Tại sao Trung Quốc vẫn cố gắng đạt ‘Không Covid’?
 

Theo như chính quyền Trung Quốc cho thấy không có dấu hiệu thay đổi cách tiếp cận, thậm chí khi các nhà khoa học nước này kêu gọi suy nghĩ lại, trong khi đó trên thế giới, mọi người đang quen với cuộc sống hậu phong tỏa với vaccine giữ vai trò then chốt trong cuộc chiến chống Covid-19, trong khi các lệnh hạn chế được nới lỏng. Tuy nhiên ở Trung Quốc, chính sách 'Không Covid' hà khắc vẫn còn được duy trì ngay tại nơi đại dịch khởi phát.'

Một người đi vào một khách sạn 5 sao để hỏi đường và rốt cuộc bị cách ly 2 tuần do một vị khách bị nhiễm Covid. Một thành viên trong đoàn trên một tàu cao tốc tiếp xúc gần với một người bị nhiễm bệnh, và hành khách trên cả con tàu phải bị cách ly để xét nghiệm đại trà.

Tại Công viên Disneyland ở Thượng Hải, 33.863 hành khách đột nhiên phải bị xét nghiệm đại trà vì một khách tham quan một ngày trước đó bị nhiễm bệnh.

Chào mừng đến với cuộc sống tại một quốc gia mà hiện nay như thế giới không có Covid, cứ mãi như thế.

Trung Quốc là một quốc gia đầu tiên áp đặt các lệnh hạn chế chống đại dịch và sẽ là một trong những quốc gia cuối cùng nới lỏng các lệnh này.

Khi bạn trò chuyện với những người dân Trung Quốc bình thường trên đường phố, bạn sẽ thấy rằng nhiều người dường như không quan tâm đến các bệnh pháp chống dịch nghiêm ngặt miễn là họ được đảm bảo an toàn.

Tôi hỏi một người phụ nữ liệu Trung Quốc có nên mở cửa nhanh hơn hay không thì cô ấy nói rằng tốt nhất là nên đợi cho đại dịch được xử lý thành công vì an toàn vẫn là số một.

Một người phụ nữ khác trên đường đi làm về nhà nói với tôi rằng không hiểu hoàn toàn virus được, vaccine sẽ được cải tiến và vì sự ổn định xã hội, tốt hơn hết là nên hoãn lại chuyện mở cửa.

Không lâu trước đó, những quốc gia khác như Australia, New Zealand và Singapore cũng có cách tiếp cận trong mỗi đợt dịch đó là virus có thể được nhổ bỏ tận gốc ra khỏi cộng đồng, phong tỏa các thành phố cho đến khi virus ngừng lây lan.

Mục tiêu là đạt tỷ lệ không có ca lây nhiễm trong cộng đồng.

2 yếu tố đã làm thay đổi cách tiếp cận này đó là việc xuất hiện biến thể Delta, khó kiểm soát hơn và quan trọng hơn là khi đạt tỷ lệ tiêm chủng vaccine cao.

Tỷ lệ tiêm chủng cao đồng nghĩa với chuyện vẫn có người nhiễm Covid-19 nhưng không phải đến bệnh viện.

Kết quả là biên giới được mở cửa cho việc đi lại giữa các nước. Tuy nhiên tại Trung Quốc, thì visa cho người nước ngoài vẫn khó có được và người dân Trung Quốc vẫn chưa được cấp mới hộ chiếu sau khi bị hết hạn.

Ở những nơi khác mọi người sống với virus. Nhưng không phải ở Trung Quốc, nơi vẫn sử dụng công lực để tấn công Delta không khác gì so với trước thời điểm có vaccine.

Nếu các con số được công bố là chính xác thì có hơn 1.000 ca lây nhiễm trong cộng đồng được ghi nhận kể từ tháng 10. Con số không cao như vậy nhưng mức độ lây nhiễm thì đáng kể, vì ảnh hưởng đến 21 tỉnh.

Đây là vấn đề bởi vì thậm chí nếu một vài ca nhiễm tại Trung Quốc thì sẽ dẫn đến các biện pháp nghiêm ngặt tương đương như có hàng trăm hay hàng ngàn ca nhiễm mới.

'Không chấp nhận dù có một ca nhiễm'

Chính quyền cho thấy không có dấu hiệu thay đổi cách tiếp cận này, thậm chí khi các nhà khoa học Trung Quốc kêu gọi suy nghĩ lại.

Giáo sư Quản Triệt, một nhà virus học từ Đại học Hong Kong và là cố vấn của chính phủ đã kêu gọi việc chuyển từ việc xét nghiệm acid nucleic hàng loạt (để tìm ca nhiễm) sang xét nghiệm kháng nguyên hàng loạt (để giúp các nhà khoa học có thể hiểu được mức độ hiệu quả của vaccine).

Trong một phỏng vấn trên kênh truyền hình Phoenix TV, ông nói rằng trong dài hạn thì chiến lược zero-Covid (không Covid) không thể nào có tác dụng xét về khía cạnh loại trừ hoàn toàn các ca nhiễm trong cộng đồng.

"Virus hiện nay là vĩnh viễn," ông cho biết. "Nó giống như cúm mùa, sẽ sống chung với con người trong một thời gian dài".

Khái niệm này không phải là điều gì mới lạ với người dân ở những quốc gia khác. Tuy nhiên, ở Trung Quốc thì chính phủ đã tập luyện cho dân chúng luôn trong tư thế sẵn sàng quay trở lại chiến lược 'Không Covid' khi có một đợt bùng phát dịch mới. Thay đổi thông điệp này sẽ khó khăn.

