích ưu tiên là tái đắc cử!
Tổng Thống Trump được Chánh Văn Pḥng Bạch Ốc báo trước từ cuối tháng 1-2020, rằng đại dịch sắp tới vô cùng nguy hiểm, khi nó chưa chính thức được ghi nhận ở Mỹ. Một tháng sau, Trump vẫn cả quyết không có ǵ đáng ngại, mọi chuyện đều trong ṿng kiểm soát. Ông sợ, nếu báo động sớm, giá chứng khoán xuống, sẽ làm ông mất phiếu! Tính mạng người dân không đáng quan tâm bằng địa vị của ông!
Dân Mỹ chỉ bằng 4% dân số thế giới, số tử vong v́ Covid tại Mỹ cao tới 25% trong tổng số nạn nhân thế giới, nhưng ông Trump vẫn cho rằng Mỹ đă đối phó rất tốt với đại dịch. Ông lư luận: “Nếu tách riêng các tiểu bang xanh ra, chúng ta ở mức tôi nghĩ không đâu trên thế giới có thể sánh được. Chúng ta thực sự ở mức rất thấp trừ một số tiểu bang – họ là những tiểu bang xanh, và bang xanh quản trị” (If you take the blue states out, we’re at a level that I don’t think anybody in the world would be at. We’re really at a very low level but some of the states – they were blue states, and blue-state managed”).
Đúng là lư luận lấy được, theo kiểu trẻ con tối dạ. Tổng Thống Mỹ được bầu cử trên cả nước Mỹ, cai trị và có trách nhiệm với toàn quốc Mỹ, bất kể Blue States (Dân Chủ) hay Red States (Cộng Ḥa). Ông Tổng Thống nói như một người môi giới địa ốc ba xạo, thuyết phục khách hàng: Cái nhà này tốt lắm, nếu không kể cái hầm bị nước vào thường xuyên do bọn thợ xây cất làm ẩu, th́ trong t́nh trạng hoàn hảo, không có nhà nào khác cùng giá có thể sánh được!
Nhắc lại về ứng cử viên Donald Trump như vậy trong cuộc bầu cử 2020, coi như tạm đủ, v́ tài tử này c̣n tái xuất trong Kỳ 3.
Biden: Lớn lên từ lỗi lầm
Trong bài Trump và Biden bốn năm trước, người viết này đă ghi lại một giai thoại: Cuộc tranh cử tổng thống ṿng sơ bộ, giữa các ứng cử viên thuộc đảng Dân Chủ vào tháng 4-1987, ở New Hampshire, một cử tri, nhà giáo Frank Fahey, hỏi ứng cử viên Biden: “Thưa Nghị Sĩ, tôi có một câu hỏi rất nhanh: Ông đă theo học trường luật nào, và ông xếp hạng mấy?”
Biden có vẻ bực ḿnh, quật lại, “Tôi nghĩ rất có thể tôi có chỉ số thông minh IQ cao hơn ông nhiều, tôi nghĩ vậy. Tôi rất vui ḷng ngồi xuống và so sánh IQ của tôi với ông, nếu ông muốn”. (“I think I probably have a much higher IQ than you do, I suspect. I`d be delighted to sit back and compare my IQ with yours, if you’d like”).
Thái độ trên đây của Biden nhiều năm trước, rất giống với phản ứng quen thuộc của Trump như nhiều người đă biết, mỗi khi bị ai vặn hỏi về tŕnh độ thông minh của ḿnh. Điều này cho thấy, đă có thời, Biden và Trump giống nhau. Nhưng Trump vẫn thế, không chịu lớn, trong khi Biden nhận lỗi và lớn lên từ lỗi lầm của ḿnh.
Trump ứng cử tổng thống sau Biden ba thập niên, có lẽ nhờ kinh nghiệm người đi trước, đă cho luật sư Cohen viết thư cho các trường Trump từng theo học, dọa không được công bố điểm của Trump, nếu làm vậy, sẽ bị kiện. Nhờ thế, Trump được yên thân về học lực của ḿnh.
Về phần Biden, sau thái độ khó thương nêu trên, đă lănh đủ hậu quả. Nhiều báo, toàn là các cơ quan truyền thông có khuynh hướng thân Dân Chủ, như Newsweek, New York Times, và tờ báo địa phương ở Iowa, The Des Moines Register, đă phanh phui đủ chuyện sai trái của ứng cử viên ngựa non háu đá này, như:
– Thời c̣n học trường luật, Biden đă bị kỷ luật v́ sao chép một phần từ Law Review mà không ghi xuất xứ; đă không nói đúng về điểm và thứ hạng trong lớp.
– Khi vận động tranh cử, đă lấy từ diễn văn của Robert Kennedy, Hubert Humphrey, và quan trọng nhất, từ Neil Kinnock, một lănh tụ đảng Lao Động Anh cùng thời, mà vẫn theo thói quen, “quên” ghi nguồn gốc.
Trái với Trump không bao giờ chịu nhận ḿnh sai, Biden đă tức th́ nhận lỗi, và quyết định rút lui. Trước khi rút lui, Biden đă công bố lời thú nhận:
– “Tôi đă không ra trường với thứ hạng trong năm mươi phần trăm đầu của lớp tốt nghiệp trường luật và trí nhớ của tôi đă không chính xác”. (“I did not graduate in the top half of my class at law school and my recollection on this was inaccurate”).
– Đă bị rớt năm thứ nhất trường luật v́ trong bài thi có năm trang lấy từ law review mà không ghi rơ nguồn gốc.
Báo CHICAGO TRIBUNE ngày 22-9-1987, cho biết, theo điểm trong học bạ được công bố, Biden tốt nghiệp cử nhân với điểm “C” trung b́nh, thứ hạng 506 trên 688, và ra trường luật với thứ hạng 76 trên 85.
Ngày 7 tháng 9 năm 2020, báo Guardian của Anh cho biết, Neil Kinnock, người đă bị Joe Biden đạo văn trên ba chục năm trước, nhận định về vụ tai tiếng này, rằng: “Ông ta xứng đáng thắng giải ‘Joe là một gă thành thật’ (he deserves to win: ‘Joe’s an honest guy’.”
Vẫn theo nhận định của Kinnock, “Joe thành thật, ông ta can đảm, ông ta biết nhiều và kinh nghiệm, và trên mọi sự, ông ta hợp lư, tất cả những thứ khác với Trump. Một trong những điểm mạnh nhất của Joe, tôi nghĩ, chắc tự nhiên có, là ông ta b́nh thường”. (Joe is honest, he’s courageous, he’s well-informed and experienced, and most of all, he’s rational, all things that Trump isn’t. One of Joe’s greatest strengths, I think, certainly a natural attribute is that he’s normal).
