Xem kỹ thứ này người ta mới hiểu vì sao giàn giáo tre lại là "công phu nghìn năm" của các sư phụ Hong Kong
 

Lý do giàn giáo tre vẫn được ưa chuộng ở Hong Kong

Hong Kong (Trung Quốc) là một trong số ít những nơi trên thế giới mà tre vẫn được sử dụng rộng rãi làm giàn giáo trong xây dựng. Chất liệu này nổi bật nhờ đặc tính linh hoạt, bền chắc và có chi phí rẻ hơn so với thép và nhôm – những vật liệu kim loại đang được sử dụng phổ biến hơn trên thế giới.

Sau các vụ tai nạn giàn giáo tre khiến 23 người tử vong kể từ năm 2018, Cục Phát triển Hong Kong đã công bố kế hoạch ngừng dần việc sử dụng giàn giáo tre trong các dự án xây dựng, thay thế bằng giàn giáo thép.

Động thái này đã gây ra nhiều tranh cãi. Theo ước tính của ngành, tre chiếm đến 80% giàn giáo tại Hong Kong và hàng ngàn thợ giàn giáo tre đăng ký vẫn đang sống dựa vào nghề này.

Tại Hong Kong, các đội thợ lắp giàn giáo lành nghề có thể dựng đủ lượng tre để bao bọc một tòa nhà chỉ trong một ngày, thậm chí vài giờ, bằng cách áp dụng các kỹ thuật đã có từ hàng ngàn năm và được truyền lại qua nhiều thế hệ.

Giàn giáo tre đã gắn bó mật thiết với bản sắc của Hong Kong, từ các nhà hát tre mọc lên mỗi mùa xuân cho các lễ hội Thiên Hậu hay Ma đói, đến các khuôn hoa tre chào đón các doanh nghiệp mới, và hình ảnh kỳ vĩ của những tòa nhà chọc trời cao ngất được bao phủ trong lưới tre.

“Đó là một phần làm nên Hong Kong,” kiến trúc sư Ying Zhou nhận định. Cùng với các kiến trúc sư Fai Au và Sunnie Lau Sing-yeung, Zhou là một trong những người từng mang giàn giáo tre đến triển lãm tại Venice.

“Ngay cả những tòa nhà sử dụng giàn giáo thép vẫn dùng tre vào những thời điểm nhất định, cho những công việc cụ thể,” Yin cho hay, “vì tre linh hoạt hơn.”

Do tre có thể dễ dàng cắt tại công trường, giàn giáo có thể được tùy chỉnh nhanh chóng theo nhu cầu của từng tình huống cụ thể. Nó cũng nhẹ hơn, rẻ hơn, và dễ lắp ráp, tháo dỡ hơn giàn giáo thép.

Kỹ sư kết cấu Ngai Hok-yan nói với tờ SCMP rằng giàn giáo tre cũng tiết kiệm không gian hơn, điều đặc biệt quan trọng trong một thành phố đông đúc như Hong Kong. “Giàn giáo kim loại chiếm nhiều không gian,” ông nói. “Các khu vực đô thị khó có thể đáp ứng được điều đó với mật độ xây dựng dày đặc.”

“Nó thực sự phụ thuộc vào địa điểm cụ thể,” Raffaella Endrizzi, một nhà nghiên cứu, nhiếp ảnh gia và kiến trúc sư được đào tạo, hiện đang giảng dạy tại Đại học Trung Văn Hong Kong chia sẻ. “Tre đòi hỏi bạn phải đọc vị không gian, hiểu nó và hành động tức thì để dựng giàn giáo.”

“Một sư phụ mà tôi đã nói chuyện bảo rằng: ‘Bất cứ nơi nào tôi có thể đặt một người, tôi có thể đặt một giàn giáo.’ Nó rất linh hoạt và luôn có bàn tay con người đằng sau.”
Cây tre nghìn năm

Trong suốt chiều dài lịch sử Trung Quốc, tre đã được sử dụng rộng rãi trong xây dựng. Hình ảnh giàn giáo tre có thể được tìm thấy ở một trong những tác phẩm nghệ thuật quý giá nhất của Trung Quốc: bức tranh "Thanh minh thượng hà đồ”.

Tác phẩm này do họa sĩ triều đình Trương Trạch Đoan (1085-1145) sáng tác, nổi tiếng với việc mô tả chân thực đời sống sinh hoạt thường nhật dọc theo sông Biện ở Biện Kinh, kinh đô của triều đại Bắc Tống.

