VietBF - USA Một tổng thống lim dim, một thế giới nín thở

Ba giờ họp Nội các và cái bóng tuổi tác phủ lên Trump

Trong căn phòng Nội các sáng trưng ánh đèn ở Nhà Trắng, các bộ trưởng của Tổng thống Donald Trump lần lượt quay vòng, thi nhau ca tụng ông chủ. Cuộc “trình diễn lòng trung thành” đó kéo dài tới 2 giờ 17 phút, theo đếm của CNN. Người cuối cùng lên tiếng là Ngoại trưởng Marco Rubio, người ngồi ngay bên phải Trump. Ông ca ngợi chính sách đối ngoại “mang tính chuyển hóa” của tổng thống, trong khi bản thân Trump khi thì ngả người sâu xuống ghế, khi thì nhắm mắt lại, đôi lúc trông như đã chìm vào cơn lim dim giữa cơn mưa lời khen. Có lúc, khi Rubio pha trò về mùa bóng bầu dục đại học, cả bàn Nội các bật cười ầm lên. Tổng thống vẫn gần như bất động, chỉ hơi nhếch môi, mắt chớp nhẹ. Nhiều lần trong cuộc họp, ông nhắm nghiền hoặc nheo mắt, khiến người quan sát không rõ là ông đang tập trung đọc tờ giấy trước mặt hay đơn giản là quá mệt mỏi. Nhà Trắng lập tức phủ nhận mọi nghi ngờ. Phát ngôn viên Karoline Leavitt tuyên bố Trump “lắng nghe chăm chú và điều khiển toàn bộ cuộc họp Nội các marathon kéo dài ba giờ”, và rằng trong những buổi họp “lịch sử” như vậy, tổng thống cùng đội ngũ “điểm lại danh sách thành tích đồ sộ” để làm nước Mỹ vĩ đại lần nữa. Nhưng những hình ảnh ấy xuất hiện đúng lúc báo New York Times vừa công bố bài phân tích lịch trình và các lần xuất hiện trước công chúng của Trump, khơi lại câu hỏi về tuổi tác và sức bền của ông. Đáp lại, Trump khoe mình vừa có một “cuộc khám sức khỏe hoàn hảo” và quay sang công kích ngoại hình nữ phóng viên viết bài – một lối đáp trả rất quen thuộc, nhưng không xóa được cảm giác rằng phía sau những lời quát tháo, cơ thể ông đang phải gồng mình theo kịp chiếc ghế quyền lực.

Từ bàn họp đến biển Caribe: vụ đánh chìm con tàu ma túy

Trong khi các bộ trưởng xếp hàng tán dương, ở phía bên kia Washington, một cuộc hẹn khác đã được lên lịch: Chủ tịch và Phó chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện, Thượng nghị sĩ Tom Cotton và Mark Warner, chuẩn bị gặp Tư lệnh Bộ chỉ huy Tác chiến Đặc biệt Mỹ, Đô đốc Frank M. “Mitch” Bradley. Chính ông là người mà Nhà Trắng xác nhận đã ra lệnh cho cú đánh thứ hai vào một con tàu nghi chở ma túy trên vùng biển Caribe hồi tháng 9. Chiến dịch mà Lầu Năm Góc phát động được quảng bá là nhằm chặn dòng ma túy và di dân bất hợp pháp từ Venezuela. Tính đến nay, quân đội Mỹ đã đánh chìm 22 con tàu, giết 83 người. Ba người sống sót – hai bị Hải quân Mỹ tạm giữ rồi thả về nước, người thứ ba được cho là đã chết sau khi Hải quân Mexico tìm kiếm bất thành. Trong các báo cáo gửi Quốc hội, chính quyền Trump nói thẳng: Hoa Kỳ nay đã ở trong “tình trạng xung đột vũ trang” với các băng đảng ma túy, bắt đầu từ cú không kích đầu tiên ngày 2/9. Những người bị giết được dán nhãn “chiến binh bất hợp pháp”, từ đó mở đường cho việc tiến hành các vụ tấn công chết người mà không cần tòa án xem xét trước, dựa trên một kết luận mật của Bộ Tư pháp. Nói cách khác, Nhà Trắng cố định nghĩa lại “chiến tranh”: không cần tuyên chiến với một quốc gia, chỉ cần tuyên chiến với một loại tội phạm – và mọi thứ còn lại được xếp vào ngăn “tự vệ hợp pháp”.

