Nhóm Không Gian Xưa mang quê hương về Little Saigon qua ‘Nhạc Tình Viễn Xứ’

[florida80]

5/23

WESTMINSTER, California (NV) – “Nhạc Tình Viễn Xứ” kỳ 18 do Nhóm Không Gian Xưa thực hiện mang quê hương về Little Saigon với những kỷ niệm êm đềm của ngày xa xưa ấy.


Nhóm Mây Ngàn trong ca khúc “Lời Mẹ Ru.” (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Chương trình diễn ra vào chiều Thứ Bảy, 18 Tháng Năm, tại phòng sinh hoạt nhật báo Người Việt, Westminster, bao gồm những tiếng hát từng gắn bó với nhóm này qua nhiều chủ đề trước đây, với Duy Khang, Hoàng Tuấn, Trọng Thái, Ái Phương, Tuyết Nhung, Vũ Quốc Thái, Túy Hoa, Bích Thủy, Bảo Quỳnh, Ngọc Trang, Vũ Nghĩa, Ngọc Hằng, Huy Hoàng, Mạnh Hùng, Ngọc Diệp, Thu Hương, Phi Loan, đặc biệt là tiếng hát của nữ danh ca Lan Ngọc.

“Nhạc Tình Viễn Xứ” kỳ 18 qua những dòng nhạc của Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, Anh Bằng, Y Vân, Văn Phụng, Hoàng Thi Thơ, Anh Việt Thu, Ngô Thụy Miên, Châu Kỳ, Trần Thiện Thanh, Phú Quang, Thanh Lam, Thanh Bình, Tô Hải, Nguyên Vũ, Song An, Nguyễn Đức Thành, và Nguyễn Hải Phong.

Điều hợp chương trình là Lan Thy, cũng là người gầy dựng Nhóm Không Gian Xưa, cùng với Phạm Duy Hạnh, đồng chủ xướng chủ đề “Nhạc Tình Viễn Xứ.”

Mở đầu chương trình là bài “Xóm Đêm” mà nhạc sĩ Phạm Đình Chương cho ra đời vào năm 1955, cũng là lúc nền tân nhạc Việt Nam được khởi sắc tại miền Nam. Nội dung bài nhạc này nói về cuộc sống cơ cực của người dân nghèo sống ở vùng ven Sài Gòn.

Nhân dịp này, Lan Thy tâm tình: “Cơn mưa đêm đã làm cho xóm vắng càng đìu hiu, ảm đạm. Dâng cảm đâu đây tiếng ru trìu mến, tiếng cười vô tư của con trẻ thơ ngây hòa điệu cùng tiếng mưa rơi, xua đi nỗi buồn của cuộc đời nghèo khó.”

Tam ca Duy Khang, Hoàng Tuấn, và Trọng Thái đưa khán giả về xóm đêm của ngày xưa cũ qua những ca từ mộc mạc chất chứa đìu hiu: “Đường về canh thâu/ Đêm khuya ngõ sâu như không màu/ Qua phên vênh có bao mái đầu/ Hắt hiu vàng ánh điện câu…”


Từ trái, Duy Khang, Hoàng Tuấn, và Trọng Thái trong bài “Xóm Đêm.” (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Nhạc sĩ Thanh Bình soạn ca khúc “Tình Lỡ” lúc ông mới 24 tuổi, kể lại cuộc tình của nhạc sĩ và cô gái Hải Phòng, và ông rất yêu mến người con gái ấy.

Sau khi ca khúc “Tình Lỡ” ra đời vào năm 1956, chẳng bao lâu, các phòng trà ca nhạc, vũ trường, các hệ thống truyền thanh, truyền hình thường truyền tải bài nhạc này qua nhiều tiếng hát trong giới ca sĩ tại Sài Gòn. Lúc đó, tác giả tâm sự: “Ngày tôi xuống tàu ở cảng Hải Phòng vào Nam, đứng trên boong tàu, tôi nhìn thấy nàng đang hối hả chen lấn, vạch đám đông người đưa tiễn để mong kịp chia tay tôi, nhưng tôi lại đứng lẫn vào đám đông trên boong tàu, còn nàng thì chạy dọc theo bờ cảng và không nhận ra tôi… Chẳng nói được với nhau câu nào.”

