Bức ảnh đen trắng tưởng bình thường nhưng hé lộ cậu bé 15 tuổi từng khiến cả Việt Nam ngỡ ngàng, U60 giới học thuật vẫn nể
 

Mạng xã hội lan truyền bức ảnh trắng đen chụp một cậu bé đang ngồi học chăm chú. Ban đầu, nhiều người tưởng đây chỉ là một khoảnh khắc bình thường, nhưng khi nhìn kỹ, ai cũng nhận ra cậu bé trong bức ảnh chính là “thần đồng” nổi tiếng của Việt Nam. Không ai khác, cậu bé năm nào chính là… Giáo sư Đàm Thanh Sơn.

Giáo sư Đàm Thanh Sơn sinh năm 1969 tại Hà Nội trong một gia đình trí thức. Cha ông là giáo sư Dược học Đàm Trung Bảo, mẹ là phó giáo sư, tiến sĩ Sinh hóa Nguyễn Thị Hảo. Ngay từ nhỏ, Giáo sư Đàm Thanh Sơn đã nổi tiếng với khả năng toán học vượt trội, khi còn học tiểu học đã có thể giải được nhiều bài toán dành cho các lớp cao hơn.

Giáo sư Đàm Thanh Sơn học vượt lớp, và năm 1984, khi tham dự kỳ thi Olympic Toán quốc tế tại Praha (Tiệp Khắc), ông mới 15 tuổi. Tại kỳ thi này, Giáo sư Đàm Thanh Sơn đạt điểm tuyệt đối 42/42, tái lập thành tích mà hai đàn anh Lê Bá Khánh Trình và Lê Tự Quốc Thắng từng đạt được.

Năm 1985, Giáo sư Đàm Thanh Sơn sang Matxcova học Đại học Tổng hợp Lomonosov, nhưng thay vì theo học khoa Toán – Cơ, Giáo sư Đàm Thanh Sơn chọn Vật lý. Những thành tựu sau này chứng minh rằng quyết định của Giáo sư Đàm Thanh Sơn là tính toán kỹ lưỡng, không phải bồng bột của tuổi trẻ.

Sau khi tốt nghiệp đại học năm 1991, bốn năm sau, Giáo sư Đàm Thanh Sơn nhận bằng tiến sĩ Vật lý tại Viện Nghiên cứu Hạt nhân Moskva. Từ 1995 đến 1999, ông là học giả hậu tiến sĩ (postdoc) tại Đại học Washington, Seattle và Viện Công nghệ Massachusetts, Mỹ.



Trong giai đoạn 1999–2002, Giáo sư Đàm Thanh Sơn được bổ nhiệm làm giáo sư tại Đại học Columbia, đồng thời là học giả tại Trung tâm Nghiên cứu RIKEN-BNL, Phòng thí nghiệm quốc gia Brookhaven (Mỹ). Từ năm 2002, Giáo sư Đàm Thanh Sơn quay lại Seattle, đảm nhiệm vị trí giáo sư tại khoa Vật lý Đại học Washington và là học giả cao cấp tại Viện Vật lý Hạt nhân trực thuộc trường.

Tháng 9/2012, trong lễ bổ nhiệm làm giáo sư tại Đại học Chicago, Giáo sư Đàm Thanh Sơn ngồi vào những chiếc ghế mà các nhà vật lý lừng danh như Fermi và Chandrasekhar từng ngồi – một vinh dự mà bất kỳ nhà khoa học nào cũng mơ ước.

Năm 2014, Giáo sư Đàm Thanh Sơn trở thành thành viên Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ, đồng thời được bầu vào Viện Hàn lâm Khoa học quốc gia Mỹ.

Các nghiên cứu của Giáo sư Đàm Thanh Sơn tập trung vào vật lý lý thuyết, đặc biệt là vật lý hạt cơ bản, hạt nhân và các ứng dụng của lý thuyết dây. Ông đã công bố hơn 120 công trình khoa học, trong đó có những nghiên cứu được đánh giá “mang tính đột phá”. Một ví dụ tiêu biểu là công trình nghiên cứu mô hình lỗ đen lỏng trong không gian 10 chiều, hợp tác với các nhà khoa học P. K. Kovtun và A. O. Starinets, gây tiếng vang lớn trong cộng đồng khoa học.

Giống như nhiều nhà khoa học Việt Nam nổi tiếng ở nước ngoài, Giáo sư Đàm Thanh Sơn luôn dùng ảnh hưởng của mình để hỗ trợ ngành Vật lý Việt Nam. Hàng năm, Giáo sư Đàm Thanh Sơn về nước tham dự hội nghị “Gặp gỡ Việt Nam” cùng nhiều nhà vật lý hàng đầu thế giới. Ngoài ra, ông cũng tạo điều kiện để nhiều sinh viên Việt Nam theo học tại Mỹ và các nước có nền khoa học phát triển. Năm 2007, khi kỳ thi Toán quốc tế lần thứ 48 tổ chức tại Việt Nam, Giáo sư Đàm Thanh Sơn tham gia Ban giám khảo; năm 2008, tại Olympic Vật lý quốc tế ở Việt Nam, Giáo sư Đàm Thanh Sơn là một trong ba giáo sư Việt Nam được mời tham gia Ban tổ chức.

Quan tâm đến việc truyền tình yêu khoa học, đặc biệt Toán và Vật lý, trang web cá nhân của Giáo sư Đàm Thanh Sơn giống như một tạp chí thu nhỏ, đăng tải các bài viết giải thích kiến thức một cách rõ ràng và dễ hiểu. Khi Epsilon, tạp chí online dành cho người yêu toán ra đời, Giáo sư Đàm Thanh Sơn cho phép Ban biên tập đăng lại nhiều bài viết của mình và gợi ý các chủ đề thú vị. Thỉnh thoảng, Giáo sư Đàm Thanh Sơn cũng tham gia các chủ đề toán vui trên Facebook với những lời giải độc đáo.