Khủng hoảng nhà ở Mỹ: Thiếu cung kéo dài, “bão” quy định – thuế – lao động và bài toán Tomahawk… à không, là “móng + gỗ + visa”
 

Một lát cắt từ Rochester: trả cao hơn giá rao 100.000 USD, vượt 36 đối thủ
Sau 5 tháng liên tiếp “trượt kèo”, Stefanie Campagna (Rochester, New York) chỉ mua được nhà khi trả cao hơn giá rao 100.000 USD, vượt 36 đề nghị khác. Câu chuyện này phản ánh thực tế: người mua kiệt sức, phải kéo giãn ngân sách mới nắm được chìa khóa.

Gốc rễ khủng hoảng: thiếu cung tích tụ nhiều năm
Giá nhà đắt đỏ không chỉ vì “đầu cơ” hay “găm đất”. Sau cú sụt trước và sau khủng hoảng 2008, xây mới không bao giờ phục hồi hoàn toàn. Kết quả là thiếu hụt nhà ở kéo dài, trong khi cầu sau đại dịch phục hồi mạnh ở nhiều nơi.

“Bão” quy định – giấy phép – thủ tục địa phương
Theo hiệp hội NAHB, gần 25% giá một căn nhà xây mới là chi phí quy định ở các cấp liên bang – bang – địa phương. Phân tích của Goldman Sachs ước tính: nếu nới lỏng quản lý sử dụng đất, có thể bổ sung ~2,5 triệu căn trong thập kỷ tới—xóa được khoảng 2/3 thiếu hụt. Nhưng cải cách lớn rất khó vì quyền quy hoạch chủ yếu nằm ở địa phương.

NIMBY: “đừng xây ở sân sau nhà tôi”
Ngoài giấy phép, dự án còn bị cộng đồng phản đối (NIMBY) vì lo đông đúc, thay đổi bản sắc khu ở… Điều này làm chậm hoặc đóng băng nguồn cung ngay tại các điểm nóng cần nhà nhất.

Một số bang “mở khóa”: từ California tới Montana
Áp lực giá khiến lưỡng đảng dần gặp nhau ở mục tiêu bớt thủ tục: California cho phép tăng mật độ gần ga transit; Montana cũng thông qua luật cắt “băng đỏ” để bơm thêm nguồn cung.

Hai nước Mỹ khác nhau: Rochester quá nóng – Sun Belt “dễ thở” hơn
Rochester nằm trong nhóm thị trường nóng nhất; mở nhà như… “hội ngoài trời”. Ngược lại, Texas, Florida (Sun Belt) duy trì nhịp xây ổn định, giá kềm hơn nhờ ít rào cản quy hoạch (Texas không có luật zoning toàn bang).

Lao động & nhập cư: “nút cổ chai” ít người nói thẳng
Ngành xây dựng thiếu thợ lành nghề kéo dài. Doanh nghiệp lo ngại siết nhập cư sẽ thu hẹp thêm nguồn nhân công. NAHB kêu gọi cải tổ di trú, mở visa hợp pháp cho lao động xây dựng (tương tự nông nghiệp, công nghệ) và lộ trình cho người không bạo lực đang làm việc hợp pháp hóa ở lại.

Vật liệu & thuế quan: mỗi căn nhà “đội” thêm ~8.900 USD
Thuế nhập khẩu mới làm chi phí xây tăng: lumber +10% → +720 USD/căn; tủ bếp – vanity → +280 USD; tổng cộng khoảng 8.900 USD/căn (ước tính UBS). Nhà thầu không thể gánh hết, và phần tăng giá chạy vào giá bán cuối.

“Đất trống” không hẳn là “găm hàng”
Các nhà thầu lớn sở hữu hàng triệu lô—nhưng khởi công không đơn giản: phải mua trước nhiều năm, làm đường – cống – điện – nước, kéo hạ tầng kỹ thuật, rồi còn duyệt dự án qua nhiều cấp. Sở hữu nhiều lô còn cho thấy họ đã chuẩn bị tăng trưởng, không nhất thiết là để đó chờ giá.

Cấu trúc ngành thay đổi: nhà thầu lớn mạnh tay gom thị phần
16 nhà thầu đại chúng lớn nhất hiện chiếm ~47% xây mới (so với 25% năm 2013). Quy mô giúp đàm phán chuỗi cung ứng tốt hơn, nhưng cũng làm tranh cãi về giá – đất – tiến độ nóng lên.

Nhà Trắng cân nhắc “tình trạng khẩn cấp nhà ở”
Bộ Tài chính cho biết tổng thống cân nhắc tuyên bố national housing emergency để tăng cung. Giới chuyên gia ghi nhận tín hiệu đúng khi tập trung vào nguồn cung—nhưng nhấn mạnh cần hành động, không chỉ khẩu hiệu: khủng hoảng tích tụ nhiều năm, tháo gỡ cũng cần nhiều năm.

Ba hướng hành động song song (từ dữ kiện trên)

Mở khóa cung địa phương: chuẩn hóa – rút ngắn giấy phép, khuyến khích nhà ở gần transit, giảm phí – nghĩa vụ làm đội giá.

Nút lao động – chuỗi cung ứng: visa xây dựng hợp pháp, đào tạo thợ, xem lại thuế quan vật liệu gây đội chi phí.

Kỷ luật dự án & thiết kế: hạn chế đổi thiết kế muộn, đẩy chuẩn hoá module, giảm trì hoãn – vượt dự toán.


Khả năng chi trả sụt giảm là hệ quả cộng dồn: thiếu cung lâu năm, băng đỏ địa phương, thuế quan vật liệu, thiếu lao động, và chậm trễ phê duyệt. Tuyên bố khẩn cấp (nếu có) chỉ là cú hích đầu, còn đường dài phải đi bằng cải cách quy hoạch, nhân lực, và kỷ luật thực thi. Đến khi đó, những câu chuyện như trả cao hơn giá rao 100.000 USD mới thôi là chuẩn mực mới của giấc mơ an cư Mỹ.