Rồi đến đầu năm 1956, nhạc sĩ Thanh Bình nghe tin người yêu của mình đã có gia đình. Thanh Bình soạn ca khúc này trong nỗi tiếc nhớ người xưa.

Tiếng hát Ái Phương nghẹn ngào hát ca khúc “Tình Lỡ” tiếp nối chương trình.


Ngọc Hằng (trái) và Huy Hoàng song ca bài “Trên Đỉnh Mùa Đông.” (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Những ca khúc kế tiếp và những tiếng hát “Về Lại Phố Xưa” của Phú Quang (Tuyết Nhung), “Nụ Cười Sơn Cước” của Tô Hải (Lan Ngọc), “Ga Chiều Phố Nhỏ” của Nguyễn Vũ (Vũ Quốc Thái), và “Lời Người Lính Xa Xôi” của Song An (Túy Hoa).

Nhóm Mây Ngàn, gồm các giọng hát nữ Bích Thủy, Bảo Quỳnh, Ngọc Trang, và Vũ Nghĩa đã duyên dáng, đầy đặn từ giai điệu đến ca từ qua ca khúc “Lời Mẹ Ru” của Trịnh Công Sơn và “Nương Chiều” của Phạm Duy.

Cuối Tháng Tư, 1975, đồng bào miền Nam Việt Nam như bầy chim vỡ tổ tìm nơi trú ẩn, lạc loài cả bốn phương trời. Đã bao năm trôi qua, chúng ta không quên được những thành phố thân yêu Huế, Đà Lạt, Sài Gòn, bao kỷ niệm thơ mộng dưới những mái trường Đồng Khánh, Trưng Vương, Lê Văn Duyệt…


Ngọc Nôi (trái) thổi sáo trúc trong lúc Phi Loan diễn ngâm bài thơ “Xuân Đất Khách.” (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Một lần nữa, Lan Thy đã ngậm ngùi chia sẻ lời giới thiệu bài “Một Lần Miên Viễn Xót Xa” của Nguyễn Đức Thành, với tiếng hát Huy Hoàng: “Trên xứ người gặp lại gặp nhau, chỉ biết cho nhau những giọt lệ xót xa, những lời chào xao lãng. Buồn thương cho quê hương vẫn còn chìm trong đau khổ, và xót thương cho thân phận đàn con nước Việt đang ngơ ngác cõi người. Tháng Tư tổ quốc phủ màu tang/ Dân tộc đau thương oán hận tràn/ Tủi phận nam nhi đời lữ thứ/ Hướng về quê mẹ lệ chứa chan.”

Ngọc Hằng và Huy Hoàng song ca bài “Trên Đỉnh Mùa Đông” của Trần Thiện Thanh. Đôi song ca này gần như đã gắn bó với vườn nhạc thơ của Little Saigon, qua những tình khúc hát cho lính. Tuy không chuyên nghiệp, họ hát và diễn rất tốt cho sân khấu Không Gian Xưa.

Ngọc Hằng tâm tình với nhật báo Người Việt: “Trong thời chiến tại quê hương mình thì tôi còn bé lắm, nên không hiểu nhiều về cuộc đời của những người lính VNCH trôi nổi ra sao. Nhưng khi ra hải ngoại, tôi mới hiểu được sự gian khổ của người lính chiến trận miền xa, nhất là trong chuyện tình của họ và những em gái hậu phương, qua những ca khúc viết cho lính, trong đó có bài ‘Trên Đỉnh Mùa Đông.’ Đó là lý do tôi hát bài này cùng với Huy Hoàng trong chương trình ca nhạc đêm nay.”

