Chính phủ liên bang Mỹ sắp được “giải cứu”
 

Sau thời gian đóng cửa kéo dài kỷ lục trong lịch sử nước Mỹ, gây ra những “rung lắc” mạnh trong lòng nước Mỹ cũng như lan tỏa hệ lụy tiêu cực ra toàn cầu, chính phủ liên bang Mỹ sắp được “giải cứu” khi lưỡng đảng trong Quốc hội nước này đạt được thỏa thuận ngân sách.

Những cơn “rung lắc” trong lòng nước Mỹ

Đóng cửa chính phủ vốn không phải là điều xa lạ ở Mỹ, song chưa bao giờ tác động của nó lại sâu rộng và kéo dài như lần này. Kể từ ngày 1-10-2025, khi Quốc hội không đạt được thỏa thuận ngân sách, hàng trăm nghìn viên chức liên bang buộc phải nghỉ việc không lương, nhiều cơ quan công quyền bị đình trệ hoặc hoạt động cầm chừng. Những hình ảnh các tòa nhà chính phủ đóng cửa, công viên quốc gia ngừng đón khách, các sân bay rối loạn vì thiếu nhân viên an ninh, kiểm soát viên không lưu… là những hình ảnh cho thấy những “rung lắc” mạnh tại nước Mỹ.

Ngưng trệ hoạt động chính phủ là hệ quả trực tiếp và nghiêm trọng nhất. Khoảng 800.000 nhân viên liên bang bị buộc phải nghỉ việc, trong đó có hàng chục nghìn người thuộc các cơ quan như Bộ Nông nghiệp, Bộ Giao thông vận tải, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) hay Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA). Việc các hoạt động kiểm tra thực phẩm, phê duyệt thuốc mới, hay cấp giấy phép kinh doanh bị trì hoãn đã khiến chuỗi cung ứng trong nước lẫn quốc tế gặp rối loạn.

Gián đoạn dịch vụ công gây ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống hàng triệu người dân. Các chương trình phúc lợi xã hội như trợ cấp y tế, hỗ trợ cựu chiến binh hay cấp hộ chiếu, thị thực đều bị chậm trễ. Nhiều gia đình có người thân làm việc trong khu vực công lâm vào cảnh khốn khó do không được trả lương đúng hạn. Nhiều tổ chức nhân đạo và chính quyền địa phương buộc phải can thiệp để hỗ trợ khẩn cấp cho những người bị ảnh hưởng.

Ảnh hưởng tới kinh tế cũng không kém phần nghiêm trọng. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, vận tải và tài chính ghi nhận sự sụt giảm trong đơn hàng và đầu tư mới. Việc tiêu dùng chậm lại do tâm lý lo ngại về tương lai kinh tế khiến tốc độ tăng trưởng quý IV-2025 của Mỹ bị dự báo giảm hơn 0,3 điểm phần trăm so với cùng kỳ. Ngay cả Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) cũng cảnh báo rằng tình trạng này kéo dài sẽ “ăn mòn niềm tin kinh tế” và có thể buộc cơ quan này phải điều chỉnh chính sách tiền tệ trong ngắn hạn.

Suy giảm niềm tin vào thể chế chính trị là hệ lụy khó “cân đo đong đếm” một cách cụ thể nhưng để lại những vết hằn khó phai mờ. Nhiều người dân Mỹ bày tỏ sự thất vọng trước tình trạng “chính trị đảng phái” khiến chính quyền liên bang không thể hoạt động trơn tru. Niềm tin của công chúng vào khả năng điều hành của chính quyền liên bang bị xói mòn, đặc biệt khi các cuộc tranh cãi quanh vấn đề chi tiêu công, thuế và bảo hiểm y tế ngày càng gay gắt.

Khi nền kinh tế lớn nhất thế giới như Mỹ bị “chấn động”, nó gây ra những tác động dây chuyền ra khắp thế giới. Cuộc khủng hoảng đóng cửa chính phủ Mỹ không chỉ làm suy yếu hình ảnh của quốc gia này mà còn khiến hệ thống tài chính quốc tế chịu tác động tiêu cực.

Bất ổn trên thị trường tài chính là biểu hiện đầu tiên. Các chỉ số chứng khoán lớn của Mỹ như Dow Jones, Nasdaq và S&P 500 đều giảm mạnh khiến làn sóng bán tháo lan sang các thị trường châu Âu và châu Á. Nhà đầu tư lo ngại rằng nếu chính phủ Mỹ tiếp tục ngưng hoạt động, các báo cáo kinh tế định kỳ sẽ bị gián đoạn, gây thiếu thông tin cho các quyết định đầu tư.

Gián đoạn thương mại quốc tế cũng là hệ lụy đáng kể. Các thủ tục hải quan, cấp phép xuất nhập khẩu bị chậm lại khiến hàng hóa bị ùn ứ tại cảng biển. Nhiều doanh nghiệp nước ngoài có đối tác tại Mỹ phải tạm ngừng giao dịch do thiếu giấy tờ hợp lệ hoặc không thể hoàn tất hợp đồng. Một số tuyến vận tải hàng không và hàng hải bị trì hoãn do thiếu nhân lực kiểm soát an ninh và vận hành.

