Kế hoạch hòa bình Ukraine của Mỹ khiến châu Âu sốc năng
 

Các điều khoản buộc Ukraine rút khỏi Donbass và giảm năng lực quân sự khiến đồng minh của Mỹ lo ngại. Châu Âu sốc vì bị gạt khỏi quá trình soạn thảo đầy bí mật.

Theo tờ Telegraph (Anh) ngày 19/11, kế hoạch hòa bình mới được Mỹ chuẩn bị cho cuộc chiến ở Ukraine có nhiều điều buộc Ukraine phải nhượng bộ đáng kể và đang vấp phải nhiều hoài nghi, quan ngại sâu sắc từ giới chuyên gia, Ukraine và các đồng minh châu Âu. Câu hỏi lớn đặt ra là liệu kế hoạch này có thể vượt qua được thử thách của thực tế hay không, khi mà bản chất và các điều khoản dường như đang đi ngược lại những lằn ranh đỏ của Ukraine và cả nguyên tắc an ninh của Mỹ.

Những nhượng bộ mà Ukraine khó chấp nhận

Theo thông tin từ truyền thông, kế hoạch hòa bình 28 điểm này sẽ đòi hỏi Ukraine thực hiện những nhượng bộ lớn: Dự thảo mới nhất của Mỹ có một số yếu tố sẽ làm cơ sở cho các cuộc thảo luận tiếp theo.

Quân đội Ukraine sẽ phải rút khỏi toàn bộ khu vực Donbass, bao gồm cả những khu vực mà Nga chưa thể kiểm soát được, và khu vực này sau đó có khả năng sẽ được cho Moskva thuê. Quy mô và năng lực của quân đội Ukraine sẽ bị cắt giảm và các vũ khí tầm xa mà Kyiv đang sử dụng để chống lại các mục tiêu năng lượng của Nga sẽ không còn nữa.

Ngoài ra, viện trợ quân sự của Washington cho Kyiv sẽ bị cắt giảm và chính phủ Ukraine dự kiến sẽ công nhận tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức.

Telegraph lưu ý rằng, những nhượng bộ này không chỉ có tác động về mặt chính trị mà còn trực tiếp đi ngược lại với ranh giới đỏ của Ukraine. Việc mất toàn bộ Donbass là điều khó chấp nhận.

Đổi lại, Nga cũng được cho là sẽ nhượng bộ, bao gồm việc trả lại một số vùng lãnh thổ đã chiếm được ở Zaporizhia và Kherson, cam kết không tấn công Ukraine hoặc các nước châu Âu khác.

Để xoa dịu sự phản đối của Ukraine, kế hoạch của Mỹ có thể đề nghị cung cấp một số bảo đảm quốc phòng cho Kyiv. Tuy nhiên, động thái này lại gây khó hiểu và mâu thuẫn:

Mâu thuẫn với nguyên tắc "Nước Mỹ trên hết": Theo Telegraph, lời đề nghị này mâu thuẫn với toàn bộ ý tưởng của Tổng thống Mỹ Donald Trump là từ bỏ các cam kết an ninh mà quân đội Mỹ không nên thực hiện. Một kế hoạch như vậy đi ngược lại nguyên tắc "Nước Mỹ trên hết".

Khác biệt gì so với NATO? Việc đưa Ukraine vào phạm vi bảo vệ an ninh của Mỹ sẽ khác như thế nào so với việc đề nghị Kyiv gia nhập NATO, một quyết định mà các chính quyền Mỹ liên tiếp đã tránh trong hai thập kỷ, vì điều này chắc chắn sẽ khiến Nga không hài lòng và đòi hỏi một quyết định nhất trí trong liên minh.

Tính thực thi không rõ ràng: Điều quan trọng nhất là liệu những đảm bảo an ninh của Mỹ có ý nghĩa gì đối với Ukraine và liệu Washington có thể đảm bảo thực hiện chúng hay không. Chính quyền Tổng thống Jie Biden trước đây và chính quyền Tổng thống Trump đều giữ quan điểm rằng không đáng để tham gia vào một cuộc xung đột thông thường với cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới chỉ vì mục đích bảo vệ Ukraine.

Châu Âu lo ngại và bối rối

Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine) ngày 20/11, kế hoạch này, được xây dựng với sự tham gia của Nga, là nỗ lực mới nhất của Nhà Trắng nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine. Tuy nhiên, các đồng minh châu Âu lại bày tỏ sự sửng sốt và lo lắng.

Lo ngại về nhượng bộ lãnh thổ: Các đồng minh châu Âu lo ngại rằng việc trao cho Nga các nhượng bộ lãnh thổ sẽ bị coi là tạo ra tiền lệ đáng lo ngại. Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadepul cho biết: "Chúng tôi không được thông báo về việc này". Ông Wadepul nhấn mạnh trọng tâm là hỗ trợ Ukraine và đưa Nga trở lại bàn đàm phán.

"Thiếu minh bạch" trong quá trình soạn thảo: Politico đưa tin, các quan chức Ukraine và châu Âu vô cùng sửng sốt khi kế hoạch được công khai, đặc biệt là khi kế hoạch này được soạn thảo một cách bí mật, không có sự tham gia của đại diện châu Âu và Ukraine, nhưng lại có sự tham vấn với Điện Kremlin.

Một quan chức quân sự EU cho biết, các quan chức châu Âu và Ukraine từ lâu đã cảnh giác với cách tiếp cận của đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff, coi các cuộc tham vấn âm thầm của ông với Nga là một ví dụ về việc bị "gạt sang bên lề".

Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại của EU, bà Kaia Kallas, nhấn mạnh rằng để bất kỳ kế hoạch nào có thể thực hiện được thì cần có đại diện Ukraine và châu Âu ủng hộ.

Có thể thấy trong khi Nhà Trắng tỏ ra lạc quan về khả năng đạt được một văn bản khung để chấm dứt chiến sự ở Ukraine có thể được tất cả các bên nhất trí, thì nhiều khía cạnh của kế hoạch vẫn chưa rõ ràng, bao gồm cả vấn đề NATO và khả năng Ukraine nhượng bộ lãnh thổ.

Tóm lại, lỗ hổng lớn nhất của "kế hoạch hòa bình" này nằm ở tính thực tế và chính trị. Việc yêu cầu Ukraine từ bỏ lãnh thổ và chủ quyền quân sự để đổi lấy các đảm bảo an ninh không rõ ràng và mâu thuẫn đã khiến kế hoạch này đứng trước nguy cơ ngay từ khi chưa được công bố đầy đủ.

Ukraine hiện chưa bình luận công khai về kế hoạch này, nhưng những phản ứng từ châu Âu đã cho thấy sự hoài nghi sâu sắc về khả năng nó có thể mang lại một nền hòa bình công bằng và lâu dài.

VietBF@ sưu tập