Bài thơ “Xuân Đất Khách” của thi sĩ Thanh Nam, qua diễn ngâm của Phi Loan và phần trình diễn sáo trúc của Ngọc Nôi, khơi dậy nỗi buồn Tháng Tư Đen của người lính chiến.


Ngọc Diệp (trái) và Mạnh Hùng song ca bài “Vợ Chồng Quê.” (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Phi Loan tâm tình: “Bài thơ này nói lên nỗi buồn và sự đau khổ của những người lính VNCH mới đặt chân trên đất Mỹ, khi đã rời xa quê hương, xa nhưng người thân và bạn bè cũ. Tôi muốn kể lại những đau thương đó trong đêm nay, để nói lên tâm trạng của những người lính già viễn xứ.”

Thanh Nam đã sáng tác bài thơ này vào năm 1977 tại Seattle: “Trôi dạt từ Đông sang cõi Bắc/ Hành trình trơ một gánh ưu tư/ Quê người nghĩ xót thân lưu lạc/ Đất lạ đâu ngờ buổi viễn du/ Thức ngủ một mình trong tủi nhục/ Dặm dài chân mỏi bước bơ vơ/ Giống như người lính vừa thua trận/Nằm giữa sa trường nát gió mưa…”

Những ca khúc kế tiếp và những tiếng hát “Vợ Chồng Quê” của Phạm Duy (Ngọc Diệp và Mạnh Hùng), “Trở Về” của Châu Kỳ (Thu Hương), “Tình Khúc Tháng Sáu” của Ngô Thụy Miên (Lan Ngọc), “Những Kiếp Hoa Xuân” của Anh Bằng (Ngọc Hằng), “Sài Gòn Đẹp Lắm” của Y Vân (Ái Phương và Tuyết Nhung), “Góc Tối” của Nguyễn Hải Phong (Huy Hoàng), “Hai Vì Sao Lạc” của Anh Việt Thu (Túy Hoa), “Mấy Nhịp Cầu Tre” của Hoàng Thi Thơ (Ngọc Diệp và Mạnh Hùng).

Cuối cùng là liên khúc “Giã Từ Đêm Mưa” của Văn Phụng và “Mưa Đêm Độc Hành” của Duy Hải, được tam ca Duy Khang, Hoàng Tuấn, và Trọng Thái trình bày.


Đông đảo đồng hương tham dự “Nhạc Tình Viễn Xứ” kỳ 18. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Tuyết Nhung, tiếng hát mới của Không Gian Xưa, tâm tình: “Tôi thấy khán giả của đêm Nhạc Tình Viễn Xứ rất là ‘ngoan.’ Vì tôi cũng từng đi hát nhiều nơi trong hộp đêm, và trong không gian đó, ban nhạc cũng như ca sĩ thường trình diễn những bản nhạc để cho khán giả có thể khiêu vũ. Nhưng trong đêm ca nhạc thính phòng này, tôi thấy khán giả cứ ngồi yên để thưởng thức chương trình âm nhạc. Sự nhiệt tình và cử chỉ ‘ngoan’ của khán giả là thế.”

Bác Sĩ Đỗ Trọng Thái chia sẻ: “Dòng nhạc trước 1975, có lẽ mỗi lần nghe đã cho mình buồn nhớ quê hương, cho dù tại nơi này, chúng ta đang có một cuộc sống hạnh phúc. Vì thế, tôi vẫn thích nghe và tự mình hát, cũng như hát chung với bạn bè những ca khúc của dòng nhạc trong thời xưa ấy tại quê hương mình.” (Lâm Hoài Thạch)

