Chuyện tình éo le nhất sử Việt: Danh thần nhà Lê vướng lưới tình đào nương
 

Vị danh thần nhà Lê – Tiến sĩ Vũ Khâm Lân không chỉ nổi tiếng hay chữ, mà còn được biết đến bởi câu chuyện tình vô cùng lãng mạn với cô đào xinh đẹp.

Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, Vũ Khâm Lân tên thật là Khâm Thận, sau đổi lại thành Khâm Lân; là danh sĩ và là đại thần nhà Lê trung hưng. Vũ Khâm Lân là người làng Ngọc Lặc, xã Ngọc Sơn, huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương. Vốn là con nhà nghèo nên ông phải sớm làm lụng mưu sinh và cố công học tập để mau chóng thành đạt. Năm Đinh Mùi - 1727, triều Lê Dụ Tông, ông thi đỗ Đồng tiến sĩ xuất thân lúc 25 tuổi.

Kể từ đó, Vũ Khâm Lân bước vào chốn quan trường, từng được cử đi sứ Trung Quốc, rồi lần lượt trải các chức: Đô ngự sử, Thượng thư, Tham tụng... Ở triều, ông được dự bàn chính sự, ra ngoài ông giữ việc binh cơ, lập không ít công lao nên được ban tước Ôn Đình hầu rồi Ôn Quận công.

Đương thời, ông có tiếng là người hào hiệp, khảng khái, gặp việc dám nói, dám làm. Bên cạnh đó, ông còn có tiếng về tài văn chương. Theo nhiều tài liệu còn lưu truyền đến ngày nay thì ông là người đã góp thêm nhiều truyện mới vào quyển Lĩnh Nam chích quái. Ông cũng là người soạn và cho khắc bia bài Bạch Vân am cư sĩ Nguyễn Công Văn Đạt phổ ký nói về cuộc đời Nguyễn Bỉnh Khiêm (để dựng ở đền thờ vị danh sĩ này).

Vũ Khâm Lân mất năm nào không rõ, chỉ biết ông để lại tập Phủ sát ký mật. Triều đình truy tặng ông hàm Thượng thư. Xung quanh vị tiến sĩ này còn được người đời kể lại bằng một chuyện tình với cô đào xinh đẹp, dù lãng mạn nhưng cũng éo le bậc nhất trong tình sử nước nhà.

Chuyện xưa kể lại rằng, Vũ Khâm Lân nguyên quê ở Tứ Kỳ, Hải Dương nhưng sớm mồ côi mẹ. Gặp cảnh mẹ kế con chồng khó khăn nên ông đã phải sớm bỏ nhà ra Thăng Long ở trọ tại đất Dịch Vọng, vừa làm thuê vừa học. Năm ấy, ở làng Dịch Vọng mở hội. Trong không khí nhộn nhịp ấy, làng có mời đào nương Diễm Hương trẻ đẹp, hát hay có tiếng trong vùng đến diễn. Người đến xem hát đứng kín vòng trong vòng ngoài. Mỗi lần cô đào hát xong một tiết mục, người ta lại thi nhau tung tiền lên để thưởng.

Như nhiều thanh niên trai tráng đến xem hội, chàng học trò nghèo Vũ Khâm Lân đã si mê nhan sắc cô đào Diễm Hương từ cái nhìn đầu tiên. Không có tiền để thưởng cho cô đào, Vũ Khâm Lân chỉ đứng nép bên cột đình lẳng lặng xem cô đào biểu diễn. Lúc cô đang hát, bỗng có ánh đuốc lớn chiếu qua phía Vũ Khâm Lân đứng, khiến nàng bắt gặp ánh mắt chàng. Vũ Khâm Lân khi ấy cũng đâu có ngờ rằng cô đào lại chú ý đến anh học trò nghèo đứng nép bên cột đình mà cô nghe tiếng học giỏi đã lâu.

Bất giác đào nương đưa mắt nhìn về phía Vũ Khâm Lân thì bắt gặp ánh mắt chàng đang nhìn mình say đắm. Bốn mắt nhìn nhau làm lòng Diễm Hương xao xuyến. Nàng xúc động quá không hát được nữa. Mọi người tưởng nàng đã mệt liền dìu nàng vào trong đình nghỉ ngơi. Chàng thư sinh cũng bẽn lẽn ra về.

Thật là chuyện đời cũng lắm bất ngờ, giữa thời phong kiến, tình yêu hôn nhân là chuyện gả bán của các bậc phụ huynh mà đào nương Diễm Hương lại bất chấp rào cản ấy. Sáng hôm sau, nàng chủ động tìm tới nhà trọ của Vũ Khâm Lân. Còn đang bồn chồn về chuyện người trong mộng bị ốm mà mình chưa có cách gì đến thăm thì tự nhiên người ta xuất hiện trước mặt, khiến chàng thư sinh luống cuống không biết làm sao. Thế rồi bao nhiêu điều muốn biết, bao nhiêu điều muốn nói khi ấy đều quên sạch, chàng chỉ ngượng nghịu hỏi: Hôm qua chị bị ốm?