Trước phản ứng của dư luận, Biden đă chính thức rút lui khỏi cuộc tranh cử vào ngày 23 tháng 9 năm 1987, không đổ lỗi cho ai, ngoài chính ḿnh. Biden nói: “Tôi giận chính tôi đă đặt tôi vào vị trí này”. (‘I’m angry at myself for having been put in the position – put myself in the position). Chẳng những không chửi bới, Biden đă biết ơn báo chí: “Tôi biết ơn sự quan tâm của quư vị. Tôi biết ơn sự có mặt của quư vị ở dây”. (I appreciate your consideration. I appreciate your being here).
Trong khi loan báo rút lui, Biden tuyên bố cuộc đua của ḿnh đă bị che phủ bởi “bóng râm phóng đại” (exaggerated shadow’). Ông nhận đă phạm một số lỗi lầm (I made some mistakes). Tuy nhiên, Biden không hoàn toàn bỏ cuộc. Ông chỉ rút lui để chấn chỉnh lại, học hỏi từ lỗi lầm, hứa hẹn ở những cuộc đua trong tương lai. Biden nói: “Sẽ c̣n những cuộc tranh cử tổng thống khác, và tôi sẽ có mặt hàng đầu” (‘There will be other Presidential campaigns, and I’ll be there, out front’).
Hai chục năm sau, Biden tranh cử lần thứ nh́, năm 2007. Lần này, Biden không mắc những lỗi lầm tệ hại như trước, nhưng không thể qua mặt Hillary và Obama. Cuối cùng, nhờ giàu kinh nghiệm trong lănh vực ngoại giao, được Obama chọn làm phó, và trở thành Phó Tổng Thống hai nhiệm kỳ (2009 – 2017). Bây giờ, tranh cử lần thứ ba, bị đối thủ Trump gọi là “Joe buồn ngủ”, v́ là ứng cử viên già nhất trong lịch sử Mỹ.
Trong cuộc tranh luận đầu tiên giữa tất cả ứng viên Dân Chủ ṿng sơ bộ, Biden là người nhiều tuổi và nổi tiếng nhất, đă bị tất cả các ứng viên khác tấn công để được chú ư. Bị cú nặng nhất phóng ra từ một nữ ứng viên trẻ, là Nghị sĩ Liên Bang Kamala Harris, từng là bạn của con Biden. Cô này không lên án Biden kỳ thị, nhưng buộc tội ông, khi c̣n là Nghị Sĩ, đă cộng tác thân mật với các đồng nghiệp kỳ thị nổi tiếng ở Thượng Viện, và đă chống lại chương tŕnh dùng xe bus chở trẻ da màu tới học chung trường với trẻ da trắng; với bằng chứng hiển nhiên, “Tôi là một bé gái da mầu trong số đó”.
Nhiều tháng sau, nhớ lại chuyện này, Jill Biden, người sẽ là đệ nhất phu nhân, vẫn chưa quên vụ tấn công nhắm vào chồng bà, ví nó như một cú đấm vào chỗ hiểm, “like a punch to the gut”. Thay v́ chửi lại hay trả thù, Biden cuối cùng đă chọn Harris đứng chung liên danh với ḿnh ở địa vị phó. Một nét đáng chú ư của Biden: Ưa kết hợp hơn hận thù.
Sau đây là lời của hai cứng cử viên dành cho nhau. Biden nói về Trump:
“Nếu bạn cho Donald Trump tám năm ở Bạch Ốc, ông ta sẽ làm thay đổi măi măi cá tính căn bản của đất nước này, chúng ta là ai, và tôi không thể đứng nh́n chuyện đó xảy ra” (If we give Donald Trump eight years in the White House, he will forever and fundamentally alter the character of this nation, who we are, and I cannot stand by and watch that happen).
Trump nói về Biden:
Cuộc bầu cử này là lựa chọn giữa một TRUMP PHỤC HỒi hay một BIDEN SUY SỤP. Là lựa chọn giữa kế hoạch giết con virus – hay kế hoạch của Biden giết Giấc mơ Mỹ. Nếu bạn bầu cho Biden, nghĩa là trường không có trẻ con, không có lễ tốt nghiệp, không đám cưới, không lễ Tạ Ơn, không Giáng Sinh và không có cả lễ Độc lập. (This election is a choice between a TRUMP RECOVERY or a BIDEN DEPRESSION. It’s a choice between our plan to Kill the virus – or Biden’s plan to kill the American Dream! If you vote for Biden, it means no kids in school, no graduations, no weddings, no Thanksgiving, no Christmas and no Fourth of July together”.
Khẩu trang: Nh́n vật biết người
Trong cuộc bầu cử năm 2020, c̣n một yếu tố đặc biệt chưa từng có trong các vuộc bầu cử trước, đó là cái mặt nạ, hay khẩu trang. Chỉ cần nh́n vật nhỏ bé này, người ta có thể biết nhân cách của một người, cả ứng cử viên và cử tri. Đeo khẩu trang trong đại dịch, không phải chỉ để bảo vệ ḿnh, mà bộc độ mối quan tâm tới an sinh của những người chung quanh; một thái độ ḥa đồng, vị tha. Không đeo khẩu trang là chỉ nghĩ tới ḿnh, làm theo ư ḿnh, không chịu hoà nhập, coi thường an sinh cộng đồng.
Tổng Thống Trump không chịu đeo khẩu trang. Ông nói vào tháng Tư năm 2020 với báo Wall Street Journal rằng, những người đeo khẩu trang là muốn chứng tỏ họ không chấp nhận ông. Ông sẽ không cho báo chí cơ hội “thoả măn” khi nh́n thấy ông đeo khẩu trang nơi công cộng. Ông c̣n nói, ông không thể đeo khẩu trang khi tiếp các “tổng thống, thủ tướng, nhà độc tài, vua, hoàng hậu”.
Tin CNN ngày 26-6-2020 cho biết: Joe Biden tuyên bố nếu thắng cử, ông sẽ buộc mọi người trên toàn quốc phải đeo khẩu trang nơi công cộng. Ông chủ trương khẩu trang được cung cấp miễn phí cho dân chúng. Không ai sẽ phải dùng tiền riêng của ḿnh, kể cả trong việc chủng ngừa Covid sau này.
Theo kết quả chính thức, cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11 năm 2020, ông Biden đă thắng với 306 phiếu cử tri đoàn, và 81 triệu, 268 ngàn, 924 phiếu cử tri đại chúng, tỉ lệ 51.31%. Ông Trump chỉ được 232 phiếu cử tri đoàn, và 74 triệu, 216 ngàn, 154 phiếu cử tri đại chúng, tỉ lệ 46.86%. Tính ra, ông Trump kém ông Biden tới 74 phiếu cử tri đoàn, và trên 7 triệu phiếu đại chúng. Một sự chênh lệch giữa thắng và thua quá rơ ràng.