Đô đốc Bradley giữa hai làn đạn: Quốc hội muốn sự thật trần trụi

Thượng nghị sĩ Mark Warner nói ông muốn nghe “phiên bản câu chuyện” trực tiếp từ miệng Đô đốc Bradley, và ông tin Bradley sẽ nói thật. Nhưng Warner cũng không giấu sự nghi ngờ: ông cảm giác rằng Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đang tìm cách đẩy trách nhiệm xuống cho vị đô đốc. Warner kêu gọi Nhà Trắng công bố đoạn video không cắt dựng của vụ tấn công, để xem vào thời điểm tên lửa được phóng đi, những người bị nhắm tới đang còn là “mục tiêu chiến đấu trên tàu” hay đã là những thân người bơi giữa mặt nước. Ông mỉa mai phong cách lãnh đạo của Hegseth: luôn nói mình “mạnh mẽ, cứng rắn”, nhưng lại “không thể nói cho rõ được rốt cuộc có cú đánh thứ hai, hay thậm chí là thứ ba, thứ tư vào con tàu đó”. Trong khi đó, ở cuộc họp Nội các, Trump tuyên bố ông “không hề biết” có cú đánh thứ hai, chỉ được báo là con tàu đã bị “loại khỏi cuộc chơi”. Hegseth ngồi cạnh, nói ông xem trực tiếp cú đánh đầu tiên rồi “chuyển sang cuộc họp kế”, không tận mắt thấy người sống sót nhưng hoàn toàn ủng hộ quyết định của Đô đốc Bradley. Nhà Trắng vẫn bảo vệ kịch bản rằng Bradley là người tự mình đưa ra phán đoán “trong khuôn khổ thẩm quyền”, còn những người ở trên cao thì… bận việc khác.

Hegseth, Thune và khẩu hiệu “hòa bình bằng sức mạnh”

Giữa làn sóng hoài nghi, Lãnh tụ Đa số Thượng viện John Thune chọn cách né câu hỏi nhạy cảm nhất: ông không nói có “tin tưởng” Bộ trưởng Hegseth hay không. Thune chỉ nhấn mạnh điều ông xem là cốt lõi: “Đất nước có an toàn hơn so với thời chính quyền Biden không? Tôi cho rằng câu trả lời là chắc chắn có”. Ông ca ngợi chính sách “hòa bình bằng sức mạnh” mà Trump đang triển khai khắp thế giới, khẳng định Hegseth chỉ là một phần trong bức tranh đó và “phục vụ theo ý tổng thống”. Về vụ đánh tàu, Thune nói Ủy ban Quân vụ Thượng viện sẽ “tìm hiểu sự thật” và “rồi sẽ có câu trả lời vào lúc thích hợp”. Còn hiện tại, ông “hoàn toàn tin tưởng” rằng chính sách của Nhà Trắng trong việc bảo vệ an ninh nước Mỹ “đang được tuân thủ”. Khi được hỏi liệu Quốc hội có nên phê chuẩn các hành động quân sự ở Venezuela và Caribe hay không, Thune nói ông cho rằng Trump “đang hành động trong thẩm quyền tổng tư lệnh”. Ở đây, sự im lặng cũng là một câu trả lời: Thượng viện sẵn sàng để Nhà Trắng nới rộng khái niệm “tự vệ” mà không cần thêm một cuộc bỏ phiếu khó xử.

