HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
KHI BỊ CÔN TRÙNG, ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI CẮN TRONG LÚC SINH HOẠT NGOÀI TRỜI Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Những hoạt động ngoài trời như làm việc, vui chơi, giải trí, du ngoạn ở trong một số hoàn cảnh , khí hậu , và thời tiết . Khí hậu nóng và lạnh đều có thể gây ra những hệ quả đối lập (adverse consequences), và những sinh vật (critters) sống bên ngoài thỉnh thoảng gây dị ứng (ngứa ngáy khó chịu) hoặc tổn thương . Cơ thể bị thiếu nước hoặc ở cao độ (thí dụ lên đỉnh núi) và ở trong một số điều kiện ngoài trời khác cũng có thể làm bạn cảm thấy suy yếu đi .
Cho dù không có vấn đề ǵ khi bạn hoạt động ngoài trời, nhưng thật quan trọng bạn biết làm ǵ để chăm sóc hoặc trợ giúp những người bị chấn thương, bị bệnh tật bất ngờ .
I) BỊ CÔN TRÙNG, LOÀI VẬT VÀ NGƯỜI CẮN
Nhiều loại côn trùng và các sinh vật khác, bao gồm cả con người, gây ra các vết cắn và vết châm chích có thể cho cảm giác không thoải mái hoặc đe dọa tính mạng từ nhẹ nhẹ đến trung b́nh. Điều quan trọng là biết làm ǵ, làm thế nào để trị liệu, và khi nào th́ cần t́m kiếm đến trợ giúp từ chuyên gia y tế để trị liệu bất kỳ thương tổn tàng ẩn bên trong.
1) B̉ CẠP CẮN (SCORPION BITES)
Ḅ cạp là loại côn trùng nhiều chân có h́nh dạng giống tôm hùm (lobster-like arthoropods) nằm trong xếp loại côn trùng có nọc độc (arcahnid class, cùng loài nhền nhện = spider class), có một ng̣i / kim xoăn ở phần cuối nơi đuôi, và chúng thường được t́m thấy ở vùng sa mạc phía Tây Nam của Mexico (nước Mễ Tây Cơ). Những vết chích / đốt của bọ cạp dường như không có khả năng gây tử vong và dễ dàng điều trị, nhưng lại nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già hơn . Những triệu chứng bao gồm đau nhức ngay lập tức (immediate pain), nóng rát (burning), sưng tấy chút chút (minor swelling) và cảm giác tê (numb) hoặc ngứa ran (tingling sensation).
Những buớc sau đây cần nên thực hiện để trị liệu vết ḅ cạp cắn:
1. Rửa vùng bị ḅ cạp cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước
2. Dùng túi trườm lạnh đặt lên vùng bị ḅ cạp cắn trong ṿng 10 phút , nếu cần thiết th́ lập đi lập lại việc trườm lạnh vùng bị cắn với khoảng cách giữa các lần trườm lạnh là 10 phút .
3. Gọi điện thoại đến trung tâm kiểm soát chất độc (the Poison Control Center), hay đi bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng ǵ
2) BỌ VE CẮN (TICK BITES)
Những người sống vùng rừng cây hay đồng cỏ, hay những người dành thời gian vui chơi giải trí ở những khu vực này th́ dễ bị bọ ve cắn . Loài côn trùng nho nhỏ này sống bằng cách hút máu các loài động vật có vú (mammals) thí dụ như hươu nai (deer), loài gậm nhấm (rodents), thỏ (rabbits) và có thể truyền bệnh từ động vật sang người .
Việc sơ cứu (first aid) những vết bọ ve cắn bao gồm loại bỏ con bọ ve đang bu bám ngay lập tức để tránh những phản ứng từ vết cắn và giảm thiểu tối đa các loại bệnh nhiễm trùng do bọ ve gây ra thí dụ bệnh Lyme, bệnh nóng sốt Colorado bọ ve (Colorado tick fever), bệnh nóng sốt được phát hiện ở núi đá (Rocky Mountain Spotted fever)
Để tháo bỏ con bọ ve bu bám trên người , hăy làm như sau:
1. Dùng cây nhíp (tweezers) hay cây kẹp nhỏ nhỏ cong cong hay thẳng thẳng (small curl or flat forcepts) kẹp lấy đầu con bọ ve và càng cận sát nơi da đang bị con bọ ve cắn càng tốt, rồi nhẹ nhàng kéo ra, đừng bóp nát hay xoay vặn con bọ ve
2. Rửa vùng bị bọ ve cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước.
3. Bôi thuốc Antihistamine hoặc loại 1% hydrocortisone cream (loại kem chứa 1% chất hydrocortisone)
Cần phải có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp , nếu con bọ ve cắn quá sâu và bạn không thể tháo gỡ nó ra được, hoặc bạn đang ở trong khu vực được thông báo là có nhiều nguy cơ bị bệnh lyme, hoặc bạn có triệu chứng nóng sốt hay triệu chứng cảm cúm , hoặc bạn có trải nghiệm bắp thịt trở lên suy nhược, tê liệt (paralysis) , hoặc nổi vết tṛn đỏ trên da gọi là "phát ban mắt ḅ" (the bull's eye rash) là đặc chưng của bệnh Lyme .
CẢNH BÁO !!!
Đừng bao giờ bôi petroleum jelly (vaseline), rượu cồn ( alcohol ) ahy ammonia lên con bọ ve - chúng sẽ cắn chặt sâu vào da hơn. Nếu bạn đang ở trong vùng cảnh báo có nhiều nguy cơ bệnh Lyme mà bị bọ ve cắn, bạn nhất định phải phone báo bác sĩ để được tư vấn và ngay lập tức được chăm sóc và điều tri bao gồm việc sử dụng thuốc kháng sinh
Nếu chỉ bị đứt ngón tay trong khi nấu ăn th́ bạn chẳng cần làm ǵ máu cũng tự đông lại. Nhưng đó là ca nhẹ, đôi khi, một số t́nh thế nguy hiểm buộc bạn không thể ngồi chờ máu tự đông được.
Nếu chẳng may bị đứt tay trong lúc cắt thực phẩm hay do bất cẩn mà xung quanh bạn lại không có thuốc sát trùng hay dụng cụ cầm máu nào cả, th́ bạn phải làm sao? Theo một bài viết đăng trên Boldsky, các chuyên gia cho rằng 9 cách cầm máu dưới đây rất hữu ích mà ngay cả những người yếu tim, sợ máu cũng có thể làm được. Các bạn cùng tham khảo nha!
1. Bột cà phê
Bạn đắp trực tiếp bột cà phê lên vết thương để ngăn chặn t́nh trạng chảy máu. Bột cà phê có tác dụng làm se da và giúp cầm máu nhanh hơn.
2. Bột nghệ
Bạn đắp trực tiếp loại gia vị này lên vết thương, chúng sẽ ngăn ngừa t́nh trạng nhiễm trùng lây lan sang các khu vực xung quanh và cầm máu trong vài phút.
Nhúng một túi trà trong nước lạnh, đặt và nhấn nhẹ nhàng lên vết cắt hay vết thương hở trong hai phút. Cách này ngay lập tức có thể làm h́nh thành các cục máu đông.
4. Kem đánh răng
Đối với các vết cắt nhỏ, bạn có thể dùng kem đánh răng đắp trực tiếp lên vết thương. Kem đánh răng có tác dụng làm se (co da), ngăn ngừa chảy máy và làm liền vết thương nhanh chóng.
Kem đánh răng giúp se da, làm liền vết thương nhanh chóng.
5. Tinh bột ngô
Bạn có thể rắc tinh bột ngô lên các vết thương nhỏ. Bột ngô sẽ hấp thụ máu sắp tuôn ra, h́nh thành cục máu đông, qua đó có tác dụng cầm máu.
6. Mănh vỡ thủy tinh
Bạn đặt một mănh vỡ thủy tinh sạch lên vết thương hở và giữ nó trong vài phút. Bề mặt thủy tinh có tính electro âm, kích hoạt quá tŕnh đông máu. Tuy nhiên, cách này không được các bác sĩ khuyến khích lắm v́ bạn có thể lại tự làm ḿnh bị thương thêm.
Thủy tinh cũng giúp cầm máu, nhưng bạn phải cẩn thận nhé.
7. Đá lạnh
Bạn có thể chườm một cục nước đá lạnh lên vết thương hở nhỏ để cầm máu. Cục nước đá sẽ ngay lập tức h́nh thành các cục máu đông bằng cách thắt các tế bào da và các mô.
8. Muối
Rất nhiều người e sợ và cho rằng việc rắc muối lên vết thương hở đang chảy máu là vô cùng đau đớn. Tuy nhiên, loại gia vị này lại giúp cầm máu vô cùng hiệu quả. Muối hấp thụ máu và làm khô máu, đồng thời ngăn ngừa t́nh trạng nhiễm trùng.
9. Bột ớt
Bạn rắc bột ớt lên vết thương hở để cầm máu, cách này làm h́nh thành cục máu đông và giúp vết thương đóng lại nhanh hơn.
Mahatma Gandhi là một chính khách vĩ đại, một nhà hiền triết của Ấn Độ, người được Liên hiệp quốc vinh danh thật sự (chứ không phải ông Hồ). Chẳng hiểu sao mỗi khi nghĩ về hiện t́nh của đất nước làm tôi nhớ đến Gandhi, người đă từng cảnh báo thế giới về cái mà ông gọi là Bảy Tội Lỗi Xă Hội (Seven Social Sins) mà ông viết ra từ năm 1925, đúng 90 năm trước:
1. Làm giàu mà không nhờ lao động (Wealth without work)
2. Hưởng lạc thú mà không có lương tâm (Pleasure without conscience)
3. Có kiến thức mà không có nhân cách (Knowledge without character)
4. Làm thương mại mà không có đạo đức (Business without morality/ethics)
5. Khoa học mà không có nhân văn (Science without humanity)
6. Có tín ngưỡng mà không thờ phượng (Worship without sacrifice)
7. Làm chính trị mà không có nguyên tắc (Politics without principles)
Chúng ta thử xem xét nhanh những tội lỗi này xem sao:
1. Làm giàu không nhờ lao động: Hiện nay, có một nhóm người làm giàu rất nhanh, không phải nhờ kinh doanh giỏi hay làm việc tốt, mà qua quan hệ và hậu duệ. Họ chỉ cần dùng mánh khoé để lôi kéo, "qui hoạch" nhân sự và thế là tạo ra tài sản. Một số th́ làm giàu nhờ quan hệ nên tiếp cận được và khai thác tài nguyên thiên nhiên. Một số khác th́ làm ra tiền nhờ vào lợi dụng thông tin trong để thao túng thị trường chứng khoán. Một số khác th́ làm giàu nhờ tham nhũng, chẳng cần tốn công lao động ǵ cả. Một vị tướng đă từng nói rằng "Làm cán bộ mấy năm mà trong nhà có vài ba trăm tỉ đồng, thậm chí cả ngàn tỉ đồng th́ lấy ở đâu ra nếu không tham nhũng. Có một đội ngũ giàu rất nhanh, cưỡi lên đầu nhân dân, c̣n kinh khủng hơn địa chủ, tư sản ngày xưa". Loại giàu nhanh mà không lao động này th́ không nhiều ở VN, nhưng v́ họ quá giàu nên có khả năng gây ảnh hưởng xấu đến đất nước.
2. Hưởng lạc thú mà không có lương tâm: Đây là những người ích kỉ, lúc nào cũng muốn hưởng lợi cho cá nhân mà không quan tâm đến phúc lợi của người khác. Đối với họ, câu hỏi đầu tiên là "Tôi làm cái này sẽ có lợi ǵ cho tôi, việc này có giúp tôi thăng tiến trong sự nghiệp, có làm cho tôi giàu thêm", và quyết định hành động của họ cũng dựa trên câu hỏi đó. Họ không quan tâm đến người khác, không cần biết đến văn hoá "to give and to take", không cần có trách nhiệm xă hội và chẳng biết đến hiến dâng là ǵ. Những người này rất nhiều ở VN.
3. Có kiến thức mà không có nhân cách: Có ít kiến thức đă là một thiệt tḥi, có khi là nguy hiểm, nhưng có nhiều kiến thức mà thiếu nhân cách th́ c̣n nguy hiểm hơn. Chỉ học cho nhiều để có kiến thức mà không cần quan tâm đến cái nội tâm, th́ chẳng khác ǵ đưa một chiếc xe hơi thể thao cho một thiếu niên. Điều này cũng xảy ra trong thế giới khoa bảng, nơi mà người ta thường quan tâm đến sản sinh ra tri thức mới nhưng ít khi nào để ư đến khía cạnh nhân văn của tri thức. Ở VN, có nhiều người đi học để tiếp thu kiến thức không phải v́ dấn thân xă hội, mà v́ muốn ăn trên ngồi trốc. Họ hám danh chứ không phải ham học.
4. Làm thương mại mà không có đạo đức: Ngay cả những nhà kinh tế học cổ điển cũng xem đạo đức là nền tảng của thành công trong kinh tế. Cách mà chúng ta đối xử với người khác trong tinh thần bác ái, phục vụ và cống hiến là nền tảng của kinh tế - xă hội. Nhưng ở VN hiện nay, các nhà quan sát cho rằng VN đang ở trong thời ḱ "chủ nghĩa tư bản man rợ, rừng rú", chứ không phải "chủ nghĩa tư bản văn minh." Đă có những ư tưởng kiểu như phải cách li người nghèo khỏi người giàu, và ư tưởng này được nhiều người ủng hộ. Sự ủng hộ đó cho thấy xă hội VN đă bắt đầu loạn chuẩn. Những người nhận định như thế dựa trên quan sát rằng có những nhóm lợi ích tỏ ra tham lam vô độ, luôn luôn muốn thao túng kinh tế. Có người cho rằng các nhóm lợi ích, nhóm làm giàu bất chính đang tàn phá đất nước.
5. Khoa học mà không có nhân văn: Kinh doanh mà không dựa trên nền tảng đạo đức xă hội và không xem trọng trách nhiệm xă hội là loại kinh doanh nguy hiểm. Tương tự, trong khoa học, tiêu chuẩn đạo đức và trách nhiệm cũng là một tiêu chí quan trọng. Một công tŕnh nghiên cứu cho dù mang tính khả thi cao và có ư tưởng tốt, nhưng làm phương hại đến cộng đồng và xă hội vẫn không được đánh giá là đạt chuẩn mực. Chính v́ bản chất đạo đức của khoa học, nhà khoa học c̣n phải có trách nhiệm với xă hội, v́ nhà khoa học cũng chỉ là một thành viên trong xă hội, không thể nào đứng ngoài hay đứng cao hơn xă hội. Công tŕnh tạo ra chủng virút mới của Tàu có thể đó là một thành tựu về kĩ thuật, nhưng không đạt tiêu chuẩn về đạo đức và trách nhiệm xă hội v́ thành tựu đó chẳng đem lại phúc lợi ǵ cho xă hội hay giúp giảm sự đe dọa của một đại dịch. Ở VN, khoa học chưa phát triển, nhưng đây đó có nhiều người ta dùng khoa học để làm những chuyện thiếu đạo đức.
6. Có tín ngưỡng mà không thờ phượng: Nh́n từ ngoài và từ xa, Việt Nam là một nước ngoan đạo, với số lượng chùa chiền và nhà thờ khá nhiều. Người ta đi lễ hội và đi chùa cũng rất nhiều. Nhưng nếu nh́n kĩ th́ việc viếng chùa của họ không phải là v́ thờ phượng, mà chủ yếu là mê tín, và hối lộ thần thánh. Có thể nói rất nhiều người đến chùa để cầu thần thánh ban cho chức tước và hanh thông trong sự nghiệp, chứ chẳng phải để thờ phượng và hiến dâng. Ngay cả những người trụ tŕ trong chùa chưa chắc là người tu hành thật, mà có thể đang đóng một vai diễn nào đó để phục vụ cho một thế lực đang chống lưng họ. Có thể nói rằng cái nền tảng tôn giáo ở VN đă bị xói ṃn từ hơn 40 năm qua.
7. Làm chính trị mà không có nguyên tắc: Đối với Gandhi, những người ham quyền lực thường hành động bất chấp nguyên lí và chân lí. Những người cố vị (nhất định bám ghế) bằng mọi giá và mọi cách là những chính trị gia không có đạo đức. Những nguyên tắc trong chính trị mà Gandhi nghĩ đến bao gồm giúp người dân đi đến những lựa chọn sáng suốt, đối xử với dân một cách công bằng, giữ lời hứa và tuân thủ những ǵ đă đồng ư, không được nói dối và xuyên tạc, và tôn trọng nhân quyền. Ở VN, những người như thế này thật là ... xưa nay hiếm.
Đối chiếu lại thực tế những ǵ đang xảy ra, có thể nói là Việt Nam đang -- không nhiều th́ ít -- phạm phải tất cả 7 tội lỗi này. Một thiết chế xă hội tạo ra những con người làm giàu không nhờ lao động và bất chấp đạo đức, những người thích hưởng thụ trên sự đau khổ của đồng bào, những người bằng cấp đầy ḿnh nhưng thiếu nhân cách, những người buôn bán và hối lộ thần thánh, những người cầm quyền mà chẳng quan tâm đến sự thật và lợi ích của xă hội và dân tộc. Bảy nhóm người này hay 7 cái tội lỗi xă hội này đang làm cho đất nước ta tiêu điều và khó sánh vai với các nước văn minh trên thế giới.
Có một ngôi chùa, nhân v́ thờ một sợi chuỗi Phật Tổ từng đeo mà nổi tiếng. Nơi thờ phụng sợi chuỗi chỉ có thầy trụ tŕ và 7 đệ tử biết.
7 người đệ tử đều rất có ngộ tính, thầy trụ tŕ cảm thấy tương lai đem y bát truyền cho bất kỳ người nào trong bọn họ, đều có thể làm rạng rỡ Phật Pháp. Không ngờ, sợi chuỗi đột nhiên biến mất.
“Các ngươi ai đă lấy sợi chuỗi, chỉ cần trả về vị trí cũ, ta sẽ không truy cứu, Phật tổ cũng không trách tội.”
7 ngày trôi qua, sợi chuỗi vẫn không được trả về. Thầy trụ tŕ lại nói: ”Chỉ cần ai đó thừa nhận, sợi chuỗi sẽ thuộc về người đó.“ Lại trải qua 7 ngày, vẫn không ai thừa nhận.
“Ngày mai các người hăy rời khỏi chùa xuống núi hết đi, riêng kẻ đă lấy sợi chuỗi ta cho phép ở lại đây.“
Qua ngày hôm sau, 6 đệ tử thu dọn xong hành lư, thở nhẹ một hơi dài, nhẹ nhàng ra đi. Chỉ có một người ở lại.
Thầy trụ tŕ hỏi đệ tử ở lại :
– Sợi chuỗi đâu ?
– Con không lấy.
– Vậy tại sao chịu mang lấy tiếng trộm cắp?
– Mấy ngày nay các huynh đệ đều nghi ngờ lẫn nhau, nếu có người đứng ra, mới giải thoát cho chuyện này.
Lại nói:
– Sợi chuỗi tuy mất , Phật vẫn c̣n đây.
Thầy trụ tŕ cười, lấy sợi chuỗi từ tay áo ḿnh ra, đeo vào tay người đệ tử.
Play
Current Time 0:01
/
Duration Time 0:01
Remaining Time -0:00
Loaded: 0%
Progress: 0%
0:01
Fullscreen
00:00
Mute
Đây là câu chuyện làm tôi cảm ngộ rất lâu.
Không phải mọi việc đều cần nói rơ ràng, cái quan trọng hơn nói rơ ràng đó là: có thể gánh vác, có thể hành động, có thể hóa giải, có thể sắp xếp, có thể thay đổi, nghĩ về ḿnh, càng phải nghĩ cho người khác, đây chính là Pháp.
Người hiểu bạn, không cần phải giải thích, người không hiểu bạn, giải thích cũng vô ích. Đây không chỉ là một loại cảnh giới mà hơn hết là một loại đại trí huệ.
Người biên dịch chú thích:
Đây chỉ là một câu chuyện ngụ ngôn, về mặt lịch sử, chưa có sử liệu chứng minh Phật Tổ Thích Ca Mâu Ni có đeo chuỗi và sợi chuỗi đó c̣n lưu lại đến bây giờ.
Những Truyền Thuyết Hay Nhất Về Người Phát Quà Đêm Noel
Trên thế giới mỗi quốc gia lại có một phong tục đón Giáng sinh khác nhau, cũng không phải chỉ có ông già Noel là người duy nhất đi phát quà cho trẻ em trên khắp thế giới vào đêm Noel. Cùng t́m hiểu những câu chuyện về những người phát quà đêm Noel nhé.
