Gibbs

NYT: Zelensky phản đối thỏa thuận khoáng sản của Mỹ và đề nghị họp Hội nghị thượng đỉnh châu Âu
- Cù Tuấn biên dịch bản tin và phân tích của New York Times.
Tóm tắt: Nhà lãnh đạo Ukraine cũng cho biết ông sẽ từ chức nếu Ukraine được phép gia nhập NATO, mặc dù không rõ liệu ông có thực sự nghiêm túc khi nói vậy hay không.
Tổng thống Volodymyr Zelensky đã phản đối vào Chủ Nhật những yêu cầu từ chính quyền Trump về hàng tỷ đô la tài nguyên thiên nhiên của Ukraine và việc tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình không bao gồm Ukraine, trong khi công bố kế hoạch tổ chức một hội nghị thượng đỉnh quan trọng của các nhà lãnh đạo châu Âu vào thứ Hai.
Những nỗ lực của nhà lãnh đạo Ukraine nhằm củng cố sự ủng hộ của châu Âu trong khi thúc đẩy các cuộc đàm phán với Mỹ diễn ra bất chấp những thông điệp đáng ngại từ Tổng thống Trump trong những ngày gần đây, coi thường ông Zelensky và đưa ra lời đe dọa nếu Ukraine không sớm đồng ý ký kết thỏa thuận về khoáng sản.
Ông Zelensky cho rằng khi tấn công Ukraine, ông Trump đã chọn nhầm đối thủ.
“Hòa bình thông qua vũ lực, nhưng hướng tới Nga, chứ không phải ngược lại”, ông Zelensky nói về cách ông muốn thấy những nỗ lực của Mỹ nhằm chấm dứt cuộc chiến.
Ông Zelensky, phát biểu tại một cuộc họp báo ở Kyiv, cho biết ông sẵn sàng từ chức nếu điều đó đồng nghĩa với hòa bình ở Ukraine. Phát biểu của ông được đưa ra vài ngày sau khi ông Trump đặt câu hỏi về tính hợp pháp của ông và gọi ông là "nhà độc tài không có bầu cử", lặp lại quan điểm của Điện Kremlin.
Hiện vẫn chưa rõ liệu ông Zelensky có thực sự cân nhắc đến việc từ chức hay chỉ đơn thuần là phản ứng lại những lời chỉ trích mới nhất từ Washington và Matxcơva. Ông nói thêm rằng ông sẽ đổi việc ra đi của mình để Ukraine gia nhập NATO — có lẽ là một lời đề nghị bông đùa, vì cả ông Trump và Tổng thống Vladimir V. Putin của Nga đều kiên quyết phản đối việc Ukraine gia nhập liên minh quân sự này.
"Nếu hòa bình cho Ukraine đòi hỏi tôi phải từ chức, tôi đã sẵn sàng", ông Zelensky nói vào đêm trước lễ kỷ niệm ba năm cuộc xâm lược toàn diện của Nga. "Một kịch bản khác: Tôi có thể đổi vị trí của mình để lấy tư cách thành viên NATO, nếu đó là điều cần thiết", ông nói thêm.
Nhà lãnh đạo Ukraine cho biết hơn 30 quốc gia sẽ tham gia các cuộc họp vào thứ Hai, trực tiếp tại Kyiv hoặc trực tuyến, như một loại liên minh hỗ trợ cho nỗ lực chiến tranh của Ukraine. Ông cho biết cuộc họp sẽ tập trung vào viện trợ quân sự và đảm bảo an ninh để thực thi bất kỳ lệnh ngừng bắn tiềm năng nào.
Ông Zelensky cho biết ông sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào được đàm phán giữa Mỹ và Nga mà không có sự tham gia của Ukraine.
“Đây là cách chúng ta nhìn nhận bàn đàm phán này: Ukraine - như là một phần của châu Âu, Liên minh châu Âu, Mỹ và Nga. Đó là cách chúng ta hình dung về nó”, ông nói.