Nhưng trái với cách cư xử người lớn của bà Hillary bốn năm trước, ông Trump đă nhất định không chịu thua; bốn năm sau vẫn chưa chịu thua. Thua cả trên 60 vụ kiện về cáo buộc “gian lận bầu cử” tại đủ cấp toà án v́ thiếu bằng chứng khả tín, vẫn cho rằng đối phương đă đánh tráo kết quả bầu cử. Trẻ con mà như vậy, xếp vào loại nào? Nếu bạn nào có con cháu với tính khí bất thường như vậy, thực t́nh các bạn có muốn giúp nó trở thành Tổng Thống Mỹ không?
***
Theo ghi nhận của New York Times ngày 1 tháng 11 năm 2020, bà Marilyn Crowder, 60 tuổi, nói khi đợi trong hàng dài cả dẫy phố dọc theo Anna B. Day School ở Tây Bắc Philadelphia tuần cuối tháng 10: “Tôi sẽ bầu như đây là lư do sinh tồn”. (I’m going to vote like my life depends on it). Phát biểu này đă nói đầy đủ tầm quan trọng của cuộc bầu cử năm 2020. Quan trọng đến mức, chưa tới ngày bầu cử, đại đa số, 90 triệu trên 150 triệu, cử tri đă đi bầu.
Khác với năm 2016, vừa bầu vừa bực, nên không bầu cho ai. Trong cuộc bầu cử 2020, người viết đă bầu cho Biden/ Harris, không phải v́ liên danh này hoàn hảo, nhưng v́ nhu cầu bứng ông Trump khỏi Nhà Trắng. Bài viết về bầu cử tổng thống năm 2020 đă kết thúc như sau:
Trong cuộc bầu cử năm nay, không cần biết coi tướng số, chỉ cần nói bạn bầu cho ai, người ta biết ngay bạn là người như thế nào.
Trump là một phát xít ṇi. Đừng bảo tôi ăn nói hàm hồ. Đấy là lời của Mark Milley: “Trump is a ‘fascist to the core’.”
Mark Milley, tướng bốn sao, 44 năm quân ngũ, cựu Tổng Tham mưu trưởng Liên quân dưới thời Trump, về hưu tháng 9 năm 2023, phát biểu: “Trump là một người nguy hiểm chưa từng thấy. Trump là một tên phát xít toàn phần. Trump là một kẻ nguy hiểm nhất cho đất nước này, là một tên phát xít đến tận xương tuỷ”.
Jim Mattis, tướng bốn sao đă nghỉ hưu, có biệt danh “Mad Dog Mattis”. Jim Mattis giữ chức Bộ trưởng Quốc pḥng Hoa Kỳ thứ 26, dưới thời Trump từ năm 2017 đến 2019. Trong thư từ chức gởi Trump ngày 20-12-2018, Jim Mattis phản đối Trump gay gắt việc rút quân ra khỏi Syria, bỏ rơi đồng minh, nhường ảnh hưởng địa chính trị cho Putin. Jim Mattis cảnh báo: Trump chỉ t́m kiếm những bộ trưởng phục vụ cho quyền lợi của riêng Trump, mà không v́ quân đội và quốc gia.
Jim Mattis cho rằng, nhận xét của Mark Milley về Trump là “một phát xít đến tận xương tủy” là chính xác. Jim Mattis là người làm việc cận kề với Trump, đă thấu hiểu điều này. Jim Mattis cảnh báo: Trump không những là một mối nguy hiểm cho an ninh Mỹ, mà c̣n là mối nguy hiểm cho nền dân chủ và an ninh toàn cầu.
Stanley McChrystal, tướng bốn sao, Tư lệnh Chiến dịch Liên quân Đặc biệt. Ông được mệnh danh là “Hidden General” Ông chỉ huy trận bắt sống Saddam Hussein tại Iraq năm 2003. Ông xuất thân từ gia đ́nh quân nhân. Cha ông là trung tướng chỉ huy quân đội Mỹ tại Đức trong Thế chiến II. Từ 2018, khi c̣n trong quân ngũ, Stanley McChrystal chỉ huy chiến dịch liên quân tại Afghanistan nhận xét về Trump, là một kẻ “vô đạo đức và dối trá”.
William McRaven tướng bốn sao, thuộc binh chủng Hải quân Mỹ, giữ chức Tư lệnh Chiến dịch Đặc biệt Quân đội Mỹ từ năm 2011 tới 2014. Ông là người chỉ huy “Chiến dịch Lưỡi giáo Hải Vương” diệt trùm khủng bố Osama bin Laden, tại Pakistan, tháng 5 năm 2011. William McRaven tuyên bố: Một tổng thống đă hai lần bị luận tội, 34 bản án trọng tội, vô số những vụ bê bối, vô số những lời lăng mạ, vô số những điều dối trá. Tại sao mọi người vẫn không nhận ra mặt thật của Trump?
John Kelly tướng bốn sao, từng tham chiến tại Việt Nam. Trump chỉ định John Kelly giữ chức Bộ trưởng An ninh Nội địa, sau chuyển qua Chánh Văn pḥng Nhà Trắng. Tháng 10/2017, báo New York Time mô tả, Kelly là một người lớn giữa một đám con nít nhăng cuội trong Nhà Trắng. Kelly có ḷng yêu nước, lo lắng tới an ninh quốc gia, giải quyết vấn nạn người nhập cư, thẳng thắng và trung thực. Cuối 2018, John Kelley từ chức.
Gần đây, John Kelley phát biểu: Trump hội đủ mọi điều kiện của một tên phát xít. Trump lănh đạo quốc gia như một kẻ độc tài. Vây quanh Trump chỉ là những kẻ trung thành với Trump, thay bằng trung thành với Hiến Pháp Hoa Kỳ. John Kelley một trong những người phục vụ trong chính quyền Trump lâu nhất, cảnh báo cử tri Mỹ: Đă nhiều lần, ông chứng kiến Trump ca ngợi Adolf Hitler.
Steven Anderson chuẩn tướng lục quân Mỹ, từng giữ chức Bộ trưởng An ninh Nội địa dưới thời Trump, đồng ư với nhận định của Mark Milley: Trump là một tên phát xít đến tận xương tủy, và đồng ư với John Kelly rằng Trump hội đủ mọi điều kiện của một tên phát xít.
Trên đây là vài nhận xét trong vô vàn nhận xét về Trump trong giới tướng lănh Hoa Kỳ. Thế c̣n giới an ninh và t́nh báo Mỹ th́ sao?
Tương tự, các cựu giám đốc FBI, CIA, và cộng đồng t́nh báo Five Eyes đều đưa ra cùng ư kiến: Không biết Trump là một cảm t́nh viên hay là một gián điệp nằm vùng, làm việc cho Putin.