1. Người phát quà đêm Giáng sinh tại Iceland: Chú mèo Yule
Mèo Yule (Chú mèo giáng sinh) là một nhân vật thần thoại nổi tiếng trong các câu chuyện cổ tích ở Iceland, có h́nh dạng lớn và xấu xa, chúng hay ẩn nấp ở những vùng nông thôn đầy tuyết trong lễ Giáng sinh và ăn thịt ai không có quần áo mới để mặc trong dịp này. Những trẻ em ngoan ngoăn sẽ được mèo Yule bỏ những món quà nhỏ vào giày c̣n ai nghịch ngợm phải nhận khoai tây.
Theo phong tục của người Iceland, ai hoàn thành công việc đúng thời gian quy định sẽ được trả tiền công để mua quần áo mới cho Noel c̣n kẻ lười biếng th́ không. Truyền thuyết về con quái vật này ra đời với mục đích khuyến khích trẻ em làm việc chăm chỉ. Nỗi sợ bị mèo Yule ăn thịt được người dân Iceland coi như một động lực nâng cao tinh trần, trách nhiệm trong công việc thu hoạch mùa vụ trước ngày Giáng sinh.
2. Ông tiên Tomte ở Scandinavi
Truyền thuyết về ông tiên Tomte xuất hiện ở các nước thuộc vùng Scandinavi như Na Uy, Phần Lan và Thụy Điển. Tomte là một ông tiên lùn, râu ria xồm xoàm mặc áo quần màu xám và đội nón đỏ. Nhiệm vụ của nhân vật này là phân phát quà vào dịp Noel. Giáng sinh đến, trẻ em ở các nước vùng Scandinavi này cũng háo hức được nhận quà từ ông tiên.
3. Bà già Noel Befana ở Italy
Ở đất nước h́nh chiếc ủng, nhân vật "bà già Noel" Befana được thay thế cho ông già Noel. Theo truyền thuyết, La Befana từng được gặp ba nhà thông thái và họ mời bà cùng đến gặp Chúa hài đồng, tuy nhiên do mải quét dọn nên bà từ chối. Sau đó, Befana lại xúc động nghĩ đến sự ra đời của Chúa và quyết định đi t́m Ngài để tặng quà. Bà t́m măi, t́m măi những không thấy nên để lại quà cho những đứa trẻ gặp trên đường đi v́ nghĩ rằng đó có thể là Chúa. Bất kỳ em bé nào khi gặp La Befana sẽ bị quất chổi v́ bà không muốn ai nh́n thấy ḿnh.
4. Ông già Belsnickel ở Đức - Áo - Argentina
Belsnickel là nhân vật huyền thoại đồng hành cùng ông già Santa Claus, xuất hiện trong văn hóa dân gian của một số vùng ở châu Âu và một bộ phận nhỏ người Hà Lan ở Pennsylvania, Mỹ. Nhiệm vụ của Belsnickel là giữ trật tự và kỷ cương đối với đoàn tùy tùng của ông già Noel. Người đàn ông này được miêu tả là một nhân vật đáng sợ, thường đeo mặt nạ với chiếc lưỡi dài và phạt những đứa trẻ hư. Tại Đức, Belsnickel sẽ tặng quà cho những em bé ngoan, c̣n trẻ hư sẽ nhận được than.
Theo tín ngưỡng của người Đức Belsnickel được biết đến là ông già cau có nhưng rất tốt bụng. Ông thường tặng quà, bánh kẹo cho trẻ em ngoan vào ngày 6/12.
5. Ác quỷ Krampus ở Đức - Áo - Hungary
Tên của loài ác quỷ này mang ư nghĩa là "móng vuốt", loài sinh vật này có h́nh dáng đầu thú, mặt quỷ, xuất hiện thường xuyên trong các câu chuyện kể dân gian của Đức. Ngày nay, tầm ảnh hưởng của nhân vật này đă lan xa đến tận Áo, Hungary, Slovenia...
Ác quỷ Krampus là bản sao đối lập với ông già Noel, có nhiệm vụ đánh và trừng phạt tất cả những đứa trẻ không ngoan. Khi phát hiện ra những đứa trẻ hư, Krampus sẽ bắt chúng bỏ vào trong túi và mang đến hang ổ của ḿnh. Ở đó, ông sẽ đưa ra nhiều sự trừng phạt đáng sợ. Bởi vậy mà bất cứ đứa trẻ nào cũng sợ Krampus nên phải ngoan ngoăn hơn.
6. Ông già mùa đông ở Nga và một số nước Tây Âu
Hai nhân vật được trẻ em các quốc gia này đón chờ nhất dịp Noel và năm mới chính là Ông già mùa đông (Father Frost) cùng cô cháu gái (có nơi cho là con gái) Snow Maiden. Father Frost có dáng dấp của một người lùn với khả năng tạo các bông tuyết phủ khắp mọi nơi cùng những mảng băng vương đọng trên các tán cây, mái nhà.
Snow Maiden được coi là vị thần mùa đông trong văn hóa dân gian của Nga. C̣n trong truyền thuyết Bắc Âu cổ, có vị thần Mùa Đông cao lớn mang tên Jokul Frosti có quan hệ thân thiết với Thần Gió. Ông kết hôn với vị thần Mùa Xuân và có một người con gái tên là Snow Maiden. Cô gái thường hay giúp cha ḿnh phát quà cho trẻ con mỗi dịp Giáng Sinh về. Tuy nhiên, khác với những món quà Giáng Sinh khác, Father Frost thường tạo nên những cơn gió làm rụng hạt dẻ và các loại hạt khác khiến trẻ em vô cùng thích thú.
Khi nói đến nhân quả, có người tin và có người không tin, bởi có lúc nó đến rất nhanh chóng nhưng cũng có khi tiềm ẩn rất lâu rồi mới xuất hiện. Dưới đây là 6 câu chuyện kỳ lạ, trong đó hành động và hệ quả đến gần như ngay lập tức, hoặc rất rơ ràng trong cuộc đời.
1. Chỉ vài giây sau khi giật đồ của một phụ nữ, tên cướp liền bị xe buưt đâm
Vào tháng 5/2013 tại Bogota, Columbia, có một gă lưu manh giật điện thoại của một phụ nữ tại bến xe buưt. Gă quay đầu bỏ chạy, nhưng chỉ mới chạy được vài bước th́ liền bị xe buưt đâm. Toàn bộ sự việc đă được ghi h́nh bằng camera giám sát và được phát trên kênh BBC và nhiều hăng truyền thông khác.
Mời xem
2. Người lính thuỷ đánh bộ từng xả thải chất độc trả giá bằng bệnh tật
Vào những năm 70 của thế kỷ trước, Ron Poirier, một kỹ thuật viên điện tử thuộc Thuỷ quân lục chiến [Hoa Kỳ] tại Trại lính Lejeune, bang North Carolina, đă xả thải hàng trăm lít dung dịch độc hại [vào môi trường]. Các hoá chất này đă ngấm vào nguồn nước uống.
Người lính này đă chết do ung thư vào tháng 5/2013, và đây là một trong số những căn bệnh đă hành hạ những người lính thuỷ đánh bộ và người dân địa phương do hệ quả của việc xả thải hóa chất ra môi trường. Trước khi chết, ông nói với hăng tin AP rằng ông cảm thấy đây là cái giá phải trả cho những tội lỗi mà ông đă gây ra.
3. Làm một việc thiện, sau đó t́m thấy 40 USD một cách vô cùng khác thường
Mappberg, một thành viên trên mạng xă hội Reddit đă chia sẻ:
“Tôi trải qua giai đoạn mất ngủ và đă thức trắng nhiều đêm trong những năm qua. Một đêm nọ … tôi đến cửa hàng tiện ích … 7/11 khoảng lúc 6h30 sáng, trên đường đi ra, tôi bắt gặp [một người đàn ông vô gia cư]… tôi trở vào và mua cho ông 2 chiếc bánh ḿ kẹp thịt rồi hâm nóng bằng ḷ vi sóng. Tôi đưa bánh kẹp cho ông ta rồi đi tiếp đến quán Tropical Smoothie mở cửa lúc 7h sáng.
Tôi đỗ xe, mở cửa, nh́n xuống, và ngỡ ngàng khi trông thấy một tờ 20 USD mới tinh tại vạch kẻ đỗ xe. Cứ tưởng thế đă là quá may mắn, nhưng diễn biến tiếp theo mới thực sự kỳ quặc: tôi trở ra từ quán Tropical Smoothie, và khi đang quay trở lại chỗ đỗ xe th́ lại trông thấy một tờ 20 USD nữa tại đúng vị trí trước đó. Tôi kiểm tra túi và thấy tờ tiền lúc trước vẫn c̣n nguyên. Liệu đây có phải là một trục trặc của ma trận không?”
4. Dù cố lấy đồ miễn phí, bạn vẫn phải trả tiền như thường
Chia sẻ của thành viên AdolphManson trên mạng Reddit:
“Một hôm tôi trả tiền mua một tờ báo nhưng lại lấy 2 tờ (bởi v́ tôi phát chán với việc các đồng nghiệp cứ lấy trộm báo của tôi). Khi chuẩn bị rời đi với hai tờ báo, tôi phát hiện thấy áo ḿnh bị mắc kẹt trong ḥm bán báo khi cửa ḥm đóng lại. Tôi lại phải trả thêm 0,25 USD để gỡ áo ra”.
5. Cậu bé ngoan được thưởng
Chia sẻ của thành viên JeffreyGlen trên mạng Reddit:
“Hôm nay, tôi và con trai đă đến siêu thị Wal-Mart để mua một cuộn băng mới cho chiếc máy chơi điện tử Nintendo DS của cháu. Khi đến quầy thanh toán, tôi thấy người phụ nữ đứng trước mặt ḿnh đang tỏ vẻ hơi thất vọng. Thẻ tín dụng của cô này bị từ chối khi cô mua sữa trẻ em. Con trai tôi vốn yêu trẻ con nên cháu đă tṛ chuyện với người phụ nữ đó về đứa con gái nhỏ của cô. Cháu bỏ lại cuộn băng tṛ chơi rồi đưa số tiền của ḿnh cho người phụ nữ kia và nói, ‘Em bé của cô cần thức ăn hơn cháu cần tṛ chơi Plants vs. Zombies’. Tôi cảm thấy vô cùng tự hào nên cuối cùng đă quyết định vẫn mua cuộn băng tṛ chơi cho cháu.
Khi chúng tôi ra ngoài, một quư bà tiến đến và nói bà đă chứng kiến cách hành xử của con tôi, rồi đưa cho cháu một phong b́ và dặn về đến nhà mới được mở. Khi về đến nhà, chúng tôi mở phong b́ và thấy một tờ 100 USD kèm theo một mẩu giấy ghi ‘cháu xứng đáng với phần thưởng này, chàng trai trẻ!’”.
6. Cho đi khi bạn không c̣n ǵ để cho, bạn sẽ đứng ở top đầu
Chia sẻ của thành viên ScottRockview trên mạng Reddit:
“Có một thời tôi từng bán đồ nội thất nhưng không giỏi công việc này. Đó là một giai đoạn khó khăn trong cuộc sống khi tôi chỉ kiếm được 1.000 USD một tháng (khoảng 10 năm trước, đây là mức thu nhập thấp ở Mỹ) và gần như chẳng c̣n lại ǵ sau khi chi trả tiền thuê nhà và các hoá đơn dè sẻn của bản thân. Có nhiều lúc tôi không ăn uống ǵ trong nhiều ngày v́ không có tiền.
Một ngày nọ, tôi đang cố gắng bán hàng nhưng chưa được mối nào. Gần đến cuối ngày mà tôi vẫn chưa kiếm được một đồng (tiền hoa hồng). Lúc đó, có một cặp vợ chồng già bước vào và nh́n ngắm các kệ TV. Tất cả các nhân viên bán hàng đều lảng tránh họ v́ chúng tôi đều biết rằng bọn họ sẽ nh́n ngắm rất lâu nhưng rốt cuộc chỉ bỏ ra khoảng 100 USD để mua sắm và như vậy tiền hoa hồng chỉ vỏn vẹn có 2 USD.
Tôi nh́n cặp vợ chồng già và nghĩ… nếu tôi có thể bán được bất cứ thứ ǵ hôm nay, ít nhất tôi sẽ không bị trắng tay và biết đâu vận may của tôi sẽ thay đổi sau đó. Cuối cùng hai vị khách này đă mua 2 kệ (tiền hoa hồng cho tôi là 6 USD) nhưng hỏi tôi cách lắp ráp các kệ này… Mặc dù tôi có thể giới thiệu cho họ một dịch vụ (có tính phí), nhưng tôi lại bảo họ ‘cháu xong việc lúc 9h00 tối, nếu hai bác đến đón cháu, cháu sẽ đến lắp kệ miễn phí cho hai bác’. Họ nhận lời rồi trả tiền cho món đồ và rời đi.
Các nhân viên bán hàng khác cười nhạo tôi. Họ c̣n cười nhạo tôi nhiều hơn khi đă gần đến giờ tan ca mà tôi chẳng bán thêm được ǵ. Cặp vợ chồng già đến đón tôi vào đúng 9h00 tối …
Chúng tôi bước vào căn hộ xinh đẹp của cặp vợ chồng này… Tôi có thể ngửi thấy mùi thức ăn đang nấu nhưng đă cố gắng lờ đi (vào thời điểm đó tôi đă không ăn ǵ trong khoảng 3 ngày, nên điều này quả thật khó khăn đối với tôi). Tôi đă làm việc gần 3 tiếng đồng hồ liên tục cho đến khi tan ca…
[
Ngay sau đó,] bà vợ chạy ra kéo tôi vào bếp. Bà lấy ghế cho tôi ngồi và mang cho tôi một đĩa thịt ḅ quay nóng hổi. Điều này c̣n tốt hơn bất cứ món tiền công nào. Tôi rất cảm kích và biết ơn. Tôi cố cầm nước mắt khi thưởng thức một bữa ăn tại gia tuyệt hảo mà bà đă chuẩn bị cho tôi…
Bà vợ đưa tôi một phong b́ [sau khi chở tôi về nhà]. Tôi không mở nó, mà chỉ cảm ơn hai ông bà. Tôi vui sướng đi lên căn hộ, v́ biết rằng đêm hôm đó ḿnh sẽ đi ngủ với cái bụng căng tṛn và có lẽ không cần phải ăn trong vài ngày tới. Tôi cảm thấy rất tuyệt. Tôi mở phong b́ và thấy trong đó có một tấm thiệp cảm ơn. Bên trong tấm thiệp là 100 USD. Tôi đă bật khóc…
Sau lần đó, trong suốt những tháng ngày c̣n lại bán đồ nội thất, tôi luôn chạy tới giúp đỡ những người mà không ai quan tâm. Tôi đă thay đổi mục tiêu của ḿnh từ chỗ đạt doanh số bán hàng lớn mỗi ngày cho đến chỗ quan tâm đến những nhu cầu nhỏ lẻ của khách hàng mà thường không ai quan tâm. Phương thức này đă giúp tôi vượt qua những tháng ngày gian khó cho đến khi tôi kiếm được một công việc có thù lao tốt hơn”.
Công Bố Nghiên Cứu Chuyển Máu Nhóm A Thành Nhóm O, Có Thể Truyền Cho Bất Kỳ Ai
Các nhà khoa học tin rằng họ đă t́m thấy cách để biến đổi máu của người hiến tặng thành loại phổ biến để có thể truyền cho bất kỳ ai.
Con người có 4 nhóm máu là: A, B, AB và O. Trong đó, nhóm O được coi là nguồn máu quư nhất v́ nó có thể truyền cho cả 3 nhóm máu c̣n lại.
Mặc dù 40% dân số thế giới có nhóm máu O, nguồn cung máu vẫn bị thiếu hụt, đặc biệt là trong các hoạt động cứu nạn lớn.
Nhưng mới đây, một nhóm các nhà khoa học tại Đại học British Columbia đă công bố một bước đột phá hứa hẹn sẽ giải quyết vấn đề này. Họ có thể khai thác vi khuẩn trong ruột người để chuyển máu thuộc các nhóm A, B thành máu nhóm O.
Nghiên cứu vừa được công bố trong một hội nghị của Hiệp hội Hóa học Mỹ ngày hôm qua (22/8). Trong đó, giáo sư Steve Withers đến từ Đại học British Columbia cho biết một enzyme của vi khuẩn đường ruột có thể chuyển đổi máu nhóm A thành máu nhóm O.
Quá tŕnh chuyển đổi này có hiệu suất gấp 30 lần so với phương pháp trước đây, đồng thời vẫn đảm bảo mức chi phí thấp.
Quy tắc truyền máu cơ bản. Ảnh: Redcrossblood
Các nhóm máu được đánh dấu bởi kháng nguyên gắn với nó. Máu nhóm A có kháng nguyên A, nhóm B có kháng nguyên B và nhóm AB có cả 2 kháng nguyên. Trong khi đó, máu nhóm O không có kháng nguyên nào.
Nguyên lư truyền máu là một người không thể nhận máu có kháng nguyên lạ vào cơ thể, bởi hệ thống miễn dịch sẽ tiêu diệt toàn bộ tế bào máu có kháng nguyên lạ, coi chúng như mầm bệnh.
Điều này có nghĩa là máu nhóm AB có cả 2 kháng nguyên sẽ nhận được tất cả các nhóm máu khác, nhưng không thể truyền lại cho bất kỳ nhóm máu nào ngoài AB. Ngược lại, nhóm máu O có thể truyền cho bất kể nhóm máu nào, nhưng chỉ có thể nhận lại từ người có nhóm máu O.
Lư tưởng nhất là chúng ta có thể loại bỏ tất cả các kháng nguyên gắn với tế bào máu, biến tất cả máu thành nhóm O để dự pḥng. Điều này từng là mong muốn của các nhà khoa học trong nhiều thập kỷ.
Năm 1982, một nhóm các nhà nghiên cứu t́m thấy một một enzyme trong hạt cà phê có thể loại bỏ kháng nguyên B và biến máu nhóm B thành máu nhóm O. Thật không may, nó chỉ hoạt động trong các điều kiện kiểm soát nghiêm ngặt và tỏ ra không hiệu quả.
Năm 2017, một nhóm các nhà khoa học khác cũng có thể tạo ra máu nhóm O bằng cách đưa gen ung thư vào tiền tế bào hồng cầu. Tuy nhiên, có vẻ như ư tưởng này không an toàn một chút nào và chi phí cho kỹ thuật này cũng rất lớn.
Các nhà khoa học khai thác vi khuẩn trong ruột người để chuyển máu thuộc các nhóm A, B thành máu nhóm O.
"Các nhà khoa học khác đă theo đuổi ư tưởng chuyển đổi máu hiến tặng thành loại phổ biến nhất (nhóm O) trong một thời gian dài, nhưng họ vẫn chưa t́m thấy các enzyme có chọn lọc và hiệu quả, cũng như an toàn và có tính kinh tế", giáo sư Withers cho biết.
Để t́m kiếm được các enzyme tiềm năng hơn, ông và nhóm của ḿnh đă sử dụng một kỹ thuật gọi là metagenomic.
"Với metagenomic, bạn phải thu thập tất cả các sinh vật và trích xuất tất cả DNA của chúng trộn vào với nhau", giáo sư Withers giải thích. "Việc tạo ra một mạng lưới rộng cho phép chúng tôi lấy mẫu các gen của hàng triệu vi sinh vật mà không cần phải nuôi chúng hàng triệu lần riêng lẻ".
Sau đó, giáo sư Withers t́m kiếm các gen mă hóa cho enzyme có thể tách kháng nguyên A khỏi máu. Ḍ ngược lại một trong số các enzyme này, ông phát hiện nó có trong các vi khuẩn đường ruột của chúng ta.
Enzyme này có thể loại bỏ kháng nguyên A khỏi máu hiệu quả gấp 30 lần so với các báo cáo trước đây. Nó sẽ biến tất cả các nhóm máu A, B thành máu nhóm O. "Kỹ thuật này có thể phá bỏ biên giới của các nguồn cung máu hiện nay, v́ máu nhóm O có thể được truyền cho bất kỳ ai", giáo sư Withers nói.
Hiện nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục kiểm tra quá tŕnh chuyển đổi máu trên cơ thể con người, để đảm bảo không có hậu quả ngoài ư muốn nào xảy ra. Họ cũng hướng đến thử nghiệm lâm sàng, trước khi có thể thoải mái truyền máu cho nhau mà không cần nghĩ ngợi, ít nhất là về sự tương hợp của các nhóm máu.
