HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
KHI BỊ CÔN TRÙNG, ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI CẮN TRONG LÚC SINH HOẠT NGOÀI TRỜI Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Những hoạt động ngoài trời như làm việc, vui chơi, giải trí, du ngoạn ở trong một số hoàn cảnh , khí hậu , và thời tiết . Khí hậu nóng và lạnh đều có thể gây ra những hệ quả đối lập (adverse consequences), và những sinh vật (critters) sống bên ngoài thỉnh thoảng gây dị ứng (ngứa ngáy khó chịu) hoặc tổn thương . Cơ thể bị thiếu nước hoặc ở cao độ (thí dụ lên đỉnh núi) và ở trong một số điều kiện ngoài trời khác cũng có thể làm bạn cảm thấy suy yếu đi .
Cho dù không có vấn đề ǵ khi bạn hoạt động ngoài trời, nhưng thật quan trọng bạn biết làm ǵ để chăm sóc hoặc trợ giúp những người bị chấn thương, bị bệnh tật bất ngờ .
I) BỊ CÔN TRÙNG, LOÀI VẬT VÀ NGƯỜI CẮN
Nhiều loại côn trùng và các sinh vật khác, bao gồm cả con người, gây ra các vết cắn và vết châm chích có thể cho cảm giác không thoải mái hoặc đe dọa tính mạng từ nhẹ nhẹ đến trung b́nh. Điều quan trọng là biết làm ǵ, làm thế nào để trị liệu, và khi nào th́ cần t́m kiếm đến trợ giúp từ chuyên gia y tế để trị liệu bất kỳ thương tổn tàng ẩn bên trong.
1) B̉ CẠP CẮN (SCORPION BITES)
Ḅ cạp là loại côn trùng nhiều chân có h́nh dạng giống tôm hùm (lobster-like arthoropods) nằm trong xếp loại côn trùng có nọc độc (arcahnid class, cùng loài nhền nhện = spider class), có một ng̣i / kim xoăn ở phần cuối nơi đuôi, và chúng thường được t́m thấy ở vùng sa mạc phía Tây Nam của Mexico (nước Mễ Tây Cơ). Những vết chích / đốt của bọ cạp dường như không có khả năng gây tử vong và dễ dàng điều trị, nhưng lại nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già hơn . Những triệu chứng bao gồm đau nhức ngay lập tức (immediate pain), nóng rát (burning), sưng tấy chút chút (minor swelling) và cảm giác tê (numb) hoặc ngứa ran (tingling sensation).
Những buớc sau đây cần nên thực hiện để trị liệu vết ḅ cạp cắn:
1. Rửa vùng bị ḅ cạp cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước
2. Dùng túi trườm lạnh đặt lên vùng bị ḅ cạp cắn trong ṿng 10 phút , nếu cần thiết th́ lập đi lập lại việc trườm lạnh vùng bị cắn với khoảng cách giữa các lần trườm lạnh là 10 phút .
3. Gọi điện thoại đến trung tâm kiểm soát chất độc (the Poison Control Center), hay đi bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng ǵ
2) BỌ VE CẮN (TICK BITES)
Những người sống vùng rừng cây hay đồng cỏ, hay những người dành thời gian vui chơi giải trí ở những khu vực này th́ dễ bị bọ ve cắn . Loài côn trùng nho nhỏ này sống bằng cách hút máu các loài động vật có vú (mammals) thí dụ như hươu nai (deer), loài gậm nhấm (rodents), thỏ (rabbits) và có thể truyền bệnh từ động vật sang người .
Việc sơ cứu (first aid) những vết bọ ve cắn bao gồm loại bỏ con bọ ve đang bu bám ngay lập tức để tránh những phản ứng từ vết cắn và giảm thiểu tối đa các loại bệnh nhiễm trùng do bọ ve gây ra thí dụ bệnh Lyme, bệnh nóng sốt Colorado bọ ve (Colorado tick fever), bệnh nóng sốt được phát hiện ở núi đá (Rocky Mountain Spotted fever)
Để tháo bỏ con bọ ve bu bám trên người , hăy làm như sau:
1. Dùng cây nhíp (tweezers) hay cây kẹp nhỏ nhỏ cong cong hay thẳng thẳng (small curl or flat forcepts) kẹp lấy đầu con bọ ve và càng cận sát nơi da đang bị con bọ ve cắn càng tốt, rồi nhẹ nhàng kéo ra, đừng bóp nát hay xoay vặn con bọ ve
2. Rửa vùng bị bọ ve cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước.
3. Bôi thuốc Antihistamine hoặc loại 1% hydrocortisone cream (loại kem chứa 1% chất hydrocortisone)
Cần phải có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp , nếu con bọ ve cắn quá sâu và bạn không thể tháo gỡ nó ra được, hoặc bạn đang ở trong khu vực được thông báo là có nhiều nguy cơ bị bệnh lyme, hoặc bạn có triệu chứng nóng sốt hay triệu chứng cảm cúm , hoặc bạn có trải nghiệm bắp thịt trở lên suy nhược, tê liệt (paralysis) , hoặc nổi vết tṛn đỏ trên da gọi là "phát ban mắt ḅ" (the bull's eye rash) là đặc chưng của bệnh Lyme .
CẢNH BÁO !!!
Đừng bao giờ bôi petroleum jelly (vaseline), rượu cồn ( alcohol ) ahy ammonia lên con bọ ve - chúng sẽ cắn chặt sâu vào da hơn. Nếu bạn đang ở trong vùng cảnh báo có nhiều nguy cơ bệnh Lyme mà bị bọ ve cắn, bạn nhất định phải phone báo bác sĩ để được tư vấn và ngay lập tức được chăm sóc và điều tri bao gồm việc sử dụng thuốc kháng sinh
- Đừng mơ ước qúa xa vời. Nhiều lúc cảm giác buồn chán, tuyệt vọng xuất hiện là do bạn tự đặt cho ḿnh một mục tiêu qúa xa vời hay qúa khó thực hiện... "Tôi phải có một triệu đồng!"... "Tôi phải chinh phục được cô hoa hậu năm nay"... Khi gặp một mục tiêu khó khăn hoặc qúa lớn như vậy, bạn nên làm 1 trong 2 cách sau đây:
+ Chia thành từng bước nhỏ: Để có một triệu đồng trong ṿng 10 năm, năm nay tôi cần có ít nhất 50 ngàn đồng... Việc chia nhỏ mục tiêu này giúp bạn dễ thành công hơn, đồng thời bạn cũng thấy con đường không c̣n qúa xa xôi nữa.
+ Với những chuyện không chia nhỏ được, bạn cần có quyết định dứt khoát... Hăy bỏ cuộc để tinh thần được thoải mái hơn, hoặc ít nhất...là tạm thời bỏ cuộc trong lúc tinh thần ḿnh đang xuống dốc và sẽ bắt đầu lại trong tương lai.
- Hăy vẽ ra nỗi buồn, con giận, hay cảm giác lo lắng của ḿnh. Dùng một cái hộp bút ch́ đủ màu, vẽ đại trên tờ giấy, không cần biết ḿnh đang vẽ ǵ. Bác sĩ Ellen (Mỹ), tác giá phương pháp này, khuyên rằng, khi tâm trạng trở lại b́nh thường, bạn nh́n lại "tác phẩm" của ḿnh và sẽ phải ngạc nhiên v́ nó thật sự đă diễn tả được sự buồn phiền hay giận dữ.
- Bạn có thật sự có lư do để buồn không vậy? Đôi lúc bạn buồn hay giận dữ v́ những phán đoán sai lầm. Đừng để phải hối tiếc v́ chuyện này. Bạn nghi ngờ người t́nh phản bội? Đừng buồn, hăy hỏi thẳng. Có thể nhờ vậy mà bạn tự biết được rằng ḿnh có tật ghen tuông bóng gió.
- Hăy tự hưởng thụ. Đến một tiệm massage và hưởng thụ cảm giác thoải mái trên các bắp thịt được xoa bóp. Mở đầy một bồn nước nóng và ngâm ḿnh trong đó. Những tiện nghi trên thể xác này thường có thể giải tỏa được các phiền năo trong ḷng bạn. Đồng thời, khi nằm một cách thoải mái trong bồn nước hay trên giường đấm bóp, bạn có nhiều thời gian suy nghĩ một cách sâu xa, chín chắn mọi việc.
- Hăy làm một việc ǵ thật đáng chán để cho đỡ chán! Ngồi cắn hạt dưa, đừng ăn, hăy để dành trong chén cho tới khi nào đủ số để làm 10 cái bánh trung thu! Hăy ra vườn thử nhổ từng cọng cỏ mọc lẫn trong hoa cho đến khi không c̣n cỏ nữa! Hăy chà sạch tường gạch men trong pḥng tắm với một bàn chải... đánh răng! Những việc này thật sự đáng chán hơn nỗi buồn của bạn. Hăy kiên nhẫn làm cho đến khi cơn buồn chán của bạn hoàn toàn tan biến hết. Phương pháp này đă được thí nghiệm nhiều tại các bệnh viện và đưa đến kết qủa rất khả quan.
Những chuyện nên tuyệt đối tránh
Khi cơn buồn chán qua đi, bạn sẽ hối hận rất nhiều nếu lỡ làm những hành động sau đây:
- Lang thang vào ṣng bài.
- Lững thững đi shopping với một ví đầy tiền.
- Nóng giận và làm buồn ḷng người thân.
