Loại cá được mệnh danh là "thức ăn cho cơm nhà nghèo", giá chỉ 10.000đ/kg, mình nhỏ nhưng cực nhiều chất
 

Bên cạnh các loại thịt hay rau xanh, cá được đánh giá là nguồn dinh dưỡng quan trọng và không thể thiếu trong mâm cơm của các gia đình. Có nhiều loài cá tuy giá rẻ, kích thước nhỏ nhưng không chỉ chế biến được thành nhiều món ăn ngon mà còn sở hữu hàm lượng dinh dưỡng cao.

Sau đây là một ví dụ như thế - cá cơm. Từ bao đời nay, cá cơm đã trở thành hình ảnh quen thuộc trên mâm cơm Việt, thậm chí được nói vui là "thức ăn cho cơm nhà nghèo". Những con cá nhỏ chỉ bằng ngón tay út, thân ánh bạc nhưng chứa nhiều dinh dưỡng bất ngờ.

Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), trong 100g cá cơm tươi có 20g protein, 147mg canxi, 3,25mg sắt cùng nhiều khoáng chất quý như selen, kẽm, phốt pho và acid béo omega-3. Các nghiên cứu của Healthline cũng cho thấy cá cơm giàu EPA và DHA, hai dưỡng chất giúp giảm mỡ máu, cải thiện trí nhớ và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Bởi vậy, dù là món ăn dân dã, cá cơm vẫn được các chuyên gia dinh dưỡng đánh giá cao về giá trị sức khỏe. Chỉ một phần nhỏ cá cơm kho tiêu hay rim mặn ăn cùng cơm trắng cũng đủ cung cấp lượng đạm, canxi và sắt đáng kể cho cả gia đình – điều khiến loại cá này được gọi vui là “thức ăn cho cơm nhà nghèo” nhưng giàu dinh dưỡng chẳng thua gì “đặc sản sang trọng”.
Cá cơm có nhiều ở đâu, giá rẻ đến mức nào?

Hiện nay, giá cá cơm tươi tại nhiều tỉnh ven biển miền Trung chỉ khoảng 10.000 – 17.000 đồng/kg, tùy mùa và kích cỡ. Vào mùa trúng luồng, ngư dân có thể đánh bắt hàng chục tấn mỗi chuyến, thu nhập lên tới hàng trăm triệu đồng. Theo VnExpress, chỉ riêng tại Hà Tĩnh, có tàu đã trúng đậm hơn 100 tấn cá cơm trong một ngày, giá bán tại bến đạt 10.000 đồng/kg.

Cá cơm Việt Nam thường tập trung ở vùng biển Nam Trung Bộ và Tây Nam Bộ – từ Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hòa tới Cà Mau. Chúng sống thành đàn lớn ở tầng nước nông, gần rạn san hô và vùng cửa sông, nơi có nguồn phù du phong phú. Ban ngày, đàn cá thường lặn sâu khoảng 30 – 70m, ban đêm lại nổi lên tầng mặt để kiếm ăn, tạo điều kiện cho ngư dân đánh bắt.

Ngư dân Việt thường sử dụng lưới vây và lưới mành mắt nhỏ để đánh bắt cá cơm. Công việc diễn ra chủ yếu ban đêm hoặc sáng sớm, khi cá nổi gần mặt nước. Những con tàu nhỏ dưới 90 CV chỉ cần ra cách bờ vài hải lý là có thể vây được luồng cá lớn. Mỗi mẻ lưới đầy ánh bạc lấp lánh dưới đèn biển là hình ảnh quen thuộc trong mùa cá cơm trúng vụ ở Phú Yên hay Bình Thuận.

Về đặc điểm sinh sản, theo nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Hải sản Việt Nam, cá cơm thường sinh sản mạnh từ tháng 5 đến tháng 7 và từ tháng 11 đến tháng 1 năm sau. Một con cái trưởng thành có thể đẻ tới hơn 10.000 trứng mỗi đợt, giúp duy trì nguồn lợi dồi dào quanh năm. Tuy vậy, các chuyên gia cũng khuyến nghị nên kiểm soát kích thước lưới để tránh đánh bắt cá non, bảo vệ sự bền vững của loài cá nhỏ nhưng có vai trò lớn trong chuỗi sinh thái biển này.
Công thức món ngon từ cá cơm

Cá cơm tuy nhỏ nhưng khi chế biến lại cần sự tỉ mỉ để giữ được vị ngọt tự nhiên và tránh mùi tanh đặc trưng của cá biển. Với cá cơm tươi, nên rửa nhẹ tay bằng nước muối loãng, để ráo rồi ướp cùng gừng, tiêu, hành tỏi trong khoảng 10–15 phút trước khi nấu để khử mùi. Khi kho hoặc rim, cần giữ lửa nhỏ, giúp cá thấm đều gia vị, không bị vỡ nát.

