Quyền công dân phái sinh: Một kẽ hở nữa trong luật nhập cư mà Trump cần xem xét.
 

Quan niệm sai lầm phổ biến rằng ICE đang trục xuất công dân Mỹ được củng cố bởi một số ít trường hợp đặc biệt liên quan đến quyền công dân phái sinh.

Quyền công dân phái sinh có nghĩa là một đứa trẻ tự động trở thành công dân Hoa Kỳ khi cha mẹ là người nước ngoài nhập tịch, với điều kiện đứa trẻ đáp ứng các điều kiện pháp lý cụ thể, thường là dưới 18 tuổi, có tư cách thường trú hợp pháp, cư trú tại Hoa Kỳ dưới sự giám hộ về mặt pháp lý và thực tế của cha mẹ là công dân Hoa Kỳ, và cha mẹ đã trở thành công dân Hoa Kỳ trước khi đứa trẻ tròn 18 tuổi.

Quyền công dân phái sinh khác với quyền công dân có được khi sinh ra, áp dụng khi một đứa trẻ sinh ra ở nước ngoài có cha mẹ là công dân Hoa Kỳ và trở thành công dân ngay khi sinh. Những người có quyền công dân phái sinh sau này có thể nộp đơn xin Giấy chứng nhận quyền công dân , Mẫu N-600, để chứng minh tình trạng đó.

Trong hầu hết các trường hợp nổi tiếng mà người ta yêu cầu được công nhận quốc tịch dựa trên mối quan hệ huyết thống, các cá nhân này đều có tiền án tiền sự dẫn đến thủ tục trục xuất . Yêu cầu công nhận quốc tịch thường chỉ được đưa ra hoặc xem xét lại sau khi các thủ tục đó bắt đầu. Trong những trường hợp này, các cá nhân bị bắt vì các tội không liên quan đến nhập cư và, trong một số trường hợp, đã bị giam giữ vì các tội khác. Một yếu tố phổ biến khác là việc không xuất trình được giấy tờ chứng minh quốc tịch Hoa Kỳ tại thời điểm bị bắt hoặc giam giữ.

Quyền công dân phái sinh, giống như di cư dây chuyền, là một lĩnh vực mà Tổng thống Trump nên xem xét và cân nhắc việc ngăn chặn. Nó làm phức tạp việc thực thi luật nhập cư và tiếp thêm động lực cho các luận điệu chống thực thi luật, dựa trên những trường hợp hiếm hoi, ngoại lệ hơn là thực tế về cách luật nhập cư hoạt động.

Chanthila Souvannarath sinh năm 1981 tại một trại tị nạn ở Thái Lan và đến Hoa Kỳ khi còn nhỏ với giấy phép cư trú hợp pháp. Ông tuyên bố mình có quốc tịch dựa trên việc cha ông nhập tịch khi ông 13 tuổi và sống với cha sau khi cha mẹ ly hôn. Vụ việc của ông phát sinh sau một tiền án hình sự nghiêm trọng, bao gồm các bản án năm 2004 về tội tàng trữ vũ khí trái phép và hành hung gia đình cấp độ hai, cùng với một tội hành hung nhẹ trước đó. Ông đã mất thẻ xanh và nhận được lệnh trục xuất vào năm 2006. Vào tháng 10 năm 2025, ông bị trục xuất về Lào bất chấp việc một thẩm phán liên bang đã ban hành lệnh cấm tạm thời vì cho rằng ông có "cơ sở vững chắc" để được công dân Hoa Kỳ. Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) khẳng định lệnh này được ban hành sau khi việc trục xuất đã được thực hiện.

Mario René López sinh ra ở El Salvador và nhập cảnh vào Hoa Kỳ năm 12 tuổi với tư cách là thường trú nhân hợp pháp. Ông tuyên bố mình có quốc tịch theo diện thừa hưởng từ mẹ, người đã nhập tịch năm 1998 khi ông vẫn còn nhỏ tuổi. Vấn đề mấu chốt là liệu ông có sinh ra ngoài hôn nhân mà không được hợp thức hóa hay không, điều này sẽ cho phép ông có quốc tịch chỉ dựa trên mẹ mình. Chính phủ lập luận rằng cải cách hiến pháp năm 1983 của El Salvador đã xóa bỏ sự phân biệt giữa con hợp pháp và con ngoài hôn nhân, do đó hợp thức hóa ông và yêu cầu bằng chứng chứng minh cha ông cũng đã nhập tịch. López không có quan hệ huyết thống với cha mình, người chưa bao giờ trở thành công dân Hoa Kỳ. Ông đã bị giam giữ hơn hai năm sau một bản án hình sự trước đó, và vụ án của ông đang chờ xét xử tại Tòa phúc thẩm khu vực 4. Phán quyết năm 2009 trong vụ Flores-Torres kiện Holder ủng hộ tuyên bố của ông.

Vụ án Brian Bukle là một vấn đề liên quan đến quyền công dân phái sinh và là một trong số ít trường hợp được viện dẫn làm bằng chứng cho thấy ICE buộc phải bồi thường thiệt hại, mặc dù những miêu tả trước công chúng khác xa so với sự thật. Các bài viết vận động thường bắt đầu bằng việc Bukle bị chuyển giao cho ICE mà bỏ qua việc anh ta vào hệ thống nhà tù như thế nào. Bukle bị kết tội hành hung và tàng trữ vũ khí trái phép và đã thụ án tù tiểu bang từ tháng 7 năm 2018 đến tháng 6 năm 2020. Sau khi hoàn thành bản án, anh ta được chuyển từ hệ thống nhà tù California sang trại giam của ICE vào tháng 6 năm 2020 và bị giam giữ tại cơ sở Mesa Verde ở Bakersfield trong 36 ngày.

