2 tàu ngầm của Liên Xô sắp ‘sống dậy’ cùng hàng tấn nhiên liệu phóng xạ: Nga chi hàng tỷ USD để làm một việc
 

Hai con tàu này là K-27 và K-159, đều là tàu ngầm hạt nhân tấn công của Liên Xô. Chúng đã nằm yên dưới đáy biển suốt nhiều thập kỷ, nhưng mối nguy mà chúng để lại vẫn khiến các tổ chức quốc tế lo ngại.

Theo Quỹ Bellona của Na Uy, chỉ riêng hai chiếc tàu này đã chứa lượng phóng xạ tương đương khoảng 1 triệu curie, bằng 1/4 lượng phóng xạ phát tán trong tháng đầu tiên của thảm họa hạt nhân Fukushima năm 2011. Cảnh báo này càng thúc đẩy yêu cầu phải có hành động khẩn cấp.

Nga từng nhiều lần bày tỏ mong muốn khởi động dự án trục vớt, nhưng xung đột Nga - Ukraine đã khiến kế hoạch này bị trì hoãn. Mới đây, hãng tin RBC cho biết Moscow đã dự trù ngân sách liên bang cho nhiệm vụ trên, với giai đoạn chuẩn bị bắt đầu từ năm 2026 và quá trình trục vớt dự kiến diễn ra vào 2027.

K-27 được chế tạo vào thập niên 1950, là tàu ngầm thử nghiệm với hai lò phản ứng dùng hệ thống làm mát bằng kim loại nóng chảy, một công nghệ đầy táo bạo thời bấy giờ. Con tàu chính thức vào biên chế năm 1963, nhưng chỉ sau 3 ngày ra khơi, hệ thống làm mát đã rò rỉ khí phóng xạ vào phòng động cơ, khiến thủy thủ đoàn bị nhiễm xạ. Ít nhất 9 thành viên sau đó tử vong vì phơi nhiễm.

Trong suốt 2 thập kỷ, Liên Xô cố gắng sửa chữa hoặc thay thế lò phản ứng nhưng bất thành. Năm 1979, K-27 bị loại biên và cuối cùng được kéo đến vùng biển Kara, nơi nó bị đánh chìm trong vùng nước nông sau khi lò phản ứng được trám kín bằng hắc ín.

Tuy nhiên, lớp bịt kín này chỉ có hạn đến năm 2032. Điều nguy hiểm hơn, nhiên liệu hạt nhân giàu trong tàu vẫn có khả năng khởi phát phản ứng dây chuyền mất kiểm soát nếu vỏ tàu tiếp tục mục rữa.

K-159 là tàu ngầm tấn công khác, phục vụ đến cuối thập niên 1980 và thường xuyên rò rỉ phóng xạ trong suốt vòng đời hoạt động. Nó được cho “nghỉ hưu” năm 1989, để mặc cho gỉ sét bào mòn suốt nhiều năm.

Năm 2003, Nga nhận được hỗ trợ tài chính từ một số quốc gia Baltic để tháo dỡ các tàu ngầm cũ, trong đó có K-159. Thế nhưng, khi đang được kéo đến xưởng phá dỡ, thân tàu vốn đã quá mục nát bị thủng và chìm xuống đáy biển ở độ sâu hơn 200 mét. Vụ tai nạn cướp đi sinh mạng 9 binh sĩ Nga và chôn vùi 800 kg nhiên liệu hạt nhân cùng toàn bộ con tàu dưới lòng biển Barents.

Việc trục vớt tàu ngầm hạt nhân từ đáy đại dương là công việc vô cùng tốn kém và phức tạp. Tuy nhiên, Nga từng có kinh nghiệm. Năm 2002, công ty cứu hộ Mammoet (Hà Lan) đã thành công đưa tàu ngầm Kursk nổi tiếng từ đáy biển Barents lên bờ.

Vấn đề đặt ra là liệu Nga có thể huy động nguồn lực hoặc hợp tác quốc tế để lặp lại kỳ tích đó, nhất là trong bối cảnh căng thẳng với phương Tây vì mâu thuẫn ở Ukraine.

VietBF@ Sưu tập