Không dè cô đào lại bạo dạn nói như đã quen nhau từ lâu, mà chàng thì bỏ mặc chẳng đoái hoài. Rồi không để Vũ Khâm Lân thanh minh, nàng mạnh dạn đặt vào tay chàng 10 quan tiền và bảo: Thiếp biết chàng khó khăn nên đến giúp chàng ít tiền gọi là để mua giấy bút học hành.

Từ đó, thỉnh thoảng nàng lại tìm đến chỗ chàng nấu nướng, may vá cho Vũ Khâm Lân. Ngoài ra, nàng còn tình nguyện chu cấp tiền bạc hàng tháng để cho chàng theo đuổi việc bút nghiên.

Tấm lòng của người con gái vừa đẹp người vừa tốt nết đã khiến Vũ Khâm Lân vô cùng xúc động và kính trọng. Dần dần, chàng cảm nhận được tình cảm mà cô đào dành cho mình nên cũng nảy sinh tình yêu.

Người ta kể rằng kể từ khi hai người yêu nhau, thấy nàng yêu mình, đôi lần Vũ Khâm Lân còn lẻn tới chỗ nàng xin ngủ cùng nhưng nàng nhất quyết từ chối. Nàng nói: "Nếu thiếp là phường gió trăng thì thiếu gì trang phong lưu công tử theo đuổi. Xin chàng đừng coi thiếp như loại liễu ngõ hoa tường. Đời này con hát có gì là xấu, chỉ có người nghĩ xấu về họ mà thôi".

Khoảng hai năm sau, vào kỳ thi Hội, Vũ Khâm Lân chuẩn bị về quê để tham gia kỳ thi. Diễm Hương đến tiễn chàng trong nỗi bịn rịn tiếc nuối. Chàng hỏi xin địa chỉ quê quán để sau này có dịp sẽ tìm gặp nhau. Nhưng Diễm Hương đã không cho chàng biết. Kỳ thi năm đó, chàng đỗ đầu cả thi huyện, thi phủ, thi tỉnh và đỗ tiến sĩ năm 1727.

Sau lễ vinh quy, cha Vũ Khâm Lân có ý định hỏi cưới cho chàng một người con gái con nhà gia thế. Chàng thành thật bày tỏ mong muốn được lấy người con gái tốt bụng năm xưa đã từng cưu mang mình và mình đem lòng thương yêu. Chàng trù trừ mãi trước đám cưới sắp đặt song cuối cùng vẫn phải vâng lời cha kết hôn với người con gái không yêu.

Được tin người yêu lấy vợ danh giá, Diễm Hương vô cùng đau lòng. Song nàng vẫn muốn một lần gặp mặt người tình cũ nên lại tìm đến chỗ Vũ Khâm Lân ở kinh đô. Đối mặt với nàng, chàng ngượng ngùng không biết ứng xử ra sao thì nàng đã nói: "Tiến trình của chàng còn xa muôn dặm, thiếp hèn hạ không xứng hầu hạ khăn lược cho chàng. Đó là số phận của thiếp".

Khoảng hai mươi năm sau, khi Vũ Khâm Lân đã là một quận công, rồi thăng chức tham tụng, vẻ vang hiển hách hiếm người sánh bằng. Mỗi khi kể chuyện đã qua, chàng lại buồn rầu tự trách mình. Chàng đã sai người đi tìm chỗ ở của Diễm Hương với mong muốn chuộc lỗi nhưng vẫn không tìm được.

Trong một tiệc hát ở nhà bạn, tình cờ Vũ Khâm Lân gặp lại người tình xưa. Dẫu cho thời gian dầu dãi mà nét kiêu sa, đằm thắm cùng tiếng hát tuyệt kỹ của đào nương vẫn khiến người xem thổn thức. Chàng hỏi thăm về những ngày tháng đã qua của nàng thì biết mười năm trước, Diễm Hương đã lấy một viên quan võ ở trấn Thái Nguyên.

Khi chồng chết, hai người chưa có con cái gì, nàng không biết đi đâu, chỉ còn một ít tư trang, mới lần về quê cũ. Gặp đứa em phá tan cơ nghiệp, nàng đành dắt mẹ già lưu lạc trong thành Tràng An, dựa vào các nhà giàu có, đàn hát qua ngày kiếm sống. Nghe chuyện của người xưa, chàng xót thương vô hạn, bèn đón cả hai mẹ con nàng về một nơi ở riêng, chu cấp đầy đủ.

Hơn một năm sau, mẹ nàng mất. Lo chôn cất cho mẹ xong, Diễm Hương lại từ biệt ra đi. Bất chấp Vũ Khâm Lân hết lòng giữ lại rồi còn tặng nhiều tiền bạc, nàng kiên quyết từ chối tất cả với lý do: "Thiếp không có phúc được làm vợ tướng công, thì những thứ tiền bạc này đâu có phúc để tiêu mà nhận”. Kể từ đó, hai người không còn gặp lại nhau thêm lần nào nữa.

VietBF@ sưu tập