Một thời nhạc trẻ Sài Gòn: Phượng Hoàng, cánh chim ngược gió
Phải dành cho ban nhạc trẻ Phượng Hoàng một sự trân trọng về tài năng cũng như về sự đóng góp của họ cho phong trào nhạc trẻ Sài Gòn. Sau vài chục năm, nhạc phẩm của các nhạc sĩ Lê Hựu Hà, Nguyễn Trung Cang vẫn được yêu thích, và giọng ca chính của Phượng Hoàng vẫn xuất hiện trên sân khấu ca nhạc.
Việt hóa pop rock
Sự xuất hiện của ban nhạc Phượng Hoàng vào tối 15.6.1971 tại Đêm Màu Hồng đã gây một bất ngờ cho giới yêu nhạc trẻ. Các ban nhạc trẻ thường lấy tên Mỹ, hát những bản nhạc nước ngoài, ca sĩ và nhạc công tóc dài, ăn mặc theo kiểu hippy với khoen vòng lúc lắc. Ban nhạc này mang một cái tên rất Việt: Phượng Hoàng và chơi toàn nhạc VN do chính những nhạc sĩ trong ban này sáng tác như Yêu người yêu đời, Phiên khúc mùa đông, Tôi muốn, Thương nhau ngày mưa và Yêu em trở thành những điển hình về tình ca trong làng nhạc.
Tiền thân của Phượng Hoàng là ban nhạc Hải Âu được thành lập năm 1963 với thành viên chủ chốt là nhạc sĩ Lê Hựu Hà. Lúc ấy, Lê Hựu Hà đã có những bản Mai Hương, Chiều... nhưng không được chú ý khi dân mê nhạc kích động chỉ thần tượng các bản nhạc ngoại quốc. Sau khi tham dự đại hội kích động nhạc tổ chức năm 1963 tại rạp Văn Hoa, Hải Âu cũng như những ban nhạc kích động ngày ấy thường được biểu diễn ở những bar, club Mỹ. Ở đại hội nhạc trẻ năm 1965, 1967, Hải Âu không còn xuất hiện. Với sự kiên nhẫn mạnh mẽ, Hà tiếp tục sáng tác và tin tưởng rằng đến lúc nào đó sẽ đưa được nhạc trẻ lời Việt đến với công chúng. Lê Hựu Hà đã gặp người bạn đồng hành là Nguyễn Trung Cang, một nhạc sĩ trẻ của ban nhạc Rolling Sound. Năm 1971, Lê Hựu Hà cùng nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang thành lập ban Phượng Hoàng với phong cách Việt hóa pop rock.
Hai người đã sáng tác hàng chục bản nhạc cho Phượng Hoàng và được xem là một cách tân cho nhạc trẻ lúc ấy: không vay mượn nhạc nước ngoài và hát nhạc do chính mình sáng tác. Thành phần ban đầu của ban Phượng Hoàng gồm: Lê Hựu Hà (solo, ca phụ), Nguyễn Trung Cang (organ, bass, ca phụ), Nguyễn Trung Vinh (trống), Như Khiêm (bass), hai ca sĩ là Hoài Khanh và Mai Hoa. Sau một thời gian hết hợp đồng với Đêm Màu Hồng, Phượng Hoàng tung cánh qua Queen Bee và Maxim’s. Vì là giọng ca riêng của Đêm Màu Hồng, khi Phượng Hoàng bay đi thì giọng ca Hoài Khanh không thể bay theo. Đây là dịp để Phượng Hoàng có một giọng ca nam để đời, góp phần làm cho Phượng Hoàng vút lên bầu trời nhạc trẻ VN: Elvis Phương.