- Nhắm mắt đưa chân với một người ḿnh không có cảm t́nh sâu đậm lắm.
- Mở tủ lạnh t́m đồ ăn 5-10 phút một lần !
Mẹo vặt:
Dùng bàn tay xoa bóp mạnh ở các bắp thịt phía sau gáy và hai bên gân cổ chạy xuống vai. Nếu có thể, nhờ một người khác đấm bóp thêm phần trên của lưng, từ khoảng trái tim trở lên đến gáy. Cơn buồn sẽ nhẹ hẳn đi sau 3-5 phút đấm bóp
Nên Cẩn Thận Khi Sử Dụng Mỹ Phẩm
Hiện nay, tại các chợ, siêu thị, cửa hàng... mỹ phẩm được bày bán với rất nhiều loại và nhăn hiệu mà theo như quảng cáo th́ loại nào cũng làm “da trở nên đẹp mịn màng”, “da trắng sáng, tẩy tế bào chết”... Người tiêu dùng, nhất là nữ giới thường không biết da ḿnh hợp với loại mỹ phẩm nào nên cứ nghe người bán quảng cáo, bạn bè giới thiệu là mua về xài thử. Hậu quả là có
người bị dị ứng do mỹ phẩm: ngứa, phát ban mụn trứng cá, chàm, tăng sắc tố da, rối loạn về tóc, móng hay phản ứng toàn thân.
Có rất nhiều dạng mỹ phẩm săn sóc da: sản phẩm chống lăo hóa, rửa, giữ ẩm, chống nắng, làm sáng da, bong sừng, làm ngăm da, cạo râu, tẩy lông, trang điểm, chăm sóc tóc, móng. Mỗi dạng gồm nhiều chủng loại, nhăn hiệu. Do đó, khi quyết định sử dụng mỹ phẩm, bản phải được khám, tư vấn để xác định da ḿnh thuộc loại da nhờn, khô hay nhạy cảm và thích hợp với loại mỹ phẩm nào nhằm tránh bị dị ứng.
Những dấu hiệu khiến da bị lăo hóa: nếp nhăn, đốm nâu, tàn nhang, sần nhám, mất sự hồng hào. Nguyên nhân là do thay đổi nội tiết, gien di truyền, gió, bụi, hóa chất, tia cực tím, phơi nắng... V́ thế, khi sử dụng bất kỳ sản phẩm nào để cải thiện làn da bạn cần hỏi bác sĩ, chuyên viên tư vấn về một số tác dụng phụ của chúng.
Nổi bật trong việc tạo thêm dinh dưỡng vào mỹ phẩm là các vitamin thoa nhưng giá trị thực tế c̣n nhiều bàn căi. Vitamin A và C nhạy cảm với ánh sáng và không ổn định trên da. Vitamin E tan trong dầu không dễ thấm qua da. Do vậy, tốt nhất là nên dự trữ, bổ sung nguồn vitamin trong cơ thể nhằm tạo sức sống cho làn da thông qua chế độ ăn uống hàng ngày. Vitamin E có trong: rau, đậu, bắp, bột ḿ, thịt. Vitamin C trong rau, trái cây chín có chứa chất chua.
Dị ứng với mỹ phẩm
Thông thường, phản ứng dị ứng do mỹ phẩm là ngứa. Người sử dụng cần lưu ư những nguy cơ, tác dụng phụ có thể xảy ra sau đây khi sử dụng mỹ phẩm:
+ Sản phẩm chống lăo hóa gây khô da, nóng rát, đỏ da...
+ Sản phẩm rửa gây ngứa, viêm da tiếp xúc, da khô, sần sùi; nguyên nhân do chất sát trùng, chất bảo quản.
+ Sản phẩm cạo râu: cream hoặc gel cạo râu dùng làm mềm, ướt râu để giảm cọ xát do lưỡi lam cạo gây ra. Mùi thơm c̣n lại sau khi cạo trên da làm tăng khả năng nhạy cảm ánh sáng.
+ Sản phẩm tẩy lông không nên dùng khi da bị bong tróc hay có vết thương.
+ Mỹ phẩm trang điểm: màu sắc dùng trong trang điểm đôi khi gây phản ứng phụ, nhất là màu sậm. Son môi, phấn nền có thể gây ngứa. Mascara có thể gây viêm mí mắt. Tuy nhiên, viêm da tiếp xúc dị ứng do mỹ phẩm trang điểm chiếm tỷ lệ nhỏ.
+ Sản phẩm chăm sóc tóc: dầu gội và dầu xả chỉ tiếp xúc với da thời gian ngắn nên thường không gây phản ứng viêm da tiếp xúc nhưng thành phần của chất bảo quản gây viêm da tiếp xúc dị ứng đối với người sử dụng và gây phản ứng dị ứng ở bàn tay người thợ làm tóc. Thuốc uốn tóc dùng không thích hợp gây tổn thương tóc và viêm da kích thích cấp tính.
+ Sản phẩm săn sóc móng: thuốc sơn móng tay gây viêm da tiếp xúc dị ứng. Vị trí bị dị ứng thường gặp ở mặt, mí mắt, hai bên cổ, miệng mà không thấy ở tay và ngón tay.
Bên cạnh những lợi ích mỹ phẩm mang lại th́ phản ứng dị ứng do mỹ phẩm cũng khá nhiều. V́ vậy, khi sử dụng mỹ phẩm cần thận trọng để đảm bảo sự an toàn cho da và đạt hiệu quả mong muốn.
Những Quan Niệm Sai Lầm Về Răng Sữa
Nhiều người nghĩ rằng không cần điều trị răng sữa bị bệnh v́ đằng nào chúng cũng rụng đi. Điều này rất sai lầm v́ tất cả những ǵ xảy ra với răng sữa đều ảnh hưởng đến sự phát triển răng vĩnh viễn. Nếu không chữa khỏi, những chỗ sâu sẽ gây viêm lợi, viêm các dây thần kinh và mô gần răng, làm chết các mầm răng vĩnh viễn.
Các răng sữa không được điều trị sẽ trở thành những ổ bệnh thường xuyên gây viêm trong khoang miệng. Ngoài ra, nếu cần chỉnh h́nh để sửa lại răng cho đẹp th́ trước hết phải trám tất cả các lỗ sâu. V́ vậy, nếu con bạn bị sâu răng sữa, hăy đưa đi khám và điều trị ngay.
Việc chữa răng cho trẻ phải do nha sĩ nhi khoa thực hiện. Răng sữa có ít mô cứng, men và mô hơn so với răng vĩnh viễn. V́ vậy, nha sĩ không khoan các vết sâu mà bôi dung dịch nitrat bạc nếu nó chỉ ở trong phạm vi men răng. Các vật liệu đông cứng hiện đại cũng không được dùng cho răng sữa c̣n sống (dây thần kinh trong đó chưa chết). Nguyên do là men và mô răng của trẻ có độ thẩm thấu cao, việc dùng các chất trên sẽ dẫn đến t́nh trạng chết lợi, răng sữa bị đen và mầm răng vĩnh viễn bị chết.
Ngoài việc không điều trị răng sữa, các bậc phụ huynh c̣n hay có những quan niệm sai lầm sau:
1. Trẻ em không cần đánh răng v́ răng của chúng thưa, không bị giắt thức ăn ?
Răng trẻ chỉ thưa khi số lượng c̣n ít. Đến 2 tuổi rưỡi, trẻ đă có đủ 20 chiếc, răng đă khít vào nhau. Răng càng khít, nguy cơ sâu càng cao, nước bọt (chứa chất vô hiệu hóa vi khuẩn) sẽ không rửa hết các mặt răng. V́ vậy, cần dùng bàn chải để làm sạch các chất bám. Hăy mua cho trẻ 2 bàn chải có màu khác nhau (một cho buổi sáng, một cho buổi tối) và để trẻ tự đánh theo cha mẹ.
Bàn chải của trẻ phải có phần đầu không lớn và lông mềm. Để lông mềm hơn, có thể luộc qua bàn chải.
2. Thuốc đánh răng có thể gây hại cho trẻ v́ chúng chỉ nuốt chứ không nhổ ?
Bạn không cần lo ngại như vậy nếu khi trẻ bắt đầu tập đánh răng, bạn cho dùng loại kem dành cho trẻ em. Loại này có vị ngọt, mùi dễ chịu và nếu trẻ nuốt một chút cũng không sao.
Khi trẻ đă quen với việc đánh răng, cần chuyển từ loại kem vệ sinh kể trên sang kem pḥng chữa bệnh (chứa canxi, fluor, phốt pho). Trước đó, cần t́m hiểu xem nước vùng bạn ở có nhiều fluor hay không. Nếu nước có nhiều fluor th́ không dùng kem đánh răng chứa chất này nữa v́ việc thừa fluor sẽ gây hại cho răng.
. Răng sữa không đau khi bị sâu v́ không có dây thần kinh ?
Trong răng sữa cũng có dây thần kinh, v́ vậy trẻ cũng sẽ đau khi răng bị bệnh. Ở một số trẻ, răng sữa hỏng rất nhanh nên cảm giác đau không kịp xuất hiện. Việc cảm thấy đau là một điều tốt v́ nó là tín hiệu nhắc đến bác sĩ.
