Hòa đàm đình trệ, Mỹ tung "nắm đấm thép" thay đổi cục diện xung đột Nga-Ukraine?
 

Khi các cuộc đàm phán hòa bình giữa Ukraine và Nga tiếp tục sa lầy, Washington và Kiev dường như chuyển hướng sang một chiến lược mới: đặt niềm tin vào việc tăng cường viện trợ quân sự thay vì trông chờ vào các thoả thuận ngoại giao.
Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance hôm 28/9 từng tuyên bố rằng chính quyền Trump vẫn “nỗ lực vì hòa bình” và cần “các bước đi từ cả hai phía". Tuy nhiên, Moscow tới nay vẫn từ chối tham gia bất cứ cuộc đàm phán song phương hay ba bên nào với Kiev.

Trong lúc đó, các cuộc thảo luận nội bộ tại Washington về việc cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk cho Ukraine đã thu hút chú ý. Đặc phái viên của Tổng thống Trump, ông Keith Kellogg, xác nhận rằng đề xuất này đang được cân nhắc, dù chưa có quyết định cuối cùng nào. Bên cạnh đó, theo Reuters, Mỹ cũng dự kiến cung cấp cho Ukraine các dữ liệu tình báo về cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga, nhằm hỗ trợ Ukraine thực hiện các cuộc không kích chiến lược sâu bên trong lãnh thổ Nga.Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết ông đang chờ quyết định từ phía Mỹ và khẳng định việc bàn luận về các hệ thống vũ khí tầm xa là một trong các nội dung chính của đàm phán giữa hai bên.

Tại sao đàm phán "dậm chân tại chỗ"?
Nga từ lâu kiên định yêu cầu rằng bất kỳ thỏa thuận nào phải bao gồm các điều kiện như: Ukraine công nhận chủ quyền của Nga với các vùng lãnh thổ Donetsk, Kherson, Luhansk và Zaporizhzhia cũng như bán đảo Crimea, đồng thời từ bỏ tham vọng gia nhập NATO. Đây là những yêu cầu mà Kiev và phương Tây cho rằng không thể chấp nhận được.

Trong khi đó, một trong những “đòn bẩy” mà phương Tây dùng để thúc đẩy Nga tham gia đối thoại là áp đặt thêm lệnh trừng phạt. Theo Bloomberg, các quốc gia G7 đang cân nhắc mở rộng trừng phạt vào ngành năng lượng, công nghiệp quốc phòng và các thực thể hỗ trợ Moscow. Nhưng đến nay, chưa có bước ngoặt nào đáng kể trong việc áp đặt các biện pháp trừng phạt mới lên Moscow.

Đồng thời, việc ưu tiên viện trợ vũ khí mạnh mẽ hơn cho Ukraine, thay vì chấp nhận nhượng bộ để đổi lấy thoả thuận hoà bình, đã cho thấy chiến lược mới của Washington: nếu Moscow không ngồi vào bàn đàm phán, Kiev sẽ tiếp tục được tăng cường khả năng quốc phòng, vừa dựa vào viện trợ, vừa dựa vào nền sản xuất nội địa để buộc Nga suy nghĩ lại.

Ngoài ra, tiến trình hoà đàm đòi hỏi bên nào cũng phải có lòng tin vào đối phương. Trong quá khứ, các kế hoạch ngừng bắn từng bị phá vỡ trong thời gian ngắn do các bên liên tục cáo buộc lẫn nhau vi phạm thoả thuận. Sự hoài nghi chính là rào cản lớn để mở ra vòng đàm phán mới. Do vậy, nhiều bên, kể cả Ukraine và các cường quốc phương Tây, dè chừng đặt “chìa khóa hòa bình” vào bàn đàm phán mà không có cơ chế đảm bảo thực thi.

Mỹ có thể viện trợ gì cho Ukraine?
Một trong những đề xuất được bàn nhiều nhất là việc Mỹ cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk cho Ukraine. Theo Foreign Policy, nếu sở hữu loại tên lửa này, Ukraine có thể dễ dàng nhắm tới các mục tiêu năng lượng và hạ tầng sâu bên trong Nga.Tuy nhiên, theo Reuters, khả năng này có thể khó thành hiện thực vì kho dự trữ Tomahawk của Mỹ đã được cam kết sử dụng chủ yếu cho Hải quân. Một quan chức Mỹ nói rằng việc chuyển giao số lượng lớn Tomahawk cho Ukraine là “không khả thi” trong ngắn hạn.