Vào khoảng năm 1962, năm mà tên tuổi của Elvis Presley lẫy lừng khắp thế giới và ảnh hưởng đến giới yêu nhạc trẻ thì ở Sài Gòn tên tuổi của Phương cũng được chú ý nhờ có khuôn mặt, mái tóc, dáng người và lối trình bày hao hao Elvis Presley, nên được gán cho biệt danh Elvis Phương. Anh tên thật là Phạm Ngọc Phương, cựu học sinh Jean Jacques Rousseau. Từ ngày bước chân vào sự nghiệp hát ca vào những năm đầu 1960, Phương từng cộng tác với các ban nhạc trẻ danh tiếng như The Rebels, The Rockin’ Stars, The Vampires, The Shotgun và ban Không Tên.
Hướng tới thể hiện “tình ý VN"
Lúc ấy, cũng có dư luận cho rằng Phượng Hoàng hát nhạc nước ngoài dịch ra lời Việt như một số ban thường làm. Phải biết từ 1970, nhạc trẻ Sài Gòn có trào lưu “Việt hóa” các ca khúc Âu - Mỹ. Mở đầu cho trào lưu này có thể nói đến nhạc sĩ và cũng là cây viết báo về nhạc trẻ Vũ Xuân Hùng đã chuyển soạn lời Việt cho các ca khúc Búp bê không tình yêu (Poupée De Cire, Poupée De Son), Gõ cửa 3 tiếng (Knock Three Times), Chuyện phim buồn (Sad Movies), Lãng du (L’Aventura), Anh thì không (Toi Jamais)... Trả lời việc này, Nguyễn Trung Cang cho biết họ chỉ dựa theo những điệu nhạc thịnh hành của nước ngoài như bolero, tango, soul, còn phần nhạc cũng như lời là do chính Nguyễn Trung Cang và Lê Hựu Hà sáng tác.
Điểm nổi bật của Phượng Hoàng là kỹ thuật hòa âm. Trước đây, giới sáng tác vẫn quan niệm chỉ cần làm những bản nhạc hay rồi khi trình diễn thì giao toàn bộ “vận mạng” vào tay ban nhạc. Gặp ban nhạc ý ẹ thì kể như bản nhạc sẽ “tèo”. Riêng ban nhạc Phượng Hoàng thì khác hẳn. Cả hai nhạc sĩ Lê Hựu Hà và Nguyễn Trung Cang là hai cây sáng tác cho ban nhưng khi tập dợt thì đây là sự phối hợp của toàn ban nhạc trong việc hòa âm. Mỗi khi có một đoạn dạo đầu (intro) cho một bản nhạc thì tất cả thành viên trong ban đều tự soạn rồi đem ra thảo luận. Phượng Hoàng quan niệm, họ muốn “phá cách” nhạc trẻ từ trước đến nay (1971) để trong “tương lai loại nhạc trẻ Mỹ, Ăng-lê sẽ nhường chỗ cho nhạc trẻ VN đúng với tình ý VN như yêu thiên nhiên, tình yêu đôi lứa và những suy tư về tình người... vẫn là chiều hướng sáng tác từ bấy lâu nay” (Lê Hựu Hà).
Nói đến các tác phẩm mang lại danh tiếng và thành công để đời cho Phượng Hoàng, trước hết phải đề cập tới ca khúc rock viết bằng tiếng Việt của Nguyễn Trung Cang, được nhiều người biết, đó là bản Mặt trời đen, có thể xem là bản nhạc rock Việt đầu tiên khá tiêu biểu của giới rock Sài Gòn. Người nhạc sĩ chết trẻ này (1947 - 1985) có gương mặt hiền như một nhà truyền đạo. Gia tài của Nguyễn Trung Cang là những ca khúc để đời Phiên khúc mùa đông, Thương nhau ngày mưa, Bước tình hồng, Mặt trời đen, Kho tàng của chúng ta và sau này là Bâng khuâng chiều nội trú.
Sa Long Long Anh Ba