9 Sự Thật Kỳ Quặc Chứng Minh Cơ Thể Người Là Một Hệ Thống Đầy Bí Ẩn
Cơ thể con người vô cùng đặc biệt. Nó là một cơ chế phức tạp và có nhiều bí ẩn mà các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu hàng thế kỷ.
Dưới đây mà một số sự thật về khả năng kỳ diệu của cơ thể bạn mà chính bạn c̣n chưa biết.
1. Bộ năo của chúng ta là bộ nhớ có dung lượng lớn nhất thế giới
Bộ năo có thể ghi nhớ đén 2,5 triệu GB thông tin, tức là khoảng 300 năm video. Đỉnh cao của khả năng ghi nhớ xảy ra ở tuổi 25 và bắt đầu giảm ở tuổi 50, trừ khi bạn huấn luyện lại bộ năo của ḿnh.
2. Cơ thể sẽ làm chậm mọi quá tŕnh để bảo vệ bạn khi đuối nước
Hiệu ứng này được gọi là "phản xạ lặn". Khi năo bộ nhận ra cơ thể bạn đang bị ch́m trong nước, nó sẽ làm chậm nhịp tim để máu từ các chi về lại những bộ phận quan trọng và duy tŕ oxy. bạn lặn càng sâu hay ở dưới nước càng sâu th́ nhịp tim sẽ càng chậm đi.
3. Bạn có sức mạnh siêu phàm khi mới đẻ
Trẻ sơ sinh rất khỏe so với kích thước và trong lượng cơ thể. Nếu cho một đứa trẻ nắm thanh ngang, nó có thể đu trên đó một thời gian dài mà không thấy mệt.
Phản xạ nắm bắt ḷng bàn tay này được thừa hưởng từ tổ tiên của chúng ta khi những con khỉ mới sinh phải ôm lấy mẹ của chúng, nắm lấy tóc của mẹ. Từ 3 tháng tuổi, trẻ sơ sinh thường mất khả năng này.
4. Chiều dài của tất cả các mạch máu bên trong cơ thể của chúng ta là đủ để quấn quanh Trái đất 2,5 lần ṿng theo đường xích đạo
Nếu bạn rút tất cả các mạch máu ra khỏi một người trưởng thành và trải chúng ra, nó có thể dài hơn 160.934 km, đủ để quấn 2,5 ṿng quanh Trái đất.
Ngoài ra, trái tim của con người bơm trung b́nh 5,7 triệu lít máu trong suốt cuộc đời. Thể tích này đủ để lấp đầy 3 bể bơi kích thước Olympic.
5. Màu sắc của những giấc mơ của bạn có thể phụ thuộc vào loại tivi bạn xem
Loại TV bạn xem khi c̣n nhỏ có thể ảnh hưởng đến màu sắc trong những giấc mơ của bạn. Nghiên cứu này cho thấy phần lớn những người khi bé xem phim đen trắng sẽ nh́n thấy những giấc mơ màu đen trắng.
Trong khi đó, những người được sinh ra ở thời đại TV màu lại có những giấc mơ đầy màu sắc.
6. Cơ bắp của bạn được thiết kế để nâng hàng tấn
Năm 1982, tại Georgia, Mỹ, anh chàng Tony Cavallo đă bị chiếc xe Chevolet Impala 1964 đè lên người trong khi sửa chữa nó. Tưởng chừng Tony sẽ chết v́ sức nặng hơn 1,5 tấn của chiếc xe, nhưng may mắn thay mẹ của anh là Angela Cavallo đă xuất hiện kịp thời và làm một việc phi thường: nâng chiếc xe lên với hai bàn tay không, cứu thoát con trai ḿnh.
Đây không phải là trường hợp duy nhất mà ai đó đă làm được điều tưởng như không thể. Chúng ta có 640 cơ bên trong cơ thể chúng ta, và không ai biết đâu là giới hạn của chúng.
7. Cơ thể bạn là một cỗ máy sản xuất dịch nhầy
Trung b́nh, cơ thể 1 người lớn sản xuất 1,5 lít dịch nhầy mỗi ngày. Chúng ta đă nuốt hết phần lớn số đó mà không chú ư đến nó. Ngoài ra, một cơ thể cũng sản xuất một lít nước bọt, 3 lít dịch dạ dày, 3,5 lít dịch đường ruột và một lít mật.
8. Nước mũi có thể là dịch từ năo
Chất lỏng chảy ra từ mũi bạn có thể là dịch ở năo. Dịch này phân bổ quanh năo và được giữ bởi một màng đặc biệt. Đôi khi nó có thể ṛ rỉ qua mũi của bạn với số lượng nhỏ, chỉ trông như chất lỏng trong suốt.
9. Cơ thể của bạn là cấu trúc được bảo vệ mạnh nhất trên thế giới
Chất lỏng chảy ra từ mũi bạn có thể là dịch ở năo. Dịch này phân bổ quanh năo và được giữ bởi một màng đặc biệt. Đôi khi nó có thể ṛ rỉ qua mũi của bạn với số lượng nhỏ, chỉ trông như chất lỏng trong suốt.
Trong h́nh này, bạn có thể thấy tế bào bạch cầu đang đuổi theo một con vi khuẩn và nuốt nó. Bạch cầu được gọi là những "vệ sĩ" của cơ thể, bảo vệ khỏi những kẻ xâm lược xấu xa.
Đồng thời, cơ thể chúng ta cũng loại bỏ các tế bào đă chết. Ví dụ, trong khi bạn đang đọc câu này 22 triệu tế bào của bạn đă chết. Trong 30 giây sau, cơ thể bạn sẽ sản xuất 72 triệu tế bào hồng cầu mới và sẽ loại bỏ 174 ngh́n tế bào da chết.
Cục Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp Fucoidan vào loại thực phẩm chức năng (không phải là thuốc) nên Fucoidan không phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt nào cả.
Danny trên 40 tuổi làm chủ một công ty xe tải 18 bánh chở hàng xuyên bang. Vợ ở nhà chăm sóc 2 con nhỏ. Lúc gặp anh lần đầu, tôi nghĩ đời sống Danny đúng là h́nh mẫu lư tưởng của một gia đ́nh Mỹ gốc Việt.
Danny gặp tôi v́ bị dị ứng da và cao huyết áp. Ngoài ra, anh hút thuốc lá như ống khói nhà máy nhiệt điện, đến nỗi mùi thuốc lá vẫn c̣n trong pḥng khám sau khi anh ra về.
2 tuần sau khi gặp tôi, Danny bị đột quỵ khi đang lái xe trong băi đậu.
MRI năo xác nhận vùng năo trái bị nghẽn mạch. Anh bị liệt nửa người bên phải.
Chưa hết, chỉ số đường Ha1c lên đến 11%. Cuộc sống gia đ́nh anh đảo lộn. Công ty tài sản chục triệu đô không người trông giữ. Em và chị gái của Danny từ Florida bay qua California để giữ cổ phần công ty.
Tranh căi gia đ́nh nổ ra v́ Danny không có bất kỳ giấy tờ uỷ quyền tài sản nào. Vợ Danny, vốn bị gia đ́nh chồng ghét, bị đẩy ra ngoài. Cô bị stress và có lúc muốn tự vẫn.
Được các BS cật lực cứu chữa, Danny dần dần hồi phục. Anh đă có thể cử động chân phải và từ từ đi được.
Những lần gặp anh sau đó, anh đă mạnh khỏe hơn và yêu đời trở lại. Anh hồi phục cũng giúp gia đ́nh và công ty anh qua cơn khó khăn.
Công việc ổn định trở lại. Chị vợ cùng chồng quán xuyến công ty và hai chị em của Danny cùng nhau giúp đỡ hai vợ chồng thay v́ căi lộn như trước.
Đùng một cái, vợ Danny gọi tôi nói anh đang yếu hơn trước.
Vợ Danny và người phụ tá phải d́u anh vào pḥng khám. Mặt anh tím tái, huyết áp tụt.
Danny được nhận viện gấp. Hồng huyết cầu (Hb) của anh chỉ c̣n 3,9 (người b́nh thường là 13-14, nếu dưới 7,0 đă phải truyền máu). BS cấp cứu gọi tôi la trời v́ chưa thấy ai thấp Hb hồng huyết cầu đến vậy.
Hỏi ra mới biết là thấy anh bớt bệnh, chị vợ nghe lời bạn bè lấy thuốc Bắc cho anh uống. Sau khi uống xong, anh cứ đi cầu phân đen. Nghe mọi người nói uống thuốc bắc phân sẽ lỏng và đen nên chị vợ và hai chị cứ an tâm cho uống đến 6 tháng.
Nhưng v́ Danny đang uống thuốc kháng đông máu sau khi bị đột quỵ nay bị dộng thêm thuốc bắc tương tác làm máu anh càng loăng, hậu quả anh bị xuất huyết đường ruột, máu Hb tuột luốt.
Anh được truyền máu và hồi phục lần hai. Lần này hai vợ chồng quyết tâm không bao giờ xài thuốc bắc. Chỉ số Hồng huyết cầu Hb của anh tăng lên từ từ và ổn định ở mức 10-11. Anh khỏe ra, và anh chị lại biến mất một thời gian.
Nào có ngờ hôm kia chị vợ gọi tôi nói là anh lại trở mệt nữa. Tôi lại giật ḿnh v́ hồng huyết cầu Hb lại tụt xuống 8,0.
Hỏi xem anh có uống ǵ khác không th́ chị vợ mới nhớ là nghe quảng cáo uống Fucoidan phục hồi sinh lực nên cho chồng uống mấy tuần nay. Thấy anh ăn được, chỉ có điều đi cầu phân hơi đen nên chị vợ an tâm tiếp tục cho anh uống.
Tôi dặn chị vợ ngưng không cho anh uống Fucoidan nữa th́ anh khỏe trở lại. Check Hb th́ lên lại được gần 10.0.
Hú hồn v́ Fucoidan. Xém chút nữa là Danny phải nhập viện và có thể bị tai biến v́ rủi ro xuất huyết năo.
Những năm gần đây Fucoidan được quảng cáo như một thần dược, chữa được ung thư. Các nghiên cứu về Fucoidan chỉ ra Fucoidan có những tác dụng nhất định như kháng viêm, chống đông máu, và có thể kháng ung thư.
Tuy nhiên, tất cả những nghiên cứu này đều trong pḥng lab trên tế bào cách biệt mà chưa hề có bất kỳ nghiên cứu nào trên người. (1)
Cục Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp Fucoidan vào loại thực phẩm chức năng (không phải là thuốc) nên Fucoidan không phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt nào cả.
Chính v́ kẽ hở này mà hàng trăm công ty sản xuất thực phẩm chức năng đă sản xuất tràn lan và quảng cáo sản phẩm không đúng sự thật.
Điểm quan trọng nhất là BN không nên giấu BS những ǵ ḿnh đưa vào cơ thể trong khi đang điều trị, bao gồm cả thực phẩm chức năng và những sản phẩm khác (thuốc bắc) v́ thực phẩm chức năng (như Fucoidan) cũng có thể có những tác dụng phụ rất nguy hiểm như xuất huyết, có thể dẫn đến những tai hại khác, như trường hợp trên đây.
Lợi Và Hại Của Thuốc Giảm Đau, ibuprofen - BS Hồ Ngọc Minh
Thuốc ibuprofen rất tiện dụng và được sử dụng trên toàn thế giới cho mọi triệu chứng đau từ nhẹ cho đến nặng và kinh niên. (H́nh: Ngọc Lan/Người Việt)
Ngang bằng với thuốc Tylenol, thuốc ibuprofen rất tiện dụng và được sử dụng trên toàn thế giới cho mọi triệu chứng đau từ nhẹ cho đến nặng và kinh niên. Thuốc được bán dưới các thương hiệu như: Advil, NeoProfen, Caldolor, Children’s Profen IB, Infant’s Advil, Infant’s Ibuprofen, I-Prin, Children’s Ibuprofen, Motrin IB, Advil Migraine… Ở đây xin mở dấu ngoặc về quy luật đặt tên thuốc, tên thương hiệu viết hoa, c̣n tên generic th́ không, như vậy ibuprofen là tên generic.
Trong một bài viết trước đây, tôi đă phân loại các thuốc giảm đau và giải thích cơ chế hoạt động của mỗi loại thuốc. Trong bài này xin đề cập nhiều hơn về thuốc ibuprofen là một loại thuốc tiêu biểu trong nhóm có tên NSAIDS (nonsteroidal anti-inflammatory drugs).
Hiện tại thuốc ibuprofen được bán không cần toa bác sĩ, tuy nhiên, không phải v́ có thể mua không cần toa là thuốc không có sự nguy hiểm cho người dùng. Đa số mọi trường hợp, uống thuốc này giúp cho bớt đau nhức bắp thịt, đau đầu, đau xương, khá hiệu quả và tương đối an toàn. Tuy nhiên, thuốc là thuốc, nếu sử dụng bừa băi, thường xuyên sẽ đưa đến những phản ứng phụ không may.
Thuốc ibuprofen ra đời năm 1969 được bán theo toa bác sĩ tại Mỹ vào năm 1974 dưới thương hiệu Motrin. Liều lượng thuốc được quy định là 400 đến 800 milligrams, dùng tối đa một ngày bốn lần, tổng cộng là 3200 milligrams. Cách đây trên 30 năm, khi c̣n là bác sĩ nội trú, tôi vẫn thường cho toa bệnh nhân là 800 milligrams, ngày ba lần, tổng cộng là 2400 milligrams. Hiện nay, thuốc Motrin được cho bán không cần toa bác sĩ, với lời khuyên là 200 milligrams, ngày hai lần. Do đó, nếu cơn đau nặng, có thể sử dụng thuốc trên liều lượng ấn định trong thời gian ngắn hạn. Tuy nhiên, hạn chế không nên dùng thuốc quá 30 ngày, bất kỳ liều lượng.
Lạm dụng thuốc ibuprofen có thể gây ra những phản ứng phụ bất lợi.
Thuốc ibuprofen thuộc nhóm NSAIDs có tác dụng khống chế chất cyclooxygenase (COX). COX có hai loại COX-1 và COX-2, là chất xúc tác (enzymes) để cấu tạo ra các chất prostaglandins từ mỡ béo. Các chất prostaglandins này tăng cao khi bị đau, viêm xoang, bị chấn thương, hay nóng sốt. Nhưng, chúng cũng góp phần bảo vệ các tế bào mạch máu và tế bào lót bao tử, cũng như làm cho máu đông lại khi bị thương. Hiểu như vậy sẽ nhận ra tại sao sử dụng thuốc ngắn hạn sẽ giảm đau, giảm sưng nhưng khi dùng dài hạn sẽ làm hại đến hệ thống mạch máu, gây ra loét bao tử, và làm cho máu chảy không cầm.
1. Sử dụng thuốc ibuprofen quá nhiều sẽ làm đau bao tử
Chất prostaglandins sản xuất với sự hỗ trợ của chất xúc tác COX giúp bảo vệ các tế bào của bao tử và đường ruột. Bao tử thường xuyên tiết ra acid để giúp tiêu hóa thức ăn, prostaglandins bảo vệ tế bào hệ thống đường ruột không bị acid hủy hoại. Thuốc ibuprofen giảm lượng prostaglandins xuống, khiến tế bào ruột bị lở loét.
Nếu uống thuốc mà thấy đau bao tử và đi tiêu ra máu đỏ hay đen th́ phải ngừng thuốc ngay và hỏi thăm bác sĩ.
2. Sử dụng thuốc ibuprofen quá liều, có hại đến hệ thống tim mạch
Thuốc được bán dưới các thương hiệu như : Advil, NeoProfen, Caldolor, Children’s Profen IB, Infant’s Advil, Infant’s Ibuprofen, I-Prin, Children’s Ibuprofen, Motrin IB, Advil Migraine… (H́nh: Getty Images)
Các sản phẫm của chất COX tạo ra, đóng góp vào cơ chế cầm máu, đông máu, cũng như sự giăn nở, co thắt của mạch máu. Thuốc ibuprofen sẽ làm cho máu không cầm lại khi bị thương tích, và cũng làm tăng huyết áp v́ mạch máu thiếu đàn hồi, có thể dẫn đến suy tim.
3. Sử dụng thuốc ibuprofen quá liều, có thể làm suy thận
Hai trái thận hiểu nôm na là hai cái máy lọc nước được cấu tạo bởi một hệ thống mạch máu li ti mà khi máu chạy qua đó, chất dơ được thải ra thành nước tiểu, đồng thời các khoáng chất trong máu như potassium và sodium được cân bằng và băo ḥa. Nếu sự băo ḥa aày bị mất cân bằng, sẽ làm đảo lộn nồng độ acid pH của máu, cũng như là cho cơ thể mất nước hay dư nước sanh ra phù thũng.
Sự co thắt của hệ thống mạch máu nhỏ li ti trong trái thận, không những kiểm soát tốc độ và thể tích máu chảy qua hệ thống lọc, mà c̣n góp phần vào việc điều chỉnh áp suất máu của toàn bộ cơ thể. Thuốc ibuprofen cản trở sự đàn hồi của hệ thống mạch máu nầy, gây ra suy thận, và c̣n làm tăng huyết áp cơ thể.
4. Thuốc ibuprofen có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh
Sử dụng thuốc kinh niên có thể làm cho bị nhức đầu, mệt mỏi, chóng mặt, mất ngủ, và bị kinh phong.
5. Ngoài ra, không nên sử dụng thuốc ibuprofen trong các trường hợp sau đây:
Nếu uống rượu th́ không nên uống chung với thuốc ibuprofen, có thể làm tăng nguy cơ bị chảy máu đường ruột. Khi cơ thể khô nước, thí dụ như sau khi tập thể dục thể thao, không nên uống thuốc ibuprofen, có thể làm tăng nguy cơ bị suy thận. Dĩ nhiên, khi có thai th́ nên tránh thuốc ibuprofen hoàn toàn v́ có thể gây ra dị tật cho tim mạch cũng như hai lá phổi của em bé, và cũng tăng nguy cơ bị mất máu khi sanh đẻ.
Thuốc ibuprofen cũng không nên dùng chung với các loại thuốc dược thảo, phụ phẩm thí dụ như: bột nghệ, bột gừng, đơn qui, bột tỏi, nhân sâm, bột me, trà cúc và nhiều thứ linh tinh khác. Khi dử dụng chung, có thể tăng nguy cơ bị chảy máu không cầm.
Một số nghiên cứu gần đây cho thấy thuốc ibuprofen có thể giảm bớt nguy cơ bị bệnh Alzheimer khi sử dụng ở liều lượng thật thấp. Thuốc ibuprofen cũng có khả năng giảm bớt nguy cơ bị bệnh Parkinson. Tuy nhiên, nên cẩn thận, cân nhắc với những rủi ro có thể xảy ra trước khi dùng.
Tất cả những phản ứng phụ nêu trên đây đều tiêu biểu cho các loại thuốc trong nhóm NSAIDS. Ngoài thuốc ibuprofen (Advil, Motrin), các loại thuốc thông dụng khác trong nhóm gồm có: Aspirin (Bayer, Bufferin, và Ecotrin), Naproxen (Aleve, Anaprox DS, Naprosyn), và Celecoxib (Celebrex). Thuốc Aspirin là thuốc có ít phản ứng phụ tai hại nhất trong nhóm, ngược lại c̣n giúp pḥng chống các loại ung thư.
Giấm là gia vị mà các bà nội trợ thường dùng trong nấu nướng. Loại chất lỏng lên men tự nhiên này c̣n có nhiều công dụng khác ngoài việc chế biến món ăn, có thể khiến bạn bất ngờ.
1. Diệt cỏ dại: xịt giấm nguyên chất vào những nơi cỏ dại mọc. Vài ngày sau cỏ sẽ tự héo rũ và chết.
2. Tăng độ axit của đất: pha khoảng ½ tách giấm vào 4 lít nước để tưới cây cảnh.
3. Ngăn ngừa kiến: xịt giấm vào những khe cửa, đồ dùng hoặc những nơi có kiến ḅ
4. Đánh bóng xe: dùng vải mềm thấm giấm nguyên chất để lau sạch và đánh bóng lớp sơn xe.
5. Khử mùi hôi ở chó: dùng giấm chà xát lên lông chó, sau đó tắm sạch.
6. Ngăn mèo: vẩy giấm lên những nơi mà bạn không muốn con miu miu mon men tới gần.
7. Lau sàn: ḥa một tách giấm trắng với 8 lít nước nóng và dùng nước này để lau sàn nhà.
8. Làm tươi rau bị héo: ngâm rau đă héo vào hỗn hợp gồm nước và giấm theo tỷ lệ 2 tách nước / 1 muỗng canh giấm.
9. Làm dịu vết ong hoặc sứa đốt: thoa giấm vào chỗ bị đốt để giảm đau và ngứa.
10. Chữa da bị cháy nắng: dùng giấm trắng chà nhẹ lên vùng da bị bỏng nắng, lặp lại nhiều lần cho đến khi cảm giác đau rát dịu đi.