Đã thấy “ánh sáng cuối đường hầm”

Sau khi lần lượt vượt qua các mốc kỷ lục bị đóng cửa lâu nhất, cuộc khủng hoảng đóng cửa chính phủ Mỹ cuối cùng đã thấy “ánh sáng cuối đường hầm” khi Thượng viện Mỹ vào tối 9-11 (giờ Washington, tức sáng 10-11 theo giờ Việt Nam) đã đạt được bước đột phá khi thông qua gói dự luật ngân sách liên bang, mở ra hy vọng chấm dứt đợt đóng cửa chính phủ dài nhất lịch sử hiện đại nước này. Cuộc bỏ phiếu với tỷ lệ 60 thuận/40 chống, vừa đủ để vượt qua ngưỡng thủ tục, đánh dấu sự đồng thuận hiếm hoi giữa hai đảng Cộng hòa và Dân chủ trong bối cảnh căng thẳng leo thang suốt hơn 40 ngày tuần.

Theo gói ngân sách, nhiều cơ quan trọng yếu như Quốc hội, Bộ Nông nghiệp, FDA, Bộ Cựu chiến binh và một số dự án quân sự của Lầu Năm Góc sẽ được cấp kinh phí hoạt động trở lại. Phần còn lại của chính phủ liên bang được duy trì thông qua nghị quyết chi tiêu tạm thời có hiệu lực đến ngày 30-1-2026. Đặc biệt, toàn bộ viên chức liên bang bị buộc nghỉ việc từ ngày 1-10 sẽ được phục hồi công tác và nhận đủ lương bù, giúp giảm bớt khó khăn tài chính cho hàng triệu gia đình.

Điểm đáng chú ý là thỏa thuận này được khởi xướng bởi 3 Thượng nghị sĩ trung dung là Jeanne Shaheen, Maggie Hassan (bang New Hampshire) và Angus King (bang Maine). Họ đã đóng vai trò cầu nối, giúp hai đảng đạt thỏa hiệp về việc thông qua 3 dự luật chi tiêu thường niên mang tính lưỡng đảng, đồng thời cam kết tổ chức một cuộc bỏ phiếu riêng vào tháng 12 về việc gia hạn tín dụng thuế y tế theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe hợp túi tiền (ACA, còn gọi là Obamacare).

Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune (đảng Cộng hòa) ủng hộ mạnh mẽ thỏa thuận, kêu gọi “hành động ngay lập tức” để khôi phục hoạt động của chính phủ, tránh những hậu quả sâu rộng đối với hàng triệu người dân. Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump, người vẫn giữ vai trò trung tâm trong các cuộc thương lượng, tỏ ra hồ hởi cho rằng, “chúng ta đang tiến gần đến việc kết thúc đóng cửa chính phủ”.

Cuộc bỏ phiếu vừa qua cũng cho thấy sự thay đổi trong chiến lược của cả hai đảng. Năm Thượng nghị sĩ Dân chủ đã quyết định bỏ phiếu thuận, trong khi một số nghị sĩ Cộng hòa bảo thủ vốn phản đối mạnh mẽ trước đó đã đổi ý sau cuộc trao đổi trực tiếp với Tổng thống Donald Trump. Sự linh hoạt này phản ánh nhận thức rằng, việc kéo dài bế tắc chính trị chỉ khiến cả hai đều không phải là người chiến thắng, còn người dân Mỹ là những người gánh chịu hậu quả nặng nề nhất.

Đợt đóng cửa chính phủ kéo dài hơn 40 ngày không chỉ gây thiệt hại nặng cho nền kinh tế Mỹ, mà còn làm lộ rõ những vết nứt trong hệ thống chính trị. Sự chia rẽ đảng phái sâu sắc, các toan tính chính trị ngắn hạn và việc lợi dụng các vấn đề ngân sách làm công cụ mặc cả quyền lực là nguyên nhân cốt lõi khiến chính trường xáo động, bất ổn.

Tuy nhiên, việc Thượng viện Mỹ đạt được thỏa thuận ngân sách lưỡng đảng đã cho thấy chính trường nước này cuối cùng vẫn còn khả năng thỏa hiệp, tự điều chỉnh. Trong bối cảnh khủng hoảng, những tiếng nói ôn hòa và tinh thần đối thoại thực chất vẫn có thể giúp vượt qua bế tắc.

Đối với thế giới, việc Mỹ sớm mở lại chính phủ sẽ góp phần ổn định tâm lý thị trường, củng cố lại niềm tin của các đối tác và nhà đầu tư toàn cầu. Song dư âm của cơn khủng hoảng này vẫn còn đó, như lời cảnh báo rằng ngay cả siêu cường kinh tế hàng đầu cũng không miễn nhiễm với bất ổn nội bộ.

Tình trạng đóng cửa chính phủ kéo dài đã khiến nước Mỹ trải qua một giai đoạn “rung lắc” trên nhiều phương diện, từ chính trị, kinh tế đến xã hội. Dù thiệt hại không nhỏ, nhưng việc lưỡng đảng chi phối chính trường Mỹ đạt được thỏa thuận ngân sách vừa qua là bước ngoặt quan trọng, mở đường cho việc ổn định bộ máy, hàn gắn chia rẽ trong lòng nước Mỹ, đồng thời mang lại tín hiệu tích cực cho nền kinh tế thế giới vốn đang chịu những tác động tiêu cực từ các cuộc xung đột quân sự, gián đoạn của các chuỗi cung ứng...