4. Chỉ khi răng vĩnh viễn mọc lộn xộn th́ mới cần chỉnh h́nh, c̣n răng sữa th́ không sao ?
Hiện có đến 60% trẻ cần được chỉnh h́nh răng ở các mức độ khác nhau. Đa số trẻ nhỏ có hàm hẹp. Do số răng vĩnh viễn nhiều gấp rưỡi số răng sữa nên hàm sẽ phải phát triển thêm cả chiều dài lẫn chiều cao. Trẻ 4 tuổi đă phải có khoảng trống giữa các răng sữa. Tuy nhiên, nhiều trẻ không đạt yêu cầu này do không được luyện hàm (ăn thực phẩm quá mềm, nhuyễn).
Trẻ cần được bác sĩ chỉnh h́nh cần xem xét hàm xem răng có mọc sít quá không. Nếu có, chúng phải được chỉnh răng bằng các miếng chất dẻo, chi phí thấp. Nếu để đến khi lớn hơn mới chỉnh răng, bác sĩ phải dùng hệ thống nẹp, rất đắt tiền.
Những trường hợp răng thưa quá cũng phải chỉnh. Và dù răng con bạn không có vấn đề ǵ, bạn vẫn cần cho trẻ đến khám ở bác sĩ nha khoa mỗi năm 2 lần.
Trước đây rất nhiều người quan niệm ăn cơm xong đi bách bộ dạo chơi một lát như vậy sẽ giúp tiêu hoá tốt, làm cho người khoẻ mạnh. Song đó lại là một suy nghĩ hết sức sai lầm.
Chúng ta đều biết, một bộ phận nào đó của cơ thể con người khi vận động và công tác, đều phải tăng thêm lượng cung ứng huyết dịch để bảo đảm công tác b́nh thường. Đồng thời với cái đó, lượng cung ứng máu mà các bộ phận khác nhận được sẽ bị giảm đi một cách tương ứng.
Sau khi ăn cơm xong, bộ máy tiêu hoá của người như dạ dày và ruột v.v... tăng nhanh nhu động và tiết ra dịch tiêu hoá để tiêu hoá, hấp thụ thật nhanh và bài tiết cho bộ máy tiêu hoá. Có một số người sau khi ăn cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ, chính cũng v́ lượng lớn huyết dịch chảy vào trong bộ máy tiêu hoá như dạ dày và ruột làm cho đại năo ở vào trạng thái tạm thời thiếu máu nên mới sinh ra hiện tượng như vậy. Khi đi đường, cơ bắp chân và ở các bộ vị tương quan vận động co rút, lượng máu chảy vào các bộ vị đó cũng sẽ tăng thêm. Trong những ngày đông tháng giá, người ta ngồi không vận động sẽ cảm thấy chân lạnh, thế là liền đứng lên đi lại làm cho chân nóng lên, đó chính là do khi đi đường, máu chảy ở bộ vị chân tăng nhanh hơn, xua đi cái giá lạnh.
Nếu sau khi ăn cơm mà đi bộ hoặc có những vận động khác th́ tất yếu sẽ làm cho các bộ vị vận động của thân thể, giành giật lượng cung cấp huyết dịch với những cơ quan tiêu hoá như dạ dày và ruột v.v... làm cho tiêu hoá thức ăn bị ảnh hưởng. Đi đường càng nhiều, đi càng nhanh, vận động càng mạnh mẽ, ảnh hưởng đến công năng tiêu hoá càng lớn. Nếu t́nh h́nh này xảy ra liên tục trong thời gian dài th́ sẽ sinh bệnh ở hệ thống tiêu hoá. Cho nên mỗi khi ăn xong mà đi bách bộ một lát th́ chỉ có hại chứ không có lợi ǵ.
Đối với những người già, do công năng của tim bị suy thoái, bị xơ cứng huyết quản, công năng điều tiết huyết áp bị hạ thấp, cho nên sau khi ăn dễ sinh ra huyết áp hạ thấp. Lúc bấy giờ nếu như hoạt động ngay th́ dễ xuất hiện hôn quyết (bỗng nhiên ngă ra, tay chân lạnh giá, mê man không biết ǵ) hoặc chóng mặt ngă lăn ra. Do đó mà người già ăn xong không nên đi bách bộ. Đối với những người bệnh bị bệnh cao huyết áp, bị xơ cứng động mạch, khi ăn xong cũng không nên đi bách bộ. Ngay cả đối với những người khoẻ mạnh b́nh thường tuy không nhất thiết là ăn xong phải nằm nghỉ trên giường như những người già cả, ốm yếu, nhưng trong điều kiện có thể, tốt nhất là sau khi ăn cơm xong hăy nên ngồi nghỉ một lát, như vậy sẽ giúp cho tiêu hoá tốt và đó cũng là một cách dưỡng sinh tốt có lợi cho sức khoẻ
Các phương pháp này thường không dựa trên một nghiên cứu và khảo sát khoa học nào nhưng cũng mang đến cho các cặp vợ chồng một hy vọng nào đó. Tỷ lệ thành công những phương pháp này thường thường là 50/50 tức là bằng với “thiên nhiên”. Đó là những phương pháp như sau:
1.Ăn kiêng kiểu nào đó (thí dụ ăn thức ăn mặn được cho là dễ sinh con trai hơn).
2.Giao hợp dựa theo “lịch cổ của Tầu” vào một thời điểm nào đó th́ dễ sinh trai hay gái hơn.
3.Tách rời tinh trùng bằng lực ly tâm. Tinh trùng Y sẽ tạo ra con trai và tinh trùng X sẽ tạo ra con gái. Tuy nhiên phương pháp này không hiệu quả trong việc “lựa” tinh trùng cho lắm nên cũng không chắc ăn ǵ cả.
Phương pháp mới
Phương pháp mới dùng để lựa tinh trùng hiệu quả hơn là MicroSort được thực hiện và phát triển vào những năm đầu thập niên 90 tại Viện Di Truyền và Thụ Tinh Trong Ống Nghiệm (Genetics &IVF Institute) ở Fairfax, Virginia. Hiện cơ quan mở thêm một trung tâm nữa ở Laguna Hills, California.
Phương pháp này vẫn c̣n trong giai đoạn thử nghiệm và những cặp vợ chồng áp dụng phương pháp đều nằm trong một chương tŕnh được cơ quan Kiểm Soát Thuốc và Thực Phẩm FDA kiểm soát. Công tyGenetics & IVF Intitute đă có một tỶ lệ thành
công rất đáng kể: 91% trong trường hợp sinh con gái và 76% cho các bà muốn sinh con trai. Các bà muốn sinh con gái bằng phương pháp này sẽ có cơ may gấp 9 lần tự nhiên.
Định mệnh và nghiệp quả
Bác sĩ Thái Minh Trung
Kỳ này, mời quí độc giả đọc bài viết của Bác sĩ Thái Minh Trung, chuyên khoa Tâm Thần. Tác giả viết về một triết lư sống có thể giúp ta có hạnh phúc ngay trong đời này, và đưa những dẫn giải y khoa rất lư thú.
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
Định mệnh là ǵ?
Một số người tin rằng những diễn biến xảy ra trong cuộc đời đă được an bài sẵn. Khoa chiêm tinh (astrology) tin rằng những diễn biến trên quả địa cầu và tánh t́nh con người đều bị ảnh hưởng bởi những vị trí ngôi sao trên trời. Nếu ta sanh vào ngày tháng nào đó th́ sẽ bị dấu ấn của những v́ sao ảnh hưởng lên tánh t́nh và những diễn biến trong cuộc đời. Những người đó tin rằng ngay khi sanh ra là định mệnh đă an bài rồi, không ai chạy khỏi hết. Thí dụ người tuổi Sửu th́ trong cuộc sống sẽ trải qua những năm thuận và năm kị tuổi. Năm thuận và kị như những cái đèn xanh đèn đỏ của đời người. Năm thuận th́ gặp đèn xanh nhiều, làm ǵ cũng êm xuôi và năm kị th́ trường hợp ngược lại.
Người đạo Ki tô giáo tin rằng những ǵ xảy ra cho họ là do ư muốn của Đức Chúa Trời. Chúa đặt đâu ta ngồi đó. Có người Chúa đặt vào hoàn cảnh giàu sang, c̣n người khác bị lâm vào hoàn cảnh nghèo đói. Ta không căi ư Chúa được. Ta cần cầu nguyện để cho Chúa thương xót mà thay đổi hoàn cảnh cho ta. Có thể những hoàn cảnh khó khăn là những thử thách nên ta không nên than trời trách phận. Một số con chiên c̣n mang mặc cảm tội lỗi là ḿnh đă làm ǵ khiến Chúa phật ḷng nên Ngài mới đặt ḿnh vào hoàn cảnh khổ sở.
Người Phật tử th́ tin rằng định mệnh là nghiệp. Ḿnh đang ở hoàn cảnh xấu là do ḿnh tạo nghiệp xấu từ kiếp trước. Ḿnh nên "trả nghiệp" bằng cách chịu đựng một thời gian th́ nghiệp sẽ hết. Khi cái nghiệp xảy ra th́ ḿnh không thay đổi được. Nhiều người cũng không muốn thay đổi v́ e rằng làm như thế nghiệp sẽ nặng hơn. Giống như thiếu nợ th́ phải trả cho chủ nợ, cứ khất nợ hoài th́ nó chồng chất, ḿnh sẽ trả không nổi. Có nghĩa là ḿnh muốn thoát hoàn cảnh này th́ sợ gặp phải hoàn cảnh xấu hơn nữa, như tục ngữ có câu: chạy ông mồ mắc ông mả.