Khi được hỏi khả năng bảo vệ của vaccine chống lại các biến chủng virus, Giáo sư Quản Triệt cho rằng đây là điều mà các nhà sản xuất vaccine sẽ phải trả lời.

Ông không đơn độc trong giới học thuật hiện đang chất vất định hướng của Bắc Kinh.

Tiến sĩ Hoàng Diên Trung từ Council on Foreign Relations nói rằng vấn đề chính đó là vaccine không thể đạt được điều mà chính phủ Trung Quốc muốn, và điều này khiến Bắc Kinh lo ngại.

"Họ không tự tin về hiệu quả của vaccine - về khả năng ngăn chặn các ca nhiễm," ông nói với BBC, "bởi vì thật sự thậm chí loại vaccine tốt nhất không thể ngăn chặn sự lây nhiễm - thế nhưng theo chiến lược 'Không Covid' thì không thể chấp nhận được dù là một ca nhiễm."

Tiến sĩ Hoàng Diên Trung cho biết thêm rằng chính phủ Trung Quốc có một sự ràng buộc về chính trị và ý thức hệ khi loan báo thành tích đến với người dân.

"Chiến lược 'Không Covid' cũng là một phần trong phát ngôn chính thức, xác nhận thành công của mô hình đối phó dịch bệnh của Trung Quốc, tính ưu việt của hệ thống chính trị Trung Quốc. Vì vậy nếu từ bỏ chiến lược này thì số ca nhiễm gia tăng mạnh và rồi người dân sẽ đặt câu hỏi về mô hình ứng phó dịch."

'Một triệu lý do'

Trong số các lý do có việc Bắc Kinh sắp tổ chức một số sự kiện lớn và theo mong mỏi của giới chức Trung Quốc thì các sự kiện này sẽ diễn ra trong một môi trường không có dịch Covid.

Gần nhất là Thế Vận hội Mùa đông vào tháng 2. Vé chưa được bán thế nhưng mục tiêu là có khán giả trên khán đài.

Tháng 10 năm sau là Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc được tổ chức 5 năm một lần, theo đó Tập Cận Bình được kỳ vọng sẽ bắt đầu nhiệm kỳ lần 3 mang tính lịch sử.

Dĩ nhiên luôn luôn có điều gì đó sẽ xảy đến.

Một lập luận không mấy thu hút đó là Chủ tịch Tập Cận Bình và chính quyền của mình thích ý tưởng giảm bớt sự ảnh hưởng của nước ngoài tại Trung Quốc, và đại dịch là một cái cớ hoàn hảo để dịch chuyển theo định hướng đó.

Trên mạng xã hội, một số người theo chủ nghĩa dân tộc đã chỉ trích sự ảnh hưởng của quốc tế trong cách xử lý dịch "của Trung Quốc".

Sự nhấn mạnh đến cách quản trị ở đây rõ ràng đã chuyển từ triết lý "cải cách và mở cửa" sang triết lý đặt Đảng Cộng sản Trung Quốc ở vị trí trung tâm trong mọi vấn đề và Chủ tịch Tập Cận Bình được đặt ở phần cốt lõi.

Trong bối cảnh các quốc gia khác đã mở cửa biên giới, BBC đặt câu hỏi cho người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân là với Trung Quốc thì khi nào có thể làm điều tương tự.

Ông trả lời rằng Trung Quốc đang theo dõi kinh nghiệm từ các nước khác và sẽ làm theo khoa học trong việc đưa ra quyết định vì có sự xuất hiện của các biến thể mới.

Các chuyên gia thân cận với giới chức cầm quyền lực không phát đi tín hiệu về việc chấm dứt chiến lược zero-Covid. Thật sự là điều khá trái ngược.

Cái giá 'quá đắt'

Tiến sĩ Chung Nam Sơn được xem là một anh hùng y khoa tại Trung Quốc. Chuyên gia trong lĩnh vực hô hấp này đã nổi tiếng toàn cầu vào năm 2003 vì thách thức cách định hướng của chính phủ khi đó rằng dịch Sars không quá nghiêm trọng.

Ngày nay, có người, bao gồm giới chức vẫn nghe những gì ông phải nói.

Trong một cuộc phỏng vấn mới đây, ông nói rằng các biện pháp xử lý Covid nghiêm ngặt của Trung Quốc sẽ được duy trì trong một "khoảng thời gian khá dài".

Ông cho biết thêm rằng tỷ lệ tử vong Covid-19 toàn cầu là 2% là quá cao để Trung Quốc chấp nhận thậm chí là có sẵn vaccine. Cái giá cho việc mở cửa quá nhanh chóng là không đáng, ông cho biết rằng sẽ theo dõi kinh nghiệm từ các quốc gia khác đang thực hiện kế hoạch "sống chung với Covid".

Việc xem các quan chức Trung Quốc có thể khá bảo thủ trong cách tiếp cận cũng là một điều quan trọng.

Có thể họ có kế hoạch "mở cửa lại" quốc gia và đơn giản là không quá vội vã để làm điều này.

Đối với nhiều người muốn đến hay rời khỏi Trung Quốc, họ không có sự lựa chọn nào ngoài chỉ chờ xem tình hình.

Trong khi những người thuộc tầng lớp trung và thượng lưu có thể đang than vãn về việc không được tự do đi nước ngoài, nhiều người dân thường ở Trung Quốc dường như hài lòng để chính phủ kiểm soát tình hình miễn là họ được khỏe mạnh.

Cùng lúc đó, việc xét nghiệm diện rộng, cách ly tập trung, kiểm soát đi lại, giám sát ở mức cao, truy vết cũng như các lệnh phong tỏa nghiêm ngặt theo vùng sẽ vẫn là một phần lớn trong cuộc sống tại Trung Quốc.