Sự thất vọng về các cuộc đàm phán kéo dài đã làm gia tăng căng thẳng giữa ông Zelensky và ông Trump, đặc biệt là sau khi Tổng thống Mỹ đặt câu hỏi về tính hợp pháp chính trị của ông Zelensky và tuyên bố sai sự thật rằng Ukraine đã khởi đầu chiến tranh với Nga.
Ông Zelensky đã được các đồng minh châu Âu khuyên nên giảm bớt sự đối đầu với Tổng thống Mỹ. Nhưng vào Chủ Nhật, ông thậm chí không rút lại những bình luận trước đó mà còn lặp lại lời khẳng định rằng ông Trump đang sống trong bong bóng tin giả.
Sự phản kháng của ông Zelensky vào Chủ Nhật có thể khiến ông Trump, người đang thúc đẩy một thỏa thuận khoáng sản và một thỏa thuận hòa bình theo các điều khoản mà ông muốn áp đặt, sẽ càng tức giận hơn.
Hiện tại, ông Zelensky cho biết, Ukraine và Mỹ vẫn đang trong quá trình đàm phán về một thỏa thuận trao đổi khoáng sản và các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác của Ukraine để lấy viện trợ của Mỹ. Ông Zelensky cho biết ông vẫn chưa sẵn sàng ký đề xuất mới nhất của Mỹ, theo đó Ukraine sẽ phải trả cho Mỹ 500 tỷ đô la bằng doanh thu từ các nguồn tài nguyên thiên nhiên của mình.
"Tôi không ký vào thứ mà 10 thế hệ người Ukraine sẽ phải trả", ông Zelensky nói, lưu ý rằng các cuộc đàm phán sẽ tiếp tục. Dựa trên doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine, ông cho biết, có thể mất 250 năm để trả 500 tỷ đô la, thứ mà Zelensky gọi là một khoản tiền không thực tế.
Đồng thời, ông Zelensky cho biết cuối cùng ông có thể không có nhiều lựa chọn ngoài việc ký thỏa thuận. "Nếu chúng ta bị ép buộc và không thể làm gì nếu không có nó, thì có lẽ chúng ta nên thực hiện nó", ông nói.
Vào tối thứ Bảy, ông Trump đã tăng cường áp lực lên Ukraine để ký thỏa thuận khoáng sản trên, hiện đã được đàm phán trong hơn 10 ngày. Một số dự thảo thỏa thuận đã bị phía Ukraine từ chối vì chúng không đi kèm với các đảm bảo an ninh cụ thể của Mỹ sẽ bảo vệ Kyiv khỏi sự xâm lược tiếp theo của Nga.
“Tôi nghĩ chúng ta đã khá gần với một thỏa thuận, và chúng ta nên tiến gần với một thỏa thuận hơn,” ông Trump phát biểu tại Hội nghị Hành động Chính trị Bảo thủ vào tối thứ Bảy, lưu ý rằng ông muốn trả thù cho quân đội và hỗ trợ tài chính trước đây của Mỹ cho Ukraine. Ông cũng nói, “Chúng tôi đang yêu cầu đất hiếm và dầu — bất cứ thứ gì chúng tôi có thể có được.”
Vào thứ sáu, Mỹ đã đề xuất một dự thảo thỏa thuận mới, được tờ The New York Times xem qua, nhưng nội dung vẫn thiếu các đảm bảo an ninh cho Ukraine và bao gồm các điều khoản tài chính thậm chí còn khắt khe hơn. Dự thảo mới nhắc lại yêu cầu của Mỹ rằng Ukraine phải từ bỏ một nửa doanh thu từ khai thác tài nguyên thiên nhiên, bao gồm khoáng sản, khí đốt và dầu mỏ, cũng như thu nhập từ cảng và cơ sở hạ tầng khác.
