Mùa mua sắm Giáng Sinh 2025: Kinh tế chữ K và ảo giác “chi tiêu vẫn tăng”
 

Mùa lễ bước vào cuộc “chiến tranh giá cả”

Người Mỹ bước vào mùa mua sắm cuối năm 2025 với tâm trạng giống ra trận hơn đi sắm quà. Sau nhiều năm vật lộn với giá cả leo thang, đa số đều bực bội, chán ngán. Thế nhưng, nếu chỉ nhìn vào các con số thống kê, bức tranh lại có vẻ tươi sáng bất ngờ: Mastercard dự báo tổng chi tiêu mùa lễ năm nay vẫn tăng khoảng 3.6% so với 2024.

Làm sao có chuyện một nền kinh tế mà 3/4 dân chúng than “túng quẫn” vẫn ghi nhận mức tăng chi tiêu? Câu trả lời nằm ở chỗ: người giàu vẫn mua sắm như chưa từng nghe đến khủng hoảng chi phí sinh hoạt, còn người thu nhập thấp và trung lưu thì dù than trời vẫn phải rút ví – nhưng chi nhiều hơn chủ yếu vì… mọi thứ đều đắt hơn.

Số liệu đẹp nhưng giỏ hàng… teo lại

Báo cáo của Bank of America cho thấy tiền lương nhìn trên giấy tờ đã khá hơn so với 10 năm trước, tiền gửi trong tài khoản vẫn cao hơn năm 2019. Nhờ đó, tổng chi bằng thẻ tín dụng và ghi nợ của khách hàng ngân hàng này trong Tháng Mười 2025 tăng 2.4% mỗi hộ so với cùng kỳ 2024 – tháng tốt nhất từ đầu năm. Riêng mua sắm đồ liên quan đến mùa lễ tăng mạnh 5.7%.

Nghe qua tưởng như kinh tế rất khỏe. Nhưng chi tiêu được đo bằng… đô-la, không phải số món hàng. Số lượng giao dịch mà Bank of America theo dõi thực ra đã giảm nhẹ từ Tháng Giêng đến nay. Nói cách khác, người Mỹ đang chi nhiều hơn nhưng mang về ít đồ hơn – phần chênh lệch bị lạm phát nuốt mất.

Các đợt thuế quan “lúc đánh lúc rút” của ông Trump càng làm bức tranh méo mó. Một bộ phận dân Mỹ đã tranh thủ mua trước các mặt hàng điện tử, nữ trang… để né tăng giá. Điều đó có thể khiến mùa lễ năm nay trông vẫn “xôm tụ”, nhưng là do nhu cầu được kéo về từ trước, không phải vì ví tiền rủng rỉnh hơn.

Kinh tế chữ K: Hai thế giới trên cùng một con phố

Đi sâu vào dữ liệu, người ta thấy rõ nền kinh tế Mỹ đang tách thành hình chữ K. Nhánh đi lên là những hộ gia đình thu nhập cao – hưởng lợi từ chứng khoán, bất động sản tăng giá và lương bổng béo bở – tiếp tục tiêu tiền cho chuyến du lịch xa xỉ, túi hiệu, vé máy bay hạng sang.

Nhánh đi xuống là người thu nhập thấp và trung bình. Beige Book mới nhất của FED ghi nhận họ đang thắt chặt chi tiêu, săn sale nhiều hơn, cắt bớt các khoản không thiết yếu. Bank of America cho biết chi tiêu bằng thẻ của nhóm thu nhập thấp chỉ tăng 0.7% so với cùng kỳ, thấp hơn nhiều so với mức lạm phát khoảng 3%. Tiền lương của họ chỉ tăng 1% trong khi hóa đơn mỗi tháng đội thêm 300 USD mà thu nhập chỉ nhích được 100 USD – bài toán không cân nổi.

Heather Long, kinh tế trưởng của Navy Federal Credit Union, nhận xét: những người kiếm trên 170,000 USD/năm vẫn chi tiêu “tưng bừng” với mức tăng hai con số. Ngược lại, những gia đình thu nhập vừa phải, nhất là có điểm tín dụng thấp, đang chi ít hơn cả thời trước COVID. Đó là lý do các CEO của American Express, Target, Walmart, Home Depot, Crocs, Chipotle, Coca-Cola… đồng loạt than rằng khách hàng dưới ngưỡng 100,000 USD/năm đã bắt đầu “đuối sức”, trong khi nhóm giàu vẫn tiêu không tiếc tay.

Mùa lễ của những ảo giác thống kê

Thăm dò mới của Fox News cho thấy 76% người Mỹ đánh giá tiêu cực về tình hình kinh tế – cao hơn cả mùa Hè vừa rồi. Nếu chỉ nhìn vào tổng doanh số bán lẻ, chúng ta sẽ khó hiểu vì sao tâm lý bi quan lại lớn đến vậy. Nhưng khi tách số liệu theo từng nhóm thu nhập, bức tranh trở nên rõ ràng: đây là một mùa Giáng Sinh tốt đẹp trên báo cáo, nhưng đầy chật vật trong bếp ăn của đa số gia đình.

Chính Long đã gọi đây là “nền kinh tế chữ K… phiên bản steroid”. Tổng chi tiêu, tổng tốc độ tăng trưởng trông vẫn ổn. Nhưng nếu tính bình quân trên mỗi chủ thẻ, trên từng túi tiền cụ thể, chúng ta sẽ thấy một câu chuyện hoàn toàn khác:

Một bên là những cây thông Noel rực rỡ trong các khu phố giàu, nơi đơn hàng online và chuyến du lịch dịp lễ vẫn dồn dập. Bên kia là những gia đình phải tính toán từng món quà, săn phiếu giảm giá, hoặc âm thầm cắt bớt danh sách người nhận.

Bởi vậy, khi các bản tin Black Friday và Giáng Sinh khoe doanh số “lập kỷ lục”, có lẽ điều cần nhớ là: con số không bao giờ kể hết được ai đang thực sự tận hưởng mùa lễ, và ai đang phải gồng mình để giữ vài niềm vui còn lại cho con cái.