Từ lần này qua lần khác, từ phiên ṭa này qua phiên ṭa khác, từ sự kiện này tới sự kiện khác, giới tướng lănh sĩ quan chỉ huy, giới quan chức cao cấp, giới nhân viên, thư kư nội các Nhà Trắng, làm việc gần gũi với Trump, hiểu biết Trump sâu sắc, họ là những người tin cậy, đă cảnh báo rơ ràng và dứt khoát cho cử tri Mỹ biết Trump là một tên phát xít, vô cùng tệ hại.
Trump vỗ ngực, ngạo mạn tuyên bố: Trump có thể giơ súng bắn chết tươi một người trên Đại lộ số 5, thành phố New York, Trump cũng không mất một phiếu bầu nào. Trump nổ: Đă lật ngược thế cờ qua bao kỳ luận tội, qua bao phiên ṭa. Đó là bằng chứng cho thấy Trump là kẻ tử v́ đạo của các thế lực ngầm.
Phong cách của Trump là phong cách của Hitler. Những lời nói tục tĩu, chửi thề, thô lỗ, thô bạo, thô thiển, gầm gừ, rên rỉ, dọa nạt, chia rẽ, hận thù. Trong bản báo cáo “The Dangerous Case of Donald Trump” xuất bản 2017, các bác sĩ tâm thần hàng đầu của nước Mỹ đă cảnh báo: Trump là kẻ bốc đồng, kiêu ngạo, thiếu hiểu biết, vô tổ chức, lộn xộn, hoang tưởng, nói dối, gây nguy hiểm cho nước Mỹ.
Trump khát khao quyền lực, theo đuổi phù phiếm, trưởng giả, vô độ, tự ái, hận thù, chủ nghĩa khoái lạc, ám ảnh quyền bính, hoang tưởng kinh niên, rạch mặt ăn vạ, chế nhạo người khác, phân biệt chủng tộc, đe dọa bạo lực, lập dị man rợ, Trump đang cuốn vào thế giới của chủ nghĩa phát xít, cũng là thế giới độc tài, và chủ nghĩa phục thù bệnh hoạn của Putin.
Trump là tổng thống đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ bị hai lần luận tội trong một nhiệm kỳ. Trump là tổng thống đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ bị kết án 34 trọng tội, sẽ được tuyên án vào ngày 26/11/2024 này. Trump c̣n phải đối mặt với bốn bản án h́nh sự khác nữa.
Trump nói dối 30.000 lần trong lúc giữ chức tổng thống. Bằng những lời nói dối, Trump đă biến những kẻ cuồng Trump thành những thánh tử đạo, biến sự cuồng tín thành ḷng cứu rỗi, biến sự cuồng nhiệt thành cơn động kinh, biến chính trị trở thành thuốc phiện cho đám đông với lời cầu nguyện “hallelujah” sùi bọt mép.
Chỉ c̣n hai ngày nữa, số phận của Trump đang lơ lửng giữa một tổng thống và một tên tội phạm. Nếu Trump thắng, Trump sẽ trở thành tên tội phạm đầu tiên là chủ nhân Nhà Trắng – nỗi ô nhục của cử tri cường quốc. Nếu Trump bại Trump sẽ phải đối mặt với những phiên ṭa đầy nhục nhă.
Trump sinh 1946, Bính Tuất. Năm nay là Giáp Th́n. Rồng và Chó là hai kẻ tử thù.
02-11-2024
Lời giới thiệu của KSA: Nhà báo Klaus Larres của chúng tôi có những lập luận mạnh mẽ qua dự đoán của ông về kết quả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Và ông hy vọng ḿnh không sai.
Thời cơ đă đến. Trong vài ngày nữa, có lẽ sớm nhất là sáng ngày 6 tháng 11, chúng ta biết ai sẽ cầm quyền nước Mỹ trong bốn năm tới. Tất cả 435 ghế tại Hạ viện và 34 trong số 100 ghế tại Thượng viện sẽ được bầu lại. Và sau đó, dĩ nhiên là về việc ai sẽ là Tổng thống Mỹ kế tiếp – Phó Tổng thống hiện tại Kamala Harris của Đảng Dân chủ hay cựu Tổng thống Donald Trump, ứng cử viên hàng đầu của Đảng Cộng ḥa bảo thủ.
Việc phân bổ số ghế trong Hạ viện và Thượng viện có ư nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc thực hiện hoặc ngăn chặn các đề xuất lập pháp mới sâu rộng trong bốn năm tới và đối với ngân sách liên bang trong tương lai của Hoa Kỳ.
Hoàn toàn có khả năng đảng Cộng ḥa sẽ có thể bảo vệ được thế đa số nhỏ hiện tại của họ tại Hạ viện. Đảng Dân chủ cũng sẽ gặp khó khăn trong việc duy tŕ thế đa số cực kỳ mong manh của họ tại Thượng viện. Do đó, đa số ở cả hai viện của Quốc hội có thể rơi vào tay Đảng Cộng ḥa.
Quốc hội Mỹ nhiệm kỳ tới phải cai quản được gánh nặng nợ nần
Ngoài những vấn đề khác, Quốc hội tiếp theo phải cai quản được gánh nặng nợ ngày càng tăng của Hoa Kỳ. Mặc dù chỉ có 4,5 ngàn tỷ USD doanh thu từ thuế, ngân sách liên bang Hoa Kỳ hiện ở mức khoảng 6,2 ngàn tỷ USD, trong đó Lầu Năm Góc chỉ nhận được dưới 1 ngàn tỷ USD cho quân đội Hoa Kỳ, khoảng 12% toàn bộ ngân sách. Ngoài ra, c̣n có 5% nữa dành cho Bộ Cựu chiến binh.
Đă có 17% ngân sách được chi cho việc trả lăi cho khoản nợ của Mỹ. Tuy nhiên, con số khổng lồ 48% hiện được chi cho chăm sóc sức khỏe và các chi phí xă hội khác nhau. Các chương tŕnh của cả hai đảng lớn đều cho thấy xu hướng chi tiêu của Mỹ vẫn chưa được kiểm soát. Gánh nặng nợ có thể tiếp tục tăng mạnh. Trump muốn cắt giảm mạnh thuế và do đó làm giảm doanh thu của chính phủ, Harris muốn chi nhiều hơn cho phúc lợi xă hội và các biện pháp cơ sở hạ tầng đă quá hạn lâu rồi.
Kể từ khi Harris thay thế Tổng thống Joe Biden làm ứng cử viên hàng đầu của Đảng Dân chủ vào cuối tháng 7, ngày càng đưa tới t́nh trạng ngang ngửa giữa hai đảng lớn ở Mỹ và các ứng cử viên của họ. Điều này đặc biệt áp dụng cho bảy “bang dao động” quan trọng. Đó là một cuộc đua đối đầu hiếm khi sát nút như vậy. Do đó, hầu hết các nhà b́nh luận đều giữ thái độ im lặng và hầu như không tham gia vào việc dự đoán người chiến thắng trong cuộc bầu cử.
