Trong một năm cầm quyền vừa qua, Tô Lâm, tổng bí thư đảng Cộng Sản Việt Nam, thừa biết không thể duy tŕ độc quyền cai trị chỉ bằng đàn áp và tuyên truyền lừa mị mà phải bằng cách tăng trưởng kinh tế, cải thiện cuộc sống của người dân. Nhưng vốn xuất thân từ công an, Tô Lâm chỉ thạo việc đàn áp mà mù tịt về điều hành kinh tế nên những chủ trương chính sách của Tô Lâm chỉ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng cơ cấu mà Việt Nam đang đối mặt. Bạn nghĩ thế nào về điều nầy.
Tô Lâm là mẫu h́nh tiêu biểu của một lănh đạo "kỹ trị ngược" – tức là am hiểu cơ chế kiểm soát quyền lực hơn là vận hành nền kinh tế hay khơi gợi sáng tạo xă hội. Tô Lâm không có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, công nghiệp, hay thương mại – điều mà một lănh đạo quốc gia trong giai đoạn cải tổ cần phải có.
Trong khi các nền kinh tế chuyển đổi khác (như Trung Quốc thời Đặng Tiểu B́nh hay Việt Nam thời Vơ Văn Kiệt) đều nhấn mạnh vào mở cửa, cải cách và mời gọi tri thức kinh tế, th́ Tô Lâm lại tái thiết lập cơ chế kinh tế kiểm soát, tập trung quyền lực vào tay các nhóm cùng phe cánh. Tô Lâm ưu tiên “an ninh kinh tế” thay v́ “phát triển kinh tế”, đồng nghĩa với việc dùng công cụ công an, kiểm tra, thanh tra để dẹp cái gọi là “tự do thị trường manh nha” thay v́ tạo môi trường minh bạch cho đầu tư.
Một số chủ trương đáng chú ư trong năm qua thể hiện rơ mâu thuẫn nội tại trong tư duy điều hành của Tô Lâm. Hỗ trợ doanh nghiệp phe nhóm như VinGroup bằng các nghị định ưu đăi phi lư, mang danh “xanh hóa kinh tế”, nhưng thực chất là phân phối đặc quyền đặc lợi trong bóng tối. Tăng kiểm soát truyền thông và mạng xă hội, dẫn đến giảm niềm tin và kênh phản hồi từ xă hội, một điều cực kỳ tai hại trong lúc doanh nghiệp và người dân đang “chết lâm sàng”. Duy tŕ hệ thống thuế và phí khắt khe, bất hợp lư, gây áp lực lớn cho giới kinh doanh nhỏ và tầng lớp trung lưu đang teo tóp. Kết quả: tăng trưởng GDP yếu ớt, đầu tư nước ngoài chững lại, doanh nghiệp phá sản hàng loạt, và người dân mất niềm tin.
Tô Lâm không phải là người tạo ra khủng hoảng cơ cấu, nhưng Tô Lâm làm nó trở nên “bế tắc hóa”. Thay v́ dám thay đổi cấu trúc quyền lực, Tô Lâm đang củng cố nó theo hướng tập trung quyền lực cá nhân, đẩy lùi mô h́nh “tập thể lănh đạo” từng được xem là yếu tố kiềm chế các sai lầm cá nhân. Loại bỏ những tiếng nói cải cách c̣n sót lại trong bộ máy Cộng sản từ Trương Gia B́nh, Vũ Đức Đam cho tới các mạng lưới chuyên gia độc lập khác. Ưu tiên hệ thống an ninh nội bộ và tôn vinh lực lượng công an như một “trụ cột điều hành quốc gia”, dẫn đến sự lệch pha trầm trọng giữa nhu cầu phát triển và thực trạng kiểm soát.
Tô Lâm có thể giữ được quyền lực bằng sự khôn ngoan chính trị ngắn hạn, nhưng thiếu hoàn toàn một tầm nh́n kinh tế và xă hội dài hạn. Trong một thời đại mà tính chính danh không thể chỉ dựa vào súng đạn và biểu ngữ, sự mù tịt kinh tế của Tô Lâm sẽ trở thành gót chân Achilles, khiến cả hệ thống rơi vào thế pḥng thủ tự hủy.
Lăo Thất