11. Làm dầu xả cho tóc: thêm một muỗng canh giấm vào nước xả tóc để gội sạch phần dầu gội c̣n bám trên tóc.
12. Làm da bớt khô và ngứa: cho 2 muỗng canh giấm vào nước tắm.
13. Trị gàu: trộn hỗn hợp gồm giấm táo, nước và dầu ôliu, mỗi thứ hai muỗng canh. Dùng hỗn hợp này mát xa da đầu, để yên từ 15 đến 20 phút rồi gội lai bằng dầu gội.
14. Làm dịu cơn đau họng: Pha 1 muỗng canh giấm táo vào 1 ly nước. Dùng nước này xúc miệng và uống.
15. Trị viêm xoang và viêm phế quản: ḥa ¼ tách giấm (có thể nhiều hơn) vào máy tạo hơi và hít hơi nước có chứa giấm.
16. Khử mùi cống trong bếp: mỗi tuần 1 lần đổ 1 tách giấm xuống cống, để yên trong khoảng 30 phút sau đó giội sạch lại bằng nước.
17. Khử mùi hành: thoa giấm vào ngón tay trước và sau khi cắt hành.
18. Làm sạch và diệt khuẩn cho thớt gỗ: dùng giấm nguyên chất để rửa thớt.
19. Tẩy sạch mủ trái cây dính ở tay: thoa giấm vào tay có dính mủ.
20. Tẩy dầu mỡ và khử mùi trên chén đĩa: ḥa 1 muỗng canh giấm với nước xà pḥng ấm rồi rửa chén đĩa.
21. Rửa sạch b́nh trà: đun sôi hỗn hợp giấm và nước, rót vào b́nh trà, các vết ố vàng cứng đầu sẽ bị tẩy sạch.
22. Làm sạch hộp đựng thức ăn: dùng bánh ḿ ngâm vào giấm rồi đặt bánh ḿ vào hộp đựng thức ăn và để qua đêm.
23. Làm sạch tủ lạnh: chùi rửa tủ lạnh bằng hỗn hợp gồm ½ nước và ½ giấm.
24. Thông cống: đổ 1 nắm bột soda xuống cống, đổ tiếp ½ tách giấm, đậy nắp cống và để yên trong khoảng 20 giây rồi dội sạch bằng nước nóng.
25. Rửa và khử mùi chai lọ: dùng giấm rửa các chai lọ để khử mùi hôi c̣n vương lại.
26. Làm sạch máy rửa chén: cho 1 tách giấm vào ṿng quay cuối để làm sạch xà pḥng c̣n bám trong ḷng máy và đồ thủy tinh. Có thể làm mỗi tháng 1 lần.
27. Tẩy sạch đồ dùng bằng thép không gỉ: dùng khăn nhúng giấm để lau chùi đồ dùng bằng kim loại.
28. Tẩy vết bẩn ở ấm, b́nh, chậu: cho 3 muỗng canh giấm và khoảng ½ lít nước vào ấm, b́nh có vết bẩn. Đặt lên bếp và đun sôi cho đến khi vết bẩn biến mất.
29. Làm sạch ḷ vi sóng: đun sôi 1 tách nước có pha thêm ¼ tách giấm trong ḷ vi sóng sẽ giúp khử mùi hôi và tẩy sạch vụn thức ăn c̣n bám trong ḷ.
30. Tẩy vết hoen gỉ ở vật bằng kim loại: ngâm vật cần tẩy vào dung dịch giấm nguyên chất.
31. Khử mùi nấu nướng: đặt một xoong nhỏ có hỗn hợp nước và chút xíu giấm đun riu riu trên bếp. Hơi nước tỏa ra sẽ khử được mùi thức ăn c̣n vương trong bếp.
32. Làm thông bàn ủi hơn nước: cho hỗn hợp gồm ½ giấm và ½ nước vào ngăn chứa nước. Điều chỉnh sang chế độ ủi hơi và để bài ủi dựng đứng trong khoảng 5 phút.
33. Tẩy vết cháy trên bàn ủi: đun nóng hỗn hợp giấm và muối (mỗi thứ một nửa), chà hỗn hợp này lên bề mặt bàn ủi (lúc nguội) để tẩy sạch vết cháy đen.
34. Làm mượt vải: ḥa thêm ½ tách giấm vào nước xả cuối để làm vải bớt xơ và giữ màu tốt hơn.
35. Làm sạch máy giặt: cho vào máy 1 tách giấm, khởi động chu tŕnh giặt như b́nh thường (không có quần áo) để tẩy sạch xà pḥng c̣n sót lại trong máy.
36. Tẩy vết bẩn trên quần áo: cho giấm vào chỗ có vết bẩn, ṿ nhẹ trước khi giặt.
37. Khử mùi thuốc lá ở quần áo: xả nước nóng vào bồn tắm, cho thêm 1 tách giấm rồi cho quần áo vào.
38. Làm sạch lớp đề can dính trên vải: dùng bàn chải thấm giấm chải vài nơi cần tẩy đề can hoặc ngâm quần áo với giấm trước khi giặt.
39. Chùi mắt kính: Nhỏ vào mỗi tṛng mắt kính 1 giọt giấm sau đó lau sạch lại bằng vải.
40. Giữ hoa tươi lâu: ḥa 2 muỗng giấm và 1 muỗng đường vào mỗi lít nước cắm hoa.
41. Dập lửa: đổ giấm vào ngọn lửa đang cháy bùng để đập tắt lửa
42. Làm sảng khoái tinh thần: cho 1 muỗng giấm táo vào ly nước, thêm tí đường. Vậy là bạn đă có một ly nước giải khát có ích cho cơ thể.
Người Cao Tuổi Tập Đi Bộ: Lợi Và Hại! - BS Hùynh Bá Lĩnh
Trong chúng ta, nhiều người thường nhầm lẫn vấn đề pḥng bệnh với chữa bệnh. Pḥng bệnh là các phương pháp được áp dụng cho những người khỏe mạnh hoặc có yếu tố nguy cơ của một bệnh nào đó. C̣n chữa bệnh là những phương pháp được áp dụng để chữa khỏi các căn bệnh đă thể hiện ra. Ví dụ, người ta pḥng ngừa loăng xương bằng cách uống sữa từ khi c̣n trẻ, chứ không phải đợi đến lúc bị loăng xương rồi mới t́m sữa để uống.
Đi bộ được xem là một phương pháp pḥng bệnh hơn là chữa bệnh. Nó tiện lợi v́ bất cứ ai cũng có thể luyện tập được, không cần trang bị dụng cụ ǵ ngoài một đôi giày; không cần thể lực cường tráng cũng như năng khiếu. V́ thế được những người cao tuổi rất ưa chuộng.
Người Cao Tuổi Có Nên Tập Đi Bộ ?
Giống như mọi môn thể thao khác, đi bộ giúp tăng cường sức khỏe cho cơ thể. Nó thích hợp cho những bệnh nhân tim mạch v́ không cần tốn nhiều sức lực, động tác đơn giản, có thể tự điều chỉnh cường độ và thời gian luyện tập. Tuy nhiên không phải ai tập đi bộ cũng cho kết quả tốt. Có nhiều người càng đi lại càng bị đau nhiều hơn, đặc biệt là những bệnh nhân đau khớp.
Với những khớp gối b́nh thường, khi duỗi gối, lực ép lên khớp chè đùi gần bằng 0. Khi đi bộ, lực ép này bằng 1/2 trọng lượng cơ thể, tức vào khoảng 25-40kg. Người càng béo th́ tải trọng này càng lớn và lực càng tăng khi thời gian đi càng dài. Điều này giải thích nguyên nhân v́ sao một số người cảm thấy đau gối sau khi tập đi bộ. Cơn đau này không giảm đi mà ngày một tăng dần, tỷ lệ thuận với thời gian đi bộ, trọng lượng cơ thể và mặt dốc, độ gập ghềnh của đường tập.
Trên thực tế, nhiều bệnh nhân đau khớp dù thấy đau cũng cố gắng tiếp tục tập đi bộ, v́ vậy có thể dẫn đến hậu quả là khớp ngày càng tổn thương nhiều hơn. Mà đau chính là dấu hiệu báo động của cơ thể, khi đó cần phải giúp cơ quan bị bệnh được nghỉ ngơi để hồi phục trở lại. Khớp xương cũng vậy, khi đau nhức là do bị viêm khớp, sự nghỉ ngơi lúc này rất cần thiết và cũng là phương pháp giúp giảm đau. Nếu cứ đi bộ trong khi viêm khớp gối, chắc chắn bệnh nhân sẽ bị đau hơn.
Đa số người cao tuổi ai cũng bị thoái hóa khớp gối (osteoarthritis). Thực chất của bệnh là t́nh trạng lăo hóa của khớp gối qua nhiều năm; Các lớp sụn khớp bị hư hỏng, trục xương cong vào trong. Càng đi nhiều sẽ càng làm khớp hư thêm. Lư do là khi đi đứng, sẽ tạo một sức đè ép lên các mặt sụn khớp đă bị thoái hóa. Lớp sụn đó có tác dụng hấp thu lực đè ép. Nay tác dụng này giảm đi hoặc không c̣n nên sẽ tạo những sang chấn trên hai đầu xương, gây ra hiện tượng viêm khớp. Từ đó dẫn đến cơn đau khớp khi bệnh nhân đứng hay đi. V́ thế với những bệnh nhân này, người ta khuyến cáo phải hạn chế đi lại. Khi đi bộ, cần phải có nạng hay gậy nâng đỡ để giúp giảm tải trọng lên bề mặt khớp hư.
Với những lư do trên, các chuyên gia về xương khớp đă đánh giá đi bộ không phải là môn thể thao tốt đối với người cao tuổi.
Tập Luyện Môn Ǵ Thích Hợp Cho Người Cao Tuổi ?
Những người cao tuổi không có triệu chứng đau gối vẫn có thể tập đi bộ, nhưng cần lưu ư đến cường độ và thời gian tập luyện sao cho phù hợp với cơ thể. Khi có triệu chứng đau nhức, cần giảm bớt mức độ tập luyện hay nghỉ ngơi một thời gian rồi mới tập lại. Có nhiều người tập đi bộ từ thời c̣n trẻ không có vấn đề ǵ, nhưng một ngày nào đó khi tuổi đă cao bỗng thấy có vấn đề ở đầu gối. Đó là v́ họ không biết giảm bớt sự vận động cho phù hợp với tuổi tác. Chỉ cần đi ít lại, chậm hơn một chút sẽ giúp cơ thể dễ chịu ngay.
Người cao tuổi rất cần có sự vận động nhưng phải phù hợp với thể trạng. Nguyên tắc vận động ở người cao tuổi là nhẹ nhàng, chậm và liên tục. Tại sao phải như vậy? V́ cơ thể người cao tuổi như một cái máy cũ kỹ, quá tŕnh lăo hóa khiến các hệ thống cơ bắp, dây chằng không c̣n tính đàn hồi tốt nữa. Những cử động vừa nhanh, vừa mạnh có thể làm tổn thương các cơ bắp và dây chằng vốn dĩ đă chai cứng, tính giăn nở đă yếu nhiều. Sự cử động chậm và nhẹ sẽ giúp co giăn từ từ các dây chằng và cơ bắp. Nếu luyện tập liên tục và đều đặn, nó sẽ giúp cải thiện rất nhiều sự dẻo dai của các khớp xương.
Với người cao tuổi, đi xe đạp tốt hơn đi bộ. Tốt nhất là tập vơ dưỡng sinh. Đặc điểm của các động tác trong bài quyền được thực hiện thật chậm răi, phong thái nhẹ nhàng, đặt ư nghĩ và hơi thở đi theo động tác của tay chân. Nguyên lư này hoàn toàn phù hợp với thể chất của người cao tuổi. Thực tế cho thấy nhiều người tập đă cảm thấy cơ thể ngày càng khỏe hơn, ít bệnh tật đau ốm vặt. Tuy nhiên cần lưu ư môn vơ dưỡng sinh hiện nay đă bị người ta cải biến rất nhiều. Mỗi người thêm thắt một chút khiến nó không c̣n giữ được cái thần khí nguyên thủy của người xưa. Ví dụ người ta cho các cụ ông, cụ bà tập những bài tập khởi động của các môn thể dục thể thao phương Tây như xoay gối, cúi gập người, bẻ lưng, thậm chí chạy nhảy tại chỗ. Những động tác này rất hại cho các khớp, đặc biệt là cột sống thắt lưng và khớp gối. Chúng chỉ thích hợp cho thanh niên luyện tập các môn thể thao mạnh mẽ, chứ không phù hợp với cơ thể người cao tuổi.
Bệnh Nhân Tim Mạch Có Nên Tập Đi Bộ ?
Với những bệnh nhân trẻ tuổi, hệ thống khớp xương gân cơ c̣n tốt, th́ đi bộ là môn vận động hàng đầu được chọn lựa để luyện tập, có thể giúp nâng cao sức chịu đựng và sức làm việc của tim. Tuy nhiên, sự vận động quá mức cũng sẽ làm xấu thêm t́nh trạng suy tim và bệnh thiếu máu cơ tim. Đă có những bệnh nhân tử vong trong khi đi bộ do cố gắng tập quá sức. Thời gian đi bộ và quăng đường đi cần được theo dơi và giám sát bởi bác sĩ.
Với người cao tuổi bị bệnh tim mạch th́ sao? Sở dĩ bác sĩ khuyên những bệnh nhân tim mạch nên đi bộ v́ đây là một môn vận động nhẹ nhàng, không tốn nhiều sức. Ai tập cũng được v́ nó đơn giản, không cần sân tập và trang thiết bị kèm theo. Nhưng một khi đă có vấn đề xương khớp, tại sao bạn không chọn lựa những môn khác tốt hơn như tập vơ dưỡng sinh, thể dục tay không, đạp xe đạp, bơi lội? Khi tập đi bộ, cần cân nhắc cường độ theo tuổi tác; Thời gian tập và quăng đường đi cần phải giảm dần theo thời gian (là điều căn bản khác với khi c̣n trẻ). Đi tập vào buổi sáng cần giữ ấm và mang giày thích hợp với bàn chân. Khi có triệu chứng đau gối hay đau lưng th́ lập tức phải nghỉ ngơi hoặc giảm ngay thời gian đi.
Nhắc đến bệnh đái tháo đường (ĐTĐ), rất nhiều bệnh nhân, thậm chí cả thầy thuốc luôn nghĩ đến t́nh trạng đường huyết tăng cao và t́m mọi biện pháp để hạ chỉ số đường máu xuống mà quên rằng đường máu xuống thấp quá mức b́nh thường là rất nguy hiểm, thậm chí nguy hiểm hơn tăng đường huyết rất nhiều và có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được xử trí cấp cứu kịp thời.
Nguy cơ gây hạ đường huyết (HĐH)
Cũng như các cơ quan khác trong cơ thể, năo sử dụng glucose như một nguồn năng lượng chính. Một phần nhỏ glucose được lấy từ glycogen chứa trong các tế bào h́nh sao nhưng lượng glycogen này chỉ đủ dùng trong vài phút. Phần lớn glucose được lấy từ máu và khi lượng đường trong máu giảm sẽ gây các triệu chứng về thần kinh (TK). Theo hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), lượng đường máu an toàn lúc đói là 90 -130mg/dl (5,0- 7,2mmol/l), sau bữa ăn 1-2 giờ: nhỏ hơn 180mg/dl (10mmol/l),trước lúc đi ngủ vào khoảng : 110 -150mg/dl (6,0 – 8,3mmol/l). Các triệu chứng TK xuất hiện khi lượng đường trong máu xuống dưới 3.6 mmol/L (65mg/dL) và khi lượng đường máu xuống dưới 0.55 mmol/L (10 mg/dL) th́ các nơ ron TK mất hoạt động điện học và bệnh nhân nhanh chóng đi vào hôn mê.
Khi đường máu xuống thấp dưới ngưỡng, cơ thể tăng sản xuất các hoócmôn làm tăng đường huyết như adrenaline, glucargon theo cơ chế tự bảo vệ. Sự gia tăng các hóc môn này gây nên các triệu chứng kinh điển của hạ đường huyết như cảm giác cồn cào, mạch nhanh, da tái lạnh, bủn rủn chân tay…
Hạ đường huyết (HĐH) là một biến chứng hay gặp ở các bệnh nhân ĐTĐ đang được theo dơi điều trị bằng thuốc uống hoặc insulin tiêm. Các yếu tố nguy cơ bao gồm: Dùng liều thuốc HĐH quá cao, quá lâu; Bệnh nhân kiêng khem quá mức; Các yếu tố làm bệnh nhân bỏ ăn (mà vẫn dùng thuốc) như cúm, nhiễm khuẩn…; Do uống quá nhiều rượu, nhất là uống rượu mà không ăn ǵ; Dùng liều insulin chưa thích hợp; Bệnh nhân đang dùng thêm các thuốc khác có thể gây HĐH, hoặc dùng phối hợp nhiều loại thuốc HĐH với nhau mà theo dơi không kỹ;…
Có thể tử vong do chủ quan
Bệnh nhân Nguyễn Thị H, 56 tuổi ở Hà Nội cấp cứu tại Bệnh viện ETrung ương trong t́nh trạng co giật hôn mê do bị hạ đường huyết. Bệnh nhân đang được điều trị đái tháo đường type 2. Hai ngày trước khi vào viện, bệnh nhân mệt, ăn uống kém, khi gia đ́nh phát hiện bệnh nhân bệnh nhân đă rơi vào t́nh trạng hôn mê. Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị hôn mê do hạ đường huyết.
Một bệnh nhân khác là Trần Văn Th. 76 tuổi, ở Hà Nội cũng phải cấp cứu trong t́nh trạng hôn mê. Bệnh nhân có tiền sử bệnh đái tháo đường typ 2 nhưng phải điều trị bằng insulin bán chậm 25 UI/ngày tiêm DD. Buổi trưa trước khi vào viện, bệnh nhân uống rượu và không ăn ǵ, tới chiều tối vẫn tiêm 20 UI insulin DD. 19h, gia đ́nh phát hiện bệnh nhân đă hôn mê… Sau khi được cấp cứu và điều trị kịp thời bệnh nhân đă qua khỏi cơn nguy hiểm…
BN Nguyễn Văn B, 58 tuổi được đưa vào cấp cứu v́ chấn thương sọ năo do TNGT. Làm XN đường máu xuống quá thấp. Bệnh nhân đang uống thuốc trị ĐTĐ, hai ngày trước đó có sốt, ăn uống kém, vẫn uống thuốc theo đơn. Buổi sáng bệnh nhân đi xe máy, thấy choáng váng, bủn rủn chân tay, vă mồ hôi, tự ngă gây tai nạn…
Trên thực tế t́nh trạng hạ đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường thường xảy ra khi bệnh nhân đang ở nhà, hoặc đang đi xa, khi đang ngủ…nên ít khi được người thân phát hiện để đưa đi cấp cứu kịp thời, nên thường dẫn đến biến chứng nặng nề như hôn mê, tử vong do hôn mê quá giai đoạn, suy hô hấp quá nặng do sặc phổi (dịch vị, thức ăn, dịch hầu họng,cá biệt có trường hợp do răng giả gây bít tắc đường hô hấp khi BN hôn mê). Nguy hiểm hơn là t́nh trạng HĐH xảy ra khi người bệnh đang lao động hoặc đang điều khiển các phương tiện giao thông nên rất dễ gây tai nạn.
Biểu hiện HĐH ở bệnh nhân ĐTĐ
Khởi đầu, người bệnh cảm thấy mệt, chân tay bủn rủn, vă mồ hôi lạnh,cảm giác cồn cào trong ruột, mạch nhanh, huyết áp tăng nhẹ, tim đập nhanh. Nặng hơn, bắt đầu xuất hiện những cơn co giật và đi vào hôn mê ởcác mức độ khác nhau. Khi bệnh nhân hôn mê, các phản xạ nuốt và ho sặcrất kém hoặc mất dẫn đến t́nh trạng sặc dịch hầu họng, dịch vị, thứcăn… vào phổi gây viêm phổi suy hô hấp nặng, có trường hợp tử vong.Ngay cả khi đă được điều trị tích cực, các di chứng thần kinh sau hôn mêhoặc do thiếu o xy năo quá lâu cũng thường gặp như chóng mặt, đau đầu,suy giảm trí nhớ, mất tập trung, các cơn co giật kiểu động kinh thậm chítổn thương năo quá nặng nề khiến cho bệnh nhân tuy được cứu sống nhưngphải sống kiểu thực vật, không c̣n chất lượng cuộc sống.