Tuy nhiên, đă đến lúc tôi phải thể hiện quan điểm của ḿnh, ngay cả khi điều đó khiến tôi có nguy cơ đoán sai hoàn toàn. Theo tôi, Kamala Harris sẽ thắng cử và trở thành Tổng thống tiếp theo của Hoa Kỳ. Một vài yếu tố nhưng cực kỳ quan trọng dẫn tôi đến đánh giá này.
T́nh h́nh kinh tế
T́nh h́nh kinh tế ở Mỹ rất tốt. Tỷ lệ lạm phát đă giảm đáng kể, xuống c̣n 2,4%, tỷ lệ thất nghiệp là 4,1% và giá xăng, vốn rất quan trọng đối với người tiêu dùng Mỹ, đă giảm 12% so với năm ngoái. Hiện nay giá trung b́nh là 3,22 USD một gallon (tức là khoảng 1,2 USD một lít). Thay v́ phải làm việc tám phút cho một gallon xăng như năm ngoái và khoảng mười một phút vào giữa năm 2022, hiện nay trung b́nh sáu phút là đủ.
Câu hỏi phá thai
Các quy định phá thai ngày càng hạn chế được hầu hết các bang do Đảng Cộng ḥa quản lư đưa ra, không được đa số cử tri đón nhận. Vào tháng 6 năm 2022, đa số thẩm phán bảo thủ do Trump bổ nhiệm tại Ṭa án Tối cao đă lật ngược quyền phá thai vốn đă được ghi trong Hiến pháp từ năm 1973. Ngay cả phụ nữ Đảng Cộng ḥa cũng phẫn nộ trước quyết định này. Harris cam kết rơ ràng về quyền tự quyết của phụ nữ đối với cơ thể của họ, trong khi Trump chỉ mơ hồ, không rơ ràng và muốn giao quyền tự quyết cho từng bang về cách họ giải quyết vấn đề phá thai.
Cuộc tranh luận về nhập cư
T́nh trạng nhập cư bất hợp pháp vào Hoa Kỳ, vốn được thổi phồng nhiều lần trong chiến dịch bầu cử, đặc biệt là qua biên giới phía nam với Mexico, thực sự đă ảnh hưởng đến nhiều người. Nhưng cuối cùng vấn đề chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến những cử tri sống gần biên giới, tức là ở Texas, New Mexico, Arizona và California. Trong số đó, chỉ có Arizona là bang dao động. Trong khi California và – dù chỉ trong một khoảng cách nhỏ – New Mexico là các bang của Đảng Dân chủ, th́ đa số ở Texas luôn thuộc về Đảng Cộng ḥa.
Theo tôi, vấn đề nhập cư cuối cùng sẽ ít ảnh hưởng đến hành vi bỏ phiếu của công dân Hoa Kỳ hơn người ta thường giả định.
Ư thức về giá trị và đức tính
Tôi cũng tin rằng đa số người Mỹ đang dần chán ngấy Donald Trump. Ngay cả những cử tri thường bỏ phiếu cho Đảng Cộng ḥa giờ đây cũng cảm thấy khó chịu trước lối hùng biện thô tục, mang tính dân tộc chủ nghĩa của Trump, cũng như những cuộc tấn công kịch tính, không khoan nhượng của ông đối với mọi nhà phê b́nh. Sự ưa thích của ông đối với một hệ thống chính phủ chuyên quyền, như ông liên tục nhấn mạnh, và sự hợp tác của ông với các nhà độc tài trên thế giới, đặc biệt là Vladimir Putin, cũng khiến nhiều người khó chịu.
Các giá trị và đức tính dân chủ đă ăn sâu vào Hoa Kỳ hơn những ǵ đă xảy ra trong những tháng gần đây. Mặc dù có nhiều điểm yếu khi là một ứng cử viên, Harris dường như là ứng cử viên tốt hơn, nếu không phải là lư tưởng, cho chức tổng thống ở đây. Nh́n chung, tôi cho rằng Kamala Harris sẽ dọn đến Nhà Trắng vào ngày 20 tháng 1 năm 2025. Và thành thật mà nói: Tôi hiếm khi mong muốn ḿnh không đoán sai lầm.
_____
Tác giả: Klaus Larres là Giáo sư Lịch sử và Quan hệ Quốc tế tại Đại học North Carolina, Chapel Hill. Trong chuyên mục của ḿnh cho trang “Kölner Stadt-Anzeiger”, người gốc Schleiden viết dưới góc nh́n của một người Đức về nước Mỹ như quê hương lựa chọn và là đối tượng nghiên cứu yêu thích của ông ấy.
Vào ngày 5-11, cử tri Hoa Kỳ đứng trước một cuộc bầu cử với tác động vượt xa biên giới quốc gia. Trong những thập niên gần đây, nền dân chủ tự do—từng là nền tảng của phương Tây và là h́nh mẫu toàn cầu—đă phải đối mặt với những mối đe dọa lớn.
Cuộc bầu cử này mang đến cho người dân Hoa Kỳ không chỉ là một lựa chọn về tương lai của chính họ mà c̣n là về những lư tưởng mà Hoa Kỳ đại diện cho thế giới. Quyết định này sẽ vang vọng ra ngoài lănh thổ nước Mỹ, ảnh hưởng đến cuộc đấu tranh toàn cầu giữa chế độ độc tài và nền dân chủ trong nhiều thế hệ tiếp theo.
Nền dân chủ đang bị đe dọa
Từ đầu thế kỷ 21, các trụ cột của nền dân chủ tự do phương Tây đă bị lung lay. Từ sự phân cực chính trị ngày càng sâu sắc và sự xói ṃn niềm tin công chúng, đến thông tin sai lệch và sự trỗi dậy của các phong trào dân túy, quyền lực độc tài, các thể chế dân chủ trên toàn thế giới đang phải đối mặt với những thử thách chưa từng có. Trong thời kỳ này, nhiều chế độ độc tài đă củng cố quyền lực, thường bác bỏ các quy tắc dân chủ để duy tŕ quyền lực tập trung và không bị kiểm soát.
Trong khi đó, Hoa Kỳ, từ lâu được coi là biểu tượng của dân chủ, cũng đă chứng kiến các chuẩn mực dân chủ của chính ḿnh bị thử thách. Những chia rẽ chính trị ngày càng sâu rộng, và các cuộc tranh luận về tự do ngày càng căng thẳng. Những cuộc bầu cử gần đây và khí hậu chính trị đă chỉ ra rằng sức khỏe của nền dân chủ Hoa Kỳ không thể được coi là điều hiển nhiên. Cách mà Hoa Kỳ đối mặt với những áp lực nội tại này là cực kỳ quan trọng, bởi nền dân chủ sẽ khó có thể truyền cảm hứng toàn cầu nếu chính biểu tượng mạnh mẽ nhất của nó bị tổn thương từ bên trong.
