VietBF - USA Việt kiều dỏm làm màu và Việt kiều “chân chính”: khác nhau ở cái nhìn, không ở hộ chiếu

Ngày xưa, nhắc “Việt kiều Mỹ”, người ta nghĩ ngay đến một thứ hào quang lấp lánh. Một vali vừa mở ra là “mùi Mỹ” bay vèo vèo: dầu gió xanh, socola Mỹ, quần áo cũ… Tới đâu cũng được nhìn bằng ánh mắt vừa tò mò vừa nể. Nói gì cũng dễ được tin. Có khi “nổ banh nhà lồng” mà chẳng ai buồn fact-check. Thập niên 90, Việt kiều là một thứ “hàng hiếm”, nên tự nhiên có… giá.

Nhưng bây giờ, cái “giá” ấy tụt xuống trầm trọng—hoặc nói đúng hơn: cái hào quang ấy đã hết đất sống.

Không phải Việt kiều “mất giá”, mà là Việt Nam đã đủ thứ
Ngày nay, “mùi Mỹ” trong vali không còn là thứ khiến người trong nước đứng đợi. Dầu gió xanh, socola, đồ Mỹ, hàng ngoại… Việt Nam có hết. Thậm chí có nhiều thứ còn đa dạng và dễ mua hơn hồi xưa. Cái thời “đồ Mỹ là quý” đã qua. Khi mọi thứ đã sẵn, “quà Việt kiều” không còn là câu chuyện kỳ diệu nữa.

Ngày xưa Việt kiều dễ nhận ra bởi cách ăn mặc, cách nói. Còn hôm nay, người ta chẳng mấy quan tâm ai Việt kiều, ai dân trong nước. Việt kiều hồi hương, sinh sống và làm việc ở Việt Nam ngày càng đông. Sự khác biệt mờ dần. Hộ chiếu có thể khác, nhưng phong cách sống, cách tiêu tiền, cách dùng công nghệ… nhiều khi giống nhau đến mức không còn ranh.

Việt kiều lâu năm, Việt kiều mới qua: khác nhau ở “mức hòa nhập”
Có cách phân loại khá thú vị: Việt kiều lâu năm là những người có thâm niên ở Mỹ trên 30 năm và về Việt Nam ít hơn ba lần trong khoảng thời gian đó. Còn Việt kiều qua Mỹ dưới 10 năm thì nhiều người vẫn là “người Việt mới qua” đúng nghĩa—vì còn đang học cách hòa nhập, còn đang chạy với nhịp đời mới, còn đang “xây lại” bản thân từ đầu.

Thế nên khi về Việt Nam, hai nhóm thường mang hai “mindset” khác nhau: người lâu năm đôi khi bỡ ngỡ vì lâu quá không chứng kiến thay đổi; người mới qua thì lại mang tâm lý so sánh, phòng thủ, hoặc ngược lại—cố chứng minh mình đã “Mỹ hóa”.

Không phải ai cũng là “Việt kiều Cali” đi nói xấu quê hương
Một hiểu lầm phổ biến là cứ Việt kiều Mỹ thì mặc định “Cali”, rồi gán thêm mớ nhãn: không thích đất nước, nói xấu Việt Nam. Thực ra, Việt kiều về nước có hai dạng rất rõ: một là thăm thân, hai là du lịch – công tác. Thăm thân thì tình cảm là chính, dễ nhạy cảm, dễ chạm tự ái. Công tác – du lịch thì thực dụng hơn: trải nghiệm, quan sát, gặp gỡ, kết nối, tiêu tiền, rồi đi.

Và cũng đừng quên: người Việt ở nước ngoài cũng có người này người kia. Không thể lấy vài tiếng ồn ào trên mạng để đại diện cho cả cộng đồng.

Về Việt Nam dùng dịch vụ sang: hưởng thụ hay khoe mẽ?
Nhiều người hay nhìn cảnh Việt kiều về nước ăn nhà hàng xịn, ở khách sạn sang, đi xe đẹp… rồi kết luận: “ra vẻ”, “khoe”. Nhưng có một sự thật đơn giản: đó có thể là phần thưởng cho những ngày tháng lao động mệt mỏi ở xứ người. Có khi thời còn ở Việt Nam, họ chưa từng dám mơ tới những dịch vụ đó. Bây giờ có điều kiện, họ tận hưởng. Hưởng thụ không phải tội.

Và những ai từng làm việc, tiếp xúc, hợp tác với người trong nước sẽ hiểu: Việt Nam bây giờ có rất nhiều người khá giả. Thậm chí có nhóm còn giàu hơn nhiều Việt kiều. Cho nên cái trò “chứng tỏ” đôi khi… vô nghĩa. Thời thế đã khác.

“Việt kiều dỏm” và “Việt kiều chân chính”
Có một nhận xét nghe hơi gắt nhưng lại đúng tâm lý: chỉ có “việt kiều dỏm” mới thích làm màu—nói tiếng Việt lơ lớ cho ra vẻ, giả vờ cái gì cũng không biết, cái gì cũng chê dơ, cái gì cũng sợ sệt phòng thủ. Còn “Việt kiều chân chính” thì thường bình dân hơn người ta tưởng: về là hòa nhập, ăn uống xả láng, vui vẻ, không cần diễn.

Dưới phần bình luận, người thì trêu “tay bị thương mà nhậu miết”, người thì bảo “đi ngang chụp ké thôi”, người thì nói thẳng: sống lâu ở Mỹ hơn 30 năm thì nên gọi đúng là “người Mỹ gốc Việt” chứ không thích chữ “Việt kiều” nữa. Cũng có người chán việc phân loại: Việt kiều hay Việt Nam thì cũng là con người, hai mắt một mũi một miệng, so sánh làm gì cho mệt.

Nhưng “mất giá” không đồng nghĩa “hết vấn đề”
Có ý kiến nhắc một danh sách những điều ngại khi về Việt Nam: đi bộ không an toàn, nguy cơ tai nạn giao thông, chặt chém, hàng dỏm, chuyện vệ sinh, lụt, ô nhiễm, các khu du lịch nhái… Những điều đó tồn tại như một mảng tối song song với mảng sáng. Việt Nam đã đổi khác rất nhiều, nhưng không có nghĩa mọi thứ đều trơn tru. Ai về nước cũng mang theo hai hành lý: một là vali, hai là kỳ vọng.

Nếu nói “Việt kiều Mỹ mất giá”, có lẽ nên hiểu là: hết thời người ta ngước nhìn chỉ vì bạn từ Mỹ về. Cái “giá” ngày xưa phần lớn đến từ khoảng cách thông tin và thiếu thốn vật chất. Bây giờ, khoảng cách ấy hẹp lại, hàng hóa đầy lên, kiến thức mở ra, ai cũng có thể fact-check trong vài giây. Vậy nên thứ còn lại không phải “mùi Mỹ”, mà là thái độ.

Bạn về Việt Nam để thăm người thân hay để làm ăn, để du lịch hay để tìm lại tuổi trẻ… thì cứ về. Nhưng đừng mang theo thói quen “diễn”. Vì thời đại này, không ai cần xem bạn diễn nữa. Người ta chỉ muốn bạn là bạn: một người bình thường, biết tôn trọng, biết hòa nhập, và biết rằng quê nhà đã thay đổi—cũng như chính bạn đã thay đổi.
FROM VIETNAM