Ngay sau khi kế hoạch lui binh bắt đầu, Tướng Hoàng Xuân Lảm ra lịnh tử thủ Quảng Trị. Lênh Sư Đoàn và phản lệnh của Quân Đoàn bất nhất làm cho các đơn vị trưởng bất măn, bất tuân thượng lệnh.
Hệ thống chỉ huy pḥng thủ Quảng Trị bị găy đổ ngay từ đó, các đơn vị tự ư rời vị trí rút lui về hướng Nam. Tướng tư lệnh SĐ3BB đă cùng với các cố vấn Mỹ và một ít sĩ quan tham mưu thân cận, đă được 3 trực thăng CH-54 bốc đi từ Cổ Thành Quảng Trị bay về Đà Nẳng lúc 16 giờ 40 cùng ngày. Cổ thành Đinh Công Tráng-Quảng Trị, một căn cứ hỏa lực và pḥng thủ vững chắc gấp 100 lần thị xă An Lộc, bị bỏ ngỏ và lọt vào tay cộng sản Bắc Việt , tối ngày 2-5-1972.
Giữa cảnh hổn loạn đó, Đại Tá Khoái Chi Huy Trưởng BĐQ Quân Khu I đă họp các cấp chỉ huy 3 Liên Đoàn BĐQ và ra quyết định LĐ5BĐQ làm nổ lực chính đánh tŕ hoản để cho các cánh quân c̣n lại lui binh trên QL1. Sự dũng cảm và hy sinh v́ màu cờ Binh Chủng, trên một chiến trường do đich chọn sẳn, Các chiến sĩ BĐQ đă đánh một trận phản phục kích để đời tại Sông Trường Phước mặc dù địch có chiến xa yểm trợ.
– Vào lúc 14 giờ 30 chiều, LĐ147/TQLC với 4 tiểu đoàn và gần 30 chiến xa & thiết vận xa c̣n lại của LĐ1 Kỵ binh, bắt đầu triệt thoái khỏi Quảng Trị về Huế theo Quốc lộ 1.
Thêm nhiều quân nhân thất lạc đơn vị và đồng bào đi theo đoàn quân này gây trở ngại không ít khi điều quân và lúc giao tranh với địch. Lực lượng TQLC đă đụng độ suốt đêm với trung đoàn CSBV tại Hải Lăng, có nhiều quân nhân và đồng bào tháp tùng đă tử thương trong lúc giao tranh.
Nhờ hỏa lực mạnh mẽ của thiết giáp, địch rút lui vào buổi trưa hôm sau. LĐ 147/TQLC, chiến xa và đoàn người chạy giặc đă tới Mỹ Chánh vào buổi chiều, nơi LĐ369/TQLC đang án ngữ.
Trên đường lui binh, Lữ đoàn 147 TQLC, và các đơn vị của SĐ3BB, vừa phải bảo vệ dân chúng di tản, vừa mở đường máu, vừa đụng độ và lănh đạn pháo kích nặng nề của giặc.
Trên đường triệt thoái khỏi Quảng Trị về Huế
Quốc lộ 1, đoạn từ Hải Lăng về Mỹ Chánh, mất an ninh nhiều ngày trước, đang bị quân cộng sản chiếm và đóng chốt., nhất là cầu sông Nhung, trên Quốc Lộ I, đoạn đường đă bị gián đoạn giao thông, v́ đoàn xe di tản của dân và lính, dài hơn ba cây số. Đây là mục tiêu chính, để quân Bắc Việt phục kích tấn công, tha hồ tác xạ dữ dội và tàn bạo, bằng đủ loại súng lớn nhỏ, từ cá nhân, cộng đồng, đại bác tới thiết giáp.
Hàng ngàn xe cộ, quân xa cũng như xe dân sự, đồng bào, lính tráng chết thảm thương trong những xác xe cháy nằm la liệt khắp mặt đường, dưới ruộng. Chỉ những kẻ biết bơi lội, mới sống sót được khi bơi qua sông Nhung, chạy về Mỹ Chánh. Một phóng viên chứng kiến thảm cảnh này khi thuật lại, đă đặt tên cho đoạn đường này là “Đại Lộ Kinh Hoàng”.
