Gibbs

The Hill

Tác giả: John Mac Ghlionn

Cù Tuấn, biên dịch

11-5-2025

Gần đây, Mark Zuckerberg đã lên Instagram khoe rằng, gần một tỷ người hiện đang sử dụng Meta AI trên các nền tảng của công ty. Để ăn mừng, anh ta đã công bố ra mắt một ứng dụng độc lập mới, khuyến khích người dùng “Hãy xem thử!” Nghe có vẻ vô hại, gần như quyến rũ, như thể anh đang thảo luận về một tính năng mới vui nhộn. Nhưng đừng nhầm lẫn: Đây không chỉ là một bản phát hành sản phẩm. Đó là một lời cảnh báo từ một người đàn ông hiện đang nắm chắc tay lái thực tế.


Ứng dụng mới chỉ là một phần của câu chuyện. Cuộc cách mạng thật sự — và mối đe dọa thật sự — nằm ở những gì xảy ra tiếp theo: Kính AI của Meta. Kính râm, kính đeo mắt, bất kể bạn muốn gọi chúng là gì — chúng trông giống như thứ gì đó trong phim khoa học viễn tưởng. Nhưng chúng có thật và chúng đã có mặt ở đây. Rất sớm thôi, hàng triệu hoặc có lẽ hàng chục triệu người sẽ đi lại trên đường phố với chúng. Và bạn thậm chí có thể không biết điều đó.

Chúng không chỉ là đồ chơi. Chúng là công cụ — và vũ khí. Chúng bao gồm một camera, micrô, giao diện AI và quyền truy cập internet, tất cả đều được nhúng kín đáo vào kính mắt. Chúng có khả năng nhận dạng khuôn mặt, diễn giải ngôn ngữ, phủ thông tin theo thời gian thực và thu thập lượng lớn dữ liệu khi chủ sở hữu của chúng chỉ cần đi bộ trên phố. Chúng có thể thì thầm tóm tắt toàn diện về người lạ bên kia tàu điện ngầm, dịch lời nói nước ngoài theo thời gian thực, gợi ý các câu tán tỉnh, ghi lại các tương tác mà không cần sự đồng ý và cho bạn biết các bài đánh giá về một nhà hàng, thậm chí trước cả khi bạn nhìn vào thực đơn.

Tất cả những điều này được thực hiện mà không cần nhấc điện thoại lên hoặc nhập một từ nào. Những chiếc kính này không chỉ quan sát thế giới. Chúng đang diễn giải, lọc và viết lại thế giới bằng toàn bộ sức mạnh của các thuật toán Meta đằng sau ống kính. Và nếu bạn nghĩ rằng mình an toàn chỉ vì bạn không đeo kính, hãy nghĩ lại, vì những người đeo chúng chắc chắn sẽ chỉ chúng theo hướng của bạn.

Bạn sẽ bị chụp ảnh lại, phân tích và ghi âm lại, cho dù bạn có thích hay không.

Mỗi cuộc gặp gỡ trên vỉa hè đều trở thành một điểm thu thập dữ liệu. Mọi bình luận, biểu cảm khuôn mặt hoặc cái nhìn thoáng qua căn phòng đều trở thành một phần của nguồn cấp dữ liệu. Và bạn sẽ không thể từ chối.

Những chiếc kính này không chỉ thu thập dữ liệu mà còn gửi dữ liệu trở lại máy chủ của Meta để xử lý, kiếm tiền và tái sử dụng: Nhận dạng khuôn mặt, dự đoán hành vi, phân tích tình cảm — tất cả đều diễn ra theo thời gian thực. Những hàm ý thật đáng kinh ngạc. Đây không chỉ là về giám sát. Đây là về kiểm soát nhận thức.

Kính của Meta sẽ tạo ra một thế giới thực tế nhiều lớp, nơi sự thật là lưu động, được quản lý và được điều chỉnh bằng thuật toán. Và tất nhiên, thuật toán được viết bởi Meta. Hãy tưởng tượng một tương lai khi bạn đang phỏng vấn xin việc. Người ngồi đối diện đang đeo kính Meta. Họ có thể xem tóm tắt về hoạt động trực tuyến công khai của bạn. Họ biết khuynh hướng chính trị của bạn, kết nối mạng xã hội của bạn, dấu chân kỹ thuật số của bạn. Bạn thậm chí không biết họ biết những gì, nhưng điều đó đang định hình cách họ nhìn nhận bạn.

Hoặc hãy tưởng tượng bạn đang đi trên phố và khuôn mặt của bạn được hàng chục cặp kính AI quét qua, biểu cảm của bạn được phân tích, trạng thái cảm xúc của bạn được những người lạ lập danh mục theo thời gian thực.