Những người tin hoàn toàn vào định mệnh th́ sẽ rất thụ động. Nói đúng hơn họ sợ làm cái ǵ đó khác hơn để thay đổi hoàn cảnh, nên phải đứng yên cắn răng chịu đựng. Đó là những người rất lo âu trước cái vô định của cuộc sống nên thích tin vào một đường lối đă vạch định sẵn.
Quyền lựa chọn
Khi phân tích kỹ ta thấy rằng khoa chiêm tinh không có đưa ra một định mệnh không thể thay đổi. Con người có quyền chọn lựa ngày tháng tốt để bắt đầu công việc làm ăn quan trọng, chọn lựa chồng hay vợ hạp tuổi để tránh những mâu thuẫn về tánh t́nh. Ngoài ra dân gian có câu: cái đức thắng cái số. Nếu ta ăn ở hiền lành th́ nếu gặp "năm tuổi" th́ sự xui xẻo sẽ ít hơn. Ngày nay khoa học hiểu rằng mỗi người chúng ta đều có một nhịp điệu sinh hóa (bio rhythm) thay đổi theo sức hút các ngôi sao. Ở phụ nữ, chu kỳ kinh nguyệt có nhịp điệu sinh hóa thấy rơ. Khi ta bắt đầu công việc quan trọng vào thời điểm nhịp sinh hóa cao th́ dễ thành công hơn. Tuy nhiên ảnh hưởng của nhịp sinh hóa không đáng kể so với ảnh hưởng của ư định (intention). Ngay khi ta ở giai đoạn nhịp sinh hóa cao mà có ư định xấu (tham lam, hờn giận) th́ ư định sẽ làm biến đổi nhịp sinh hóa theo chiều xấu.
Đạo Ki tô cũng thế, đề cao sự chọn lựa và ư định tốt. Chúa Jesus không lên án người đàn bà ngoại t́nh bị dân làng muốn chọi đá cho chết, như người dân làng thường tin là định mệnh của những người đàn bà ngoại t́nh. Ngược lại Chúa khuyên dân làng hăy dừng lại và có những lời khuyên đề cao sự tha thứ. Chúa khuyên chúng ta nên có ư định tốt và chọn lựa sự tha thứ để thoát khỏi định mệnh an bài. Khi hiểu được ư nghĩa câu chuyện này th́ ta thấy rơ rằng ta có quyền chọn lựa 2 con đường: con đường buộc tội và con đường tha thứ. Con đường buộc tội là con đường của định mệnh: ta buộc tội và bị người khác buộc tội lại. Con đường tha thứ là con đường của giải thoát.
Nghiệp trong Phật giáo cũng là một sự chọn lựa. Ta có quyền chọn lựa tạo dựng cơ sở của những nghiệp tốt, như cố gắng học hành để giúp ích xă hội. Ta có quyền chọn lựa nghiệp xấu như hút sách và rượu chè, như thế ta đạp phá những tiềm năng tốt. Thí dụ như uống rượu đến xơ gan làm sức khỏe suy tổn.. Thoạt đầu ta có sự tự do chọn lựa nhưng nếu ta chọn con đường rượu chè, x́ ke ma túy th́ dần dần khả năng chọn lựa của ta bị mất dần. Khi bị nghiện rồi th́ ta hoàn toàn mất sự tự do chọn lựa và trở thành nô lệ cho những thói quen xấu này. Những căn bệnh hiểm nghèo kéo đến làm khả năng thay đổi cuộc sống càng khó hơn gắp ngàn lần.
Thế nào là nghiệp?
Nghiệp (karma) không có ǵ huyền bí hết, nghiệp là tác động của những động lực. Động lực đó có thể ở dạng thân, khẩu hay ư. Bất kỳ lực (force) nào cũng gây ra phản lực (counter force). Cái mục đích của lực và phản lực là để trở lại điểm yên tịnh ban đầu (initial stillness). Thí dụ như con lật đật, ta đẩy nó qua bên phải th́ nó bật trở về bên trái. Cuối cùng là nó đứng yên một chỗ. Sự đứng yên một chỗ có thể coi là niết bàn hay thiên đàng v́ nó tượng trưng cho trạng thái b́nh thản, không căng thẳng đau khổ.
Nói về cường độ của phản lực th́ trên thế giới vật chất ta có: ư nghĩ yếu hơn lời nói, và lời nói yếu hơn hành động. Thí dụ phản ứng của ta trước lời phê b́nh mà ta không thích: ta chửi thầm người ta ghét (ư) hậu quả ít hơn là ta la lối chửi người đó trong buổi tiệc (khẩu). Hậu quả của lời chửi bới ít hơn là hậu quả ta nhảy lại đánh người đó bầm ḿnh (thân).
Xă hội chỉ có h́nh phạt khi ta làm chấn thương người khác, c̣n tôn giáo th́ muốn khuyên ta nên trị tận gốc nghiệp dữ bằng cách dừng suy nghĩ giận dữ lại. Khi ư khởi dậy th́ nó tạo một tiềm năng hành động (potential of action) rồi. Thí dụ nói theo phàm tục, khi cái ư ghét đă khởi dậy rồi th́ ta muốn chửi cho đă miệng. Chửi thầm th́ ngủ không được.. Nhưng khi chửi bằng miệng mà bị đối phương chửi lại th́ ta càng tức hơn. Nếu ta dằn không được đi đánh lộn đến bị thương tích hay bị bỏ tù, về nhà lại càng tức hơn nữa. Như thế mà ta cứ tạo nghiệp thân-khẩu-ư thành một chuỗi lực và phản lực (chain of action and reaction).
Sở dĩ chiến tranh trên thế giới xảy ra liên tục là v́ con người không có đời sống tâm linh, dùng sự giết chóc để mong cầu trở về chỗ yên tịnh ban đầu. Người lính cảm tử quân Hồi giáo có cái ảo tưởng rằng khi giết chết kẻ thù ngoại đạo họ sẽ được sống trên thiên đàng, có nghĩa là trở về chỗ yên tịnh ban đầu. Đó là sự lầm lẫn vô cùng tai hại v́ khi họ tạo một động lực căm thù th́ sẽ để lại cái phản lực căm thù, như thế cứ lưu truyền măi không ngừng trên thế gian từ thế hệ này qua thế hệ kia.
Tuy nhiên nghiệp lực, khác như dân gian nghĩ, là khi kiếp trước ta lỡ ăn trộm người nào đó 10 đồng th́ kiếp này ta phải trả lại 10 đồng chẵn. Trên phương diện tâm linh, cái điểm yên tịnh ban đầu có được không phải khi ta trả lại 10 đồng mà khi ta nhận thức ta nên vui ḷng bỏ qua khi bị người khác giựt tiền rồi thực hiện được điều đó. Khi đọc những thí dụ của nhà soi kiếp E. Cayce th́ ta thấy rằng chỉ có sự vui ḷng bỏ qua th́ con người mới "trả" được cái nghiệp.
Nói một cách khác, sở dĩ ta mang cái nghiệp (bị phản lực/quả) v́ ta không nhận thức được những đau khổ mà ta đă tạo ra cho người khác (lực đă tạo/nhân), nên cái nghiệp nó xảy ra khiến ta bị đau khổ để ta thông cảm nỗi khổ của người kia. Lúc có sự thông cảm th́ lực và phản lực sẽ trung ḥa với nhau. Nhưng nếu trong đau khổ, ta lại thù người đó th́ sanh thêm cái nghiệp nữa, và như thế sẽ tạo ra cái ṿng lẩn quẩn mà Phật gọi là bánh xe luân hồi.
Thế nào là nghiệp?
Nghiệp (karma) không có ǵ huyền bí hết, nghiệp là tác động của những động lực. Động lực đó có thể ở dạng thân, khẩu hay ư. Bất kỳ lực (force) nào cũng gây ra phản lực (counter force). Cái mục đích của lực và phản lực là để trở lại điểm yên tịnh ban đầu (initial stillness). Thí dụ như con lật đật, ta đẩy nó qua bên phải th́ nó bật trở về bên trái. Cuối cùng là nó đứng yên một chỗ. Sự đứng yên một chỗ có thể coi là niết bàn hay thiên đàng v́ nó tượng trưng cho trạng thái b́nh thản, không căng thẳng đau khổ.
Nói về cường độ của phản lực th́ trên thế giới vật chất ta có: ư nghĩ yếu hơn lời nói, và lời nói yếu hơn hành động. Thí dụ phản ứng của ta trước lời phê b́nh mà ta không thích: ta chửi thầm người ta ghét (ư) hậu quả ít hơn là ta la lối chửi người đó trong buổi tiệc (khẩu). Hậu quả của lời chửi bới ít hơn là hậu quả ta nhảy lại đánh người đó bầm ḿnh (thân).
Xă hội chỉ có h́nh phạt khi ta làm chấn thương người khác, c̣n tôn giáo th́ muốn khuyên ta nên trị tận gốc nghiệp dữ bằng cách dừng suy nghĩ giận dữ lại. Khi ư khởi dậy th́ nó tạo một tiềm năng hành động (potential of action) rồi. Thí dụ nói theo phàm tục, khi cái ư ghét đă khởi dậy rồi th́ ta muốn chửi cho đă miệng. Chửi thầm th́ ngủ không được.. Nhưng khi chửi bằng miệng mà bị đối phương chửi lại th́ ta càng tức hơn. Nếu ta dằn không được đi đánh lộn đến bị thương tích hay bị bỏ tù, về nhà lại càng tức hơn nữa. Như thế mà ta cứ tạo nghiệp thân-khẩu-ư thành một chuỗi lực và phản lực (chain of action and reaction).