Cần làm ǵ khi bị HĐH?
Ngay khi nghi ngờ hoặc có biểu hiện của HĐH, người bệnh cần uống ngay một cốc nước đường, sữa, ăn bánh kẹo, hoa quả ngọt (ví dụ: chuối) để nhanh chóng nâng đường huyết lên. Cần đặc biệt chú ư, khi người bệnh đă có biểu hiện hôn mê, không nên cho ăn uống rất dễ bị suy hô hấp do sặc, trường hợp này phải đưa đến bệnh viện ngay. Dừng tất cả các loại thuốc điều trị ĐTĐ đang dùng sau đó đến ngay cơ sở y tế kiểm tra lại đường huyết. Tại cơ sở y tế, nếu t́nh trạng người bệnh nặng các bác sĩ có thể tryền đường 5%, 10% hoặc tiêm glucargon hoặc corticoid để làm tăng đường huyết và điều trị các biến chứng nếu có.
Quan trọng là pḥng tránh
Tâm lư chung của các bệnh nhân ĐTĐ là rất sợ đường huyết tăng. Thậm chí có người nhịn ăn cả cơm để tránh tăng đường huyết. Điều này rất nguy hiểm. V́ vậy, để tránh t́nh trạng HĐH xảy ra, người bệnh cần:
•Tuân thủ đúng chỉ định điều trị của bác sĩ về chế độ dùng thuốc và chế độ ăn uống điều trị bệnh ĐTĐ. Loại bỏ các yếu tố nguy cơ như kiêng khem quá mức, bỏ ăn v́ mệt mỏi hoặc do các bệnh lư khác…
•Cần có chế độ tập luyện thường xuyên, phù hợp đối với từng người theo tư vấn của bác sĩ điều trị để đảm bảo sức khoẻ.
•Thường xuyên kiểm tra đường huyết tại các cơ sở y tế hoặc có thể tựlàm kiểm tra tại nhà bằng cách theo dơi đường máu mao mạch theo chỉ dẫn của nhân viên y tế./.
Tác giả là một kỹ sư hồi hưu, đă sống 25 năm bên Pháp, 25 năm ở Mỹ, hiện cư ngụ tại Irvine cùng gia đ́nh. Sau đây là bài viết về nước Mỹ thứ tư của ông.
Bố tôi là cụ già đang sống trên tuổi trăm năm.
Cụ b́nh an ở cơi trần 103 năm tính đến năm nay Quư Tỵ 2013. Con số tuổi thọ của Cụ tiếp tục cao giống như lời chúc mọi người thường tặng nhau mỗi khi Tết đến, xuân về.
Bố tôi vẫn ăn được, ngủ được nên gọi Cụ là "Tiên giáng trần" theo như câu vè lưu truyền trong dân gian: "Ăn được ngủ được là tiên, không ăn không ngủ mất tiền thêm lo..." nhưng thực tế, Cụ vẫn là "người" nên chẳng thể nào tránh khỏi cái chân lư sinh lăo bệnh... của kiếp ba sinh. Một người già sống đến trăm tuổi nếu c̣n khỏe mạnh th́ cũng chẳng khác cỗ xe cũ là mấy! Động cơ hao ṃn, lúc chạy lúc ngừng tùy theo thời tiết nắng mưa... Bố tôi cũng đang bước qua chiếc cầu khổ đau của bệnh tật và thường hay than thân trách phận: "Đoạn trường ai có qua cầu mới hay!"
Sống trăm tuổi chắc chắn bệnh tật phải xếp hàng chờ đợi, không nặng th́ nhẹ... Có điều là ở đời, nếu ai may mắn ít bệnh nan y lại hay tạo ra cảnh "Nhà giầu đứt tay bằng ăn mày đổ ruột". Bố tôi chẳng phải ngoại lệ! Mỗi khi trời buồn đổ mưa, cho dù thuốc men đầy đủ, con cái cũng vẫn nghe tiếng Cụ rên rả rích như tiếng mưa rơi lộp bộp trên mái nhà! Cụ không c̣n đủ sức tự chế để an hưởng phúc lợi mà trời ban riêng cho ḿnh ở tuổi "bách niên," có lẽ v́ ít thấy cảnh khổ của kẻ khác nên hay bực dọc với bất cứ bất an nhỏ bé nào đến với ḿnh.
Quan sát tuổi già của Bố, tôi nghiệm thấy một sự thật đơn giản là con người ngoài số mệnh sẵn có, sống thọ và ít đau yếu c̣n nhờ vào sức mạnh miễn nhiễm của cơ thể. Qua bao chu kỳ bốn mùa, hết xuân lại vào thu với dị ứng, cảm cúm ŕnh rập, Bố tôi chẳng lần nào chích ngừa mà vẫn khỏe, vi khuẩn vô t́nh xâm nhập tấm thân già ấy cũng phải tàn lụi v́ hợp chất kháng thể. Mùa đông vừa qua, bệnh cúm hoành hành khắp các tiểu bang... Tôi đến thăm vào một buổi trưa, bàng hoàng thấy Cụ lâm trọng bệnh. Cụ ngồi ở "sofa", cặp mắt cá ươn lạc mất hồn, mê man nên không than thân như thường lệ! Ói mửa trên người, nước mũi chẩy xuống áo quần, hơi thở ngẹt v́ đờm trong cổ làm cả nhà sợ hăi. Anh cả lên tiếng phiền hà em lơ đăng quên chích ngừa cho Bố, em trách anh biết lo xa, thế mà lơ là chẳng giúp? Bác sĩ khám bệnh và kê thuốc ho qua loa, ngạc nhiên chỉ một tuần sau, Cụ b́nh phục rồi những lúc sảng khoái lại líu lo như chim xuân đang về.
Rượu mạnh Cognac, Whisky... hết c̣n thích hợp với sức khỏe của Cụ nhưng thỉnh thoảng ăn miếng thịt ḅ cơm Tây hay "seafood" cơm Tầu th́ vẫn nhâm nhi một ly vang đỏ. Bạn bè Cụ đa số đă ra người thiên cổ chỉ c̣n vài ông bạn già tuổi kém gần thập niên hay một con giáp. Ở tiệm ăn, có người nhận ra Cụ, vui mừng đến chào hỏi nhưng bẽ bàng v́ Cụ dửng dưng không c̣n nhớ kỷ niệm nào với họ...
Tiên sinh Tú Xương một thời đă than, "Một trà, một rượu, một đàn bà. Ba cái lăng nhăng nó quấy ta! Bỏ được thứ nào hay thứ đó..." Bố tôi th́ chẳng muốn bỏ thứ nào cả nhưng hoàn cảnh ở Mỹ bây giờ hấp dẫn chỉ c̣n mỗi mục "trà" nên đành phải lấy cà phê, thuốc lá làm thú giải khuây. Ngồi buồn một ḿnh, Cụ đốt liên tu bất tận, một ngày một bao thuốc như chơi và phân trần khói thuốc hút vào lại thổi ra như c̣i tầu, có nuốt vào phổi đâu mà sợ độc hại? Nếu tôi cắt nghĩa về ảnh hưởng của khói thuốc đối với con cháu trong nhà th́ Cụ nghĩ tôi gây chuyện làm khó rồi lẳng lặng vào pḥng đóng cửa hút, khói bay mù mịt. Cụ uống cà phê đen có đường thay nước! Mỗi ngày hai ba lần, tôi pha từng đợt để giữ mùi thơm và độ nóng rồi mang ra "patio" chỗ Cụ ngồi cùng với vài điếu thuốc lá. Hút xong là hết cho ngày hôm đó, mục đích hạn chế liều lượng và kiểm soát Cụ th́ mới yên ổn sống chung được...
Bữa ăn ngon lành nhất của Cụ là "phở gà phao câu" hay "hủ tiú sa tế". Ăn "steak" th́ có Norm s Restaurant trên đại lộ Beach nhưng phải chờ thứ sáu đặc biệt có món súp "clam chowder" mà Cụ thích! Nói chung, Cụ chỉ chuộng những món thuộc loại "kinh dị" chẳng hạn sa tế có nước dừa kẻ thù của cao mỡ, "clam chowder" có "cream" mà người Mỹ thường phải bỏ bớt % "fat" và cuối cùng là cái của quư "nhất phao câu nh́ đầu cánh" v́ cục mỡ vàng ở đuôi con gà... Hôm nay Cụ đă ăn món này th́ mai ăn món kia. Đi không vững, phải d́u từng bước nhưng tính thích đi chơi nên nếu biết sẽ được đến những nơi ấy th́ bỗng nhiên Cụ trở thành "em bé" dễ bảo. Do đó tôi thường dùng "chiêu" này để "dụ" Cụ đi tắm, thay tă và quần áo vào buổi sáng đến chăm sóc.
"Cơm hàng, cháo chợ" ăn quen đến nỗi, vừa đến cửa tiệm phở Quang Trung hay hủ tiếu Triều Châu là đă nghe mấy cô cậu làm việc ở đấy kháo nhau ầm ĩ khi hai cha con tôi khập khiễng bước vào: "Bố đến! Phao câu bánh tươi hành trần..." Những người trẻ ấy, lứa tuổi cháu chắt của Cụ nhưng sống bên Mỹ lâu năm, ít nhiều đă quên phép tắc thưa gởi đúng đắn nên chúng tôi chỉ biết cười x̣a, miễn sao vui cửa vui nhà và nếu vui cả bà con cửa tiệm th́... càng vui hơn.
Hôm nào ngon miệng, Cụ có thể ăn hết tô phở nhỏ, tay cầm từng miếng phao câu da vàng mỡ, nhai chậm răi rồi lọc ra cục xương nhỏ, cả thẩy là 7, 8 cái "đít" gà... có khi bùi béo quá, vô ư Bố rớt cả hàm răng giả ra ngoài! Tôi nh́n quanh, lo cho những người ngồi gần bàn ḿnh, thấy cảnh ít thẩm mỹ này sợ họ ăn mất ngon nhưng chẳng ai để ư và phiền trách một cụ già. Biết Bố c̣n thích ăn tiệm nên buổi trưa nào gặp nhau, dù có vất vả tôi cũng coi như bổn phận, vui vẻ dắt Cụ cùng đi.
Tuổi già xương yếu, đi đứng khó khăn nên Cụ ngồi nhiều sinh ra chứng bệnh táo bón. Cằn nhằn măi mà vẫn chưa tiêu, uống 2 viên thuốc nhuận tràng "Bisacodyl" không thấm, tự động Cụ lấy thêm 3 viên nữa... Kết quả là tiêu chẩy tung tóe từ pḥng vệ sinh đến pḥng ngủ và mấy chị em tôi phải giặt giũ, dọn dẹp nửa ngày chưa xong!
Mặc dù phải dắt Cụ từng bước v́ lỡ té ngă th́ khổ cả nhà nhưng mỗi khi thấy quư bà đến gần hỏi thăm là Cụ tự ư chống gậy đứng một ḿnh, tay đút túi quần ra cái điều vẫn "ngon lành", c̣n "gân", độc lập, tự chủ không cần ai. Tṛ chuyện qua loa, các bà thường hay ban tiếng khen vô thưởng vô phạt, Bố tôi tức th́ nhăn mặt đáp lễ với lời than thở: "Dạo này, yếu lắm không khỏe!". Tuổi già đau nhức kinh niên, "ỉ ôi" mong đợi sự cảm thông chia sẻ của quư bà.
Chuyện "lấy le" nhỏ như "con thỏ" ấy đôi khi thành to trên đường phố xứ người, gây ra nhiều hiểu lầm với dân Mỹ sẵn bản tính trọng đăi người già! Ở những chốn ăn chơi như Las Vegas, Big Bear... Cụ muốn chống gậy khập khiễng đi một ḿnh một phố, "complet" "cravate" đầy đủ chỉ cần phong độ và dáng dấp "ngầu" thuở xưa nữa là xong! Cứ "lê" một bước, Cụ lại đứng nh́n... Tôi cũng phải "lết" theo Cụ canh chừng. Mỗi lần thấy Cụ chậm chạp quá! Tội nghiệp tôi lại gần khoác tay, dắt Bố để cha con cùng đi bên nhau thủ thỉ cho ngày dài thêm ư nghĩa th́ Cụ đuổi thẳng thừng: "Đi, đi! Cứ đi trước đi! Ông để mặc tôi..." nhưng đi trước là đi đâu? Thành ra hai cha con cứ đứng giữa đường, kẻ trước người sau ngơ ngác lo cho nhau như đang diễn tuồng! Khách bộ hành không quen cảnh tượng ấy, ái ngại nh́n hai người như muốn hỏi: "Whats going on?". Cuối cùng, có ông Mỹ cả nể đến gần hỏi han th́ Cụ "nể cả" với nụ cười "ngoại giao" ṛn tan, lịch sự líu lo "xổ" tiếng "Phú lang xa" và lẽ dĩ nhiên, tiếng Mỹ tiếng Pháp loạn xạ, chẳng ai hiểu ai rồi ngượng ngùng "Oui Monsieur", "Bye Bye" đường ai nấy đi! Lúc đó, tôi chỉ thấy chán nản v́ bất lực... Bố con đi chơi chẳng vui mà như mắc nợ, hành tội nhau khổ sở. Tính t́nh như thế nên Cụ không bao giờ thích ngồi xe lăn, lần nào mang xe đi cũng lại vác về ngoại trừ những chuyến đi chơi xa, miễn cưỡng chẳng đặng đừng, Cụ mới chịu "lép vế" an tọa, chờ người đẩy.
"Bách niên" sống lăo th́ nhân sinh lại quay về điểm khởi đầu nên thân già co cụm trong tâm hồn trẻ thơ là chuyện thường t́nh. Trời cho Cụ bản chất lạc quan, sức khỏe đặc biệt hơn người cho nên cản trở lớn nhất của Bố tôi đối với gia đ́nh là tính kiêu căng vẫn c̣n sót ở tuổi già đang quay lại thời "tuổi thơ": giỏi nhất, kinh nghiệm nhất, thông minh nhất, đội đá vá trời... chỉ v́ cái tự cao "chủ nghĩa" lẩm cẩm. Bề ngoài giao tế tỏ vẻ "trịch thượng" nhưng nếu tự vấn ḷng, khó ai biết sự thật Cụ nghĩ ǵ? Ai lỡ yêu thương, vồn vă chăm sóc th́ Cụ làm cao, "ăn hiếp" đến "tắt thở" rồi cuối cùng phải dùng đến "đ̣n phép" mới được yên thân và ngược lại, đứa con nào thờ ơ, không để ư đến Cụ cũng phải nghe phiền trách mỗi khi giáp mặt.
Bên cạnh Bố, tôi thường nghe Cụ than, "Lạ nhỉ! Suốt đời, tôi có ăn ở tệ bạc với ai đâu mà chúng nó đối xử như người dưng nước lă..." nhưng thực tế, từng ấy người con mỗi đứa một tính giống như bàn tay có ngón dài ngón ngắn. Cụ nghĩ đến "ngón ngắn" v́ "thiếu thốn" nên ưu tiên lưu ư đứa "ghét" Cụ hoặc chẳng may bị Cụ ghét, c̣n đứa thương ví như "ngón dài" đă "đầy đủ" th́ Cụ thờ ơ, ít để tâm suy nghĩ. Nói cho cùng, nếu ai lỡ "ghét" cũng do tính t́nh khó khăn của Cụ v́ mỗi lúc không đúng ư là Cụ la mắng và giận hờn nên đa số chán nản, tránh xa phiền muộn do Cụ gây nên để t́m sự b́nh yên cho riêng ḿnh.
Bố tôi tuổi Thân đă qua hơn 8 lần con giáp! Theo tử vi, bản tính tự cao, tự đại một phần do cái số cầm tinh con khỉ (?). Xin lỗi người tuổi Thân... Tôi nêu ư nghĩ ấy bởi v́ đôi lần muốn t́m lại một nơi chốn cũ, Cụ ngồi trên xe vẫn dơng dạc chỉ đường cho tôi nhưng đường nào th́ cũng chỉ là bánh vẽ của một kư ức "mù mịt khói sương"...
- "Đi lối này gần! Ông đi lối kia ṿng co tam quốc, mất th́ giờ chẳng ăn thua mẹ ǵ, chán quá! Cứ theo tôi. Đấy đấy..." Nghe theo cái "GPS" "cảm tính" kém chính xác của Bố, lái xe quẹo Đông sang Tây, từ Nam lên Bắc loạn xạ cho nên lần nào xe cũng từ từ đi vào ngơ cụt... Đến khi bí quá th́ lại nghe Cụ "phán":
- "Quái lạ! Bây giờ nó sửa đường và xây cao ốc tối tân không c̣n nhận ra ất giáp ǵ nữa cả?".
Nhiều lúc tôi phát điên, trả lời Cụ:
- "Bố ơi! Nhà ḿnh có phước hay vô phước hả Bố? Người ta nói: con hơn cha là nhà có phúc mà Bố cứ nhất định đ̣i giỏi hơn con th́ gia đ́nh ḿnh đến thời mạt rệp... à?"
Tuy nói thế, nhưng tôi hiểu mọi sự trên đời đều là h́nh ảnh một đồng tiền hai mặt, úp và ngửa, có trái th́ có phải, cái "phải" nằm sẵn trong cái "trái"... Dù tuổi già "ba hoa", Cụ đă tạo chút không khí ngang ngạnh đáng tiếc nhưng xét kỹ... lại vui v́ đó chính là giờ phút hạnh phúc mỗi lúc Bố con gặp nhau. Cụ khỏe mới đi chơi, thể lực mạnh mới xông xáo bầy tỏ đôi ba chuyện "hoang tưởng" vu vơ! So sánh c̣n thấy hạnh phúc hơn nhiều những lần khác, ốm đau Cụ nằm một chỗ, co rúm im ĺm trên giường th́ gia đ́nh c̣n khổ và lo âu đến chừng nào!
Tính t́nh Bố tôi ở tuổi này thay đổi từng giờ, đang vui đă giận và chưa giận đă cười. V́ thế sống gần Cụ, nên hiểu tâm trạng ấy và đừng để "stress" họa vào thân. Đó là kinh nghiệm đáng ghi nhớ của tôi v́ lúc đầu chưa biết rơ hoàn cảnh, tôi đă trải qua giai đoạn thật vất vả lao đao!
Dù sao, cảnh đời cô đơn của Bố cũng rất đáng thương! Mọi sinh hoạt như ngừng lại từ lúc các bạn cố tri lần lượt ra đi và Cụ tiếp tục sống trong tuổi già quên lăng. Ngày ngày, tuy có người trông coi nhưng Cụ vẫn thân một ḿnh, ngồi tự vấn sự đời vẩn vơ... Chờ đợi ṃn mỏi đứa con nào đoái thương thân già, thăm hỏi rồi dắt đi ăn uống là một ngày vui ngắn ngủi v́ dưới mắt Cụ thời gian hội ngộ luôn qua nhanh. Giờ phút chia tay lần nào cũng nghẹn ngào! Tôi thường phải nói dối Cụ đi làm "ca" đêm để về với vợ con và lại nghe câu hỏi quen thuộc: "Mấy giờ về... để tôi đợi?". Bố hẹn con tái ngộ ngày mai nhưng ngày mai nào ai biết sẽ đến hay không? Chẳng may có thể là lần cuối (?)! Hai Bố con lặng nh́n nhau lưu luyến như bóng chiều ngập ngừng sắp trôi vào giữa bóng đêm...
Ư thức ngày vĩnh biệt không tránh khỏi nên mấy năm gần đây, tôi đă thu gọn đời sống để tận hưởng niềm vui mong manh bên cạnh người Bố già. Tự nhủ ḷng những ngày vui qua mau và giây phút cuối đang đến gần! Cố gắng sống trọn yêu thương với đạo lư hôm nay để ḷng thản nhiên trước cảnh tử biệt sinh ly ngày mai... Nếu phải ngh́n trùng xa cách từ đây, Bố con sẽ nh́n nhau "an phận" không tiếc nuối như ngày tiễn Mẹ ra đi.
Giống tôi lúc xưa c̣n bé, đi đâu bây giờ Bố cũng muốn theo v́ cuộc đời Cụ cô đơn, lẻ loi và chẳng c̣n nhiều ư nghĩa! Kỷ niệm những mùa hè, Bố và tôi sống bên nhau trong ngôi nhà miền núi giữa đồi thông... Quên sao được con đường chiều dạo quanh bờ hồ Big Bear, chúng tôi d́u nhau đi giữa cảnh hoàng hôn, mặt hồ chiếu rọi tất cả bầu trời nắng quái vàng cam mang chung ư nghĩa về tính vô thường của một kiếp người: mới hôm nao Bố giúp con vào đời thế mà hôm nay, cả hai đă già cùng sống trong một thành phố xa lạ miền cao nguyên, ảm đạm chẳng khác ǵ cảnh chiều tắt nắng trên mặt hồ...