Bài học từ lịch sử
Lịch sử mang đến những lời nhắc nhở rơ ràng về hậu quả khi các nền dân chủ suy yếu. Đầu thế kỷ 20 chứng kiến sự suy thoái của nền dân chủ ở châu Âu, mở đường cho chủ nghĩa phát xít và độc tài. Những quốc gia từng ủng hộ các lư tưởng dân chủ đă bị khuất phục bởi những nhà lănh đạo hứa hẹn sự ổn định nhưng mang đến áp bức, phá vỡ các quyền tự do công dân và cuối cùng là các giá trị từng bảo vệ nhân phẩm. Hoa Kỳ, qua tấm gương và ảnh hưởng của ḿnh, đă giúp phục hồi các giá trị đó sau Đệ nhị Thế chiến, chứng minh rằng nền tảng của dân chủ—tự do, minh bạch, trách nhiệm giải tŕnh—là ch́a khóa cho sự thịnh vượng.
V́ lư do đó, cam kết của Hoa Kỳ đối với quản trị dân chủ luôn có ư nghĩa toàn cầu. Khi các chế độ độc tài t́m cách mở rộng ảnh hưởng của ḿnh, thường sử dụng sức mạnh kinh tế hoặc công nghệ để định h́nh các quốc gia yếu hơn, vai tṛ lănh đạo của Hoa Kỳ vẫn là một đối trọng quan trọng. Tại châu Á, châu Phi, và châu Mỹ La-tinh, nhiều người tiếp tục nh́n vào Hoa Kỳ như biểu tượng của dân chủ và tự do. Tuy nhiên, khi sự ổn định của nền dân chủ Hoa Kỳ bị lung lay, các xă hội này có nguy cơ mất niềm tin vào khả năng của chính quyền dân chủ.
Trách nhiệm đặc biệt của Hoa Kỳ
Vị trí của Hoa Kỳ với tư cách là một nền dân chủ hàng đầu đồng nghĩa với việc nước này có trách nhiệm đặc biệt trong việc bảo vệ các lư tưởng tự do, nhân quyền và dân chủ. Lựa chọn của cử tri Mỹ vào ngày 5/11 sẽ ảnh hưởng đến cách thế giới nh́n nhận tính khả thi của nền dân chủ và, theo đó, cách người dân trên khắp các châu lục lư giải những cuộc đấu tranh của chính họ v́ tự do và công bằng.
Đối với các quốc gia như Việt Nam, cuộc bầu cử này có ư nghĩa đặc biệt. Tầm nh́n mà Hoa Kỳ đưa ra—một thế giới nơi các giá trị như tự do và quyền cá nhân được tôn trọng—là vô cùng quan trọng. Dù không phải xă hội nào cũng hoàn toàn phù hợp với mô h́nh quản trị của Hoa Kỳ, vẫn có một khát vọng chung về phẩm giá cá nhân và cơ hội theo đuổi hạnh phúc mà không phải lo sợ. Nhiều người Việt Nam, chẳng hạn, đồng cảm với những giá trị này ngay cả khi bối cảnh chính trị của họ khác biệt. Họ, cũng như nhiều người khác, đang theo dơi cuộc bầu cử của Hoa Kỳ, t́m kiếm sự đảm bảo rằng nền dân chủ vẫn là một mô h́nh sống động và kiên cường.
Lời kêu gọi hành động
Tương lai của nền dân chủ Hoa Kỳ phụ thuộc vào ư chí của người dân. Việc đi bầu không chỉ là nghĩa vụ công dân; đó là cam kết định h́nh hướng đi của quốc gia và, do đó, là của thế giới. Quyền bầu cử là một sự khẳng định vị trí của mỗi công dân trong một hệ thống dân chủ—một sự công nhận rằng tiếng nói của mỗi người đều quan trọng. Quyền cơ bản này là sự khác biệt giữa các hệ thống nơi lănh đạo phải chịu trách nhiệm trước công dân và nơi quyền lực được tập trung, không chịu sự giám sát của nhân dân.
Rất dễ để xem các cuộc bầu cử như những cuộc đối đầu không khoan nhượng về ư thức hệ, nơi chia rẽ lấn át các giá trị chung. Nhưng ở cốt lơi của nó, cuộc bầu cử lần này là về việc liệu Hoa Kỳ có thể tiếp tục đứng vững như một minh chứng cho các nguyên tắc mà nền dân chủ cổ vũ—các nguyên tắc vượt lên trên ranh giới đảng phái. Người dân có thể bất đồng về chính sách và ưu tiên, nhưng họ nên cùng chia sẻ niềm tin vào một chính phủ công bằng, bảo vệ quyền cá nhân và sự liêm chính của các quy tŕnh dân chủ.
Trách nhiệm toàn cầu
Thế giới không chỉ nh́n vào Hoa Kỳ v́ sức mạnh kinh tế và quân sự của nước này mà c̣n v́ vai tṛ lănh đạo về đạo đức của nó. Vai tṛ lănh đạo đó được bắt nguồn từ cam kết với một hệ thống nơi người dân—không phải một nhà lănh đạo duy nhất, một đảng hay một ư thức hệ—nắm giữ quyền lực tối thượng. Khi các chế độ độc tài tiếp tục củng cố quyền lực và bác bỏ các chuẩn mực dân chủ, lựa chọn của Hoa Kỳ sẽ quyết định liệu các chế độ đó có được củng cố tính hợp pháp hay gặp phải sự phản kháng.
Mỗi lá phiếu bầu vào ngày 5/11 là một lá phiếu cho tương lai, nơi các chính phủ tôn trọng tự do cá nhân và tuân thủ pháp quyền. Đó là một lá phiếu cho một thế giới nơi quyền lực phục vụ nhân dân, chứ không phải ngược lại. Và đó là một lá phiếu cho vị trí của Hoa Kỳ trong thế giới đó—như một ngọn hải đăng của hy vọng, một người bảo vệ quyền lợi, và một lực lượng bền bỉ v́ nền dân chủ.
Tự do và dân chủ không phải tự nhiên mà có
Thay lời kết, cuộc bầu cử này là một lời nhắc nhở rằng nền dân chủ không phải là điều hiển nhiên. Đó là một quyền khó khăn giành được, một hệ thống mong manh đ̣i hỏi sự cảnh giác không ngừng. Cử tri Mỹ phải nhận thức được trọng lượng của quyết định của họ—không chỉ cho cuộc sống của họ mà c̣n cho tương lai của những người ở khắp nơi mong muốn sống tự do. Họ phải thấy rằng lá phiếu của họ là công cụ để định h́nh một thế giới nơi nền dân chủ vượt lên trên chế độ chuyên chế, nơi tự do là quyền phổ quát, không phải là đặc quyền của một số ít.
