Buổi sáng sớm của một ngày mùa đông Tokyo năm ấy, cầm tờ Yomiuri trong tay, cũng như những tin tốc báo trên khắp các đài truyền hình, lòng tôi quặn thắt khi đọc, khi thấy những dòng tít lớn: "Trung Quốc đưa quân “xâm công” Việt Nam". Ngày 17 tháng 2 năm 1979, biên giới phía Bắc Việt Nam chìm trong lửa đạn. Ngoài trời âm u, lạnh buốt mà lòng như có bão, hơn nữa tháng 2 là tháng lạnh nhất, bão tuyết nhiều nhất của mùa Đông Nhật Bản. Hôm nay lắng lòng, xin ghi lại tâm tình của tôi vào những ngày tháng ấy. Những câu chuyện không bao giờ quên được!
Đến Nhật du học cuối năm 1971, mang theo bao ước mơ và hy vọng về một tương lai rạng rỡ, tôi đi và tôi sẽ về để xây dựng lại một quê hương đã khá nhọc nhằn về cuộc chiến. Nhưng rồi như bạn ta đã biết, cuối cùng Sài Gòn đã hoàn toàn thất thủ vào ngày 30/4/75. Quê hương tôi đổi chủ, thành phố Saigon đổi tên xác người, bạn bè ly tán, người bị đưa vào trại cải tạo, kẻ vượt biên, vươt biển bất chấp những tên hải tặc hung dữ, nhũng hiểm nguy vì cơn sóng dữ trên biển cả mênh mông. Những lá thư liên lạc với gia đình ngày một thưa dần rồi mất hẳn. Lá thư cuối cùng tôi nhận được từ bố tôi dặn dò: “con phải cố gắng học, học cao hơn nữa vì người ở ngoài Bắc họ vào đây học giỏi lắm.” Tôi hiểu hoàn toàn về những lời dặn dò đó. Sau này khi tái hợp, bố tôi có nói: “Chỉ sợ con về”.
Qua những hình ảnh, chuyện kể, qua những dặn dò, tôi đã sớm mang trong lòng nỗi oán hận với bọn cầm quyền Hà Nội—chúng nó đã cướp đi miền Nam, cướp đi tương lai của biết bao người, đẩy cả dân tộc vào vòng khổ ải. Nhưng hôm ấy, khi quân xâm lăng Trung Quốc tràn qua biên giới, tôi lại thấy một cơn phẫn nộ khác bùng lên. Dù không chấp nhận chế độ Hà Nội, nhưng tôi vẫn là người Việt Nam. Không một người Việt Nam nào có thể làm ngơ cảnh đất nước mình bị quân xâm lăng giày xéo.
Nhóm anh em chúng tôi gồm 7 tên cùng trong tổ chức, liên lạc hỏi thăm và tất cả đều đồng ý Anh em Người Việt Tự Do phải có một bản lên tiếng về cuộc xâm lăng trắng trợn này. Ngô Chí Dũng là người được giao nhiệm vụ thảo bản lên tiếng. 3 ngày sau NCD liên lạc, tôi nhớ rất rõ là có tôi, Huỳnh Lương Thiện và vài anh em nữa xem qua bản lên tiếng. Đọc xong, tên nào tên nấy đều chung một nhận định: “Phải viết cho người đọc sởn da gà, phải viết để đánh động lòng người, nên tìm người viết lại”. Tụi tôi phải “ké” một nhà báo đang định cư ở Hoa Kỳ để viết lại. Tiếc là tôi không còn giữ được bản lên tiếng đó vì đã 45 năm. Nghĩ như thế là vì, so với các bài kêu gọi của đám trong nước, thì bài viết còn yếu quá, anh em chỉ quyết chí đấu tranh chứ không phải là “thợ viết” như chúng nó. Phải công nhận tụi này viết mấy lời kêu gọi thật “siêu”, réo rắt, đọc nổi da gà. Sau này gặp lại Lê Thiệp, tôi có kể cho anh nghe “tâm trạng”, anh bảo: “Tôi mà ở Nhật thêm vài tháng nữa, tôi sẽ viết cho mấy ông mấy bản tuyên ngôn, lên tiếng gì cũng được”. Mà Lê Thiệp viết thì khỏi nói! Bạn ta dư biết. Cũng mấy ngày sau, Âu Minh Dũng và Ngô Chí Dũng cầm đầu một nhóm anh em đến trước tòa đại sứ Trung Quốc để phản đối, nhưng cảnh sát chỉ cho đứng cách một đoạn khá xa và Âu Minh Dũng đã đến trước cửa sứ quán Trung Quốc để “trao” kháng thư. Mới đó mà đã 45 năm. Tôi còn nhớ như “in”.
Trở lại chuyện Cuộc Xâm Lược mà nhà cầm quyền Hà Nội cứ né tránh và gọi là: “Cuộc Chiến Phương Bắc”. Những con số và diễn tiến cuộc xâm lược đã được lấy và tham khảo từ các bác, chú AI như Chat GPT, Gemini….