Bạn không đăng ký điều này, nhưng hình ảnh của bạn trở thành đồ dùng miễn phí. Bây giờ hãy mở rộng quy mô. Nhân con số đó lên hàng chục triệu lần. Một xã hội mà mọi tương tác đều trở thành các giao dịch. Mỗi khoảnh khắc của con người đều là một cơ hội để trích xuất dữ liệu. Mỗi giây phút không được bảo vệ đều là một sự vi phạm tiềm ẩn. Meta không chỉ muốn sự chú ý của bạn. Nó còn muốn cả môi trường của bạn, bối cảnh của bạn, thực tế của bạn.

Mark Zuckerberg không xây dựng một sản phẩm; anh ấy đang xây dựng một thế giới — một thế giới được lọc, tăng cường, giám sát và kiếm tiền, nơi Meta AI trở thành giao diện giữa tâm trí bạn và môi trường xung quanh. Hãy quên chiếc điện thoại trong túi của bạn đi. Đó là chiến trường cuối cùng. Cuộc chiến giờ đây chuyển sang khuôn mặt của bạn. Với ứng dụng AI được tích hợp liền mạch vào kính mắt, người dùng có thể đặt câu hỏi thành tiếng, nhận câu trả lời theo ngữ cảnh về bất kỳ thứ gì họ đang nhìn và thậm chí ghi lại những gì họ đang nhìn thấy — và chúng được tự động phiên âm và lưu trữ.

Meta AI trở thành người đi cùng với bạn, truyền trực tiếp những sự thật được chọn lọc vào tai bạn. Và nếu lịch sử đã chỉ cho chúng ta bất cứ điều gì, thì đó là những sự thật này sẽ không trung lập. Chúng sẽ được định hình bởi hệ tư tưởng, quan điểm chính trị và lợi nhuận kinh doanh — những thế lực đã bóp méo những gì chúng ta đã thấy trên Instagram và Facebook.

Zuckerberg thích nói rằng Meta là về việc kết nối mọi người. Nhưng trên thực tế, Meta là về việc đóng khung con người. Bản chất của nó là việc định hình những gì con người nhìn thấy, cách họ diễn giải người khác và việc dịch chuyển trong thế giới.

Đây là một sự thay đổi sâu sắc như máy in của Johannes Gutenberg hay phát minh ra tivi, nhưng mang tính cá nhân, có tính xâm phạm và mờ ám hơn nhiều. Và đối với những ai cho rằng điều này nghe có vẻ cường điệu, hãy nhớ rằng Meta đã kiểm soát các nền tảng được hàng tỷ người sử dụng — đáng chú ý nhất là Instagram và Facebook.

Việc tích hợp kính vào hệ sinh thái này sẽ không yêu cầu các sắc lệnh bắt buộc. Nó sẽ diễn ra thông qua các ưu đãi — các tính năng nâng cao, trải nghiệm độc quyền và các đặc quyền gia tăng cho người dùng đeo kính. Và chẳng bao lâu nữa, việc lựa chọn không tham gia vào trò chơi này cũng sẽ giống như việc lựa chọn không tham gia vào cuộc sống hiện đại. Đây là cách chuẩn hóa bắt đầu — không phải bằng vũ lực, mà bằng sự chấp nhận rằng không có ma sát.

Trong khi báo chí thảo luận về tai nghe VR cồng kềnh của Apple và những tranh cãi về TikTok, thì ít ai nắm bắt được toàn bộ tầm nhìn của Meta. Đây không chỉ là về phần cứng hay phần mềm; mà là về việc sở hữu cơ sở hạ tầng của chính thực tế hiện tại. Chúng ta đang chứng kiến ​​quá trình tư nhân hóa thị giác, thương mại hóa nhận thức và sự xâm chiếm của thuật toán vào cuộc sống hàng ngày.

Và với gần một nửa dân số thế giới đã được kết nối vào hệ sinh thái Meta, có còn ai còn lại để ngăn Zuckerberg biến phần còn lại của thực tế thành một sản phẩm có lợi nhuận? Các chính phủ thì đang ngủ quên, các nhà quản lý thì bất lực và người dùng — bị quyến rũ bởi sự tiện lợi, mới lạ và sự xác nhận của xã hội — đã xếp hàng để trở thành người thử nghiệm beta trong xã hội tăng cường mới này. Sự thật không bị che giấu; nó đang nhìn chằm chằm vào mặt chúng ta.

Zuckerberg không cần kiểm soát những gì bạn nghĩ, mà chỉ cần thu thập những gì bạn thấy. Sớm thôi, nhờ một cặp kính bóng bẩy và vài tỷ dòng mã lệnh, anh ta có thể kiểm soát cả hai.

__________________