VietBF - VN Cuối năm phố tắt đèn: Cơn sóng trả mặt bằng và tiếng thở dài của tiểu thương

Phố đèn tắt, biển “cho thuê nhà” sáng rực
Cuối năm, lẽ ra phố phải rực rỡ đèn hoa, người mua kẻ bán chen nhau. Thế nhưng ở nhiều thành phố lớn, thứ sáng nhất bây giờ lại là những tấm băng rôn đỏ chói: “CHO THUÊ NHÀ”, “SANG MẶT BẰNG”, “NGỪNG KINH DOANH, THANH LÝ GẤP”. Những cửa cuốn đóng sập, những quầy hàng trống trơn, những khu phố từng sầm uất giờ bỗng lặng như tờ. Một người đi đường thốt lên: “Một đầu tàu kinh tế của cả nước mà ảm đạm thế này thì còn nỗi đau nào hơn.”

Tiền nhà nuốt chửng cả tháng buôn bán
“Bán cả tháng lời không đủ trả tiền mặt bằng”, một tiểu thương nói như muốn khóc. Khi doanh thu ngày một teo tóp, chi phí lại cứ tăng đều: tiền thuê nhà, tiền điện nước, tiền nhân công, tiền gửi xe… thì mỗi hóa đơn giống như một nhát cắt. Chưa kịp cầm được đồng lãi nào trong tay, người bán đã phải chia bớt cho thuế, phí, kiểm tra, xử phạt. Nhiều hộ kinh doanh thừa nhận: làm chủ một sạp hàng bây giờ vất vả hơn rất nhiều so với đi làm thuê, bởi ngoài áp lực tiền bạc còn là nỗi lo sai sót sổ sách, khai thuế, hóa đơn điện tử. Với những người trung niên, ít học, chỉ quen bán buôn nhỏ lẻ, trở thành “kế toán bất đắc dĩ” là gánh nặng quá sức.

Thuế, hóa đơn và cảm giác “ngộp thở”
Trong các cuộc trò chuyện trên mạng, đi đâu cũng nghe hai chữ “thuế” và “mặt bằng”. Nhiều người cho rằng chính sách thuế mới đang trở thành giọt nước tràn ly. Hộ kinh doanh doanh thu nhỏ vẫn phải kê khai, phải mua phần mềm, chữ ký số, máy in hóa đơn… Mỗi thứ một ít nhưng cộng lại thành một khoản không nhỏ. Quan trọng hơn, họ sợ sai: chậm nộp, kê khai thiếu là bị phạt theo ngày, tiền phạt nhiều khi còn hơn tiền lời. Không ít người nói thẳng: “Chúng tôi chấp nhận nộp thêm theo kiểu thuế khoán cho xong, chứ không đủ sức vừa làm ăn, vừa học kế toán, vừa run rẩy lo bị phạt.” Khi người kinh doanh nhỏ cảm giác “không chịu nổi nữa”, họ chọn cách đơn giản nhất: trả mặt bằng, khóa cửa nghỉ bán. Đằng sau tấm cửa cuốn là cả một gia đình, một tương lai bấp bênh, là những đứa trẻ có thể phải nghỉ học vì cha mẹ mất nguồn thu.

“Thanh lọc thị trường” hay bức tử người yếu thế?
Có người bên ngoài nhìn vào nói: “Đó là thanh lọc, ai yếu thì phải rời cuộc chơi.” Nhưng thanh lọc kiểu gì mà người mong mỏi nhất lại không phải là khách hàng, mà là… chủ nhà chờ người mới thuê? Khi chi phí cố định bị đẩy lên quá cao, người trụ lại thường là các chuỗi lớn, có đội ngũ kế toán, có khả năng chịu đựng kiểm tra – phạt vạ, có vốn dày để vượt qua giai đoạn suy giảm sức mua. Còn những hộ kinh doanh cá thể – lực lượng từng gánh phần lớn chuyện mưu sinh cho bản thân và đóng góp không nhỏ cho xã hội – đang dần bị đẩy khỏi mặt bằng phố xá. Họ không xin trợ cấp, không đòi hỏi đặc quyền, chỉ mong được “giữ thuế khoán”, được đơn giản thủ tục để còn tập trung bán hàng. Bởi như một người viết: “Chúng tôi tự thân vận động làm việc đã là giúp an sinh cho xã hội rồi.”

Bức tranh kinh tế nhìn từ một tấm cửa cuốn
Mỗi cửa hàng đóng cửa không chỉ là một hợp đồng thuê nhà kết thúc, mà là một chỗ làm mất đi, một chuỗi cung ứng nhỏ bị đứt, một phần sức mua trong khu phố bị xói mòn. Hộ kinh doanh không bán được, người làm thuê mất việc, con cái họ bị kéo tụt lại khỏi cơ hội học hành, tiếp cận công nghệ. “Ai dân buôn bán mới hiểu nền kinh tế nó xuống cỡ nào,” một bình luận chua chát. Khi cả thành phố đầy biển “cho thuê nhà”, đó là tín hiệu cảnh báo cho sức khỏe của nền kinh tế chứ không phải chỉ là chuyện riêng của vài ba ông chủ ki-ốt.

Muốn ‘vươn mình’, trước hết hãy để dân còn thở
Người ta vẫn nói về “kỷ nguyên vươn mình”, về những khẩu hiệu rất đẹp. Nhưng trên mặt đất, những người đang gồng mình trả từng đồng tiền nhà lại chỉ cảm thấy một “kỷ nguyên nghẹt thở”. Họ không sợ ế hàng bằng nỗi sợ “không biết còn trụ được đến bao giờ”. Nếu chính sách muốn đi vào lòng dân, nó phải bắt đầu từ những điều tưởng như nhỏ bé: một mức thuế hợp lý, thủ tục đơn giản, cách quản lý không biến mỗi hộ kinh doanh thành một bị cáo luôn nơm nớp lo sai. Cuối năm, đi qua những con phố cửa đóng then cài, không ai muốn nghe thêm những lời hô hào. Điều họ cần, chỉ là một cơ hội được tiếp tục mở cửa, bật đèn, bán từng món hàng nhỏ mà không bị dồn đến đường cùng bởi chi phí và nỗi sợ mang tên… thuế.