Những nơi chúng tôi đă đi qua, khách thập phương thường tỏ sự ngạc nhiên về Cụ. Người Mỹ, người Pháp, Nhật, Đại Hàn... đều ngừng lại thăm hỏi và ngưỡng mộ về lối sống của Bố tôi v́ ít ai ở tuổi "bách niên" mà c̣n lom khom đi lại, ăn uống trên đường phố ở chốn phồn hoa đô hội. Ngày nào, nếu Quư vị thấy một cụ già chống gậy, lưng c̣ng, nắm tay một người trẻ đi vào một nhà hàng trên đại lộ Bolsa th́ nhiều phần chính là Bố tôi đó. "Sau này... sẽ nhớ măi những giờ phút này!" Đó là lời bà Bùi Bích Hà, một nhà tư vấn tâm lư nổi tiếng của Việt Nam nói với tôi đă lâu.
Sống với Cụ thân sinh thọ trăm tuổi, tôi lĩnh hội được nhiều điều hay để biết ơn và sửa đổi. Sinh ra vào đầu thế kỷ 20 nên nhân sinh quan của Cụ nhiều phần khác với thời đại hôm nay chẳng hạn quan điểm về hôn nhân, dân chủ hay câu nói "nhi nữ t́nh trường, anh hùng khí đoản" đối với gia đ́nh, xă hội... Đă là người th́ "nhân vô thập toàn" sẵn mang những khuyết điểm, đáng quư là biết nhận ra mà tránh được. Cha con sinh ra cùng một ḍng giống nên bản chất hay tính t́nh là cái di sản "đồng lần"... Sống bên cạnh Bố, tôi thường suy tư vai tṛ làm cha đối với các con tôi để tự sửa đổi chẳng hạn tính nóng giận, lạc quan vô cớ và cố quên cái "ta" chấp ngă... Tôi cảm ơn người di truyền sang gia đ́nh tôi cái "gen" khỏe mạnh "vượt thời gian và không gian", ḷng trắc ẩn, tính vị tha mau quên và một tâm hồn nghệ sĩ nặng t́nh dân tộc...
Suy ngẫm chân lư của người xưa: "Anh em kiến giả nhất phận" đến khi sống chung với các đấng sinh thành trời cho tuổi thọ, chúng ta c̣n nhận rơ một sự thật không mấy vẻ vang! Anh chị em một nhà khi khôn lớn, t́nh nghĩa đổi thay bất ngờ... Với cha mẹ già cần chăm sóc là một nhiệm vụ, vừa thiêng liêng vừa khó khăn nên câu ca dao "Thức khuya mới biết đêm dài, ở lâu mới biết ḷng người thực hư" đă giúp hiểu rơ tính nết của từng người: có anh ích kỷ, có chị lợi dụng, có em ỷ lại... hoặc người này tốt, kẻ kia xấu minh bạch như ban ngày. Những lời rao giảng cao đẹp chẳng hạn: đoàn kết, vị tha, công bằng bác ái... măi măi nằm yên trong sách vở. Con nào cũng yêu thương cha mẹ nhưng qua miệng lưỡi thường bầy tỏ hơn 7 lần nên khi hành động chỉ c̣n 3...
Thuở mới di cư sang Mỹ, cạnh nhà tôi có ông hàng xóm tuổi trung niên khi xưa là đại úy cảnh sát. Qua lại thân thiết nên chúng tôi mời ông sang dự bữa tiệc sinh nhật đứa con đầu ḷng. T́nh cờ gặp bố tôi, ông nhớ đến bố ông, mừng tủi như sắp khóc rồi đứng giữa nhà bếp, trước bàn ăn đông đủ mọi người, cảm động ông phát biểu:
- "Anh chị may mắn quá! Ráng mà hưởng phúc đức... Bố tôi nếu c̣n sống mà ngồi "i.." ngay giữa nhà này một băi, tôi cũng vui sướng hốt chùi không la lối hay than phiền lời nào..."
- "Vâng... giữa sàn "nhà" tôi (!) và chỉ "một lần" thôi nên ông nói vậy!". Nghĩ cho vui nhưng không nói ra v́ tôi tin là ông đă tŕnh bầy sự thật của ḷng ḿnh theo cảm hứng vào thời điểm đó. Tiếc thay, sự việc sẽ mất tính "cao thượng" khi thêm vào hai yếu tố: nhân bản và luận lư. Đây là trường hợp tiêu biểu "nói dễ làm khó" bởi v́ nếu mỗi lúc, mỗi ngày rồi mỗi tháng bố ông "hành hạ" ông kiểu này th́ ư kiến ấy sẽ không c̣n vững bền. Chẳng bao lâu, vài năm sau đó, tôi không biết buồn hay vui khi nghe tin ông hàng xóm đă sớm quy tiên và gặp lại bố ông ở cơi thiên đàng...
Mỗi tuần, tôi lănh phân vụ trông coi Bố tôi 2 buổi từ sáng đến chiều nên dù hưu trí đă 2 năm nay, tôi cũng chưa dám phác họa một chuyến du lịch xa. Hôm nay, xin ghi lại mẩu đối thoại ngắn như kỷ niệm của Bố con tôi qua câu chuyện: "Một Ngày Với Tuổi Trăm Năm".
1.
- Chào Bố! Con mới "đi làm" về. Bây giờ 9 giờ rưỡi sáng, Cụ ngủ dậy hôm nay có khỏe không?
- Khỏe cái ǵ mà khỏe cơ chứ! Ông không biết à? Nó bảo tôi mặc quần áo để đi Sơn Tây, ra đây ngồi đợi măi. Nó lừa... đi mất rồi!
- Bố ơi! Bố phải để chị ấy "đi làm" chứ! Bố cứ đ̣i theo th́ họ phải nói dối... Nếu Bố muốn lúc nào cũng có bạn bên cạnh th́ phải chấp nhận vào ở trong viện dưỡng lăo thôi! Hôm nay có con ở với Bố nè...
- Thôi thôi... đừng nói nữa, cảm ơn ông! Tôi biết các ông bà tốt với tôi lắm rồi! Cá mè một lứa... cả đám.
2.
- Hôm nay, Bố muốn ăn ǵ nào?
- Ăn ǵ cũng được! Ăn cho no chứ béo bở, ngon lành ǵ mà cứ hỏi măi...
- Ok! Vậy th́ bánh ḿ Cali hay bánh cuốn Tân Hồng Mai nào.
- Bánh ḿ chỉ có ông ăn chứ tôi nhai sao được! Răng đâu mà nhai? Bánh cuốn tôi ăn rồi... khô lắm! Tôi phải có cái ǵ lỏng... mới dễ tiêu.
- Thế tại sao Bố bảo ăn ở đâu cũng được? Vậy th́ "phở gà phao câu" được không?
- Đâu cũng được! Phở gà ăn ở cái tiệm cũ kia! Tôi quen ở đó... Chỗ mới bây giờ làm tồi lắm...
- Lần trước Bố vừa khen, thế mà... lại chê rồi! Không sao... Bố muốn đi đâu ḿnh đi đó.
3.
- Thôi bây giờ ḿnh đi tắm, thay quần áo rồi Bố con đi ăn phở nhớ...
- Tôi vừa tắm xong! Đây này, áo quần vừa thay... mới cả! Có ǵ mà phải thay măi thế?
- Mới tắm mà sao "khai" thế này? Bố không tắm th́ ḿnh không đi...
- Ông chờ tôi nhớ! Đừng đi như "con" kia...
- Con ở đây tắm cho Bố mà... Làm sao Bố tắm một ḿnh được?
- Ông cẩn thận cái áo này của tôi... nó có tiền! Vô ư là hết cả... Sơn Tây.
- Đây! Con treo trước mặt cho Bố thấy... Không ai vào lấy... Thấy chưa? Yên tâm nhé!
- Không ai lấy! Hừ... Mất hết cả rồi mà ông c̣n nói... không ai lấy! Mất trâu rồi mới lo làm chuồng... Chán quá!
4.
- Sao Bố ăn phở gà hôm nay có ngon và no không?
- Ngon? Ăn mà không ngon th́ ăn làm ǵ? Hỏi vớ vẩn, hừ... No! Đă ăn tiệm th́ phải no chứ... lại c̣n đói à?
- Bây giờ cà phê nhá!
- Cà phê chứ c̣n ǵ nữa... Ông ngừng mua bao thuốc lá cái đă. Hết rồi!
- C̣n mà! Con vẫn c̣n nửa bao nhưng Bố chỉ hút hai điếu thôi nhé!
- "Uẩy"! Cho bao nhiêu th́ hút bấy nhiêu. Miễn có hút là được.
- Bây giờ vào nhà con pha cà phê, ngồi ngoài "patio" uống cà phê hút thuốc. Ấy... Bố đi đâu vậy?
- Tôi ghi số xe để ngày mai khi cần tôi "gọi" cho ông chứ nếu không lại đói... chẳng có đứa nào chở đi ăn. Viết cho tôi số... May mà có ông thương thân già này nên c̣n giúp đỡ tôi.
- Bố lộn rồi! Số téléphone chứ không phải số xe. Vào nhà con ghi cho...
5.
- Sao Bố buồn vậy? Ngủ một giấc trưa đi... cho khỏe.
- Tôi thấy đời vô nghĩa, không muốn sống nữa! Phiền hết con cái... Hôm qua, xin nó hai viên thuốc, bảo uống rồi mai không dậy nữa... thế rồi chắc liều lượng nhẹ quá, chẳng ăn thua mẹ ǵ! Sáng nay vẫn chưa chết...
- Thế Bố c̣n muốn đi Sơn Tây không?
- Muốn lắm chứ! Chỉ có 2 tiếng ngồi xe lửa là đến nơi mà không đứa nào nó dắt đi. Con với cái... Khổ cái thân già này! Nó hứa nhăng hứa cuội nhưng tôi có cách... "Moa" bàn với "toa" chuyện quan trọng này nhớ! "Moa" cần 2 ngàn để đi về Sơn Tây. Đến nơi rồi "moa" sẽ trả lại.
- "Toa" trả "moa" bằng cách nào?
- Mấy bữa nay, "moa" nghĩ ra cách kiếm tiền rồi! "Moa" về Sơn Tây mở lớp dậy tiếng Pháp cho người ta học... Thế nào cũng có nhiều "śn".
- Bây giờ tiếng Anh chứ có ai nói tiếng Pháp nữa đâu Bố ơi là Bố!
- Thế th́ tôi về Hà Nội... lại làm giây thép Bưu Điện vậy.
- Bố già lụ khụ... đi không vững! Ai c̣n muốn mướn Bố.
- Già? Hừ... Đói th́ cũng phải cong đít mà làm chứ ai nuôi?
6.
- Nếu có ai dắt Bố về Sơn Tây th́ con mới cho Bố mượn tiền. Bố không đi một ḿnh được! Hơn nữa đi xe lửa không bao giờ đến! Bố phải đi máy bay, Bố quên rồi à?
- Sao lại không được! Xưa nay tôi vẫn một ḿnh chứ hai ḿnh bao giờ? Đi xe lửa mà lại... Hừ... Ai bảo ông thế! Người ta vẫn đi hàng ngày mà nói láo... Chỉ nói láo là giỏi! Hay là ông không muốn cho tôi mượn tiền nên ông nói nhăng nói quậy? Thôi... Tôi hiểu ông rồi! Thân già này chẳng c̣n nhờ cậy ai được. Con với cái... Đồ mất dậy!
- Ấy chết, sao Bố lại nói con thế! Chán thật...
- Ông chán tôi từ lâu rồi chứ có phải bây giờ đâu?
- Thôi con đi làm nhớ!
- Vâng! Ông đi... Mấy giờ về?
- Con không về nữa v́ Bố chửi con rồi...
- Tôi chửi ông hồi nào? Ông chửi tôi th́ có! Chỉ giỏi ăn hiếp người già!
Bố tôi nói thế rồi quên ngay và ngày mai câu chuyện lại tiếp tục với những cuộc đối thoại vui buồn không dứt! Có tính mau quên và chẳng coi ai là kẻ thù nên v́ thế Cụ sống lâu chăng? Dù sự ăn uống chút phần khả quan nhưng tinh thần của Bố tôi cũng đă suy sụp nhiều so với năm ngoái! Chân đi không vững và đầu óc hoang tưởng, vui buồn bất thường... Như đă nói ở phần trên, người già không mắc phải bệnh này cũng mang chứng bệnh kia. Thuốc men chỉ đỡ mà không chữa lành.
Bố "đi" măi và tôi cũng mong Cụ quên "về" với Mẹ tôi nhưng thực tâm, ai cũng biết rằng tất cả chuyện đời đều phân chia sẵn ranh giới nên mỗi khi ra ngoài giới hạn đă định, chúng ta đều có cái giá phải trả! Người xưa vẫn thường nói: "Bách tuế vị kỳ" mà...
Bố tôi và các con của Cụ đang chia sẻ hạnh phúc và khó nhọc, mỗi ngày một khổ hơn v́ thế người nhiều kẻ ít tặng Cụ thời giờ và t́nh thương để mong Cụ hưởng những mùa xuân êm đềm c̣n lại trong đời.
Qua kinh nghiệm "Một Ngày Với Tuổi Trăm Năm" vừa tŕnh bầy, thực tâm tôi không muốn sống trường thọ đến tuổi "bách niên" để phải trả giá dù nhẹ hay nặng bởi v́ sự việc đó chắc chắn sẽ liên hệ đến các con và người thân của tôi sau này... khổ đau sẽ nhiều hơn hạnh phúc! Tuy nhiên, muốn là một chuyện, không ai trong chúng ta tránh khỏi số mệnh đă an bài...
Cuối cùng, liệu chúng ta c̣n nên chúc nhau câu "Bách niên giai lăo" mỗi khi xuân về nữa không?
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
NHỮNG TRƯỜNG HỢP KHẨN CẤP DO NHIỆT ĐỘ NÓNG BỨC
(HEAT EMERGENCIES)
Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Có ba loại trường hợp khẩn cấp do nhiệt nóng như thời tiết trở nên nóng bức, nóng hừng hực mà gia tăng ở mức độ nghiêm trọng là:
• Chuột rút , vọp bẻ do nhiệt (heat cramps)
• Kiệt sức do nhiệt (heat exhaustion)
• Đột quỵ do nhiệt (heat stroke)
Cả ba t́nh huống nghiêm trọng này đều có thể ngăn ngừa bằng những biện pháp pḥng ngừa trong thời tiết nóng bức . Những nguyên nhân phổ biến là: •Nhiệt độ cao hoặc độ ẩm cao (high temperatures or humidity )
• Cơ thể bị mất nước (dehydration)
• Vận động thể dục trong một thời gian dài hoặc quá mức (prolonged or excessive exercise)
• Mặc quá nhiều quần áo ở nhiệt độ nóng (overdressing in hot temperatures),
• Uống rượu quá nhiều (alcohol consumption)
• Một số dược phẩm thuốc men như thuốc lợi tiểu và thuốc tâm thần (diuretics and psychiatric medications)
• Bệnh tim mạch (cardiovascular disease)
• Rối loạn chức năng tuyến mồ hôi (sweat=gland dysfunction)
Trẻ con , người lớn tuổi, và người béo ph́ có nhiều nguy cơ về những bệnh tật gây ra bởi nhiệt độ nóng bức , nhưng không phải bất kỳ ai cũng phát bệnh do không lưu ư cảnh báo về nhiệt độ nóng bức .
NHỮNG TRIỆU CHỨNG CỦA CĂN BỆNH DO NÓNG BỨC
Những triệu chứng ban đầu của những bệnh do nóng bức / nhiệt là:
• Toát mồ hôi quá nhiều (profuse sweating)
• Khát nước (thirst)
• Mệt mỏi kiệt sức (fatigue)
• Bắp thịt bị chuột rút , vọp bẻ (muscle cramps)
Những triệu chứng sau đó của những bệnh do nóng bức / nhiệt là:
• Chóng mặt (dizziness)
• Buồn nôn và ói mửa (nausea and vomiting)
• Choáng váng / nhức đầu nhẹ (Lightheadedness)
• Nhức đầu (headache)
• Suy nhược (weakness)
• Toát lạnh , rịn mồ hôi (cold, moist skin)
• Nước tiểu sậm mầu (darkened urine)
Khi những bệnh do nóng bức tiến triển nặng hơn tồi tệ hơn đi đến t́nh trạng đột quỵ do nhiệt (heat stroke), th́ triệu chứng bao gồm như sau:
• Thân nhiệt trên 104 độ F (40 độ C)
• Da khô , nóng và ửng đỏ
• Hành vi biểu hiện bất thường (irrational behavior)
• Động kinh , co giật (seizures)
• Cực kỳ lú lẫn (extreme confusion)
• Mất ư thức (loss of consciousness)
• Thở nông (không sâu) và nhanh (Rapid, shallow breathing)
• Hôn mê sâu (coma)
• Tử vong (death)
SƠ CỨU
Đối với tất cả các biểu hiện của Choáng (shock), co giật động kinh (seizures), hoặc mất ư thức (loss of consciousness), nhất định phải gọi cấp cứu (911) và thực hiện sơ cứu Hồi Sức Tim Phổi (CPR) theo qui tắc 3 bước căn bản ABC . (Xin xem giải thích phác thảo ở các bài Lynn phỏng dịch trước đây )
Đối với các trường hợp không nguy cấp nhiều, có thể thực hiện các bước sơ cứu sau đây:
1. Đặt bệnh nhân nằm xuống ở khu vực mát mẻ và nâng cao đôi chân lên khoảng 20 inches ( khoảng gần nửa thước, 50cm)
2. Để hạ thấp thân nhiệt cho bệnh nhân, xử dụng túi trườm lạnh / túi nước đá hoặc khăn nhúng nước lạnh lên da nơi trán, sau gáy (back of the neck), bẹn háng (groin), và dưới nách (armpits) . Đùng quạt, quạt cho thoáng mát cho bệnh nhân .
3. Cho bệnh nhân uống nửa ly nước, hay dung dịch nước muối mà pha theo tỉ lệ 1 muỗng cafe muối ăn với 4L nước lạnh, hoặc dùng loại nước uống Gatorade (loại nước pha sẵn dành cho các vận động viên khi vận động quá sức) vào mỗi khoảng 15 phút
4. Xoa bóp các khu vực bắp thịt bị vọp bẻ / chuột rút .
Lynn Ly ghi chú :
Một cách hạ nhiệt nhanh của Đông Y Cổ Truyền là dùng trái chanh . Cắt lát chanh thành từng miếng chanh rồi chà xát miếng chanh để nước chanh thấm vào người bệnh theo thứ tự như sau : từ trán , hai bên thái dương , đỉnh đầu , sau gáy, cột xương sống , bả vai , cánh tay, bàn tay, cẳng chân, ḷng bàn chân .
Phương pháp massage bằng chanh theo thứ tự trên có tác dụng hạ sốt , hạ thân nhiệt rất hiệu quả !!! Đặc biệt là Động kinh th́ cần vắt vài giọt nước chanh vào miệng bệnh nhân khi chờ cấp cứu . Sau đó th́ làm giống như các bước chỉ dẫn ở trên nếu có thể để phụ trợ tốt hơn !!!
Kết hợp Đông - Tây Y học luôn đem nhiều lợi ích cho bệnh nhân !!!
Không được thực hiện các việc sau đây:
• Không cho bệnh nhân uống bất kỳ loại thuốc dùng hạ sốt (fever) thí dụ như tylenon, aspirin hoặc acetaminophen . Thuốc sẽ gây nguy hại cho bệnh nhân bị bệnh do nhiệt , do bị nóng bức
• Không được xoa bóp, chà xát bằng rượu khiến gia tăng thân nhiệt
• Không được cho bệnh nhân đang bị ói mửa hay đang bị bất tỉnh (unconscious) bất kỳ thức ăn, thức uô"ng ǵ
• Không được cho muối viên / cục muối (salt tables) hoặc dung dịch mà chứa rượu , cafe khi mà có thể gây trở ngại đối với việc kiểm soát nhiệt độ bên trong của cơ thể
• Tuyệt đối không xem thường những ảnh hưởng nghiệm trọng do nhiệt độ nóng bức gây ra cho trẻ nhỏ, người lớn tuổi , hoặc người bị thương .
Nhất định phải gọi cấp cứu khi bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng do nhiệt độ nóng bức gây ra khi mà sơ cứu không có cho thấy bệnh nhân tiến triển tốt lên !!!
