Không có “tuần trăng mật”: Thủ tướng Sanae Takaichi chạm “lằn ranh Đài Loan”, Bắc Kinh nổi giận
 

Không có “tuần trăng mật” Nhật–Trung
Mới hai tuần trước, Thủ tướng Sanae Takaichi còn bắt tay Tập Cận Bình. Hôm nay, quan hệ Nhật–Trung lao dốc không phanh khi bà Takaichi nói trước Quốc hội ngày 7/11 rằng một cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan sẽ bị xem là “tình huống đe doạ sự sống còn của Nhật Bản”, có thể kích hoạt phản ứng quân sự từ Tokyo.

Phản ứng dữ dội từ Bắc Kinh
Lãnh sự Trung Quốc tại Osaka Từ Kiến đăng trên X (đã xoá): “Cái cổ dơ bẩn thò vào phải bị chặt.” Tokyo chỉ trích “vô cùng không phù hợp”, Đài Bắc bày tỏ lo ngại. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cáo buộc Nhật “can thiệp thô bạo” vào nội bộ và bảo vệ phát ngôn của vị lãnh sự là phản ứng với “lời lẽ sai trái và nguy hiểm” của Takaichi.

“Chiến lang” trở lại và làn sóng dân tộc chủ nghĩa
Bầu không khí gợi nhớ ngoại giao “chiến lang” đầu thập niên 2020: Nhân Dân Nhật Báo công kích Takaichi “nói năng liều lĩnh”, cảnh báo “ai vượt lằn ranh Đài Loan sẽ trả giá”. Tài khoản gắn CCTV chế giễu: “Bị lừa đá vào đầu à?” Bình luận viên Hồ Tích Tiến đe doạ: “Lưỡi đao chém đầu kẻ xâm lược đã mài sắc.”

Takaichi “giảm nhiệt” nhưng giữ lập trường cứng rắn
Bà Takaichi nói phát biểu chỉ là giả định, sẽ tránh lặp lại trong nghị trường. Song hồ sơ của bà vốn bảo thủ – an ninh kiểu Abe, chủ trương tăng cường phòng vệ, chỉ trích sự hiện diện quân sự ngày một dày của Trung Quốc ở khu vực.

Kinh tế ràng buộc, an ninh đối đầu
Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật, trong khi Tokyo đối diện áp lực tăng trưởng. Tại APEC cuối tháng 10, Takaichi và Tập nói về “quan hệ chiến lược cùng có lợi”, nhưng bà vẫn nêu điểm nóng: hoạt động của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông, quanh quần đảo tranh chấp.

Đài Loan – mấu chốt lịch sử và pháp lý
Đài Loan từng là thuộc địa Nhật, sau Thế chiến II do Quốc Dân Đảng kiểm soát rồi trở thành nơi chính quyền Trung Hoa Dân Quốc dời về. ĐCSTQ chưa từng cai trị hòn đảo nhưng tuyên bố “thống nhất bằng vũ lực nếu cần” và xem Đài Loan là lợi ích cốt lõi. Bắc Kinh lặp lại luận điểm: Nhật có “trách nhiệm lịch sử” và không được vượt lằn ranh.

Bóng ma lịch sử: 80 năm sau Thế chiến II
Kỷ niệm 80 năm kết thúc Thế chiến II khiến vết thương lịch sử chiến tranh bật dậy: Trung Quốc tổ chức duyệt binh, phát hành nhiều phim WW2 (trong đó có Nam Kinh), gia tăng chỉ trích Nhật “tẩy xoá quá khứ”. Đại sứ quán Nhật ở Bắc Kinh cảnh báo công dân giữ ý tứ ngoài đường, đề phòng bạo lực tự phát.

“Mơ hồ chiến lược” và bước đi khác thường của Tokyo
Trước đây, các Thủ tướng Nhật tránh gắn Đài Loan với kích hoạt phòng vệ tập thể; Washington cũng duy trì “mơ hồ chiến lược”. Phát biểu của Takaichi phá vỡ thói quen ngôn từ, làm Bắc Kinh leo thang diễn ngôn, đẩy rủi ro tính toán sai trong tam giác Nhật–Mỹ–Trung.

Kịch bản sắp tới: lằn ranh, thông điệp và đường dây nóng

Tokyo cần giải thích nhất quán khung “tình huống đe doạ sự sống còn”, tránh để phát ngôn bị chìa khoá kích hoạt ngoài ý muốn.

Bắc Kinh khó lùi về mặt ngôn ngữ sức mạnh, nhưng vẫn có lợi ích ổn định kinh tế – cửa sổ cho giảm nhiệt có điều kiện.

Washington tiếp tục vai trò giảm xóc, duy trì mơ hồ chiến lược nhưng tăng răn đe trước diễn tập ngày càng phức tạp quanh eo biển.


Khủng hoảng bùng lên nhanh như một tweet, phản chiếu thế kẹt của Đông Á: kinh tế phụ thuộc – an ninh nghi kỵ – lịch sử nặng nề. Với Takaichi, một câu nói có thể định hình lằn ranh mới trong chính sách Nhật. Với Bắc Kinh, một dòng đe doạ có thể đẩy cảm xúc vượt tầm tính toán chiến lược. Điểm cân bằng chỉ xuất hiện khi hai bên đồng thời giữ mặt mũi và giữ đường dây nóng mở rộng.