Sở dĩ chiến tranh trên thế giới xảy ra liên tục là v́ con người không có đời sống tâm linh, dùng sự giết chóc để mong cầu trở về chỗ yên tịnh ban đầu. Người lính cảm tử quân Hồi giáo có cái ảo tưởng rằng khi giết chết kẻ thù ngoại đạo họ sẽ được sống trên thiên đàng, có nghĩa là trở về chỗ yên tịnh ban đầu. Đó là sự lầm lẫn vô cùng tai hại v́ khi họ tạo một động lực căm thù th́ sẽ để lại cái phản lực căm thù, như thế cứ lưu truyền măi không ngừng trên thế gian từ thế hệ này qua thế hệ kia.
Tuy nhiên nghiệp lực, khác như dân gian nghĩ, là khi kiếp trước ta lỡ ăn trộm người nào đó 10 đồng th́ kiếp này ta phải trả lại 10 đồng chẵn. Trên phương diện tâm linh, cái điểm yên tịnh ban đầu có được không phải khi ta trả lại 10 đồng mà khi ta nhận thức ta nên vui ḷng bỏ qua khi bị người khác giựt tiền rồi thực hiện được điều đó. Khi đọc những thí dụ của nhà soi kiếp E. Cayce th́ ta thấy rằng chỉ có sự vui ḷng bỏ qua th́ con người mới "trả" được cái nghiệp.
Nói một cách khác, sở dĩ ta mang cái nghiệp (bị phản lực/quả) v́ ta không nhận thức được những đau khổ mà ta đă tạo ra cho người khác (lực đă tạo/nhân), nên cái nghiệp nó xảy ra khiến ta bị đau khổ để ta thông cảm nỗi khổ của người kia. Lúc có sự thông cảm th́ lực và phản lực sẽ trung ḥa với nhau. Nhưng nếu trong đau khổ, ta lại thù người đó th́ sanh thêm cái nghiệp nữa, và như thế sẽ tạo ra cái ṿng lẩn quẩn mà Phật gọi là bánh xe luân hồi.
Tha thứ là giải thoát khỏi định mệnh
Hiểu được lực nhân quả tương tác ở nội tâm th́ ta mới hiểu được tại sao các vị lănh tụ tôn giáo kêu gọi sự tha thứ. Nếu không có tha thứ th́ không ai có thể trở về cái vị trí an lạc ban đầu được. Ư nghĩa cứu thế của Chúa Jesus là Ngài tự nguyện tha thứ những người hại Ngài, như một gương sáng giúp nhân loại vượt qua được sự vay trả đời đời của hận thù. Thù qua ghét lại có thể coi như là tội nguyên thủy của loài người. Tha thứ mới là phép mầu nhiệm thật sự. Phép mầu này ít ai nhận thấy được v́ nó trong sáng trong sự khiêm nhượng tột bực chớ không phải là sự màu mè hào nhoáng của Superman hay điệp viên 007 làm được những điều phi thường.
Hiểu như thế Chúa cứu thế không đến với ta từ hành tinh khác mà Chúa sẽ hiện diện trong chính ta nếu ta thực hiện được sự tha thứ trong đời ta. Khi sống trong khiêm nhượng và tha thứ th́ ta như con nhộng xé được cái vỏ của ngạo mạn để trở thành con bướm muôn màu. Ta không đợi đến khi chết mới được Chúa rước. Khi ra khỏi được cái vỏ của ngạo mạn th́ ngay trong giây phút đó ta thấy Chúa hiện diện trong ḷng ta.
Phật th́ khuyên ta nên hỷ xả, có nghĩa là bỏ qua trong sự vui vẻ. Ở dưới biển, có một loài cua thích sống trong vỏ ṣ (hermit crab), khi cua lớn lên th́ nó phải vui vẻ bỏ cái vỏ ṣ nhỏ để t́m cái lớn hơn chọn làm nhà. Hỷ xả cũng như thế, là từ bỏ sự nhỏ mọn để nh́n thấy sự rộng lượng. Hỷ xả là một phương pháp trị cái bịnh của ngă (cái tôi). Nếu ta cứ bám vào tiền tài, sắc đẹp, danh lợi th́ cái ḷng tham và sân của ta càng ngày càng lớn. Khi cảm thấy ta được càng nhiều (sở đắc) th́ ngạo mạn càng tăng theo. Sự đời vô thường làm cho ta không bao giờ giữ được măi măi những ǵ ḿnh muốn v́ thế ḷng tham ngày càng tăng trưởng. Khi có ai tước đoạt những ǵ ta đang được th́ ta sanh ḷng bực tức sân hận.
Tham và sân là nguyên nhân chính của lo âu. Tham có thể hiểu theo nghĩa rộng là muốn đem về cho ta v́ sợ để lâu th́ ta sẽ hết được phần lợi đó. Sân là sự bực bội khi gặp hoàn cảnh nghịch ư ta. Bề mặt bạo động của sân là chửi bới đánh lộn, c̣n mặt thụ động là "tự ái", hờn dỗi để bụng. Bụt dạy ta nên thấy cái vô thường của cuộc đời để lúc được th́ không tham và lúc mất th́ không sân. Ta phải tập hạnh hỷ xả th́ mới phát triển từ bi được. Ta không thể nào thương được người mà ta không tha thứ!
Tại sao tôn giáo nào cũng khuyên con người bố thí? Ta có thể hiểu tham, sân, si trên lư thuyết nhưng chỉ có hành động thực hiện sự ban cho mới giúp ta nhận thức rơ những hạn chế của ta. Thí dụ như khi cho mà ta thấy c̣n quyến luyến vật ta muốn cho th́ lúc đó mới chợt nhận ra ḿnh c̣n ḷng ham muốn. Khi bớt ḷng ham muốn đem về cho ḿnh rồi th́ ḿnh mới thông cảm kẻ khác được. Đây là cách bố thí nhận thức của người có căn cơ cao. Người căn cơ thấp th́ áp dụng bố thí trao đổi chớ không phải bố thí nhận thức. Bố thí trao đổi là bố thí để được hưởng phước lộc. Ta cho để lấy ḷng đấng nào đó mà ta thờ phụng. Ta bố thí để được Chúa hay Phật ban phước lành hay phù hộ. Chỉ có bố thí nhận thức mới giúp ta phát triển tâm linh được.
Tha thứ là giải thoát khỏi định mệnh
Hiểu được lực nhân quả tương tác ở nội tâm th́ ta mới hiểu được tại sao các vị lănh tụ tôn giáo kêu gọi sự tha thứ. Nếu không có tha thứ th́ không ai có thể trở về cái vị trí an lạc ban đầu được. Ư nghĩa cứu thế của Chúa Jesus là Ngài tự nguyện tha thứ những người hại Ngài, như một gương sáng giúp nhân loại vượt qua được sự vay trả đời đời của hận thù. Thù qua ghét lại có thể coi như là tội nguyên thủy của loài người. Tha thứ mới là phép mầu nhiệm thật sự. Phép mầu này ít ai nhận thấy được v́ nó trong sáng trong sự khiêm nhượng tột bực chớ không phải là sự màu mè hào nhoáng của Superman hay điệp viên 007 làm được những điều phi thường.
Hiểu như thế Chúa cứu thế không đến với ta từ hành tinh khác mà Chúa sẽ hiện diện trong chính ta nếu ta thực hiện được sự tha thứ trong đời ta. Khi sống trong khiêm nhượng và tha thứ th́ ta như con nhộng xé được cái vỏ của ngạo mạn để trở thành con bướm muôn màu. Ta không đợi đến khi chết mới được Chúa rước. Khi ra khỏi được cái vỏ của ngạo mạn th́ ngay trong giây phút đó ta thấy Chúa hiện diện trong ḷng ta.
Phật th́ khuyên ta nên hỷ xả, có nghĩa là bỏ qua trong sự vui vẻ. Ở dưới biển, có một loài cua thích sống trong vỏ ṣ (hermit crab), khi cua lớn lên th́ nó phải vui vẻ bỏ cái vỏ ṣ nhỏ để t́m cái lớn hơn chọn làm nhà. Hỷ xả cũng như thế, là từ bỏ sự nhỏ mọn để nh́n thấy sự rộng lượng. Hỷ xả là một phương pháp trị cái bịnh của ngă (cái tôi). Nếu ta cứ bám vào tiền tài, sắc đẹp, danh lợi th́ cái ḷng tham và sân của ta càng ngày càng lớn. Khi cảm thấy ta được càng nhiều (sở đắc) th́ ngạo mạn càng tăng theo. Sự đời vô thường làm cho ta không bao giờ giữ được măi măi những ǵ ḿnh muốn v́ thế ḷng tham ngày càng tăng trưởng. Khi có ai tước đoạt những ǵ ta đang được th́ ta sanh ḷng bực tức sân hận.
Tham và sân là nguyên nhân chính của lo âu. Tham có thể hiểu theo nghĩa rộng là muốn đem về cho ta v́ sợ để lâu th́ ta sẽ hết được phần lợi đó. Sân là sự bực bội khi gặp hoàn cảnh nghịch ư ta. Bề mặt bạo động của sân là chửi bới đánh lộn, c̣n mặt thụ động là "tự ái", hờn dỗi để bụng. Bụt dạy ta nên thấy cái vô thường của cuộc đời để lúc được th́ không tham và lúc mất th́ không sân. Ta phải tập hạnh hỷ xả th́ mới phát triển từ bi được. Ta không thể nào thương được người mà ta không tha thứ!