Đối với hơn 2 triệu người Mỹ gốc Việt, lá phiếu của quư vị c̣n mang ư nghĩa vô cùng quan trọng, không chỉ cho tương lai trực tiếp của Hoa Kỳ và thế giới, mà c̣n ảnh hưởng đến tương lai của 100 triệu người Việt Nam ở quê nhà—những người đang ngày đêm mong chờ một cơ hội để hướng tới tự do, dân chủ và thịnh vượng như Hoa Kỳ đă có. Lá phiếu cho dân chủ là lá phiếu của niềm tin và hy vọng. Gần 50 năm trước, hàng triệu người Việt đă bất chấp tất cả để đến Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây v́ hai chữ “tự do”. Mong rằng thế hệ người Mỹ gốc Việt hôm nay không quên điều thiêng liêng đó, để qua lá phiếu, chúng ta cùng nhau tiếp tục xây dựng và bảo vệ lư tưởng tự do mà biết bao người đă hy sinh để có được.
Vào ngày 5-11, người Mỹ có quyền khẳng định nền dân chủ của họ và truyền cảm hứng cho những người khác tin tưởng vào nó. Cuộc bầu cử này không chỉ về bốn năm; đó là về di sản của một quốc gia từ lâu đă đứng về phía tự do. Hoa Kỳ phải vẫn là ngọn hải đăng đó — và điều đó bắt đầu từ mỗi công dân, trong đó có cả cộng đồng người Mỹ gốc Việt, bày tỏ tiếng nói của ḿnh trong lựa chọn lịch sử này.
Đội ngũ tranh cử của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 3/11 gọi khảo sát mới được công bố tại bang Iowa, trong đó cho thấy bà Kamala Harris dẫn trước, là một ngoại lệ
Theo Guardian, chiến dịch của ông Trump đă công bố một báo cáo viết bởi lănh đạo bộ phận thăm ḍ dư luận và bộ phận phân tích dữ liệu, trong đó nhận định kết quả thăm ḍ dư luận của Des Moines Register/Selzer “là ngoại lệ rơ ràng”.
Trước đó, hôm 2/11, Des Moines Register/Selzer công bố kết quả khảo sát cho thấy bà Harris đang dẫn trước ông Trump tại bang Iowa với tỷ số 47%-44%.
Đây được coi là bất ngờ lớn v́ Iowa là bang đă ngả hẳn về đảng Cộng ḥa trong những năm qua. Trong cả hai cuộc bầu cử năm 2016 và 2020, cử tri bang đều bầu cho ông Trump. Trước cuộc bầu cử năm nay, Iowa thậm chí không được coi là bang chiến địa. Nếu bà Harris chiến thắng tại Iowa, đây sẽ là bất ngờ lớn nhất trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay.
Khảo sát của Des Moines Register/Selzer có uy tín tương đối lớn tại bang Iowa. Dù vậy, giới chuyên gia tỏ ra thận trọng khi đưa ra kết luận chỉ dựa trên một kết quả thăm ḍ riêng lẻ.
Các chuyên gia Cộng ḥa nhận định khảo sát của Emerson College Polling/RealClearDefense - cũng được công bố hôm 2/11 - phản ánh chính xác hơn quan điểm của cử tri bang. Theo khảo sát này, ông Trump dẫn trước bà Harris tới 10 điểm phần trăm. Khảo sát cũng cho biết ông Trump bỏ xa bà Harris trong nhóm cử tri nam giới và cử tri độc lập, trong khi bà Harris thể hiện tốt ở nhóm cử tri dưới 30 tuổi
Bầu cử thống Hoa kỳ là khoảng thời gian khá căng thẳng với tất cả các quốc gia, bất kể quốc gia phát triển hay đang phát triển, bởi xu hướng chính trị của tân tổng thống.
Nhưng chưa bao giờ trong lịch sử nước Mỹ, quan điểm khác biệt, thậm chí trái ngược giữa hai vị ứng cử viên tổng thống, lại làm cho cả thế giới hồi hộp như những ngày này, bởi nó tác động trực tiếp đến các quốc gia, không chỉ thương mại, mà cả an ninh quốc gia mỗi nước.
Với Donald Trump, ở nhiệm kỳ trước, nếu tổng kết toàn bộ những quyết định bất ngờ, khó đoán, sẽ thấy rất rơ xu hướng chính trị ông ta đưa ra, nhằm “đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”, hành động quyết đoán Trump đưa ra, nhằm ngăn chặn các xung đột có thể bùng nổ ở Trung đông, ở châu Á, hầu hết không phải bằng biện pháp quân sự, mà là sử dụng Thuế quan, sức mạnh kinh tế, cụ thể là tài chính làm công cụ răn đe, rơ ràng nhất là cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, ngoài mức thuế đánh vào hàng hóa Trung quốc, chỉ vài tuyên bố không thể ngắn hơn, cũng có thể làm cho thị trường chứng khoán Trung quốc bốc hơi hàng tỷ Dollar giá trị vốn hóa.
Việc Trump giảm thuế cho giới nhà giàu Mỹ, nhưng tăng thuế nhập khẩu từ Trung quốc, tạo ra cân bằng ngân sách Hoa kỳ, mục tiêu là buộc các doanh nghiệp hoa kỳ chuyển các nhà máy, xí nghiệp về lại nước Mỹ, tạo công ăn việc làm cho người Mỹ, ban đầu bị giới tài phiệt công nghiệp và cả tài chính Hoa kỳ bất b́nh, bởi họ đă có hàng thập kỷ làm ăn trong lănh thổ Trung quốc, tận dùng nguồn nhân lực giá rẻ, cần cù, tạo ra lợi nhuận khổng lồ.
Nhưng nay, nhờ chính sách giảm thuế doanh nghiệp, và các ưu đăi do Trump tạo ra (bởi bản thân Trump là một con buôn có hạng) nên giới tài phiệt công nghiệp lẫn tài chính quay sang ủng hộ Trump, chính Elon Musk người giàu lên chủ yếu nhờ hăng Tesla ở Trung quốc, là hàn thử biểu rơ nét nhất, chứng minh những điều nêu trên.
Thật vậy.
Quan điểm của Trump là, khi các ông chủ giàu lên nhờ chính sách từ chính phủ sẽ mở rộng kinh doanh, tạo công ăn việc làm cho phần c̣n lại, và khi họ giàu hơn, th́ lương người lao động cũng tăng lên, khiến sức mua cũng v́ thế mà tăng, tạo động lực mới cho nền kinh tế Hoa kỳ.