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
CƠ THỂ BỊ MẤT NƯỚC (DEHYDRATION)
Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
NGUYÊN NHÂN
Khi cơ thể bạn bị mất nước là khi lượng nước hay chất lỏng không có đầy đủ như nhu cầu của cơ thể . T́nh trạng mất nước có thể là do không uống đủ các loại chất lỏng, hoặc bị thất thoát lượng chất lỏng rất nhiều, hoặc cả hai nguyên do vừa kể . Tùy thuộc vào liều lượng chất lỏng trong cơ thể không được bổ sung hoặc bị mất đi, t́nh trạng mất nước có thể là nhẹ, vừa phải, hoặc nghiêm trọng . T́nh trạng mất nước nghiêm trọng là lúc tính mạng bị đe dọa ở mức độ khẩn cấp . Nôn mửa, tiêu chảy, đi tiểu ra lượng nước tiểu quá nhiều, toát mồ hôi quá nhiều, và sốt đều làm mất nước / mất chất lỏng trong cơ thể . Buồn nôn, mất cảm giác ngon miệng trong lúc bị bệnh, và lở loét cổ họng hoặc lở loét miệng cũng có thể khiến cho bạn không uống đủ nước .
TRIỆU CHỨNG :
•Miệng khô hoặc nước miếng bị kẹo dinh dính lại (dry or sticky mouth)
•Suy giảm hay không có nước tiểu (decreased or no urine output)
•Nước tiểu sậm mầu (urine appears dark yellow)
•Không thể chảy nước mắt / mắt khô (lack of tearing)
•Mắt trũng sâu (sunken eyes)
•Lơ mơ mê mệt và hôn mê sâu (lethargy and coma) - lúc này là lúc t́nh trạng bị mất nước rất nghiêm trọng
•Ở trẻ sơ sinh th́ vùng mềm mềm ở đỉnh đầu (thóp) có biểu hiện bị trũng xuống .
Trẻ con và người già thường có nhiều hung hiểm hơn khi họ ở t́nh trạng cơ thể bị mất nước cứ tiếp diễn .
SƠ CỨU :
Điều quan trọng là kiểm soát lượng nước / chất lỏng bị mất đi và bổ xung lại lượng nước / chất lỏng bị mất.
Bạn có thể khắc phục t́nh trạng cơ thể bị mất nước nhẹ bằng các phương pháp sau đây:
• Ngừng vận động, nghỉ ngơi ở chỗ mát mẻ , nếu ở ngoài đường th́ là chỗ có bóng cây, hay vào trong pḥng có máy lạnh
• Gát chân cao lên (Prop up your feet)
• Cởi bớt quần áo / thay quần áo mỏng hơn thoáng hơn
• Thường xuyên cho người bị thiếu nước uống nước với lượng nho nhỏ thay v́ uống liền 1 lúc 1 lượng nước thật lớn mà có thế gây ra ói mửa . Cần cho uống liên tục lượng nước nho nhỏ trong khoảng tối thiểu là 2 - 4 giờ đồng hồ để bù lại lượng nước mà cơ thể bị mất đi . Giải pháp dùng loại nước có chất điện giải như loại nước equalyte, pedialyte đặc biệt có hiệu quả, nhưng tránh dùng loại nước sử dụng cho vận động viên thể dục thể thao v́ trong đó có nhiều chất đường mà có thể làm cho t́nh trạng tiêu chảy trở nên nghiệm trọng hơn . Cũng nên tránh dùng nước thường (plain water) cho trẻ sơ sinh hay trẻ con dưới 2 tuổi khi mà cơ thể đang bị mất nước , thay vào đó, hăy dùng loại nước có chất điện giải là pedialyte để có hiệu quả hơn.
Nhập viện và tiêm truyền tĩnh mạch đôi khi cần thiết đối với t́nh trạng cơ thể bị mất nước ở mức trung b́nh đến mức nghiêm trọng, cũng như cần phải được điều trị các nguyên nhân khiến cơ thể bị mất nước. Cần phải gọi phone cấp cứu ngay lật tức đối với các triệu chứng sau đây:
•Chóng mặt (dizziness)
• Đầu có cảm giác lâng lâng, hoa mắt hay kém minh mẫn(lightheadedn ess)
• Lơ mơ mê mệt (lethargy)
• Lú lẫn (confusion)
• Không thể chảy nước mắt / khô mắt (lack of tear)
• Ở trẻ sơ sinh dưới 2 tháng tuổi mà bị tiêu chảy và ói mửa , đi tiểu chút chút hoắc không đi tiểu trong ṿng 8 giờ đồng hồ, mắt trũng sâu, da khô mà ở t́nh trạng là khi bẹo vào da ở mu bàn tay trẻ sơ sinh rồi buông ra , phần da vẫn bị nhăn nhúm lại như đang bị bẹo bấu, chứ không giăn ra (skin tenting = da nhăn nhô lên như cái lều ), khô miệng và khô mắt, vùng thóp trên đầu trẻ sơ sinh bị trũng xuống (sunken fontanelle), tim đập nhanh (rapid heartbeat), trong cứt phân có máu hoặc ói mửa, hoặc thờ ơ lơ đăng (listlessness) và thiếu năng động (inactiveness)
Mọi người cần nên uống nhiều nước hay các loại chất lỏng hằng ngày đặc biệt là vào những ngày nắng nóng hay những lúc vận động thể dục thể thao . Trong khi bệnh tật , đừng bao giờ đợi đến lúc cơ thể có biểu hiện bị mất nước, hăy uống nước hoặc uống nước theo phác đồ trị liệu căn bệnh thật cẩn thận .
THỰC TẾ (THE FACTS) :
Đừng bao giờ chờ đợi đến khi có cảm giác khát nước rồi mới uống nước . Bởi v́ phải tốn 2 giờ đồng hồ để nước / chất lỏng có thể ảnh hưởng đến cơ thể mà bạn có thể cảm giác khát nước , th́ bạn đă bị t́nh trạng cơ thể thiếu nước .
THỜI SỰ Y HỌC SỐ 233 - BS NGUYỄN VĂN THỊNH (4/7/2011)
1/ CÔN TRÙNG CHÍCH HAY RẮN CẮN (PIQURES D’INSECTE OU DE SERPENTS)
Một thông tin tốt làm giảm nguy cơ dị ứng đối với các nọc độc (venin)
ALLERGIE. Với hè và tiết trời nóng bức sắp đến, lại xuất hiện các con ong bầu (frelon) đầu tiên, ong ṿ vẽ (guêpe), ong mật (abeille) hay đủ loại rắn lục (vipère) với nguy cơ bị chích, bị cắn và bị dị ứng nghiêm trọng. Phải làm ǵ ? “ Trước hết cần trầm tỉnh, BS Catherine Quequet (allergologue) đă giải thích như vậy, bởi v́, để một phản ứng dị ứng đối với các nọc độc này có thể xảy ra trước hết ta đă phải đă được mẫn cảm trước, nghĩa là trước đó đă bị chích hay bị cắn ít nhất một lần. ”
Ngoài ra, khi ta làm trắc nghiệm đối với nọc độc của bộ cánh màng (venin d’hyménoptères) trong dân chúng, ta thấy rằng khoảng 20% những nguời Pháp được cảm ứng trong khi rất ít có nguy cơ bị một phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Tuy vậy ta ghi nhận khoảng hai mươi trường hợp tử vong mỗi năm do phản ứng dị ứng nghiêm trọng đối với nọc độc của bộ cánh màng (venin d’ hyménoptères).
“ Nhiều người nghĩ là ḿnh bị dị ứng và do đó ở trong t́nh trạng nguy hiểm, bởi v́ họ phản ứng lại bằng một phù nề khu trú, đôi khi quan trọng, đối với một vết chích của muỗi hay ruồi trâu (taon) hay bởi v́ nơi bị chích hay bị cắn sưng lên nhiều cm. Nhưng chừng nào điều đó vẫn được khu trú, th́ không có ǵ phải thật sự lo lắng cả, BS François Lavand, thầy thuốc chuyên về bệnh phổi và dị ứng (pneumo-allergologue) của CHU de Reims, đă trấn an như vậy. Phản ứng gây quan tâm hơn khi lan rộng trên hơn 10 cm và ảnh hưởng lên khớp gần nhất (khi đó ta nói phản ứng tại chỗ lan rộng) Hay,dĩ nhiên, khi đó là một phản ứng toàn thân với nổi mày đay khổng lồ, phù nề ở xa chỗ chích, co thắt phế quản, thậm chí choáng phản vệ (choc anaphylactique) với khó ở (malaise), gia tăng tần số tim, hạ huyết áp và mất tri giác, điều này cần gọi điện thoại số 15 kêu Samu đến.
“ Trong trường hợp phản ứng tại chỗ lan rộng, ta kê đơn một crème dermocorticoide và bôi tức thời lên chỗ bị chích cũng như một loại antihistaminique dùng bằng đường miệng trong vài ngày ”, BS Lavaud đă xác nhận điều đó. “ Nhưng sau một phản ứng toàn thân, cần phải có một bilan allergologique ”, BS Ponvert đă nhấn mạnh như vậy.
Những trắc nghiệm da với các trích chất của nọc độc (venin) và, nếu cần, một định lượng máu các kháng thể đặc hiệu cho phép xác nhận chẩn đoán.“ Ngoài những lời khuyên thông thường để pḥng ngừa bị côn trùng chích, trong trường hợp phản ứng toàn thân, ta kê đơn adrénaline chích (Anapen) cần mang theo ḿnh 24 giờ trên 24 giờ. Phải sử dụng nó ngay khi xuất hiện những dấu hiệu hô hấp và/hoặc ngay khi cảm thấy khó ở, bằng cách chích vào mặt ngoài của đùi, đồng thời giữ stylo tại chỗ trong khoảng 10 giây, rồi xoa nhẹ trong khoảng 10 giây sau khi rút ra.
NHỜ ĐẾN GIẢI CẢM ỨNG (DESENSIBILISATION)
“ Một stylo mới với liều lượng mạnh hơn những liều lượng hiện nay trên thị trường (0,50mg thay v́ 0,15mg đối với các nhũ nhi và 0,30 mg đối với các trẻ em và người lớn) được dự kiến. Như thế làm cho điều trị cấp cứu hiệu quả hơn ”, BS Claude Ponvert (khoa nhi và dị ứng học của hopital Necker-Enfants malades, Paris) đă nhấn mạnh như vậy.
“ Chú ư, ngay cả khi ta thấy khỏe hơn sau đó, cũng vẫn phải báo cho secours d’urgence, bởi v́ loại tai biến nghiêm trọng này cần nhập viện ít nhất 12 đến 24 giờ. Và ở giai đoạn hai, một giải mẫn cảm (désensibilisation) trong một khoa chuyên môn phải được dự kiến, BS Quequet đă nhận xét như vậy. “ Tức thời, adrénaline cứa mạng sống. Nhưng sau đó, chính sự giải mẫn cảm tránh bị nguy cơ như thế lần nữa. Điều trị giải mẫn cảm kéo dài 3 đến 5 năm và những mũi tiêm ban đầu phải được thực hiện ở bệnh viện. Hơi bị bó buộc nhưng những kết quả là tốt : tính hiệu quả đến 98% đối với dị ứng ong ṿ vẽ và ong bầu và khoảng 90% đối với những dị ứng với ong mật, BS Lavaud đă kết luận như thế.
Ở Srilanka là nơi rắn cắn thường xảy ra và cac huyết thanh kháng nọc độc (sérum antivenin) có chất lượng trung b́nh, một công tŕnh nghiên cứu mới được thực hiện trên 1000 bệnh nhân, đă kết luận về lợi ích của việc cho adrénaline pḥng ngừa, bằng tiêm dưới da và với liều thấp, đúng sau khi bị rắn cắn để làm giảm những nguy cơ phản ứng dị ứng nghiêm trọng do huyết thanh kháng nọc độc gây ra.
Một biện pháp như thế phải chăng có thể áp dụng ở Pháp, là nơi adrénaline chỉ được dùng để điều trị ? “ Nhất thiết là không ! ”, Các BS Ponvert, Lavaud và Quequet đồng loạt trả lời như vậy. Hai lư do để giải thích điều đó :“ Trái với những quốc gia như Sri Lanka, những phản ứng dị ứng với các vết cắn của rắn vipère là ngoại lẽ ở nước chúng ta. Trường hợp sau cùng ở Châu Âu đă được báo cáo trong tư liệu ở Ba Lan năm 2007 , BS Ponvert đă nhấn mạnh như vậy. Sau đó, về các phản ứng dị ứng đối với các mũi chích của sâu bọ cánh màng (hyménoptères), các lợi ich mong chờ của adrénaline tiêm để pḥng ngừa (tránh khoảng 20 trường hợp tử vong mỗi năm) dưới các nguy cơ gặp phải : thật vậy, adrénaline có thể làm gia trọng một bệnh lư tim mạch tiềm tàng và, trong số nhiều người bi chích bởi sâu bọ cánh màng mỗi năm, nhiều người có những vấn đề về tim mạch.
(LE FIGARO 23/5/2011)
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
ĐỘT QUỴ DO BỊ SAY NẮNG - TRIỆU CHỨNG VÀ ĐIỀU TRỊ
(Heat Stroke: Symptoms and Treatment)
Lynn Ly phỏng dịch theo WebMD.com
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (Heat Stroke = Sunstroke) là dạng chấn thương nghiêm trọng nhất về nhiệt và cần được cấp cứu. Nếu bạn nghi là ai đó đă bị đột quỵ do bị say nắng - bạn nên gọi 911 ngay lập tức và cần sơ cứu trong khi chờ đợi xe cứu thương đến .
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) có thể khiến chết người hoặc làm thương tổn năo bộ và các cơ quan nội tạng khác. Mặc dù đột quỵ do bị say nắng chủ yếu ảnh hưởng đến những người trên 50 tuổi, nhưng cũng thường xảy ra cho các vận động viên trẻ tuổi khỏe mạnh.
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) thường xảy ra như là kết quả của 1 tiến tŕnh liên quan đến các bệnh do nhiệt gây ra như bị chuột rút do nóng bức, ngất xỉu và kiệt sức v́ nóng nực . Nhưng loại đột quỵ này có thể tấn công bạn ngay cả khi bạn không có dấu hiệu báo trước về chấn thương do nhiệt .
Hậu quả gây nên loại đột quỵ này là do tiếp xúc nhiệt độ cao trong thời gian dài thường kết hợp với sự mất nước trong cơ thể , khiến cho hệ thống kiểm soát nhiệt độ của cơ thể mất hoạt động. Cách xác định Y Học về loại đột quỵ này là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105 độ F (hơn 40C) cùng các biến chứng liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương xảy ra sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao. Những triệu chứng khác bao gồm buồn nôn, co giật, lú lần, rối loạn trong việc định phương hướng, và đôi khi mất ư thức, hoặc hôn mê sâu.
NHỮNG TRIỆU CHÚNG VỀ ĐỘT QUỴ DO SAY NẮNG , DO NHIỆT(SYMPTOMS OF HEAT STROKE)
Triệu chứng chủ yếu của đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105F ( hơn 40C), nhưng ngất xỉu có thể là dấu hiệu đầu tiên.
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
•Đau nhói trên đầu (Throbbing headache)
•Chóng mặt và choáng váng (Dizziness and light-headedness)
•Thiếu sự toát mồ hôi dù thời tiết nóng (Lack of sweating despite the heat)
•Da khô, nóng, đỏ ửng
•Bắp thịt suy nhược hay bị vọp bẻ/chuột rút (Muscle weakness or cramps)
•Buồn nôn và nôn mửa
•Nhịp tim đập nhanh, mà có thể là đập mạnh hay đập yếu
•Hít thở không sâu (thở nông) và nhanh (Rapid, shallow breathing
•Hành vi thay đổi như lầm lẫn lú lẫn (confusion), mất phương hướng (disorientation), hay lảo đảo loạng choạng (staggering)
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
ĐỘT QUỴ DO BỊ SAY NẮNG - TRIỆU CHỨNG VÀ ĐIỀU TRỊ
(Heat Stroke: Symptoms and Treatment)
Lynn Ly phỏng dịch theo WebMD.com
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (Heat Stroke = Sunstroke) là dạng chấn thương nghiêm trọng nhất về nhiệt và cần được cấp cứu. Nếu bạn nghi là ai đó đă bị đột quỵ do bị say nắng - bạn nên gọi 911 ngay lập tức và cần sơ cứu trong khi chờ đợi xe cứu thương đến .
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) có thể khiến chết người hoặc làm thương tổn năo bộ và các cơ quan nội tạng khác. Mặc dù đột quỵ do bị say nắng chủ yếu ảnh hưởng đến những người trên 50 tuổi, nhưng cũng thường xảy ra cho các vận động viên trẻ tuổi khỏe mạnh.
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) thường xảy ra như là kết quả của 1 tiến tŕnh liên quan đến các bệnh do nhiệt gây ra như bị chuột rút do nóng bức, ngất xỉu và kiệt sức v́ nóng nực . Nhưng loại đột quỵ này có thể tấn công bạn ngay cả khi bạn không có dấu hiệu báo trước về chấn thương do nhiệt .
Hậu quả gây nên loại đột quỵ này là do tiếp xúc nhiệt độ cao trong thời gian dài thường kết hợp với sự mất nước trong cơ thể , khiến cho hệ thống kiểm soát nhiệt độ của cơ thể mất hoạt động. Cách xác định Y Học về loại đột quỵ này là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105 độ F (hơn 40C) cùng các biến chứng liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương xảy ra sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao. Những triệu chứng khác bao gồm buồn nôn, co giật, lú lần, rối loạn trong việc định phương hướng, và đôi khi mất ư thức, hoặc hôn mê sâu.
NHỮNG TRIỆU CHÚNG VỀ ĐỘT QUỴ DO SAY NẮNG , DO NHIỆT(SYMPTOMS OF HEAT STROKE)
Triệu chứng chủ yếu của đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105F ( hơn 40C), nhưng ngất xỉu có thể là dấu hiệu đầu tiên.
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
•Đau nhói trên đầu (Throbbing headache)
•Chóng mặt và choáng váng (Dizziness and light-headedness)
•Thiếu sự toát mồ hôi dù thời tiết nóng (Lack of sweating despite the heat)
•Da khô, nóng, đỏ ửng
•Bắp thịt suy nhược hay bị vọp bẻ/chuột rút (Muscle weakness or cramps)
•Buồn nôn và nôn mửa
•Nhịp tim đập nhanh, mà có thể là đập mạnh hay đập yếu
•Hít thở không sâu (thở nông) và nhanh (Rapid, shallow breathing
•Hành vi thay đổi như lầm lẫn lú lẫn (confusion), mất phương hướng (disorientation), hay lảo đảo loạng choạng (staggering)
•Co giật (Seizures)
•Bất tỉnh (Unconsciousness)
SƠ CỨU ĐỘT QUỴ DO NHIỆT , DO BỊ SAY NẮNG (FIRST AID FOR HEAT STROKE)
Nếu bạn nghi rằng ai đó đă đột quỵ nhiệt, gọi cấu cứu 911 ngay lập tức hoặc đưa người đó đến bệnh viện. Bất kỳ sự chậm trễ về việc t́m kiếm sự cấp cứu y tế đều có thể gây tử vong.
Trong khi chờ đợi xe cấp cứu đến, cần thực hiện sơ cứu. Đưa bệnh nhân đến một môi trường có máy điều ḥa nhiệt độ (máy lạnh), hoặc ít nhất là một khu vực râm mát, rồi th́ thoát bỏ bất kỳ quần áo không cần thiết trên người bệnh nhân ra .
Nếu có thể, dùng nhiệt kế đo nhiệt cơ thể của người đó và bắt đầu sơ cứu làm mát lạnh thân nhiệt người đó xuống khoảng 102F (32C). Nếu không có nhiệt kế để đo thân nhiệt, đừng ngần ngại , cần thực hiện sơ cứu luôn .
Bạn cũng có thể làm giảm thân nhiệt người bệnh bằng những cách sau đây:
•Dùng quạt quạt mát bệnh nhân cùng lúc đó thi làm ướt da bằng miếng khăn ướt hay xịt nước lên người bệnh nhân
•Chườm túi nước đá ở nách, háng, cổ và lưng bệnh nhân. Bởi v́ các khu vực này là nơi mạch máu tiếp cận gần da, làm lạnh những khu vực này sẽ hạ nhiệt thân thể nhanh.
•Ngâm bệnh nhân trong bồn tắm nước mát, hoặc một bồn tắm nước đá, hay dưới ṿi nước tắm bông sen .
Nếu bệnh nhân không có phản ứng khi được sơ cứu, hăy gọi pḥng cấp cứu bệnh viện để được hướng dẫn thêm.
