Tìm cách thoát kiểm soát hàng hải của Mỹ, 2 nền kinh tế top đầu BRICS bắt tay xoay chuyển cục diện
 

Nga và Trung Quốc vừa ký một thỏa thuận mang tính bước ngoặt nhằm phát triển và thương mại hóa Tuyến Hàng hải Phía Bắc (Northern Sea Route – NSR), sau khi Bắc Kinh tiến hành thử nghiệm tuyến này vào tháng trước.

Ngày 22/9, tàu chở hàng đầu tiên của Trung Quốc khởi hành từ cảng Ningbo-Zhoushan – một trong những cảng lớn nhất thế giới – hướng đến Felixstowe (Anh) qua tuyến đường Bắc Băng Dương. Chuyến hàng thử nghiệm được đánh giá có thể làm thay đổi cục diện thương mại Trung – Âu.

“Một bước ngoặt thực sự đối với thương mại Bắc Cực”, một quan chức am hiểu thỏa thuận cho biết. “Hai bên sẽ hợp tác trong lĩnh vực đóng tàu, tối ưu hóa logistics, đào tạo thuyền viên và phát triển công nghệ mới để đảm bảo hoạt động quanh năm”.

Thỏa thuận, được ký tại Moscow và công bố ngày 18/10, sẽ tăng cường hợp tác Nga – Trung tại Bắc Cực, đồng thời tạo ra hành lang chiến lược giúp 2 nước tránh phụ thuộc vào các điểm nghẽn ở Trung Đông và châu Âu. Theo các nguồn tin từ Nga và Trung Quốc, tuyến NSR giúp rút ngắn quãng đường vận chuyển từ 7.000–10.000 km, giảm hơn 20% chi phí nhiên liệu và rút ngắn gần 40% thời gian vận chuyển.

Vượt qua các “nút thắt” thương mại toàn cầu

Tuyến hàng hải phía Bắc, chạy dọc bờ biển phía Bắc của Nga từ eo biển Bering đến biển Barents, đang trở thành lựa chọn thay thế khả thi hơn cho các tuyến vận tải truyền thống khi băng Bắc Cực tiếp tục tan chảy do biến đổi khí hậu.

Trước đây, tuyến này chỉ có thể đi lại trong mùa hè, nhưng tiến bộ về công nghệ phá băng cùng với nhiệt độ tăng đã kéo dài đáng kể thời gian có thể lưu thông, mở ra một tuyến thương mại thay thế quan trọng trong bối cảnh ngày càng có nhiều điểm nghẽn toàn cầu.

“Đây là lối thoát chiến lược cho dòng chảy năng lượng của Nga và Trung Quốc”, một chuyên gia nhận định. “Sản lượng hàng hóa qua Bắc Cực đã đạt 400.000 tấn trong năm nay, và bước tiếp theo có thể là tái định tuyến một nửa thương mại Á – Âu”.

Theo Bộ Giao thông Nga, khối lượng vận tải qua Bắc Cực năm ngoái tăng 46%. Chính phủ Nga đặt mục tiêu nâng sản lượng vận tải NSR lên 200 triệu tấn/năm vào năm 2030, từ mức chưa đến 35 triệu tấn năm 2023.

Thỏa thuận này cũng nối tiếp các cuộc tập trận hải quân chung Nga – Trung ở biển Nhật Bản, cho thấy mối quan hệ chiến lược giữa 2 quốc gia BRICS ngày càng sâu sắc. Kim ngạch thương mại Nga – Trung Quốc đã tăng 40% trong vài năm qua, đạt hơn 200 tỷ USD/năm. Con số này tương đương 2/3 tổng thương mại Nga – châu Âu trước xung đột Ukraine.

Tầm nhìn chiến lược và kế hoạch dài hạn

Thỏa thuận NSR là một phần trong chiến lược tái định hình thương mại toàn cầu của Moscow và Bắc Kinh, hướng tới hệ sinh thái thương mại Á – Âu không phụ thuộc vào quyền kiểm soát hàng hải của Mỹ. Hai nước đang đầu tư mạnh vào các tuyến vận tải đường bộ và đường sắt xuyên lục địa, trong đó Tuyến Hành lang Trung Á (Middle Corridor) được xem là nổi bật nhất.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình coi hành lang Bắc Cực là trụ cột của trật tự thương mại đa cực mới. Tuyến NSR không chỉ giúp tăng xuất khẩu năng lượng và hàng hóa, mà còn gia tăng ảnh hưởng trong khu vực Bắc Cực, nơi băng tan đang mở ra cơ hội khai thác dầu khí và khoáng sản quý hiếm.

Động thái của Nga và Trung Quốc chắc chắn làm gia tăng lo ngại ở châu Âu về nguy cơ quân sự hóa Bắc Cực và sự dịch chuyển bản đồ thương mại toàn cầu. Ủy ban châu Âu từng cảnh báo rằng việc thương mại hóa Bắc Cực phải đi đôi với bảo vệ môi trường và quản trị đa phương.

Tuy nhiên, Moscow phớt lờ cảnh báo và tiếp tục triển khai kế hoạch đóng hàng chục tàu phá băng hạt nhân và tàu chạy LNG để duy trì hoạt động quanh năm trên tuyến NSR. Về phần mình, Trung Quốc tuyên bố là “quốc gia cận Bắc Cực” và đã đưa vào hoạt động tàu phá băng thứ 2 – Xuelong 2, với nhiều tàu hơn đang được phát triển.

Với Bắc Kinh, tuyến NSR không chỉ rút ngắn hành trình tới châu Âu, mà còn giúp đa dạng hóa vận tải, giảm phụ thuộc vào eo biển Malacca và kênh đào Suez vốn đang quá tải. Còn với Moscow, đây là phao cứu sinh cho xuất khẩu năng lượng sang châu Á, động lực phát triển vùng Bắc Cực, và đòn bẩy địa chính trị đối trọng với các lệnh trừng phạt phương Tây.

Về mặt kỹ thuật, tuyến NSR vẫn đối mặt với nhiều thách thức: điều kiện băng không ổn định, chi phí bảo hiểm cao và các cảng dọc bờ biển phía Bắc của Nga còn kém phát triển.

Dù tác động kinh tế của thỏa thuận NSR còn phải chờ thời gian kiểm chứng, Washington và Brussels vẫn tiếp tục tập trung vào trừng phạt và kiềm chế Moscow – Bắc Kinh. Nếu được triển khai hoàn toàn, tuyến hàng hải phía Bắc có thể đẩy trọng tâm thương mại toàn cầu dịch chuyển xa hơn về phía Bắc và Đông.



VietBF@ Sưu tập