Nguyên Nhân Cuộc Xâm Lược
Cuộc chiến này không phải tự nhiên mà xảy ra. Nó là kết quả của những mâu thuẫn và toan tính chính trị kéo dài giữa hai chế độ cộng sản từng xem nhau là đồng minh, “môi hở răng lạnh”.
• Quan hệ Việt - Trung rạn nứt: Sau khi Việt Nam bị thống nhất bằng vũ lực năm 1975, thay vì trở thành đồng minh thân cận của Bắc Kinh, Hà Nội ngày càng nghiêng về phía Liên Xô. Điều này làm Trung Quốc lo sợ mất ảnh hưởng ở Đông Nam Á.
• Vấn đề người Hoa (Hoa Kiều): Chính quyền Hà Nội ban hành chính sách hạn chế kinh tế người Hoa, khiến hàng trăm ngàn Hoa kiều bỏ chạy sang Trung Quốc. Bắc Kinh lợi dụng điều này để tuyên truyền rằng Việt Nam đang "bài Hoa", tạo cớ để can thiệp.
• Chiến tranh Việt Nam - Campuchia: Khmer Đỏ – lực lượng do Trung Quốc hậu thuẫn – liên tục quấy phá biên giới Tây Nam Việt Nam. Khi quân đội Việt Nam tiến vào Phnom Penh tháng 1/1979, lật đổ Khmer Đỏ, Trung Quốc coi đó là hành động thách thức. Đặng Tiểu Bình tuyên bố phải "dạy cho Việt Nam một bài học".
• Trung Quốc muốn thử nghiệm quân đội: Sau Cách mạng Văn hóa, quân đội Trung Quốc cần một cuộc chiến để kiểm chứng sức mạnh. Việt Nam trở thành con tốt thí.
Tranh chấp biên giới: Trung Quốc liên tục gây hấn, đưa quân lấn chiếm nhiều vị trí biên giới phía Bắc. Khi Việt Nam phản đối, Bắc Kinh càng leo thang khiêu khích.
Diễn biến chính
• Giai đoạn tấn công (17/2 - đầu tháng 3/1979): Trung Quốc dùng chiến thuật biển người, pháo kích dữ dội, đánh chiếm thị xã Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai và nhiều huyện biên giới.
• Giai đoạn phản công (đầu tháng 3 - 5/3/1979): Quân và dân Việt Nam kiên cường phòng thủ, đánh tiêu hao lực lượng Trung Quốc, khiến họ tổn thất nặng nề.
• Trung Quốc rút quân (5/3 - 18/3/1979): Sau khi tuyên bố "đã đạt được mục tiêu", Trung Quốc rút quân nhưng vẫn phá hoại, tàn sát dân thường và phá hủy nhiều cơ sở hạ tầng.
Kết quả và hậu quả
• Về quân sự: Trung Quốc tuyên bố thắng lợi nhưng thực tế chịu tổn thất lớn, với khoảng 62.500 - 100.000 binh sĩ thương vong. Việt Nam cũng tổn thất nặng nề nhưng vẫn giữ được lãnh thổ.
• Về quan hệ Việt - Trung: Quan hệ hai nước căng thẳng kéo dài đến năm 1991 mới bình thường hóa.
• Về biên giới: Khu vực biên giới phía Bắc bị tàn phá nghiêm trọng, nhiều khu vực bị tranh chấp kéo dài đến tận thập niên 1990.
Chiến tranh Biên giới Việt - Trung 1979 là một trang sử đau thương nhưng cũng thể hiện tinh thần kiên cường của nhân dân Việt Nam trong việc bảo vệ độc lập, chủ quyền.
Lực lượng tham chiến và thương vong trong Chiến tranh Biên giới Việt - Trung 1979
1. Lực lượng tham chiến
Trung Quốc
• Tổng lực lượng huy động: Khoảng 600.000 quân, trong đó 200.000 – 250.000 quân tham chiến trực tiếp.
• Các quân đoàn tham gia:
o Quân khu Côn Minh: Tấn công Lào Cai, Lai Châu.
o Quân khu Thành Đô: Hỗ trợ Côn Minh.
o Quân khu Quảng Châu: Tấn công Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh.
• Phương tiện chiến tranh: Khoảng 550 xe tăng - thiết giáp, 2.500 khẩu pháo, cùng nhiều khí tài hạng nặng.
Việt Nam
• Lực lượng phòng thủ: 50.000 - 60.000 bộ đội chủ lực và dân quân, tự vệ, công an vũ trang của các tỉnh biên giới.
• Các đơn vị tham chiến:
o Quân đoàn 1, Quân đoàn 2: Điều động một phần lực lượng từ miền xuôi lên chi viện.
o Quân khu 1, Quân khu 2: Phòng thủ chủ lực.
o Bộ đội địa phương và dân quân du kích: Đóng vai trò quan trọng trong phòng thủ từng khu vực.