Sau khi bệnh nhân vừa mới hồi phục từ cơn đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng, có thể bệnh nhân sẽ nhạy cảm hơn đối với nhiệt độ cao trong các tuần sau đó. V́ vậy tốt nhất , người bệnh nên tránh thời tiết nóng, và tập thể dục hay các vận động khiêng vác nặng cho đến khi bác sĩ báo cho là có thể hoạt động b́nh thường lại được rồi .
Làm thế nào để phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh thận? Giáo sư Vương Bạo Khôi ở Trung Quốc đă đưa ra 12 dấu hiệu rơ ràng nhất. Vào thời kỳ đầu của bệnh thận, người bệnh ít cảm thấy đau đớn. Do đó, những dấu hiệu manh nha của những căn bệnh này thường dễ dàng bị bỏ qua. Mới đây, trang Sina Health đă phỏng vấn chuyên gia đầu ngành về thận – giáo sư Vương Bạo Khôi về vấn đề này.
Quote:
Sơ Lược Thông Tin về Giáo sư Vương Bạo Khôi:
Giáo Sư Vương Bạo Khôi được coi là nhân tài ưu tú của Y học Trung Quốc hiện tại, Ông hiện là Bác Sĩ và là Giám đốc bệnh viện thận Đông Phương trực thuộc Đại học Y Dược Bắc Kinh. Bên cạnh đó, ông c̣n đảm nhiệm chức Phó chủ nhiệm Ủy ban nghiên cứu thận tại Bắc Kinh, nguyên là ủy viên ban thường vụ của Hiệp hội Y khoa nghiên cứu về bệnh thận trong nước.
Chia sẻ về những dấu hiệu đầu của các bệnh về thận, giáo sư Vương Bạo Khôi cho biết: "Nhiều người bị mắc các căn bệnh này chỉ tiến hành thăm khám khi cảm thấy cơ thể không khỏe mạnh. Do đó, phần lớn bệnh t́nh của họ đều được phát hiện khi đă vào giai đoạn nghiêm trọng, thậm chí có trường hợp nguy hiểm đến t́nh mạng, phải tiến hành lọc máu".
Dưới đây là danh sách 12 dấu hiệu báo trước những thay đổi về t́nh trạng của thận được đưa ra bởi giáo sư - bác sĩ đầu ngành Vương Bạo Khôi.
CƠ THỂ VÀ TINH THẦN BẤT THƯỜNG
Khi công năng thận có biểu hiện không tốt, nhiều chất cặn bă sẽ không được bài tiết qua đường nước tiểu. Sự ứ đọng của các chất này sẽ khiến tinh thần mệt mỏi, cơ thể bải hoải, cả người cảm thấy như không c̣n chút sức lực.
Nếu thận có bệnh, protein và các chất dinh dưỡng khác sẽ bị ṛ rỉ qua đường nước tiểu, làm cho cơ thể mất sức.
Tuy nhiên, dấu hiệu này có thể bị nhiều người nhầm lẫn với t́nh trạng lao lực quá độ hay một vài nguyên nhân khác. Cũng v́ thế, sự bất thường về cơ thể và tinh thần này dễ bị các bệnh nhân bỏ qua.
CHÁN ĂN
Không có cảm giác thèm ăn, kén ăn, thậm chí nôn mửa cũng được coi là một số dấu hiệu sớm của bệnh thận.
Khi rơi vào t́nh trạng này, nhiều người thường chủ động xét nghiệm, khám về đường tiêu hóa hoặc chuyên khoa gan.
Nếu dạ dày và gan không phát hiện vấn đề khác lạ, không thể loại trừ khả năng các căn bệnh về thận là nguyên nhân gây nên những triệu chứng này.
NƯỚC TIỂU CÓ BỌT
Bọt xuất hiện trong nước tiểu có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó có bệnh thận.
Khi công nặng thận gặp rối loạn, protein trong cơ thể sẽ bị thoát ra từ đường nước tiểu, tạo thành các bọt có thể phát hiện bằng mắt thường.
ĐAU THẮT LƯNG
Vị trí của thận nằm ở hai bên của cột sống. Khi thận mắc bệnh, cơ thể sẽ được báo hiệu bằng những cơn đau ở vùng thắt lưng.
LƯỢNG NƯỚC TIỂU BẤT THƯỜNG
Người khỏe mạnh thường đi tiểu từ 4 - 6 lần/ngày và thải ra khoảng 800 – 2000ml nước tiểu.
T́nh trạng nước tiểu quá nhiều hoặc quá ít là một trong những dấu hiệu báo trước các chứng bệnh liên quan đến thận.
PHÙ NỀ
Uống quá nhiều nước hoặc ngủ nhiều là những nguyên nhân phổ biến gây ra t́nh trạng phù nề ở mặt, mí mắt, chân tay hoặc một số bộ phận khác.
Tuy nhiên, ít ai biết rằng, các bệnh về thận cũng là một trong số những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng phù nề.
NƯỚC TIỂU ĐỤC NHƯ L̉NG TRẮNG TRỨNG HOẶC ĐI TIỂU RA MÁU
Đây được xem là hai dấu hiệu nổi bật giúp người bệnh có thể sớm phát hiện các bệnh về thận. Khi bắt gặp t́nh trạng này, chúng ta nên nhanh chóng tiến hành thăm khám.
Lưu ư: một số thầy thuốc không thuộc chuyên khoa thận thường bỏ qua hai dấu hiệu nguy hiểm này. Do đó, người bệnh cần thăm khám đúng chuyên khoa tại các bệnh viện uy tín để có được kết quả chính xác nhất và tiến hành điều trị kịp thời.
THIẾU MÁU
Một trong số những nguyên nhân phổ biến gây ra thiếu máu chính là do các vấn đề về thận.
Bên cạnh công năng bài tiết, thận c̣n có vai tṛ điều ḥa nội tiết và các hormone trong máu. Do đó, khi cơ quan này rơi vào t́nh trạng rối loạn chức năng, người bệnh có thể bị chứng thiếu máu.
TIỂU ĐƯỜNG
Bệnh thận đái tháo đường là nguyên nhân chiếm vị trí thứ nhất của suy thận mạn ở các nước phương Tây. “Cầu thận đái tháo đường” là tên bệnh dùng để chỉ những tổn thương cầu thận thứ phát do tiểu đường gây nên.
Do đó, các bệnh nhân đái tháo đường nên điều trị kịp thời để tránh các biến chứng như urê huyết hay một số chứng bệnh về thận.
CAO HUYẾT ÁP
Nhiều nghiên cứu đă chỉ ra rằng chứng tăng huyết áp gây ra suy thận và ngược lại, suy thận có thể gây nên tăng huyết áp.
Do đó, vấn đề đặt ra là phải kiếm soát được huyết áp để tránh bị suy thận, và cần điều trị tốt suy thận mới có thể hạn chế được tăng huyết áp.
BỆNH GOUT VÀ TĂNG ACID URIC MÁU
Axit uric máu tăng cao sẽ gây ra tăng huyết áp và biến chứng suy thận.
Gout là một bệnh khớp do rối loạn chuyển hoá, gây ra bởi t́nh trạng lắng đọng các tinh thể urat ở các mô của cơ thể, do tăng acid uric trong máu.
Hàm lượng uric quá cao trong máu sẽ khiến acid uric gây ra chứng cao huyết áp hoặc lắng đọng ở thận, làm tổn thương chức năng của cơ quan này.
NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Người bệnh bị nhiễm trùng đường tiết niệu thường xuyên và kéo dài có thể dẫn đến chứng suy thận.
Giáo sư Vương Bạo Khôi cho biết, ông từng tiếp xúc với nhiều bệnh nhân bị nhiễm trùng đường tiết niệu. Đa số họ đều tiến hành điều trị muộn và không triệt để nên thường rơi vào t́nh trạng suy giảm chức năng thận.
DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI BỊ SUY THẬN
(Diet For Renal Patient)
Lynn Ly Phỏng Dịch theo thông tin từ Medical College of Wisconsin
(ww.mcw.edu/Nephrology/ClinicalServices/DietforRenalPatient. htm#.T_f-1fVQSVo)
Dung Dịch và Sự Kiểm Soát Dung Dịch (FLUID & FLUID CONTROL)
Thận giúp kiểm soát lượng dung dịch cần sa thải khỏi thân thể bạn . Nếu bịnh thận của bạn tiến triển, quả thận của bạn có không thể điều chỉnh việc loại bỏ các dung dịch từ cơ thể của bạn và kết quả là bác sĩ sẽ yêu cầu bạn giới hạn sự dung nạp các dung dịch. Quá nhiều chất lỏng / dung dịch có thể gây sưng, thở dốc / khó thở , hoặc huyết áp cao.
Một cách chính xác là dung dịch ǵ ? Các dung dịch là bất kỳ thực phẩm tan ra thành một chất lỏng. Ví dụ về các dung dịch bao gồm:
•Café (Coffee)
•Trà (Tea)
•Sô Đa (Sodas)
•Nước Canh (Soups)
•Kem Cây (Loại cà kem làm bằng nước trái cây hay nước ngọt) (Popsicles)
•Kem làm bằng sữa, kem làm bằng nước ép trái cây (Ice cream, sherbet)
•Viên nước đá / nước đá cục (Ice cubes)
•Các loại thạch / Nước thạch (Gelatin)
•Sữa, chất kem lỏng (Milk, liquid creamer)
•Nước (Water)
•Rượu và bia (Wine and beer)
Nếu bác sĩ khuyên bạn giảm số lượng dung dịch trong ăn uống mỗi ngày th́ những lời khuyên sau đây có thể giúp bạn:
•Chỉ uống khi khát . Không uống theo thói quen hay v́ giao tiếp xả giao
•Ăn ít chất mặn (muối) sẽ giúp bạn không bị khát nước
•Nhấm nháp những mảnh nước đá nho nhỏ ( Đo lường tất cả các mảnh nước đá nho nhỏ vào chừng khoảng 1 tách nước)
•Đánh răng 3 đến 4 lần trong 1 ngày, việc này ngăn chặn miệng bạn bị khô
•Nhấm nháp 1 miếng chanh cắt mỏng
•Nếu bạn bị tiểu đường / đái tháo đường, hăy kiềm chế lượng đường trong máu
•Nhai kẹo gum loại không có đường hay nhấm nháp 1 thỏi kẹo loại không có đường
•Uống thuốc với những ngụm nước nho nhỏ
•Khi ra ngoài ăn uống tiệc tùng, hăy yêu cầu cho thức uống ở kích thước ly nước cho trẻ con .
•Hăy do lường bao nhiêu tách hay ly chứa dung dịch mà bạn yêu thích từ đó bạn có thể theo dơi lượng dung dịch bạn uống .
•Sau khi đo lường ra được tổng số lượng dung dịch bạn có thể uống trong ngày, hăy để nước trong một b́nh chứa . Trong suốt nguyên 1 ngày chỉ uống từ b́nh này như vậy bạn có thể theo dơi số lượng dung dịch bạn tiêu thụ
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT PHỐT-PHO (PHOSPHORUS) (THE RENAL DIET- PHOSPHORUS)
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi ǵ về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Phốt-pho (Phosphorus) là một khoáng chất mà hoạt động phối hợp với can xi (calcium) để giữ cho xương của bạn khỏe và mạnh . Phốt-pho cần thiết cho cơ thể để tạo dựng và duy tŕ xương và răng và cho chức năng các cơ (bắp thịt) và dây thần kinh hoạt động được b́nh thường . Khi chức năng của thận suy sụp, cơ thể có khoảng thời gian khó giữ sự quân b́nh chất phôt pho (phosphorus) và can xi (calcium) . Rồi th́ kết quả của sự mất quân bằng này là cơ thể không thể loại bỏ chất phốt-pho thặng dư (mực độ phốt-pho tăng lên) và cơ thể không thể lấy đủ chất can xi (mực độ can xi giảm) . Để cố gắng va sửa chữa sự mất quân bằng này cơ thể sẽ "lấy cắp" (rút ra) chất can xi từ xương, việc này làm cho xương bị suy yếu . Các vấn đề liên quan với mức phốt-pho cao bao gồm da bị ngứa, đau xương và đau khớp xương, và gịn xương (xương bị dễ gẫy).
Thực phẩm có nhiều chất phốt-pho bao gồm:
•Nước uống Cola / nước coka cola (Cola Drinks)
•Bơ đậu phọng (Peanut Butter)
•Phó mát (Cheese)
•Cá Sardines (Sardines)
•Thịt gà / gan ḅ(Chicken/beef liver)
•Các loại hạt như hạt dẻ, hạt đậu phọng ...v....v (Nuts)
•Kẹo đường mầu nâu (Caramels)
•Bia (Beer)
•Cà rem, kem sữa (Ice Cream)
Thực phẩm có ít chất phốt-pho có thể dùng thay thế bao gồm:
•Bông cải trắng (Broccoli)
•Loại sữa nhân tạo thay thế cho sữa thật (Non-dairy milk substitute)
•Loại kem làm bằng nước ép trái cây (Sherbet)
•Loại nước sô da không có cola (Non-cola soda)
•Trái cà tím (cà dái dê) (Zucchini squash)
•Một loại kẹo đặc biệt của người Bắc Mỹ (Hard Candy)
Việc dùng một lượng lớn các thực phẩm chứa ít chất phốt-pho có thể trở thành 1 thực phẩm chứa chất phốt-pho cao.
Việc dùng một lượng lớn các thực phẩm chứa ít chất phốt-pho có thể trở thành 1 thực phẩm chứa chất phốt-pho cao.
Nếu mức độ chất phốt-pho của bạn tồn tại cao bác sĩ có thể kê toa 1 chất ngăn chận phốt-pho cho bạn uống. Thuốc này sẽ ràng buộc lại phốt pho trong thực phẩm bạn ăn và ngăn chặn phốt pho được hấp thụ trong cơ thể
Điều quan trọng là bạn phải uống thuốc đúng theo hướng dẫn của bác sĩ bạn.
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT POTASSIUM (THE RENAL DIET - POTASSIUM)
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi ǵ về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Potassium giúp ǵn giữ dây thần kinh và những bắp thịt của bạn, đặc biệt là ǵn giữ trái tim bạn làm việc đúng mức . Potassium là một khoáng chất và có thể được t́m thấy trong nhiều loại thực phẩm. Trái thận có trách nhiệm giúp đỡ để giữ số lượng chính xác chất potassium trong cơ thể của bạn. Rất nguy hiểm nếu mức potassium của bạn quá cao. Quá nhiều potassium có thể làm cho nhịp tim của bạn đập không b́nh thường hoặc thậm chí ngừng đập mà không có báo trước.
Thực phẩm mà có potassium cao bao gồm những thứ sau đây:
•Các loại thực phẩm rau quả trái cây khác (Fruits Vegetables Other Food)
•Chuối, bông cải trắng, sô cô la (Bananas Broccoli Chocolate)
•cam, khoai tây, café (hăy giới hạn 2 tách 1 ngày) (Oranges Potatoes Coffee (limit to 2 cups per day))
•quả dưa tây, cà chua, chất thay thế muối (Cantaloupe Tomatoes Salt Substitute)
•Mận tây, nấm, cám & và các sản phẩm làm từ cám (Prunes Mushrooms Bran & bran products)
•Nho khô mầu xanh (swiss chard, các loại hạt khô & trái rau collard sấy khô, hoa cúc (daneliaon), Mustard, và củ rau rền)
•Trái mơ (Apricots (Raisins Greens (swiss chard, Nuts & dried fruit Collard, dandelion, Mustard, and beet))
Thực thẩm thấp potassium bao gồm những thứ sau đây:
•Các loại thực phẩm rau quả trái cây khác (Fruits Vegetables Other Food)
•Táo, Các loại đậu (xanh hay vàng nghệ) Gạo (Apples, Beans (green or wax) Rice)
•Trái Cranberries (1 loại trái giống trái quất / trái hạnh nhưng mầu đỏ), Carrot, bánh ḿ & sản phâm bánh ḿ (Cranberries Carrots Bread & bread products)
•Trái cherries (Cherries)
Điều quan trọng cần nhớ là hầu hết tất cả các thực phẩm chứa potassium . Liều Lượng ăn uống sẽ phải định ra các loại thực phẩm có mức độ potassium thấp, vừa, hoặc cao. Ăn 1 lượng lớn các thực phẩm chứa potassium thấp có thể trở thành một thực phẩm chứa potassium cao.
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT PROTEIN (CHẤT ĐẠM) ( THE RENAL DIET- PROTEIN )
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi ǵ về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Chế độ ăn uống đóng 1 vai tṛ quan trọng trong viêc chăm sóc bịnh thận . Các chế độ ăn uống mà bác sĩ sẽ yêu cầu bạn làm theo sẽ được dựa trên mức độ hoạt động của chức năng quả thận của bạn, kích thước cơ thể, và bất kỳ điều kiện y khoa mà bạn có . Chế ăn uống của bạn có thể hữu ích trong việc tŕ hoăn sự cần thiết cho việc chạy thận (dialysis).
Protein cần thiết để duy tŕ bắp thịt, trợ giúp trong việc tạo dựng sức đề kháng với các bệnh nhiễm trùng / viêm nhiễm, và sửa chữa và thay thế các mô cơ thể. Khi cơ thể bạn phân hủy các loại thực phẩm protein, sản phẩm chất thải gọi là urê (urea) được h́nh thành. Khi chức năng thận bị suy sụp /giảm sút, chất urê (urea) tích tụ trong ḍng máu. Việc ăn nhiều chất protein có thể khiến chất urê (urea) tích tụ nhanh lên. Điều này sẽ làm cho bạn cảm giác bị bệnh . Việc ăn ít protein có thể trợ giúp trong việc giảm nồng độ urê (urea) trong máu của bạn . Sự giảm lượng hấp thụ protein phải được theo dơi bởi bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng của bạn
Một số thí dụ về những thực phẩm giàu protein là:
•Thịt (Meat)
•Gia cầm như gà, vịt, chim ...v..v... (Poultry)
•Các sản phẩm làm từ sữa (Milk Products)
•Trứng (Eggs)
Những thực phẩm ít protein bao gồm những thứ sau đây:
•Các loại hạt đậu tươi (đậu pinto, đậu đỏ, đậu ván / đậu trắng (Fresh beans (pinto, kidney, navy))
•các loại ngũ cốc (lúa mạch, lúa ḿ v...v.) (Grains)
•Rau cải (Vegetables)
Bạn cần cả hai loại protein có chất lượng cao và chất lượng thấp trong dinh dưỡng của bạn. Bác sĩ của bạn sẽ xác định xem lượng protein nên là bao nhiêu trong chế độ ăn uống của bạn
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT SODIUM (CHẤT NATRI) (THE RENAL DIET- SODIUM)
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi ǵ về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Sodium cần thiết cho cơ thể trong nhiều chức năng như kiểm soát sự co thắt bắp thịt, cân bằng các dung dịch, và kiểm soát huyết áp. Quả thận mạnh khỏe loại bỏ lượng sodium thặng dư vào trong nước tiểu . Khi chức năng thân suy sụp, sodium và những dung dịch tích tụ trong cơ thể bạn. Sư tồn dọng dung dịch có thể gây sưng mọng ở mắt, bàn tays và / hoặc mắc cá chân . Để giữ mức sodium của bạn cân bằng, bác sĩ có thể yêu cầu bạn giơi hạn dùng sodium trong dinh dưỡng .
Thực phẩm có hàm lượng sodium cao bao gồm những thứ sau đây:
•Loại muối ăn (Table salt)
•Các loại nước cốt canh thịt cô đọng đóng thành viên bán cho người xử dụng nấu món canh nào nhanh gọn lẹ (Bouillon cubes)
•Những miếng khoai tây chiên đóng gói (Potato chips)
•Các loại hạt khô (Nuts)
•Bacon là loại thịt heo ba rọi đă được ướp gia vị và để đông lạnh . Người tây phương hay chiên lên ăn trong bữa ăn sáng (bacon + bánh ḿ + trứng)
•Các loại thịt đă nấu chín và cắt thành lát mỏng đóng thành gói giữ lạnh để dùng kẹp bánh ḿ ăn trong các buổi trưa (Cold Cuts)
•Phô mát , sản phẩm làm từ chất béo của sữa (Cheese)
•Các loại thực phẩm ăn liền đóng trong các hộp (Canned, dehydrated, or instant soup)
•Các loại rau cải ăn liền đóng trong các hộp sắt (Canned vegetables)
•Các đĩa thức ăn có đủ các món cho 1 bữa ăn tối cho 1 người (Processed dinner mixes (such as Hamburger Helper, Rice-a-Roni)).
Loại thực phẩm thay thế có ít chất sodium:
•Các loại gia vị gặt hái theo mùa để nấu nướng như tỏi và các loại rau thơm (Season with a variety of spices like garlic and oregano)
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