Tại sao tôn giáo nào cũng khuyên con người bố thí? Ta có thể hiểu tham, sân, si trên lư thuyết nhưng chỉ có hành động thực hiện sự ban cho mới giúp ta nhận thức rơ những hạn chế của ta. Thí dụ như khi cho mà ta thấy c̣n quyến luyến vật ta muốn cho th́ lúc đó mới chợt nhận ra ḿnh c̣n ḷng ham muốn. Khi bớt ḷng ham muốn đem về cho ḿnh rồi th́ ḿnh mới thông cảm kẻ khác được. Đây là cách bố thí nhận thức của người có căn cơ cao. Người căn cơ thấp th́ áp dụng bố thí trao đổi chớ không phải bố thí nhận thức. Bố thí trao đổi là bố thí để được hưởng phước lộc. Ta cho để lấy ḷng đấng nào đó mà ta thờ phụng. Ta bố thí để được Chúa hay Phật ban phước lành hay phù hộ. Chỉ có bố thí nhận thức mới giúp ta phát triển tâm linh được.
Thực tập tâm tĩnh lặng
Làm người ai cũng muốn thay đổi cuộc sống cho nó tốt đẹp hơn. Khi thay đổi không được hay không dám thay đổi th́ ta đổ thừa cho số phận hay định mệnh. Hoàn cảnh rất khó thay đổi khi ta duy tŕ tập quán, thói quen cũ. Nếu ta bị tiểu đường mà không chịu bỏ cái sở thích ăn đồ béo ngọt (tham) th́ bịnh làm sao mà hết được. Một số người th́ mong có phép lạ để được cứu khỏi hoàn cảnh khổ. Có nghĩa là họ muốn ăn cho ngon miệng sau đó th́ cầu xin phép lạ không bị tiểu đường. Nếu phép lạ không đến th́ họ sẽ có hai phản ứng. Phản ứng thứ nhất là mất hết niềm tin ở một đấng nào đó mà họ tin tưởng. Thí dụ người công giáo mất niềm tin ở Chúa cứu thế, c̣n phật tử th́ mất niềm tin nơi Phật Bà Quan Âm hay Phật A Di Đà. Phản ứng thứ hai là mang mặc cảm tự ti v́ một số người nghĩ rằng họ bị tội nhiều quá hay nghiệp nặng quá nên không được cứu rỗi.
Nói về sân hận, khi ta không thay đổi ư mà ráng kềm chế miệng lưỡi hay thân thể th́ mặc dù ta không tạo nghiệp dữ nhưng cảm thấy rất khổ sở, g̣ bó khó chịu. Khi ta nuôi dưỡng những suy nghĩ bực bội sân hận chắc không có phép lạ nào giúp cho ta an tâm để ngủ ngon được. Nói theo nhân quả, ta tạo một động lực nhân th́ cái phản lực quả sẽ núp chờ đâu đó. Rồi sự căng thẳng nội tâm ngày càng tăng dần đến một lúc ta hết đè nén nổi và gây ra nghiệp qua lời nói hay hành động. Đó là lúc cái phản lực xảy ra ngoài thế giới vật chất để làm dịu bớt cái lực tư tưởng của sân hận đang bị đè nén. Tuy nhiên đa số không trở về được cái trạng thái yên tịnh an lạc ban đầu v́ lư do dễ hiểu là khi ta chửi mắng người ta ghét th́ có bao giờ họ chịu để cho ta yên thân đâu. Sớm muộn ǵ họ sẽ t́m cách trả đũa. Đó là cái ṿng lẩn quẩn của nghiệp vay trả.
Tâm lư học cho ta thấy rơ sự lư luận và tranh luận không làm giảm được tham và sân. Khi lư luận ta hiểu được mọi chuyện nhưng những hiểu biết đó không có khả năng thăng hoa (sublimation) được tham và sân thành những t́nh cảm tốt đẹp hơn. Đôi khi tranh luận đúng sai nhiều c̣n tạo thêm sân nữa. Những nghiên cứu chụp h́nh năo bộ cho ta thấy rằng khi lư luận ta chỉ xài vỏ năo bộ (cortex) và không liên kết được với những miền sâu hơn trong năo bộ, nơi t́nh cảm xuất phát. Hiện tượng này phân tâm học gọi là hợp lư hóa (rationalization). Khi ta dùng lăng kính hợp lư hóa trong cuộc sống th́ dễ sanh ra thành kiến chia rẽ con người. Thí dụ ta nghĩ màu đen là màu của tội lỗi v́ thế người da đen là kẻ xấu.
Chỉ có khi ta tập tâm tĩnh lặng th́ ta mới có khả năng hiểu qua sự cân bằng của trí tuệ và t́nh cảm. Cái hiểu này toàn diện hơn là cái hiểu qua suy luận. Suy luận thường hay trừu tượng và chỉ giúp ta hiểu được một khía cạnh nhỏ của cuộc đời. Những bậc thánh nhân đều phải trải qua giai đoạn thực tập tâm tĩnh lặng rồi mới thấy được ánh sáng của chân lư. Chúa Jesus đă vào sa mạc để cầu nguyện trong tĩnh lặng. Chỉ khi Ngài cảm nhận được ánh sáng của Thượng Đế th́ Ngài mới đủ can đảm chịu cái chết đau đớn trên thập tự. Đức Phật Thích Ca đă ngồi với tâm tĩnh lặng dưới cây bồ đề 49 ngày. Nhờ thế Ngài mới hiểu được ư đồ lừa bịp của ma vương Maya, chiến thắng ma vương và giác ngộ được chân lư. Có lẽ lúc Phật c̣n tại thế, người dân thời đó có nhiều mê tín trong việc tôn thờ nên Bụt gọi Ánh sáng chân lư là Phật tánh chớ không gọi là Thượng đế. Hiểu theo Phật giáo, Thượng đế không phải là Cha mà là Chân lư tối cao.
Hiểu bằng ư thức khi tâm tĩnh lặng rất khác với cái hiểu của suy nghĩ. Những nghiên cứu đo điện từ năo bộ (EEG) cho thấy rằng khi tâm tĩnh lặng th́ những làn sóng năo thay đổi rơ rệt, từ dạng sóng (beta waves: 15- 45 Hz) trở thành dạng sóng (alpha waves: 8-12 Hz) và (theta waves: 3-7 Hz). Sóng thường thấy ở những người suy nghĩ lăng xăng, c̣n sóng và được thấy khi ta thư giăn. Sóng c̣n được gắn liền với khả năng sáng tạo. H́nh fMRI scan cho thấy khi tâm tĩnh lặng, máu dồn về những vùng của năo bộ tạo cảm giác thoải mái hạnh phúc và có sự liên kết hài ḥa giữa vỏ năo và những vùng sâu hơn của năo. Nói một cách khác, tâm tĩnh lặng đồng bộ hóa (synchronize) nhiều vùng trong năo bộ giúp ta liên kết được nhiều mạch thần kinh và nhờ đó mà mở rộng tầm nhận thức ra.
Tóm lại
Định mệnh có hay không là do ta. Khi ta biết tập những phương pháp mở rộng nhận thức tâm linh th́ cái khả năng ta thay đổi cuộc đời rất cao. Nếu ngược lại ta thụ động đổ thừa cho số mạng hay ngồi đó chờ một phép lạ xảy ra th́ lúc đó định mệnh có thật v́ ta không tận dụng khả năng thay đổi cuộc sống của ta. Nói một cách khác, nếu ta tin có ma th́ sẽ gặp ma, ta tin có Phật hay Chúa th́ sẽ gặp những đấng mà ta tin.
Nếu có người ở tŕnh độ thấp th́ tin vào định mệnh cũng có cái lợi của nó là ḷng tin đó giúp họ chấp nhận những biến cố xấu và trải qua những đau khổ cuộc đời dễ dàng hơn. Họ không than trời trách phận hay sanh ḷng ganh ghét hoặc hận thù v́ "đó là số mệnh của ḿnh".
Tuy nhiên nếu ta có tŕnh độ cao th́ nên tập những phương pháp giúp tâm tĩnh lặng v́ đó là phương pháp nhanh và gọn để "chuyển nghiệp" dẫn ta đến hạnh phúc ngay trong đời này. Phương pháp này cũng giúp ta hiểu các tôn giáo một cách sáng tạo chớ không kẹt vào chữ nghĩa văn tự nữa.
Bất kỳ độc giả ở tôn giáo nào, khi mỗi người trong chúng ta phát triển được ư thức tâm linh qua tâm tĩnh lặng th́ ư thức này sẽ cộng hưởng với nhau. Rồi một ngày nào đó nó sẽ trở thành ư thức tâm linh cộng đồng (collective spiritual consciousness) làm xoay chuyển xă hội vật chất. Chúng tôi hy vọng sẽ có một ngày ư thức tâm linh cộng đồng sẽ phát triển đến độ mà con người sẽ nhận thức rằng những tôn giáo đều hướng về một con đường chung: đó là con đường tâm linh (spiritual way). Lúc đó con người sẽ sống hạnh phúc an b́nh ở một kỷ nguyên mới.
