Có gì trong đề xuất bảo đảm an ninh cho Ukraine của Mỹ?
 

Mỹ đã đưa ra đề xuất cung cấp cho Ukraine các bảo đảm an ninh theo mô hình NATO, khi các cuộc đàm phán giữa Mỹ, châu Âu và Ukraine ghi nhận tiến triển nhất định trong nỗ lực chấm dứt chiến sự với Nga. Dù vậy, các bên cho biết vẫn bế tắc trước vấn đề nhượng bộ lãnh thổ.

Theo các quan chức Mỹ, đề xuất này được các đặc phái viên của Tổng thống Donald Trump đưa ra trong các cuộc làm việc với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Berlin. Washington đồng thời cảnh báo cơ hội đạt được thỏa thuận sẽ không tồn tại vô thời hạn.

Các cuộc đàm phán tại thủ đô nuớc Đức đã tạo ra sự lạc quan thận trọng trong giới lãnh đạo châu Âu, vốn đang tìm kiếm lối thoát cho cuộc xung đột nghiêm trọng nhất tại lục địa này kể từ Thế chiến II. Tuy nhiên, Nga đến nay vẫn chưa chấp thuận bất kỳ nội dung nào được thảo luận và cũng chưa đưa ra tín hiệu sẵn sàng nhượng bộ.

Phát biểu tại Nhà Trắng, Tổng thống Trump cho biết ông đang nỗ lực thúc đẩy một thỏa thuận chấm dứt giao tranh. Ông nói đã có nhiều cuộc trao đổi với Tổng thống Nga Vladimir Putin và tin rằng các bên hiện “đang tiến gần hơn bao giờ hết” tới một kết quả cuối cùng.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz, người chủ trì các cuộc họp tại Berlin, viết trên mạng xã hội X: “Lần đầu tiên kể từ khi chiến sự bùng nổ, khả năng đạt được một lệnh ngừng bắn là điều có thể hình dung được".

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cũng cho biết ông có cảm giác các bên lần đầu tiên hành động như những đồng minh thực sự.

Trong khi đó, Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson nhận định các bảo đảm an ninh đã trở nên “rõ ràng và đáng tin cậy hơn”. Ông gọi đây là bước tiến quan trọng hướng tới hòa bình bền vững, song nhấn mạnh vẫn còn nhiều câu hỏi khó, đặc biệt liên quan tới lãnh thổ và thiện chí thực sự của Nga.

Nút thắt lãnh thổ

Một nguồn tin của Reuters cho biết Mỹ đang gây sức ép để Ukraine rút lực lượng khỏi khu vực Donetsk ở miền đông. Đây sẽ là một nhượng bộ rất lớn, có nguy cơ gây phản ứng dữ dội trong nội bộ Ukraine.

Gọi vấn đề nhượng bộ lãnh thổ là “đau đớn”, Tổng thống Zelensky thừa nhận Kiev và Washington vẫn còn khác biệt.

“ Thẳng thắn mà nói, chúng tôi vẫn có những lập trường khác nhau”, ông nói. Tuy nhiên, ông bày tỏ tin tưởng các nhà trung gian Mỹ sẽ giúp hai bên tìm ra giải pháp dung hòa.

Ông Zelenskiy nhấn mạnh Mỹ không đưa ra yêu cầu trực tiếp nào đối với Ukraine. Theo ông, các vấn đề lãnh thổ được đề cập phản ánh yêu sách của Nga, chứ không phải lập trường chính thức của Washington.

Các quan chức Mỹ cho biết hai bên đã đạt đồng thuận về khoảng 90% các nội dung. Dù bất đồng về lãnh thổ vẫn còn, phía Mỹ khẳng định đã đưa ra nhiều phương án nhằm thu hẹp khoảng cách.

Ukraine nhiều lần nhấn mạnh sẽ không nhượng lãnh thổ cho Nga. Moskva hiện kiểm soát gần 20% lãnh thổ Ukraine ở phía đông và phía nam kể từ khi giao tranh bùng nổ hồi tháng 2/2022.

Một nguồn tin châu Âu cho biết Nga đến nay vẫn chưa thay đổi lập trường. “Không khí đàm phán khá tích cực, nhưng khoảng cách về các vấn đề cốt lõi vẫn rất lớn”, nguồn tin nói với Reuters .

Bảo đảm kiểu NATO

Tại Berlin, Tổng thống Zelensky đã làm việc với đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff, Jared Kushner – con rể Tổng thống Trump, cùng các lãnh đạo châu Âu.

Kiev hiện đang chịu sức ép lớn từ Tổng thống Trump trong việc đưa ra nhượng bộ với Nga nhằm đạt được thỏa thuận.

Một quan chức Mỹ cho biết thỏa thuận đang được thảo luận sẽ trao cho Ukraine các bảo đảm an ninh tương tự Điều 5 của Hiệp ước NATO, theo đó liên minh có nghĩa vụ bảo vệ bất kỳ thành viên nào bị tấn công.

Một quan chức khác nói Nga sẵn sàng chấp nhận việc Ukraine gia nhập Liên minh châu Âu, trong khi Tổng thống Trump muốn ngăn Nga tiếp tục mở rộng ảnh hưởng về phía tây châu Âu.

Theo các quan chức Mỹ, các bảo đảm an ninh, bao gồm cơ chế giám sát và tránh xung đột, là trọng tâm chính của vòng đàm phán hiện nay. Một cơ chế “giống Điều 5” được cho là phương án mà ông Trump tin rằng Moskva có thể chấp nhận.

Các nhóm công tác dự kiến sẽ họp tại Mỹ vào cuối tuần này, có thể tại Miami.

“Nếu cần, chúng tôi sẵn sàng tới Nga”, một quan chức Mỹ cho biết.

Trong tuyên bố chung, lãnh đạo Đức, Pháp, Anh và một số nước châu Âu khác cho biết đã có “sự hội tụ mạnh mẽ” với Mỹ. Các mục tiêu chung gồm tiếp tục hỗ trợ lực lượng vũ trang Ukraine, triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình do châu Âu dẫn dắt, bảo đảm sử dụng vũ lực nếu Ukraine bị tấn công trở lại, và ủng hộ Ukraine gia nhập EU.

Ukraine cho biết hôm 14/12 rằng nước này sẵn sàng từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO để đổi lấy các bảo đảm an ninh từ phương Tây. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ các cuộc đàm phán tại Berlin có thể thuyết phục Nga đồng ý ngừng bắn đến mức nào.

Tại Moskva, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nhấn mạnh yêu cầu Ukraine không gia nhập NATO là vấn đề mang tính nền tảng trong các cuộc đàm phán hòa bình. Ông cho biết Nga đang chờ Mỹ cập nhật kết quả sau các cuộc làm việc tại Berlin.