Theo các điều khoản được đề xuất, các khoản thu đó sẽ được chuyển vào một quỹ mà Mỹ sẽ nắm giữ 100 phần trăm lợi ích tài chính và Ukraine sẽ phải đóng góp vào quỹ cho đến khi đạt 500 tỷ đô la. Số tiền đó gấp hơn hai lần giá trị sản lượng kinh tế của Ukraine vào năm 2021, thời điểm trước chiến tranh.
Ông Zelensky cho biết số tiền này không tương xứng với giá trị viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine cho đến nay — chỉ khoảng 120 tỷ đô la, theo Viện Kiel, một viện nghiên cứu của Đức — và ông sẽ không "thừa nhận" rằng Ukraine nợ Mỹ 500 tỷ đô la, "bất kể mọi người có nói gì đi nữa".
Ông Zelensky cũng nhấn mạnh một điểm mấu chốt khác trong thỏa thuận được đề xuất: Ukraine sẽ phải trả cho Mỹ gấp đôi giá trị viện trợ trong tương lai của Mỹ.
“Thỏa thuận nêu rõ rằng với mỗi đô la viện trợ, Ukraine sẽ phải trả lại 2 đô la,” ông Zelensky cho biết vào Chủ Nhật. “Nói một cách đơn giản, đó là khoản vay 100 phần trăm. Tôi phải trả lại tiền gốc cộng thêm 100 phần trăm tiền lãi nữa.”
Thỏa thuận không cam kết Mỹ sẽ đảm bảo an ninh cho Ukraine, hoặc hứa sẽ hỗ trợ quân sự thêm cho Kyiv. Từ “an ninh” thậm chí còn bị xóa khỏi một công thức có trong phiên bản trước của thỏa thuận, có ngày 14 tháng 2 và được The New York Times xem xét, trong đó nêu rằng cả hai nước đều hướng đến mục tiêu đạt được “hòa bình và an ninh lâu dài tại Ukraine”.
Thay vào đó, thỏa thuận nêu rằng một phần doanh thu do quỹ này thu được sẽ được tái đầu tư vào công cuộc tái thiết Ukraine. Thỏa thuận cũng nêu rằng Mỹ có ý định cung cấp hỗ trợ tài chính dài hạn cho sự phát triển kinh tế của Ukraine, mặc dù không nêu rõ con số cụ thể.
Cam kết tiềm năng này phù hợp với lập luận tại Nhà Trắng rằng sự hiện diện của các lợi ích kinh tế của Mỹ tại Ukraine sẽ ngăn chặn được hành động xâm lược của Nga trong tương lai.
“Quan hệ đối tác kinh tế này sẽ đặt nền móng cho một nền hòa bình lâu dài bằng cách gửi một tín hiệu rõ ràng tới người dân Mỹ, người dân Ukraine và chính phủ Nga về tầm quan trọng của chủ quyền trong tương lai và thành công của Ukraine đối với Mỹ”, Scott Bessent, Bộ trưởng Tài chính Mỹ, đã viết trong một bài bình luận đăng trên tờ The Financial Times vào thứ Bảy.
Nhưng ông Zelensky chỉ ra vào Chủ Nhật rằng sự hiện diện của các công ty Mỹ ở miền Đông Ukraine trước chiến tranh đã không ngăn cản Nga tấn công và chiếm đóng các vùng lãnh thổ đó. "Rõ ràng, đây không phải là sự đảm bảo 100 phần trăm rằng người Nga sẽ không tiến đến nơi họ đã từng đến", ông nói vào Chủ Nhật.
Trong khi Ukraine tiếp tục đàm phán, Matxcơva không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ nới lỏng các cuộc tấn công, với việc Nga phát động một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái lớn của Nga vào các thành phố của Ukraine suốt đêm thứ bảy. Không quân Ukraine cho biết Nga đã phóng 267 máy bay không người lái, gọi đó là kỷ lục kể từ khi chiến tranh bắt đầu cách đây ba năm. Tuyên bố này không thể được xác nhận một cách độc lập.

__________________