Tại Việt Nam đang có dịch tả, tấn công nhiều tỉnh miền Bắc. Theo tin mới nhất, bệnh cũng đă lan vào miền Nam. Trong số những người nhiễm bệnh, có hai du khách, một người Nhật và một người Mỹ.
Bệnh tả do vi trùng Vibrio cholera, gây tiêu chảy dữ dội, mau chóng đưa đến t́nh trạng kiệt nước trong người và tử vong có thể đến trên 50% nếu người bệnh không được chữa trị.
Bệnh truyền qua đường thức ăn, nước uống, nhiều ở Á và Phi châu, thỉnh thoảng lại lan rộng, gây những trận dịch. Ở Mỹ, trong khoảng thời gian 1995 đến 2003, chỉ có 68 trường hợp bệnh tả được báo cáo cho cơ quan Trung Tâm Kiểm Soát và Pḥng Ngừa Bệnh (CDC); đa số người bị bệnh nhiễm bệnh ở ngoài nước Mỹ. Như vậy, ở Mỹ chúng ta không sợ lắm, song khi về Việt Nam trong thời gian này, chúng ta nên hết sức cẩn thận chuyện ăn uống.
Vi trùng Vibrio cholera có hơn 190 ḍng (serotypes), hai ḍng O1 and O139 dữ nhất, hay gây dịch. Độc tố của chúng tiết ra bám vào các tế bào ruột gây tiêu chảy nặng.
Triệu chứng
Đa số những trường hợp bệnh nhiễm vi trùng Vibrio cholera không có triệu chứng.
Những trường hợp bệnh có triệu chứng và nhẹ thôi khó phân biệt với các vi trùng, siêu vi gây tiêu chảy khác: chúng ta đi cầu ra nước vài lần, có thể buồn nôn, ói mửa, đau bụng, song cơ thể không đến nỗi mất nước. Phân lỏng trông trắng như nước vo gạo, không có máu, hơi hôi mùi như mùi cá. Chúng ta thường không sốt. Thời gian kể từ lúc nhiễm bệnh đến khi bệnh phát ra từ 1 đến 3 ngày.
Những trường hợp bệnh nặng có thể mau lẹ quật ngă một người hoàn toàn khỏe mạnh. Chỉ vài giờ sau khi bệnh phát ra, người bệnh tiêu chảy dữ dội, mỗi giờ mất 500 đến 1000 ml (nửa lít đến 1 lít) nước trong người, sút 10% sức nặng cơ thể. Tổng số lượng nước mất có thể lên đến 100% sức nặng cơ thể. Nếu người bệnh được chữa trị đúng, tiêu chảy chỉ nặng nhất trong ṿng 2 ngày đầu, sau đó sẽ hết dần sau 4-6 ngày.
Khi tiêu chảy nặng do tả, ngoài chuyện thất thoát nước có thể đưa đến trụy tim mạch, suy thận cấp tính, cơ thể người bệnh c̣n mất nhiều chất điện giải quan trọng. Phân ra liên miên chứa rất nhiều các chất muối sodium, potassium, chloride và bicarbonate; t́nh trạng mất những chất điện giải quan trọng này có thể đưa đến các biến chứng nguy hiểm như tim loạn nhịp, kinh giật, ... Đường trong máu cũng có thể xuống thấp, và khi đường máu thấp quá, óc chúng ta sẽ mất sáng suốt, rồi chúng ta có thể lên cơn kinh giật, vào hôn mê.
Không chữa trị, tử vong bệnh lên đến 50-70%, nhất là ở trẻ em và phụ nữ mang thai; phụ nữ mang thai cũng rất dễ hư thai khi bị tả. Người bệnh có thể chết trong ṿng 2-3 tiếng đồng hồ sau khi bệnh phát ra.
Định bệnh
Bệnh tả nguy hiểm, nên dù ở Mỹ ít khi có bệnh xảy ra, chúng ta cũng nên nghĩ đến bệnh tả trường hợp tiêu chảy ra nước và ói mửa dữ dội, nhất là khi chúng ta có dấu chứng mất nước nặng trong thời gian ngắn.
Người lớn chúng ta ít khi kiệt nước trong cơ thể (dehydration) khi tiêu chảy, nên nếu vừa đi chơi các vùng Á, Phi châu, Nam hay Trung Mỹ về, hoặc sau khi ăn ṣ hến, tôm cua sống nấu không kỹ, rồi tiêu chảy, kiệt nước (thấy mệt lả, chóng mặt, môi miệng khô, tim đập nhanh), bạn nhớ cho bác sĩ biết để bác sĩ cảnh giác, nghĩ đến bệnh tả.
Vi trùng tả có thể t́m thấy trong phân, bằng phương pháp xem phân ngay dưới kính hiển vi và cấy vi trùng trong phân. Những trường hợp bệnh nhẹ, thường chúng ta không phải lấy phân xem dưới kính hiển vi hoặc cấy phân, nhưng những trường hợp nặng cần vào nhà thương để chữa, phân nên được lấy sớm để thử trước khi dùng trụ sinh.
Chữa trị bệnh tả chúng ta tùy t́nh trạng bệnh nhẹ hay nặng, gây mất nước nhẹ (mild: tri giác tỉnh táo, mắt b́nh thường, có nước mắt, miệng lưỡi c̣n ướt hoặc chỉ hơi khô, ít khát nước, mạch không nhanh, da nếu nắn mau chóng trở lại b́nh thường), vừa (vừa: tri giác bứt rứt, mắt trũng, không có nước mắt, miệng lưỡi khô, khát nước nhiều, mạch nhanh yếu, da nếu nắn chậm chạp trở lại b́nh thường) hoặc nặng (severe: tri giác mơ màng, không c̣n sáng suốt hay đă hôn mê, mắt trũng sâu, không có nước mắt, miệng lưỡi khô rang, uống khó khăn hay không c̣n uống được, mạch rất nhanh, yếu hay không thể bắt được, da rất chậm trở lại b́nh thường nếu nắn).
Những trường hợp nhẹ và một số trường hợp vừa, chúng ta có thể chữa ở nhà, dùng các loại nước như CeraLyte, Enfalyte, Pedialyte, Rehydralyte, … bán ngoài thị trường để bù lại nước mất do tiêu chảy. Nhiều trường hợp nhẹ không mất nước, chúng ta dùng trà, apple juice, colas, Chicken broth, Gatorade, Ginger Ale cũng đủ.
Những trường hợp nặng tất nhiên cần chữa trong nhà thương, truyền các dung dịch nước, chất điện giải cần thiết để bù lại cho cơ thể số lượng nước và các chất điện giải thất thoát do tiêu chảy.
Trụ sinh không cần thiết cho những trường hợp bệnh nhẹ, song phải dùng trong những trường hợp bệnh nặng. Các trụ sinh có thể chữa được vi trùng bệnh tả: Doxycycline, Tetracycline, Erythromycin, Azithromycin, Ciprofloxacin, Norfloxacin.
Pḥng ngừa
Bệnh tả ở Mỹ hiếm, nên chúng ta ở Mỹ yên tâm, không cần những pḥng ngừa ǵ đặc biệt ngoài những chuyện vệ sinh thông thường hàng ngày, như rửa tay trước mỗi bữa ăn, sau khi đi tiểu, đi cầu.
Đi về Việt Nam bây giờ, chúng ta nên hết sức cẩn thận. Hiện không có thuốc ngừa bệnh tả hữu hiệu, nên việc ngừa tả vẫn là những cẩn trọng để tránh tiêu chảy khi đi du lịch vùng Đông Nam Á, những nơi điều kiện vệ sinh c̣n quá yếu kém. Khách du lịch nên ăn những thức ăn đă nấu chín kỹ, uống nước đun sôi hoặc nước trong b́nh, không nên ăn uống những thứ làm sẵn bán ngoài đường phố, nên rửa tay thường với nước và xà bông.
Thực ra, ở Việt Nam, ngoài dịch tả đang xảy ra, c̣n một dịch khác ghê gớm hơn hoành hành kinh niên, dịch độc tài đảng trị trên khắp nước, đưa đến một lô các dịch là hậu quả tất yếu: hối lộ, tham nhũng, cướp trắng giữa ban ngày tại phi trường (“Đưa ngay 5-10 đô-la đây, kẻo ta lại lục tung hành lư ra cho mà biết thân!”), … Chỉ có một thể chế tự do dân chủ mới diệt trừ được loại dịch độc tài đảng trị đáng kinh tởm này.
Trong loạt bài về những bệnh tinh thần, kỳ này, chúng ta t́m hiểu bệnh tâm thần kinh hoảng.
Bệnh tâm thần kinh hoảng (panic disorder) là bệnh tâm thần gây những cơn sợ hăi, kinh hoảng rất đặc biệt. Bệnh xảy ra thường lắm, nhiều không kém bệnh suyễn. Dựa theo những trường hợp bệnh được báo cáo, người ta cho rằng cứ trong 100 người, có 1 đến 3 người mang bệnh này (1-3%). Trên thực tế, có lẽ con số này c̣n cao hơn, v́ có nhiều trường hợp bệnh bác sĩ định lầm thành bệnh khác (tưởng rằng bị bệnh suyễn, bệnh tim, ...). Bệnh hay bắt đầu trong khoảng tuổi 18 đến 45.
Bệnh kinh hoảng gây những ảnh hưởng tai hại trên đời sống của người bệnh ngang ngửa với bệnh trầm cảm (major depression): cuộc sống mất vui, khả năng làm việc suy giảm, gia đ́nh xáo trộn. Theo một báo cáo, số ngày nghỉ việc của người bệnh kinh hoảng cao hơn số ngày nghỉ việc của người bệnh tiểu đường, bệnh tim, bệnh thận.