Venezuela: dầu mỏ, ma túy và bóng ma chiến tranh

Trong lúc tranh cãi pháp lý vẫn cuộn lên ở Washington, vùng Caribe ngày càng dày đặc bóng dáng chiến tranh. Hơn một chục chiến hạm và 15.000 quân Mỹ đã có mặt. Trump vừa ra lệnh cảnh báo máy bay, hãng hàng không và các mạng lưới tội phạm tránh xa không phận Venezuela, đồng thời không ngừng tung ra những lời đe dọa rằng các cuộc tấn công trên bộ “sắp bắt đầu”. Ngay trong cuộc họp Nội các, ông nói thẳng: “Chúng ta sẽ bắt đầu tấn công trên đất liền. Chúng ta biết chúng sống ở đâu, biết bọn xấu sống ở đâu, và chúng ta sẽ bắt đầu rất sớm”. Ông còn mở rộng khung đe dọa ra toàn khu vực: “Bất cứ ai làm chuyện đó, bán ma túy vào nước chúng ta, đều là mục tiêu tấn công”. Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro lập tức cảnh báo Mỹ đang sẵn sàng gây chiến, và rằng động cơ thực sự không phải là ma túy hay di dân, mà là dầu. Venezuela đang ngồi trên trữ lượng khoảng 303 tỉ thùng dầu thô – tương đương gần 1/5 trữ lượng thế giới, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ. Vấn đề là, phần lớn số đó là dầu nặng, chua – thứ mà nhiều nhà máy lọc dầu Mỹ rất cần để sản xuất diesel, nhựa đường và nhiên liệu cho các loại máy móc nặng, trong bối cảnh nguồn cung diesel đang eo hẹp vì các lệnh trừng phạt. Washington phủ nhận dầu là lý do chính cho sự hiện diện quân sự, nhấn mạnh chiến dịch chỉ nhằm chặn ma túy và người không giấy tờ. Nhưng bất cứ viễn cảnh thay đổi chế độ nào ở quốc gia có trữ lượng dầu lớn nhất hành tinh cũng không thể tách khỏi câu chuyện nguồn năng lượng sẽ được định đoạt ra sao.

Cuộc điện đàm với Lula và cái bóng Bolsonaro

Giữa lúc căng thẳng ở Caribe leo thang, Trump khoe ông vừa có một cuộc điện đàm “rất tốt đẹp” với Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva. Hai bên, theo lời Trump, nói về thương mại, về trừng phạt, và ông kết luận ngắn gọn: “Tôi thích ông ấy”. Nhưng sự thân thiện đó diễn ra sau khi chính Trump ký sắc lệnh áp thuế 50% lên hàng hóa Brazil hồi tháng 7, do bất mãn việc chính quyền Lula tiếp tục xét xử cựu tổng thống cực hữu Jair Bolsonaro. Washington từng cáo buộc vụ án chống Bolsonaro là một cuộc “săn phù thủy”, và giờ Trump dùng thuế quan để trừng phạt. Bolsonaro đã bị kết án 27 năm tù vì âm mưu đảo chính ở Brazil, nhưng trong con mắt của Trump, ông ta giống một đồng minh ý thức hệ hơn là một tội phạm. Trong cuộc gọi với Lula, Trump không nói rõ có đề cập Bolsonaro hay không. Song sự chồng chéo giữa trừng phạt kinh tế, thiện cảm cá nhân và những cáo buộc “săn phù thủy” cho thấy cách ông xếp lại bàn cờ Nam Mỹ – vừa bằng thuế, vừa bằng điện thoại, vừa bằng tàu chiến ở sát bên kia bờ biển.

Pardon cho Juan Orlando Hernández: những quả bom và dấu hỏi về đạo lý

Trên mặt trận chống ma túy, thông điệp của Trump càng lúc càng mang màu sắc hai mặt. Một bên, ông ra lệnh “bỏ găng tay” với các tàu ma túy, đẩy “bọn khủng bố ma túy xuống đáy biển”, như lời Bộ trưởng Hegseth hùng hồn tuyên bố. Bên kia, ông lại ký một lệnh ân xá toàn diện cho cựu Tổng thống Honduras Juan Orlando Hernández – người từng bị tòa án Mỹ kết án 45 năm tù và phạt 8 triệu USD vì tội buôn ma túy. Hernandez theo các công tố viên đã cấu kết với các băng đảng, cho phép hơn 400 tấn cocaine tuồn qua Honduras vào Mỹ, đổi lại là hàng triệu USD tiền hối lộ để nuôi dưỡng sự nghiệp chính trị. Nhưng Trump lại mô tả vụ án đó chỉ là một “cuộc săn phù thủy khủng khiếp thời Biden”. Ông nói “rất nhiều người Honduras” đã kêu gọi ông ân xá, và ông “cảm thấy rất thoải mái” với quyết định này. “Nếu ở nước bạn có vài tay buôn ma túy, và bạn là tổng thống, người ta không nhất thiết phải tống tổng thống vào tù 45 năm”, Trump nói với báo chí. Lệnh ân xá này ngay lập tức hứng chịu làn sóng chỉ trích lưỡng đảng trong Quốc hội Mỹ, bởi nó xóa sạch bản án ma túy lớn nhất từng dành cho một đồng minh cũ của Washington – trong lúc máy bay và tàu chiến Mỹ đang nhân danh “cuộc chiến chống ma túy” để đánh úp các con tàu ngoài khơi.