• Phương tiện chiến tranh: Chủ yếu là vũ khí bộ binh, một số xe tăng, pháo binh hạn chế.
____________________ ____________________
2. Thương vong và thiệt hại
Trung Quốc
• Theo nhiều nguồn khác nhau, quân Trung Quốc chịu thương vong từ 62.500 – 100.000 người (gồm chết, bị thương, mất tích).
• Khoảng 300 - 700 xe tăng, thiết giáp bị phá hủy.
• Hơn 1.000 khẩu pháo bị mất hoặc hư hại.
• Hệ thống hậu cần chịu tổn thất nặng do bị đánh tập kích liên tục.
Việt Nam
• Ước tính từ 30.000 – 50.000 bộ đội và dân quân hy sinh hoặc bị thương.
• Hàng nghìn dân thường thiệt mạng do tàn sát và pháo kích.
• Nhiều thị trấn, làng mạc biên giới bị phá hủy nặng nề, nhất là ở Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai.
____________________ ____________________
Nhận xét
• Quân đội Trung Quốc chịu tổn thất lớn dù có ưu thế về quân số và vũ khí. Chiến thuật biển người không hiệu quả trước sự kháng cự của quân dân Việt Nam.
• Việt Nam tổn thất nặng về người và cơ sở hạ tầng, nhưng vẫn bảo vệ được chủ quyền và không bị mất đất.
• Chiến tranh kéo dài âm ỉ đến tận 1989 với nhiều cuộc đụng độ biên giới lẻ tẻ sau chiến dịch chính năm 1979.
Nỗi Căm Giận Của Người Việt Xa Xứ
Trung Quốc, kẻ vẫn tự xưng là "đồng chí", nay lại vung gươm chém vào lưng người từng gọi họ là "đồng minh". Tôi nhớ những trang sử mà tôi đã được học: từ Hai Bà Trưng, Ngô Quyền, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ, cha ông ta đã bao lần đánh đuổi giặc phương Bắc. Nay lịch sử lại lặp lại, nhưng lần này, đau đớn thay, kẻ đang cầm quyền ở Hà Nội lại là những người từng thần phục Trung Quốc.
Tôi căm giận cả hai.
Tôi hận Cộng sản Việt Nam, vì chính sách sai lầm của họ đã đẩy đất nước vào cảnh bi đát này. Họ phá nát miền Nam, gieo rắc oán thù, rồi lại gây chiến khắp nơi. Đến khi bị xâm lăng, ai sẽ là người chết? Không phải những kẻ ngồi trong phòng họp, mà là những người lính ngoài chiến hào, là những người dân vô tội giữa biển lửa.
Tôi hận Cộng sản Trung Quốc, vì bản chất xâm lược chưa bao giờ thay đổi. Khi họ rút quân, họ tuyên bố "đã dạy cho Việt Nam một bài học". Nhưng bài học đó là gì? Là hàng vạn người Việt Nam chết? Là những làng mạc bị san bằng? Là những đứa trẻ bị bỏng cháy trong pháo kích?
Sự Thật Phũ Phàng
Tôi nhìn lại chính mình. Một sinh viên Việt Nam lưu lạc nơi đất khách. Một người không có nơi để trở về.
Hà Nội tuyên truyền rằng họ đã chiến thắng. Bắc Kinh tuyên bố họ đã đạt mục tiêu. Nhưng ai là kẻ thật sự chịu khổ? Chính là người dân Việt Nam. Những người lính, những người dân vô tội bị cuốn vào cuộc chiến không đáng có này.
Tôi không thể quên hình ảnh người dân Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai chạy giặc trong rét buốt, không còn nhà để về. Tôi không thể quên những tấm ảnh chụp xác người la liệt trên đường phố. Và tôi càng không thể quên những báo cáo quốc tế về những vụ thảm sát dân thường do quân Trung Quốc gây ra.
Còn những kẻ lãnh đạo? Họ vẫn sống, vẫn tiếp tục những cuộc mặc cả chính trị, mặc kệ xương máu nhân dân.
Tôi đứng lặng giữa sân ga lạnh vắng, mà lòng tôi chỉ thấy một màu đen u uất. Tôi không thể về, vì quê hương tôi giờ đã không còn chỗ cho tôi. Tôi không thể làm gì, ngoài việc mang trong mình một nỗi đau âm ỉ.
Lịch sử không thay đổi. Nhưng tôi tự hỏi:
Bao giờ Việt Nam mới thoát khỏi những cơn ác mộng của chủ nghĩa Cộng sản?
Viết đến đây buồn quá, khi nghĩ về con đường trước mặt, sao vẫn còn mờ mịt. Thôi ngưng viết. Hẹn bạn ta khi lúc nào có hứng.
Takenaga Hisahide