Triệu chứng
Bệnh gây những cơn kinh hoảng rất đột ngột (panic attack). Trong những cơn kinh hoảng, người bệnh cảm thấy khó chịu, sợ hăi, căng thẳng tinh thần dữ dội, đồng thời có những triệu chứng thể chất đi kèm. Những cơn kinh hoảng thỉnh thoảng mới xảy ra, hoặc có thể đến viếng người bệnh vài lần mỗi ngày. Thường chúng kéo dài vài phút đến một tiếng, nhưng thỉnh thoảng, cũng có nhiều trường hợp chúng kéo dài đến vài giờ đồng hồ.
Trong một cơn kinh hoảng như vậy (có khi nhẹ, có khi nặng), người bệnh thường có ít nhất 4 trong các triệu chứng sau đây, xảy ra một cách đột ngột, và nhanh chóng tăng cường độ trong ṿng 10 phút:
- Hồi hộp, thấy tim đập mạnh hay nhanh.
- Toát mồ hôi.
- Run rẩy tay chân.
- Cảm giác ngộp thở.
- Cảm giác bị nghẹn (choking).
- Đau ngực hay thấy khó chịu trong ngực.
- Buồn nôn hay thấy khó chịu trong bụng, đau vùng bụng trên.
- Thấy chóng mặt, không vững, choáng váng hoặc xỉu.
- Cảm thấy không thực (feelings of unreality) hoặc có giảm giác thoát xác, ḿnh tự thoát ra khỏi ḿnh (being detached from oneself).
- Sợ không c̣n kiểm soát được chính ḿnh hay muốn phát điên lên.
- Sợ chết.
- Bị tê (mất cảm giác hay có cảm giác như kiến ḅ).
- Ớn lạnh (chills) hay ngược lại, thấy nóng phừng (hot flushes).
Điều đáng sợ là người bệnh cảm thấy được cơn kinh hoảng sắp xảy ra mà vẫn không tự trấn tĩnh được. Các triệu chứng hoàn toàn vượt ra ngoài sức kiểm soát của người bệnh.
Triệu chứng xảy ra trong cơn kinh hoảng giống triệu chứng của nhiều bệnh thể chất như bệnh tim mạch, bệnh phổi, bệnh thần kinh, bệnh các tuyến nội tiết, ... Điều này lại càng làm người bệnh thêm căng thẳng trong cơn kinh hoảng, v́ sợ ḿnh đang bị một bệnh thể chất quan trọng, nhiều vị đi khám bác sĩ hoài hoặc thường xuyên chạy vào pḥng cấp cứu. Và chẳng trách bác sĩ có thể định lầm là người bệnh bị heart attack (chết cơ tim cấp tính), lên cơn suyễn, ... Không ít người bệnh đă đi khám vô số bác sĩ, vào ra pḥng cấp cứu, và sau nhiều năm, bệnh mới được t́m ra.
Cơn kinh hoảng có khi như từ trên trời rơi xuống, tấn công người bệnh bất ngờ, không báo trước, cũng không do một nguyên nhân chi rơ rệt. Ngược lại, có những cơn kinh hoảng xảy ra trong một hoàn cảnh, hay với một ư nghĩ đặc biệt nào đó. Có người cứ lái xe trên đường lại lên cơn kinh hoảng, đến nỗi sợ không c̣n dám lái xe đi đâu. Thét rồi, người bệnh cố tránh ngay cả ư nghĩ ra khỏi nhà, v́ nhà đă trở thành một tổ ấm an toàn, rời khỏi nó lỡ cơn kinh hoảng đến bất th́nh ĺnh th́ biết làm sao.
Có những cơn kinh hoảng tai ngược hơn, thích đánh thức người ta dậy lúc đang ngủ, để bắt làm bạn với nó một lúc. Chúng cũng dữ dội không kém, khiến người bệnh cứ nghĩ đến việc đi ngủ đâm sợ, hoặc nặng hơn nữa, lên cơn kinh hoảng ngay lúc vào giường, khi nghĩ đến việc ḿnh sắp thiếp ngủ, sắp phải đương đầu với cái cảm giác khủng khiếp ḿnh đă từng bị. Có người nặng đến độ đâm bi quan và thất chí, đi t́m một chỗ yên tĩnh hơn bên kia thế giới, nơi không có bóng dáng của chứng bệnh kinh hoảng.
Nguyên nhân đích thực nào gây ra chứng bệnh lạ lùng này, y học chưa khám phá ra. Nhiều giả thuyết cho rằng bệnh xảy ra do sự làm việc lung tung, lộn xộn của một số vùng đặc biệt trong óc ta, hoặc do sự hoạt động bất thường của các chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitters) trong óc.
Chữa trị
Hiện nay chúng ta có nhiều cách trị căn bệnh.
1. Các thuốc an thần Benzodiazepines:
Các thuốc an thần thuộc nhóm benzodiazepines (như Xanax, Valium, Klonopin, Ativan, Serax, ...) rất hữu hiệu để chữa bệnh kinh hoảng, dùng ngắn hạn. Thuốc mau chóng làm các triệu chứng thuyên giảm, nhưng có bất lợi là hay gây nghiện. Đang dùng thuốc loại này, nhất là với lượng cao, bạn không nên bất ngờ bỏ thuốc, nếu không có ư kiến của bác sĩ.
Valium, một thuốc an thần benzodiazepines vang bóng một thời, cũng đă từng được dùng để chữa bệnh kinh hoảng. Nhưng Valium nay đă nhường bước trước những đàn em như Xanax, Klonopin, Ativan, những thuốc hiện đang được dùng nhiều để chữa bệnh kinh hoảng.
2. Thuốc chống sầu buồn (antidepressant):
Đây là một nhóm thuốc rất quan trọng. Đầu tiên, người ta t́m ra những thuốc này để chống bệnh sầu buồn (depression). Dùng thuốc lâu, người ta lại khám phá thêm những tài hoa khác của loại thuốc này. Chúng chống được cả các t́nh trạng căng thẳng tâm thần (anxiety), nhiều t́nh trạng đau nhức, và nay với bệnh kinh hoảng, chúng cũng trị luôn.
Chúng ít khi gây phản ứng bất lợi, không làm bạn mất sự tự chủ (lose control), cũng không khiến bạn thay đổi tâm tính. Chúng lại không gây ghiền như các thuốc an thần benzodiazepines, nên có thể dùng dài lâu, có khi nhiều năm.
Hiện có nhiều thuốc thuộc loại này được dùng để chữa bệnh kinh hoảng, xin kể ra đây vài tên thuốc: Tofranil, Elavil, Pamelor, Anafranil, Prozac, Paxil, Venlafaxine, ... (thuốc tây không giống “thuốc bắc”, có tên có tuổi đàng hoàng). Có thuốc tác dụng trong ṿng vài ngày, có thuốc trong ṿng vài tuần. Bạn nên kiên nhẫn.
3. Thuốc monoamine oxidase inhibitors:
Các thuốc thuộc nhóm monoamine oxidase inhibitors cũng rất hữu hiệu, song v́ chúng gây nhiều tác dụng phụ, người uống phải kiêng cữ một số thức ăn, tránh dùng một số thuốc khác, do vậy, nay chúng ít được sử dụng để chữa căn bệnh như trước.
4. Tâm lư trị liệu (psychologic therapy):
Nhiều cách tâm lư trị liệu đă được nghiên cứu để chữa bệnh tâm thần kinh hoảng. Các cách tâm lư trị liệu có mục đích soi sáng cho người bệnh biết rơ vấn đề của ḿnh (cognitive therapy), giúp người bệnh từ từ tiếp xúc với những hoàn cảnh hay gây cơn kinh hoảng, rồi giúp họ quen dần với những hoàn cảnh này (exposure and desensitization) là ba phương pháp tâm lư trị liệu cho nhiều kết quả, nếu được dùng phối hợp.
Chữa bằng thuốc giúp người bệnh mau khỏe, triệu chứng nhanh chóng thuyên giảm, tâm lư trị liệu giúp duy tŕ kết quả của sự chữa trị. Phối hợp cả hai phương pháp chữa trị, thuốc và tâm lư trị liệu, đưa đến kết quả tốt đẹp nhất.
Trong cộng đồng người Việt chúng ta, vấn đề là không có nhiều tâm-lư gia (psychologist) nói tiếng Việt để làm tâm lư trị liệu cho những người bệnh tâm thần.
Sự chữa trị cần được kéo dài bao lâu? C̣n tùy căn bệnh. Mục đích của việc chữa trị là làm thế nào để các cơn kinh hoảng không c̣n trở lại làm phiền ta nữa. Thường các triệu chứng sẽ thuyên giảm, bệnh dần được ổn định trong ṿng 4 tháng, và chúng ta tiếp tục uống thuốc ít nhất 1 năm. Có người cần sự chữa trị lâu dài, có khi cả đời.
Bệnh tâm thần kinh hoảng hay xảy ra, gây nhiều phiền toái, tốn kém cho người bệnh và gia đ́nh. Được cái, sự chữa trị thường rất hữu hiệu, giúp người bệnh trở lại đời sống b́nh thường, nhất là nếu người bệnh và gia đ́nh cùng hiểu rơ về căn bệnh.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