Colombia cảnh báo: “Đừng đánh thức con báo jaguar”

Khi Trump mở rộng lời đe dọa “bất cứ nước nào làm ma túy bán sang Mỹ đều là mục tiêu tấn công”, ông không quên nêu đích danh Colombia. Ông nói nghe báo cáo rằng Colombia đang sản xuất cocaine với các “nhà máy chế biến” và nhắn rằng những ai tham gia vào chuỗi đó đều “có thể bị tấn công”. Phản ứng từ Bogotá lập tức bùng nổ. Tổng thống Gustavo Petro viết trên mạng X: “Đừng đe dọa chủ quyền của chúng tôi, vì ông sẽ đánh thức con báo jaguar. Tấn công chủ quyền của chúng tôi là tuyên chiến”. Petro mời Trump sang Colombia để tận mắt thấy nỗ lực mà đất nước ông đã bỏ ra nhằm chặn hàng ngàn tấn cocaine trước khi chúng tới tay người tiêu dùng Mỹ. “Nếu có một quốc gia đã giúp chặn hàng ngàn tấn cocaine để người Bắc Mỹ không tiêu thụ nó, thì đó chính là Colombia”, ông viết. Trong tiếng gầm của “con báo jaguar”, người ta nghe thấy một sự thật khó chịu: chiến tranh chống ma túy chưa bao giờ chỉ là một cuộc truy bắt tội phạm, nó luôn là một cuộc giằng co về chủ quyền, về quyền được quyết định số phận của chính mình.

Một tổng thống lim dim, một thế giới nín thở

Khi những hình ảnh về cuộc họp Nội các ba giờ đồng hồ được phát lại, người ta thấy một Trump lúc thì gật gù, lúc nhắm mắt, vây quanh là dàn bộ trưởng hết lời tung hô. Ngay trong căn phòng ấy, ông cũng tuyên bố sẽ sớm cho tên lửa bay sâu vào lãnh thổ Venezuela, rằng “chúng ta biết bọn xấu sống ở đâu” và “bất cứ ai” đưa ma túy vào Mỹ đều là mục tiêu. Ngoài kia, Đô đốc Bradley chuẩn bị bước vào phòng họp với những thượng nghị sĩ muốn biết chính xác chuyện gì đã xảy ra trong đêm 2/9. Ở Nam Mỹ, Maduro nói Mỹ muốn dầu, Petro cảnh báo đừng đánh thức con báo. Ở Honduras và Brazil, những cái tên như Hernández và Bolsonaro trở thành phép thử cho cái cách Trump định nghĩa lại “công lý” và “săn phù thủy”. Giữa tất cả những điều đó, khẩu hiệu “hòa bình bằng sức mạnh” vang lên như một bản nhạc nền cũ kỹ nhưng vẫn đầy tác dụng chính trị. Câu hỏi còn lại, dành cho cả nước Mỹ lẫn phần còn lại của thế giới, là: khi một tổng thống có vẻ mệt mỏi phải gắng sức giữ mắt mình mở trong một cuộc họp Nội các, nhưng vẫn sẵn sàng mở thêm những mặt trận mới ngoài biển khơi và trên đất liền, thì thế giới này liệu đang tiến gần tới hòa bình – hay chỉ đang nín thở chờ tiếng nổ của quả tên lửa kế tiếp.