Bukle nhiều lần khẳng định với các quan chức rằng ông là công dân Hoa Kỳ, nhưng cả các quan chức nhà tù California lẫn ICE đều không xác minh tình trạng công dân của ông vào thời điểm đó. Lời khẳng định bằng miệng không phải là bằng chứng về quốc tịch, và những cáo buộc cho rằng các quan chức đã không xác minh tình trạng của ông là sai lệch. Bukle không có giấy tờ nào chứng minh quốc tịch, và tuyên bố của ông đã bị phản đối về mặt pháp lý. Ông sinh ra ở Quần đảo Virgin thuộc Anh năm 1959 và nhập cảnh vào Hoa Kỳ năm 1961 với tư cách là thường trú nhân hợp pháp. Năm 1968, khi Bukle chín tuổi, cha mẹ ông nhập tịch trở thành công dân Hoa Kỳ. Theo luật có hiệu lực vào thời điểm đó, trẻ vị thành niên là thường trú nhân hợp pháp sẽ tự động có quốc tịch khi cha mẹ chúng nhập tịch.

Bằng chứng ủng hộ kết luận đó bao gồm việc anh trai sinh đôi của Bukle đã nhận được giấy chứng nhận quốc tịch vào những năm 1980 và em gái của ông nhận được một giấy chứng nhận vào năm 2006, cả hai đều viện dẫn việc cha mẹ họ nhập tịch năm 1968. Một viên chức INS cũng kết luận vào những năm 1990 rằng Bukle là công dân Hoa Kỳ trong một cuộc điều tra. Tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy bản thân Bukle đã từng nộp đơn hoặc nhận được giấy chứng nhận quốc tịch. Quốc tịch phái sinh là tự động, nhưng bằng chứng thì không. Không có giấy tờ, không có hồ sơ nào trong cơ sở dữ liệu nhập cư xác nhận quốc tịch. Khi ICE xem xét hồ sơ của Bukle, nó phản ánh một cá nhân sinh ra ở nước ngoài với tiền án hình sự và không có giấy tờ chứng minh quốc tịch nào được ghi nhận.

Quyền công dân phái sinh của Bukle cuối cùng đã được xác lập khi các luật sư nhập cư thu thập và trình bày hồ sơ nhập tịch của cha mẹ anh ta và chứng minh đáp ứng các yêu cầu về thời gian theo luật định. Quá trình đó mất 36 ngày. Bukle đã đệ đơn kiện dân sự liên bang vào ngày 22 tháng 11 năm 2021 tại Tòa án Quận Hoa Kỳ cho Khu vực Trung tâm California, cáo buộc bắt giữ và giam giữ trái phép. Năm 2022, anh ta đạt được thỏa thuận dàn xếp trị giá 150.000 đô la với chính phủ liên bang. Các nguyên đơn mô tả thỏa thuận này là sự bồi thường cho việc bắt giữ và giam giữ bất hợp pháp của ICE, nhưng thỏa thuận dàn xếp không phải là phán quyết của tòa án sau phiên tòa và thường không bao gồm việc thừa nhận trách nhiệm pháp lý.

Một trường hợp khác thậm chí còn phức tạp hơn. Davino Watson sinh ra ở Jamaica và đến Hoa Kỳ năm 14 tuổi vào năm 1998. Cha anh nhập tịch năm 2002, điều này tự động biến Watson thành công dân Hoa Kỳ theo Đạo luật Quốc tịch Trẻ em năm 2000. Watson 23 tuổi khi bị ICE bắt giữ năm 2008.

Năm 2007, Watson nhận tội bán cocaine. Khi mãn hạn tù vào tháng 5 năm 2008, ICE đã bắt giữ anh ta. Watson nói với ICE rằng anh ta là công dân Hoa Kỳ và cung cấp tên và số điện thoại của cha và mẹ kế, những thông tin này xuất hiện trong báo cáo trước khi tuyên án. ICE đã không liên lạc với họ. Việc liên lạc với cha mẹ không được coi là bằng chứng pháp lý về quốc tịch. Thay vào đó, các nhân viên đã tìm kiếm trong cơ sở dữ liệu của họ tên “Hopeton Ulando Watson” nhưng lại tìm thấy hồ sơ của “Hopeton Livingston Watson”, một người khác không phải là công dân Hoa Kỳ, sống ở Connecticut chứ không phải New York, không có con trai tên Davino, và nhập cảnh vào Hoa Kỳ vào thời điểm khác. ICE đã không nhận thấy những điểm không nhất quán này và kết luận rằng Watson phải bị trục xuất.

Watson bị giam giữ trong 1.273 ngày, tương đương khoảng ba năm rưỡi. Ông đã kháng cáo trong 811 ngày trước khi thuê luật sư. Ông được thả vào tháng 11 năm 2011 và nhận được giấy chứng nhận quốc tịch vào ngày 26 tháng 11 năm 2013. Tại tòa án cấp quận, Thẩm phán Weinstein đã phán quyết ICE phải chịu trách nhiệm về tội giam giữ trái phép trong 27 ngày đầu tiên và bồi thường 82.500 đô la. Khi kháng cáo, Tòa án phúc thẩm khu vực số 2 đã đảo ngược phán quyết với lý do hết thời hiệu, cho rằng thời hạn hai năm đã hết hạn.