Ở chiều ngược lại, bà Harris lại muốn tăng thuế lên người giàu, nhằm nâng cấp hệ thống an sinh xă hội, rất có hơi hướng Marxist, nhưng cũng chính v́ điều này, giới nhà giàu, tất nhiên vẫn là các nhà tài phiệt công nghiệp và tài chính lại càng nhanh chóng vác tiền đầu tư ra nước ngoài, nơi không chỉ có nhân công giá rẻ, lại có mức thuế nhẹ nhàng hơn, và như vậy thị trường việc làm Hoa kỳ sẽ trở nên tiêu cực, thất nghiệp tràn lan, hiển nhiên hệ thống an sinh xă hội như bà Harris kỳ vọng sẽ ra sao?
Có lẽ không cần phải nói thêm. Cử tri Hoa kỳ chưa bao giờ thiếu hiểu biết.
Bằng chứng là chỉ trong 200 năm, Hoa kỳ đă trở thành cường quốc.
Nếu so với 5000 ngàn năm lịch sử Trung quốc th́ quá buồn cười.
Vậy ai sẽ trúng cử, chắc không cần phải nói thêm.
Việc là của họ, nhưng thời cơ do chúng ta, học ai và không nên học ai, là quyết định của quư zị...!
Tiến Lê Xuân
Bầu cử tổng thống Mỹ : Trump và Harris chạy nước rút hai ngày cuối tuần
Cả hai ứng viên tổng thống Mỹ đều bận rộn trong ngày 02/11/2024. Ứng viên đảng Cộng Ḥa Donald Trump đến bang Virginia và Bắc Carolina thuyết phục cử tri Mỹ gốc Phi rằng người nhập cư bất hợp pháp cướp việc làm của họ, hứa mở rộng chương tŕnh tín dụng thuế trẻ em… C̣n ứng viên đảng Dân Chủ Kamala Harris cũng dồn dập đến Atlanta (Georgia), Charlotte (Bắc Carolina) và tham gia chương tŕnh Saturday Night Live ở New York. Bà tái khẳng định sẽ là « tổng thống của tất cả người dân Mỹ » và không quên tấn công đối thủ là « người bất ổn ».
Cuộc bầu cử chính thức diễn ra ngày 05/11, nhưng đă có hơn 75 triệu cử tri Mỹ đi bỏ phiếu sớm, trong đó có 40,7 triệu người trực tiếp đi bỏ phiếu và khoảng 34,3 triệu phiếu bầu qua đường bưu điện, theo dữ liệu của Đại học Florida.
Thay v́ cáo buộc cách bỏ phiếu sớm này là « gian lận » như trước đây, lần này Donald Trump cổ vũ người ủng hộ ông ưu tiên cách bầu cử này, theo ghi nhận qua phóng sự tại Phoenix, bang Arizona, của đặc phái viên RFI Aabla Jounaïdi :
« "H́nh thức bỏ phiếu này quá đơn giản, không đông, không có những người gắt gỏng và có thể gây bức bối". Tại pḥng phiếu Mesa ở ngoại ô thành phố Phoenix, không có ḍng người xếp hàng chờ đợi, chỉ mất có 5 phút để bỏ phiếu. Theo lời Rebecca nói, không có người ủng hộ Trump đến khuấy đảo cuộc bầu cử, như từng xảy ra lúc kiểm phiếu năm 2020.
Trong phong b́ có bốn trang, ngoài bầu chọn một tổng thống c̣n bầu ra cả dân biểu địa phương, Quốc Hội và trả lời cho khoảng một chục cuộc trưng cầu dân ư, trong đó có vấn đề nhập cư và ghi quyền phá thai vào Hiến Pháp Nhà nước.
Bà Rebecca cho biết : « Tôi ủng hộ hoàn toàn quyền phá thai. Về vấn đề biên giới, trước đó từng có một dự thảo luật lưỡng đảng, nhưng bị Trump cản trở. Cần phải nghiên cứu về vấn đề biên giới, nhưng trục xuất vài triệu người mà chỉ dựa trên màu da th́ không thể được ».
H́nh thức bỏ phiếu sớm bị Donald Trump lên án trong thời gian dài với cáo buộc là chỉ khuyến khích gian lận, nhưng lần này bỏ phiếu sớm lại mang vẻ tôn nghiêm trong phe của cựu tổng thống. Điều này cho phép Bryn đến bỏ phiếu... cho Trump. Ông giải thích : « Chỉ v́ một lư do chính, đó là kinh tế. Tiếp theo, tôi thích ông ấy bởi v́ ông ấy có khả năng đối đầu với các nhà lănh đạo khác, làm những việc cần làm. Tôi thích điểm đó ! »
Mọi cuộc phỏng vấn đều được thực hiện cách pḥng phiếu hơn 20 mét, theo đúng luật của bang Arizona. Một nhân viên cho chúng tôi biết là khoảng cách đó giúp giữ không khí yên tĩnh cho pḥng phiếu ».
Chưa bao giờ trong lịch sử mà có số đông cử tri Mỹ đi bỏ phiếu như năm nay. Đến ngày hôm qua đă có 75 triệu người đi bỏ phiếu sớm và làm cho việc gian lận gần như bất khả thi. Những cuộc thăm ḍ do báo chí đưa ra về tỷ lệ ủng hộ giữa hai ứng cử viên chỉ làm cho người Mỹ thấy rơ đó là tṛ hề, thậm chí là xúc phạm v́ giới tinh hoa và đám tay sai truyền thông của họ tưởng rẳng dân chúng quá ngu ngốc để lừa dối. Trời, đem so sánh Trump và Harris th́ đúng là không có năo. Họ cũng phớt lờ tâm lư của một số người bi quan cho rằng năm nay vẫn có gian lận như năm 2020.
Quy chế bầu cử Tổng thống của Mỹ nghe có vẻ phức tạp và rắc rối nhưng thực ra rất tinh tế. Có điều nó dựa trên nền tảng rằng một quốc gia có nhiều công dân trung thực và đạo đức th́ quy chế này mới phát huy tác dụng, tức là người dân có niềm tin vào Chúa. Phần đông người Mỹ vẫn tin vào Chúa. Như Tocqueville từng nhận xét “Muốn thay đổi Hoa Kỳ th́ phải thay đổi khối đông đảo nhân dân Mỹ chứ không phải thay đổi chính phủ hay một ông tổng thống”. Khi người Mỹ nổi giận th́ coi chừng, họ đang bỏ phiếu để cứu đất nước như một biện pháp ôn ḥa, đừng có dại dột để người dân phẫn nộ khi họ được dùng vũ khí để bảo vệ quyền Chúa ban.
Ngô Nhật Đăng
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
