Gibbs

Economist

Cù Tuấn biên dịch

4-4-2025

Tóm tắt: Nhưng phần còn lại của thế giới có thể hạn chế được thiệt hại

Nếu bạn không phát hiện ra nước Mỹ đang bị “các quốc gia gần xa cướp bóc, trấn lột, và hãm hiếp” hoặc bị từ chối một cách tàn nhẫn “quyền được thịnh vượng”, thì xin chúc mừng: Bạn đã nắm bắt thực tế chặt chẽ hơn cả tổng thống Mỹ.

Thật khó để biết điều nào đáng lo ngại hơn: Rằng nhà lãnh đạo của thế giới tự do có thể phun ra cả mớ những lời nói vô nghĩa về nền kinh tế thành công và được ngưỡng mộ nhất của mình. Hay thực tế là vào ngày 2 tháng 4, bị ảo tưởng của mình thúc đẩy, Donald Trump đã tuyên bố lần phá vỡ lớn nhất trong chính sách thương mại của Mỹ trong hơn một thế kỷ — và ông đã phạm phải sai lầm kinh tế sâu sắc, có hại và không cần thiết nhất trong kỷ nguyên hiện đại.

Phát biểu tại Vườn Hồng của Nhà Trắng, tổng thống Mỹ đã công bố mức thuế quan “đối ứng” mới đối với hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ. Sẽ có mức thuế 34% đối với Trung Quốc, 27% đối với Ấn Độ, 24% đối với Nhật Bản và 20% đối với Liên minh Châu Âu. Nhiều nền kinh tế nhỏ phải đối mặt với mức thuế dao động; tất cả các mục tiêu đều phải đối mặt với mức thuế ít nhất là 10%. Bao gồm cả các mức thuế hiện có, tổng mức thuế đối với Trung Quốc hiện sẽ là 65%. Canada và Mexico được miễn thuế bổ sung và các mức thuế mới sẽ không được thêm vào các biện pháp dành riêng cho ngành, chẳng hạn như mức thuế 25% đối với ô tô hoặc mức thuế đã hứa đối với chất bán dẫn. Nhưng mức thuế tổng quan của Mỹ sẽ tăng vọt so với mức trong thời kỳ Đại suy thoái kể từ thế kỷ 19.


Ông Trump gọi đó là một trong những ngày quan trọng nhất trong lịch sử Mỹ. Ông gần như đã đúng. “Ngày giải phóng” của ông báo hiệu sự từ bỏ hoàn toàn trật tự thương mại thế giới của Mỹ và chấp nhận chủ nghĩa bảo hộ. Câu hỏi đối với các quốc gia đang choáng váng vì hành động phá hoại vô nghĩa của vị tổng thống Mỹ là làm thế nào để hạn chế thiệt hại.

Hầu như mọi điều ông Trump nói trong tuần này — về lịch sử, kinh tế và các vấn đề kỹ thuật của thương mại — đều hoàn toàn dối trá. Cách đọc lịch sử của ông đã hoàn toàn đảo ngược. Từ lâu Trump đã ca ngợi thời kỳ thuế quan cao và thuế thu nhập thấp vào cuối thế kỷ 19. Trên thực tế, các nghiên cứu học thuật tốt nhất cho thấy, thuế quan đã cản trở nền kinh tế Mỹ vào thời điểm đó.

Bây giờ, ông ta lại thêm vào tuyên bố kỳ lạ rằng việc dỡ bỏ thuế quan đã gây ra cuộc Đại suy thoái thập niên 1930 và rằng thuế quan Smoot-Hawley đã quá muộn để cứu vãn tình hình. Thực tế là thuế quan này đã khiến cuộc Đại suy thoái trở nên tồi tệ hơn nhiều, cũng giống như chúng sẽ gây hại cho tất cả các nền kinh tế ngày nay. Chính các vòng đàm phán thương mại khó khăn trong 80 năm sau đó đã hạ thấp thuế quan và giúp tăng cường sự thịnh vượng.


Về kinh tế, những khẳng định của ông Trump hoàn toàn vô nghĩa. Tổng thống Mỹ nói rằng cần phải có thuế quan để thu hẹp thâm hụt thương mại của Mỹ, mà ông coi là sự chuyển giao của cải của nước Mỹ cho người nước ngoài. Tuy nhiên, như bất kỳ nhà kinh tế nào của tổng thống có thể nói với ông, thâm hụt chung này phát sinh vì người Mỹ chọn cách tiết kiệm ít hơn số tiền đất nước họ đầu tư — và quan trọng là, thực tế lâu dài này không ngăn cản nền kinh tế của họ vượt qua phần còn lại của G7 trong hơn ba thập kỷ.

Không có lý do gì mà thuế quan bổ sung của ông Trump lại có thể xóa bỏ thâm hụt thương mại. Việc khăng khăng đòi cân bằng thương mại với từng đối tác thương mại riêng lẻ là điều điên rồ—giống như việc cho rằng Texas sẽ giàu hơn nếu khăng khăng đòi cân bằng thương mại với mỗi một trong 49 tiểu bang còn lại, hoặc yêu cầu một công ty bảo đảm rằng mỗi nhà cung cấp của họ cũng phải là khách hàng của chính công ty đó.