Vào những năm 60, báo chí Sài Gòn hao tốn rất nhiều giấy mực vì phải đăng nhiều kì vụ ly dị giữa ca sĩ Khánh Ngọc và nhạc sĩ Phạm Đình Chương. Tòa án xét xử nhiều lần chưa xong, vì thế vụ việc càng làm họ trở nên nổi tiếng hơn.
Lúc đó, chàng nhạc sĩ họ Phạm là thành viên chính trong ban hợp ca Thăng Long, ban nhạc đình đám nhất cả nước lúc ấy bởi các thành viên của nhóm nhạc đều là những ngôi sao đương thời như: vợ chồng ca sĩ Thái Hằng – Phạm Duy, ca sĩ Thái Thanh, vợ chồng ca nhạc sĩ Phạm Đình Chương – Khánh Ngọc…
Vợ của nhạc sĩ họ Phạm này là một ca sĩ được nhiều người biết đến với tên gọi “ngọn núi lửa” bởi cô có bộ ngực hấp dẫn và thường quyến rũ khán giả nam say đắm mỗi khi cô lên hát.
Trước khi đưa đơn ra tòa, nhạc sĩ Phạm Đình Chương đã nghe phong phanh vợ mình ngoại tình. Nhưng vì tình yêu nên ông vẫn tin tưởng vợ và bỏ ngoài tai tất cả những tin “lá cải” ấy. Chỉ đến khi một số người bạn hẹn ông đi bắt ghen tại Thủ Thiêm thì sự việc mới đổ bể.
Chẳng hiểu sao báo chí biết rất nhanh và vụ “ăn chè Thủ Thiêm” được mọi người biết đến như một chuyện khôi hài đương thời. Kẻ trong cuộc gây ra đổ bể này không ai xa lạ hơn lại chính là người anh rể của ông. Nhạc sĩ nổi tiếng thuở ấy: Phạm Duy.
Người đau lòng nhất: chàng nhạc sĩ. Anh rất yêu thương vợ, nhưng cả dư luận xã hội đều rõ tường tận nên đành phải gửi đơn xin li dị. Đây là quãng thời gian đau khổ, ông không còn tâm trí biểu diễn cùng các anh chị trong ban hợp ca nữa mà lui về trong bóng tối viết những tình ca buồn như để tâm sự với chính mình trong gương.
Một loạt bài hát mang tâm trạng như thế ra đời:
“Đêm Cuối Cùng”,
“Người Đi Qua Đời Tôi”,
“Khi Cuộc Tình Đã Chết”,
“Thuở Ban Đầu”,
“Khi Tôi Chết Hãy Đem Tôi Ra Biển”…
Sau ly dị, ông được quyền nuôi con trai khi ấy mới khoảng 4–5 tuổi, bắt đầu đi biểu diễn trở lại. Một lần, tình cờ ông gặp vợ mình trên sân khấu của chương trình nhạc hội. Cuối buổi diễn ông có nhã ý muốn được tiễn cô về vì trời đang mưa nhưng Khánh Ngọc từ chối.
Ông lặng lẽ trở về căn nhà kỷ niệm, nhìn qua màn mưa nhớ về những ngày hạnh phúc giờ trôi theo dòng nước, tan vỡ như những bong bóng mưa. Một người vẫn còn đây, người còn lại đã rời xa. Trái tim yêu đã chia làm đôi. Lời thề vỡ vụn…
Chịu đựng không nổi nỗi đau dằn xé, ông dự định tìm đến cái chết nhưng đúng lúc ấy tiếng khóc con trẻ đòi mẹ trong đêm làm ông phải vụt ôm con vào lòng dỗ dành mà nước mắt tuôn trào…
Hình ảnh của đêm khốn cùng ấy đã đi vào từng lời của bài hát “Nửa Hồn Thương Đau” được ông viết trong đêm rã rời đó như lột tả từng mảng tâm trạng bị chà xát.
Nếu ai đã nghe một lần bài hát này và cũng đồng cảm với cuộc đời của nhạc sĩ Phạm Đình Chương sẽ hiểu được tâm hồn con người chỉ có thể chịu đựng một giới hạn nhất định.
Dẫu là một bản tình ca, nhưng khi nhắc tới nhạc sĩ Phạm Đình Chương, người ta lại nghĩ ngay đến “Nửa Hồn Thương Đau” bởi sự bất hủ của tuyệt tình ca và sự chung thủy trong tình yêu của một người đàn ông.
Sau này ông đã ở vậy nuôi con và ra đi lặng lẽ tại California năm 1991.