Trong từ điển Tiếng Việt, hai từ “cháy” và “chạy” mang cùng âm tiết nhưng nghĩa hoàn toàn khác nhau; “cháy” là một trạng thái, một sự việc; còn “chạy” lại là một hành động. Trong cuộc sống, chữ cháy luôn đi trước chữ chạy, tức là cháy luôn là nguyên nhân để chạy. Thấy một đám cháy, người ta chạy, đám cháy chính là nguy hiểm, vì có nguy hiểm mà người ta chạy.
Thế nhưng, khi sáp nhập tỉnh thành, thì “cháy” và “chạy” đã có thêm nhiều ý nghĩa mới. Trước ngày sáp nhập, tại các trụ sở cơ quan, cán bộ thi nhau nổi lửa lên, không phải để ăn mừng, mà là để phi tang hết đống giấy tờ tài liệu, nào là sổ kế toán, cho đến tài liệu có dấu đỏ. Ngày bình thường, tay cầm con dấu, tay thu phong bì, quen ăn của hối lộ để làm giả hồ sơ, nay sáp nhập sợ bị phát hiện, nên cán bộ vội vã tiêu hủy chứng cứ. Các cán bộ muốn chạy chức, chạy tội nên phải đốt, phải thiêu cháy thành tro những tội ác của mình. Vậy là vì “chạy” nên đốt “cháy”, chạy có thêm nghĩa mới là thoát tội, thoát án; còn cháy là một hành động phi tang.
Quả là tư duy của cán bộ hơn hẳn dân thường, người dân thấy cháy là chạy, còn cán bộ muốn chạy thì phải cháy. Dân đen nghĩ không ra!
Anh Lý