Gibbs

New York Times

Tác giả: Tung Ngo và Sui-Lee Wee

Cù Tuấn, biên dịch

6-4-2025

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã xây dựng các mối quan hệ chiến lược và kinh tế với Mỹ, kẻ thù cũ của nước này, khiến mức thuế quan cao ngất ngưởng này càng trở nên gây sốc hơn.


Tô Lâm, lãnh đạo cấp cao của Việt Nam đã yêu cầu Tổng thống Trump hoãn việc áp thuế ít nhất trong 45 ngày để hai bên có thể tránh được động thái sẽ tàn phá nền kinh tế Việt Nam và làm tăng giá cho người tiêu dùng Mỹ.

Mức thuế 46% mà Mỹ tuyên bố sẽ áp dụng đối với Việt Nam là một trong những mức thuế cao nhất mà bất kỳ quốc gia nào phải đối mặt. Viễn cảnh về mức thuế quan cao như vậy đã khiến Việt Nam cảm thấy bất an và lo lắng sâu sắc. Điều này cũng thể hiện sự tương phản rõ rệt với việc Washington gần đây coi Hà Nội là một thành trì quan trọng chống lại Trung Quốc và là điểm đến sản xuất của nhiều thương hiệu may mặc của Mỹ.

Theo một bản sao mà The New York Times có được, đề xuất của ông Tô Lâm gửi tới Tổng thống Trump đã được nêu trong một bức thư hôm thứ Bảy. Trong thư, ông Tô Lâm kêu gọi ông Trump chỉ định một đại diện của Mỹ để dẫn đầu các cuộc đàm phán với Phó thủ tướng Việt Nam Hồ Đức Phớc, “với mục tiêu đạt được thỏa thuận sớm nhất có thể“.
Ông Tô Lâm là một trong những nhà lãnh đạo thế giới đầu tiên liên lạc với ông Trump sau khi mức thuế được công bố. Trong một cuộc điện đàm, ông đã đề nghị giảm thuế đối với hàng nhập khẩu của Mỹ xuống mức 0 và thúc giục ông Trump làm như vậy, theo chính phủ Việt Nam. Việt Nam cho biết, mức thuế đối với hàng hóa của Mỹ trung bình là 9,4%.

Sau đó, ông Trump mô tả cuộc gọi là “rất hiệu quả”.

Trong thư, ông Tô Lâm yêu cầu ông Trump gặp ông trực tiếp tại Washington vào cuối tháng 5 “để cùng nhau đi đến một thỏa thuận về vấn đề quan trọng này, vì lợi ích của cả hai dân tộc và đóng góp vào hòa bình, ổn định và phát triển trong khu vực và thế giới“.

Bộ Ngoại giao Việt Nam đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Việt Nam, quốc gia phải đối mặt với mức thuế quan cao ngất ngưởng cùng với Trung Quốc, Campuchia và Lào, sẽ là nền kinh tế chịu ảnh hưởng nặng nề nhất ở châu Á, nếu mức thuế được áp dụng theo kế hoạch hôm thứ Tư, theo các nhà kinh tế. Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia này. Theo ING, một công ty dịch vụ tài chính của Hà Lan, mức thuế 46% sẽ khiến [tăng trưởng] 5,5% tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam có nguy cơ không thể thực hiện.

Điều này cũng sẽ gây tổn hại cho người tiêu dùng Mỹ, vì Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng sản xuất toàn cầu. Trong nhiều thập kỷ, quốc gia này đã xây dựng nền kinh tế của mình xung quanh việc thu hút đầu tư nước ngoài với nguồn lao động giá rẻ và lực lượng lao động trẻ. Hiện tại, Việt Nam là nhà sản xuất hàng đầu các thương hiệu như Adidas và Lululemon. Nike sản xuất khoảng 50% giày dép của mình ở Việt Nam.

Sau khi ông Trump áp thuế đối với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Việt Nam đã được hưởng lợi từ việc các công ty chuyển hoạt động sản xuất của mình sang đó.

Trong phạm vi Hà Nội, những hành động gần đây của chính quyền Trump đã làm dấy lên nghi ngờ về độ tin cậy của Mỹ, quốc gia trong những năm gần đây đã hết lòng ve vãn Việt Nam. Năm 2023, hai cựu thù đã củng cố mối quan hệ chiến lược mới, một hành động được coi là cột mốc trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Mặc dù Việt Nam đã tiến hành một cuộc chiến tranh tàn khốc kéo dài hàng thập kỷ chống lại Mỹ, các cuộc khảo sát cho thấy, nhiều người Việt Nam hoan nghênh ảnh hưởng chính trị và chiến lược của Mỹ.

Chính quyền Biden coi Việt Nam – một trong số ít quốc gia Đông Nam Á công khai phản đối sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông – là yếu tố quan trọng đối với nỗ lực của Mỹ, nhằm chống lại tham vọng ngày càng gia tăng của Trung Quốc trong khu vực.

“Vị thế của Việt Nam ở Thái Bình Dương, quan điểm của Việt Nam về Trung Quốc, thiện chí hợp tác với Mỹ là lá bài mạnh nhất của họ. Trump không nhìn nhận theo cách đó. Ông ta không nhìn nhận đồng minh hay các giá trị chiến lược. Ông ta chỉ nhìn thấy số lượng và thuế quan, vì vậy Việt Nam cần phải cố gắng hơn nữa“, Le Thu Huong, phó giám đốc chương trình Châu Á của International Crisis Group, nói.

Các nhà phân tích cho biết, Việt Nam có quan điểm khá tích cực về ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, coi ông là một doanh nhân thực dụng, người sẽ không ‘đạo đức giả’ với họ về vấn đề nhân quyền.

Khi giải thích về thuế quan, ông Trump nói: “Việt Nam: Những nhà đàm phán tuyệt vời, những con người tuyệt vời, họ thích tôi. Tôi thích họ”. Ông nói rằng “vấn đề” là đất nước này tính thuế đối với Mỹ “90%”, một con số rõ ràng đạt được bằng cách dựa trên thặng dư thương mại hiện tại của Việt Nam với Mỹ, trị giá 123,5 tỷ đô la (Việt Nam phản đối cách tính này).

Mức thuế được ông Trump đưa ra vào thời điểm bấp bênh đối với ông Tô Lâm, người được bổ nhiệm làm tổng bí thư Đảng Cộng sản cầm quyền của Việt Nam hồi năm ngoái, sau khi cựu tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời. Ông Tô Lâm cần bảo đảm hiệu suất kinh tế mạnh mẽ khi ông tiến vào đại hội đảng trong năm tới, nơi các nhà lãnh đạo hàng đầu của Việt Nam sẽ được bầu chọn.

Ngay cả trước khi ông Trump công bố mức thuế, Việt Nam đã nỗ lực giành được sự ủng hộ từ chính quyền mới của Mỹ. Họ đã ký các thỏa thuận tạm thời để nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Mỹ, cắt giảm một số thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Mỹ và cho phép SpaceX mở một công ty để triển khai dịch vụ internet vệ tinh Starlink ở Việt Nam. Trump Organization đang đầu tư một dự án sân golf và khách sạn trị giá 1,5 tỷ đô la tại tỉnh Hưng Yên, miền bắc Việt Nam, quê hương của ông Tô Lâm.

__________________