Và sự hiểu biết của ông Trump về các chi tiết kỹ thuật thật thảm hại. Ông cho rằng mức thuế mới dựa trên đánh giá về mức thuế của một quốc gia đối với Mỹ, cộng với thao túng tiền tệ và những vụ bóp méo khác, chẳng hạn như thuế giá trị gia tăng. Nhưng có vẻ như các quan chức đã thiết lập mức thuế bằng cách sử dụng một công thức lấy thâm hụt thương mại song phương của Mỹ, sau đó chia cho tổng hàng hóa nhập khẩu từ mỗi quốc gia và tiếp đó là giảm con số này còn một nửa – điều này gần như ngẫu nhiên, như việc đánh thuế bạn dựa trên số nguyên âm có trong tên của bạn.

Danh mục những điều ngu ngốc này sẽ gây ra tổn hại không cần thiết cho nước Mỹ. Người tiêu dùng Mỹ sẽ phải trả tiền nhiều hơn và có ít sự lựa chọn hơn. Việc tăng giá linh kiện cho các nhà sản xuất của Mỹ trong khi giải thoát họ khỏi kỷ luật cạnh tranh nước ngoài, sẽ khiến họ trở nên yếu đuối. Khi thị trường chứng khoán tương lai lao dốc, cổ phiếu của Nike, công ty có nhà máy ở Việt Nam (với mức thuế 46%) đã giảm 7%. Ông Trump có thực sự nghĩ rằng người Mỹ sẽ tốt hơn nếu họ tự may lấy giày chạy bộ của mình không?


Phần còn lại của thế giới sẽ cùng phải chung tay trong thảm họa này — và quyết định phải làm gì. Một câu hỏi là, liệu có nên trả đũa Mỹ hay không. Các chính trị gia nên thận trọng. Hãy tỉnh táo hơn ông Trump, vì các rào cản thương mại gây hại cho những người dựng lên chúng. Bởi vì chúng có nhiều khả năng khiến ông Trump càng bướng bỉnh hơn là chịu nhường nhịn, chúng có nguy cơ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn — có thể thảm khốc, như thời kỳ đại suy thoái trong thập niên 1930.

Thay vào đó, chính phủ các nước nên tập trung vào việc tăng cường dòng chảy thương mại giữa các nước, đặc biệt là trong các dịch vụ thúc đẩy nền kinh tế thế kỷ 21. Với thị phần nhu cầu nhập khẩu cuối cùng chỉ chiếm 15%, Mỹ không thống trị thương mại toàn cầu theo cách mà họ thống trị tài chính toàn cầu hoặc chi tiêu quân sự. Ngay cả khi họ ngừng nhập khẩu hoàn toàn, theo xu hướng hiện tại, 100 đối tác thương mại của họ sẽ khôi phục lại toàn bộ lượng xuất khẩu đã mất chỉ trong vòng năm năm, theo tính toán của Global Trade Alert, một nhóm nghiên cứu. EU, 12 thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hàn Quốc và các nền kinh tế mở nhỏ như Na Uy, chiếm 34% nhu cầu nhập khẩu toàn cầu.


Liệu nỗ lực này có bao gồm cả Trung Quốc không? Nhiều người phương Tây cho rằng các doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc vi phạm tinh thần của các quy tắc thương mại toàn cầu và trước đây họ đã sử dụng xuất khẩu để hấp thụ công suất sản xuất dư thừa. Những lo lắng đó sẽ trở nên tồi tệ hơn nếu nhiều hàng hóa của Trung Quốc được chuyển hướng khỏi nước Mỹ. Việc xây dựng một hệ thống thương mại với Trung Quốc là điều mong muốn, nhưng sẽ chỉ khả thi nếu nước này cân bằng lại nền kinh tế theo hướng tập trung vào nhu cầu trong nước để giảm bớt lo ngại về việc bán phá giá. Ngoài ra, Trung Quốc có thể được yêu cầu chuyển giao công nghệ và đầu tư vào sản xuất tại châu Âu để đổi lấy mức thuế thấp hơn. EU nên tập trung các quy tắc đầu tư của mình để có thể đạt được các thỏa thuận bao gồm FDI và nên vượt qua sự ác cảm của mình đối với các hiệp định thương mại lớn và ký kết CPTPP, hiệp định này có nhiều cách để giải quyết một số tranh chấp.

Sự điên rồ của Vua Donald

Nếu điều này có vẻ mệt mỏi và chậm chạp, thì đó là vì sự hội nhập luôn là như vậy. Việc dựng lên các rào cản là dễ dàng hơn và nhanh hơn. Không thể tránh khỏi sự tàn phá kinh tế mà ông Trump đã gây ra, nhưng điều đó không có nghĩa là sự ngu ngốc của ông ta sẽ chiến thắng.

__________________