Ngoài ra, còn có những trở ngại về mặt kỹ thuật, khi Tomahawk chủ yếu phóng từ tàu hoặc phương tiện đặc biệt, trong khi Ukraine chưa có hệ thống phóng đất tương đương mạnh mẽ. Foreign Policy nhấn mạnh rằng Kiev có thể phải “cải tiến” các hệ thống phóng Tomahawk cho phù hợp với điều kiện thực tế trên chiến trường.

Một cách tiếp cận thực tế hơn và ít có khả năng làm căng thẳng leo thang như việc cung cấp tên lửa Tomahawk cho Ukraine là Mỹ chia sẻ dữ liệu tình báo về các mục tiêu năng lượng Nga (như nhà máy lọc dầu, trạm điện, đường ống). The Wall Street Journal đưa tin, Mỹ đang cân nhắc trao cho Ukraine thông tin để thực thi các đợt không kích chiến lược. Điều này sẽ giúp Kiev tinh chỉnh đòn đánh, giảm sai số và tối đa hóa hiệu quả khi nhắm vào các mục tiêu quan trọng mà Nga khó bọc chắn kỹ lưỡng.

Một phái đoàn Ukraine gồm đại diện Hội đồng An ninh Quốc gia và Bộ Quốc phòng đã đến Washington để đàm phán việc mua máy bay không người lái và thành lập cơ sở sản xuất chung giữa Mỹ và Ukraine. Nếu thành công, bước đi này sẽ giúp Ukraine tăng khả năng tự chủ về vũ khí trong dài hạn và giảm phụ thuộc vào viện trợ từ bên ngoài.

Ông Zelensky từng xác nhận rằng hai bên đã bàn tới hệ thống vũ khí tầm xa trong các cuộc trao đổi. Nhưng ông cũng thừa nhận mọi thứ “còn tùy quyết định từ ông Trump".

Nga phản ứng ra sao?
Điện Kremlin nhanh chóng lên tiếng chỉ trích khả năng Mỹ chuyển giao Tomahawk cho Ukraine, gọi đó là hành động “tăng cấp leo thang” và khẳng định rằng việc sử dụng tên lửa như vậy sẽ không thay đổi được cán cân chiến trường. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov đặt câu hỏi về việc ai sẽ kiểm soát việc phóng những tên lửa này, đồng thời nhấn mạnh rằng những tuyên bố từ Mỹ hiện vẫn chỉ là những lời nói suông.

Trong khi đó, Moscow vẫn tiếp tục gia tăng các cuộc tấn công vào hạ tầng điện – năng lượng Ukraine, cũng như mở rộng hoạt động UAV vào không phận châu Âu như một phản ứng lên áp lực hỗ trợ từ phương Tây.

Thách thức với Mỹ và Ukraine
Mặc dù khả năng Mỹ cung cấp Tomahawk cho Ukraine khó xảy ra do hạn chế về nguồn lực và rủi ro địa chính trị, lộ trình hỗ trợ tình báo và công nghệ quốc phòng vẫn là đòn bẩy quan trọng.

Với mùa đông đang tới, cơ sở hạ tầng năng lượng và khả năng đảm bảo nguồn cung cấp đạn dược sẽ là những yếu tố sống còn đối với Ukraine trong cuộc xung đột với Nga. Trong bối cảnh này, các quốc gia châu Âu, NATO và Mỹ vẫn giữ vai trò quyết định. Liệu họ sẽ tiếp tục theo đuổi các giải pháp ngoại giao hay chọn cung cấp cho Kiev khả năng quân sự đủ mạnh để thay đổi cục diện?

Thách thức lớn cho Mỹ và Ukraine là cân bằng giữa cung cấp vũ khí đủ mạnh để buộc Moscow suy nghĩ lại về tiến trình hoà đàm và kiểm soát rủi ro leo thang, tránh biến Ukraine thành chiến trường trực tiếp giữa Mỹ và Nga.