Thông thường, tre làm giàn giáo ở Hong Kong được nhập từ khu vực Triệu Khánh thuộc tỉnh Quảng Đông và vùng Quảng Tây ở miền Nam Trung Quốc. Số tre này thường được vận chuyển đến Hong Kong thông qua Macau.

Tre là một trong những loài thực vật phát triển nhanh nhất trên thế giới, trong một số trường hợp có thể đạt tốc độ 60cm mỗi ngày và cuối cùng cao đến 40 mét. Tre có hệ thống rễ ngầm dày, có khả năng phát triển nhanh chóng và tạo ra các chồi non cách xa hàng mét.

Cấu trúc giống như tế bào bên trong của tre cho phép nó chịu được lực nén, biến nó thành vật liệu lý tưởng cho giàn giáo. So với thép, tre nhẹ hơn nhiều, có tốc độ lắp dựng nhanh gấp sáu lần và tốc độ tháo dỡ nhanh gấp 12 lần. Chi phí của tre cũng chỉ bằng một phần nhỏ.

Việc lắp giàn giáo tre không đòi hỏi máy móc tinh vi hay công cụ phức tạp; tất cả chỉ cần là những công nhân lành nghề cùng với dây nylon để buộc. Nếu được lắp dựng đúng kỹ thuật, giàn giáo tre có thể bền chắc hơn thép và linh hoạt hơn rất nhiều. Cấu trúc sau khi hoàn thành cũng dễ dàng điều chỉnh khi cần thiết.

Tại Hong Kong, hai loại tre được sử dụng trong hầu hết các công trình giàn giáo là Kao Jue (tre cột) và Mao Jue (tre lông/tre mao).

Mao Jue dày hơn và cứng hơn, có đường kính khoảng 75mm với thành dày ít nhất 10mm. Nó được sử dụng làm thanh đỡ chịu tải. Kao Jue mỏng hơn, rộng khoảng 40mm, được dùng cho các sàn thao tác, thanh giằng và thanh đỡ ngang.

Tất cả tre đều phải có tuổi đời ít nhất ba năm và được sấy khô ít nhất ba tháng. Mỗi thanh tre dài khoảng bảy mét, có thể được lưu trữ ngoài trời và thường có thể sử dụng được ba lần trước khi bắt đầu bị cong, nứt và yếu đi.
Những người nhện Hong Kong

Các thợ lắp giàn giáo tre được ví như những "người nhện" đời thực của Hong Kong, leo lên những độ cao chóng mặt bằng sức mạnh, kỹ năng và thần kinh thép.

Theo truyền thống, trước khi bắt tay vào việc, một thợ học việc lắp giàn giáo sẽ phải đi xem mình có đang gặp vận xui gì không và phải làm giải hạn. Trước khi bắt đầu công việc mỗi sáng, người học việc cũng nên cẩn thận lời ăn tiếng nói để không mang lại điềm xấu cho bản thân và đồng nghiệp.

Công nhân đôi khi thờ cúng thần linh và đeo một chiếc thắt lưng đặc biệt được cho là để bảo vệ họ khỏi vận rủi. Việc thợ lắp giàn giáo tổ chức nghi lễ "bái thần" cầu may mắn trước khi dựng giàn giáo tại các địa điểm mới là điều không hề hiếm gặp.

Nhiều thập kỷ trước ở Hong Kong, thợ lắp giàn giáo tre thường làm việc trên cao chỉ với dây đai an toàn cơ bản, hoặc thậm chí không có gì.

Mọi thứ đã thay đổi rất nhiều kể từ đó. Ngày nay, công nhân phải được đào tạo, cấp phép và mặc đồ bảo hộ phù hợp. Hiện tại, Hong Kong có 2.479 thợ lắp giàn giáo tre có đăng ký.

Mức lương của công nhân giàn giáo thay đổi tùy thuộc vào kinh nghiệm, dao động từ khoảng 800 đô la Hong Kong (tương đương 101 USD) mỗi ngày đến hơn 2.000 đô la Hong Kong (tương đương 254 USD) mỗi ngày.