Với cá cơm khô, nên rửa nhanh qua nước lạnh hoặc ngâm nước ấm 2–3 phút để giảm độ mặn và làm mềm trước khi chế biến. Đặc biệt, không nên chiên hoặc rim quá lâu vì cá cơm nhỏ dễ cháy, mất chất béo omega-3 quý giá. Nếu bảo quản, nên để nguội hoàn toàn rồi cho vào hũ thủy tinh kín, có thể giữ được hương vị thơm ngon trong nhiều ngày.

Dưới đây là gợi ý 3 công thức món ngon từ cá cơm dễ chế biến cho mâm cơm hàng ngày của các gia đình

1. Cá cơm kho tiêu cay nồng – món “bắt cơm” ngày mưa

Nguyên liệu (cho 2–3 người):

300g cá cơm tươi (chọn loại nhỏ, thân bạc)

1 củ hành tím, 2 tép tỏi, 2 quả ớt chỉ thiên

2 thìa nước mắm ngon, 1 thìa đường, 1 thìa nước màu (hoặc đường thắng)

½ thìa cà phê tiêu xay, một ít bột ngọt

Cách làm:

Cá rửa sạch, bỏ đầu, để ráo, ướp với nước mắm, đường, tiêu, hành tỏi băm trong 15 phút.

Phi thơm hành tỏi, cho cá vào đảo nhẹ, thêm chút nước sôi vừa ngập mặt cá.

Hạ lửa nhỏ, kho liu riu đến khi nước sánh lại, cá thấm vị và có màu nâu cánh gián.

Rắc tiêu xay, thêm vài lát ớt tươi. Dùng nóng với cơm trắng.

👉 Bí quyết: kho cá bằng nồi đất giúp cá săn chắc, thơm hơn và giữ nhiệt lâu.

2. Cá cơm chiên giòn tẩm mè – món nhắm vui miệng, giòn tan

Nguyên liệu:

200g cá cơm khô loại nhỏ

2 thìa bột gạo, 1 thìa bột bắp

1 thìa mè trắng rang

Dầu ăn, muối, tiêu, chanh

Cách làm:

Rửa nhanh cá khô cho bớt muối, để ráo nước.

Trộn bột gạo và bột bắp, áo đều lên cá.

Đun nóng dầu, cho cá vào chiên nhỏ lửa đến khi vàng giòn, vớt ra để ráo dầu.

Khi còn ấm, rắc mè rang và chút tiêu. Ăn kèm tương ớt hoặc vắt chanh để giảm độ mặn.

👉 Mẹo nhỏ: cá chiên giòn có thể bảo quản trong hũ kín, dùng dần như món snack mặn hoặc ăn kèm cháo trắng.

3. Cá cơm rim mắm đường – món “tủ” của người miền Trung

Nguyên liệu:

300g cá cơm khô (hoặc cá cơm tươi phơi 1 nắng)

2 thìa nước mắm ngon, 1 thìa đường, 1 thìa giấm

1 củ tỏi, 1 quả ớt, 1 ít dầu ăn

Cách làm:

Rửa cá cơm khô cho sạch muối, để ráo.

Pha hỗn hợp nước mắm – đường – giấm – ớt băm.

Phi thơm tỏi, cho cá vào đảo đều, đổ hỗn hợp mắm vào, hạ nhỏ lửa rim đến khi nước keo lại, cá ngả màu cánh gián óng ả.

Tắt bếp, để nguội. Món rim có thể để được 5–7 ngày trong hũ kín.

👉 Gợi ý dùng: ăn kèm cơm trắng, xôi hoặc cháo trắng; món rim còn là “cứu tinh” cho bữa ăn văn phòng vì gọn, dễ bảo quản.


VietBF@ Sưu tập