Nhiều kỹ năng lắp giàn giáo đã được truyền từ thầy sang trò qua hàng trăm năm. Ngày nay tại Hong Kong, hầu hết những người mới vào nghề phải trải qua khóa đào tạo kéo dài một năm với Hội đồng Công nghiệp Xây dựng Hong Kong để được cấp giấy phép.

Khóa đào tạo bao gồm việc học cách xây dựng các sàn thao tác tre an toàn và đủ chắc chắn để giữ chân công nhân xây dựng trên mọi địa hình công trường có thể hình dung. Tuy nhiên, phần khó khăn nhất của công việc là buộc một nút thắt đúng cách để cố định các thanh tre, một kỹ năng có thể mất nhiều năm để thành thạo.

Xem kỹ thứ này người ta mới hiểu vì sao giàn giáo tre lại là "công phu nghìn năm" của các sư phụ Hong Kong- Ảnh 6.

“Nó gần giống như học một ngôn ngữ,” Endrizzi nhận xét. “Cái nút thắt thì đơn giản, có thể học trong hai ngày. Nhưng cuối cùng, vẫn cần sự khéo léo của con người và kiến thức truyền lại để tạo ra giàn giáo. Bạn phải ở bên trong kết cấu để hiểu nó, để biết các thanh chéo nên đặt ở đâu, hoặc làm thế nào bạn nên nới lỏng một số nút thắt để chúng có thể dịch chuyển. Bạn không thể thực sự đặt ra quy tắc cho nó. Bạn cần học hỏi từ các sư phụ”.

Có hai rủi ro chính khi sử dụng giàn giáo tre. Đầu tiên, như vụ cháy mới đây ở Hong Kong, chính là dễ gây hỏa hoạn.

Tre khô dễ cháy và lưới nhựa màu xanh lá cây thường phủ trên giàn giáo cũng có thể cháy nhanh. Trong vụ cháy ở Tai Po, các cảnh quay và báo cáo cho thấy ngọn lửa nhanh chóng lan lên giàn giáo và lưới thép, rồi lan khắp mặt tiền của tòa nhà.

Rủi ro thứ hai khi sử dụng giàn giáo tre liên quan đến tính biến đổi và thời tiết. Tre là vật liệu tự nhiên, nên độ bền thay đổi tùy theo loài, độ tuổi và độ ẩm. Dây buộc có thể bị lỏng và bão là một rủi ro thường gặp.

“Đặc điểm của tre là mỗi thanh đều khác nhau, có độ dẻo dai và đàn hồi,” bậc thầy Choi Wing-kei, một sư phụ về giàn giáo tre của Hong Kong nói, “vì vậy thiết kế phải được điều chỉnh” tùy thuộc vào vật liệu.

Ông thực hiện nhiều dự án giàn giáo ở Hong Kong, đáng chú ý là cho các khuôn hoa, cũng như cho các nhà tang lễ ở các làng có tường bao thuộc Tân Giới và công việc bảo trì tại các công viên giải trí của thành phố.

Mặc dù khó có thể nói nó sẽ còn phổ biến ở Hong Kong trong bao lâu, nhưng sư phụ Choi vẫn lạc quan về tương lai của nó. “Luôn có nhiều khía cạnh và yêu cầu mà giàn giáo thép có thể không đáp ứng được.”

Câu chuyện ở Hong Kong không phải là tre “tốt” hay “xấu” khi làm giàn giáo – mà là tính chất thời đại. Tre có lợi thế rõ ràng cho các công trình quy mô nhỏ, thời gian ngắn, neo đất, nơi đường phố chật hẹp và ngân sách eo hẹp. Tuy nhiên, đối với các tòa nhà dân cư cao tầng, có người ở, đặc biệt là với mặt tiền được bọc lưới, nguy cơ cháy nổ và tính biến động của nó đòi hỏi phải kiểm soát chặt chẽ hơn nhiều.

Giàn giáo tre đã góp phần kiến tạo đường chân trời Hong Kong nhờ tính nhanh chóng, thông minh và giá cả phải chăng. Nhưng thực tế cuộc sống ở các tòa nhà cao tầng hiện nay đòi hỏi một ranh giới chặt chẽ hơn: sử dụng đúng công cụ cho công việc, và khi rủi ro tăng cao, hãy chuyển sang hệ thống không cháy.

Bằng cách đó, thành phố có thể tôn vinh nghề thủ công đáng tự hào này, đồng thời đảm bảo an toàn cho mọi người trong những ngôi nhà xung quanh giàn giáo.