Lúc đó Lử đoàn 369 TQLC được tăng cường với nhiệm vụ, giữ pḥng tuyến Mỹ Chánh từ sông Ô Khê tới đầu cầu Mỹ Chánh, ranh giới hai tỉnh Thừa Thiên-Quảng Trị.
Sáng sớm ngày 2/5/1972 Trung Đoàn VC với 18 chiến xa yểm trợ tấn công Lử Đoàn 369 TQLC tại tuyến pḥng thủ Mỹ Chánh. Sau nữa ngày giao tranh với pháo binh cơ hữu và hải không yểm trợ, 17/18 chiến xa T54 bị bắn cháy. VC bị thiệt hại năng và tháo lui về hướng Hải Lăng bỏ lại trận địa trên 500 xác chết..
Ngày 2/5/1972 Tỉnh Quảng Trị thất thủ, Thiết Đoàn 20 chỉ c̣n lại 6/48 chiến xa, Các đơn vị TQLC bị thiệt hại nặng, cầu Mỹ Chánh được Công Binh VNCH giật sập để cản bước chiến xa của địch.
Cố đô Huế hiện giờ trong t́nh trạng hoảng loạn vô trật tự.
Tuyến pḥng thủ Huế ngày 5/5/1972
Tuyến pḥng ngự Mỹ Chánh :
– Ngày 3/5/1972 Thiếu Tướng Ngô Quang Trưởng nguyên Tư Lệnh Quân Đoàn 4 được Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu chỉ định thay thế Tướng Hoàng Xuân Lảm Tư Lệnh Quân Đoàn I trong buổi họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia tại Dinh Độc Lập.
– Ngày 4/5/1972, sau khi được chỉ định, Tướng Trưởng cấp tốc bay ra Quân Khu I và lập ngay pḥng tuyến cố thủ tại cố đô Huế chống lại áp lực của các SĐ304, 308 và 325 CSBV ở phía Bắc sông Mỹ Chánh và SĐ324B ở phía Tây.
Tướng Trưởng cấp tốc thành lập Bộ Chỉ Huy Tiền Phương tại Huế và ban lệnh thiết quân luật, buộc tất cả quân nhân phải trở về tŕnh diện đơn vị, cho lệnh bắn tại chổ những người mang vũ khí lang thang ngoài đường phố hay bị bắt quả tang trộm cướp,bắn bỏ tại chổ những tên cướp giựt, tổ chức lực lượng quân cảnh tuần tiểu bằng Thiết Vận Xa V100.
Đồng thời thành lập “Trung Tâm Điều Hợp Hỏa Lực” và một “Toán Đặc Biệt” chỉ nhằm thâu nhận các mục tiêu và vị trí địch quân, để phối hợp khai thác khả năng dồi dào của không địa hải pháo Việt Mỹ yểm trợ chiến trường.
– Ngày 5/5/1972 Tướng Trưởng cũng phổ biến kế hoạch pḥng thủ cho các vị Tư Lệnh Sư Đoàn 1BB trách nhiệm pḥng thủ phía Tây và Tây Nam Huế . Nhằm ngăn chận địch quân từ hướng mật khu Ba Ḷng; SĐ/TQLC trách nhiệm pḥng thủ phía Bắc và Đông Bắc Huế, chận đứng mọi toan tính xâm nhập của địch từ phương Bắc.
Các Tư Lệnh SĐ toàn quyền điều động và phối hợp Địa Phương Quân, Nghỉa Quân và Chủ Lực Quân vào kế hoạch tác chiến của Quân Đoàn. Đồng thời lập kế hoạch Lôi Phong, tập trung hỏa lực Không, Hải và địa pháo chiến thuật cũng như chiến lược cơ hửu Việt Mỹ nhằm ngăn chận, và tiêu diệt sự tập trung quân của địch. để có đũ thời gian tái tổ chức trang bị và huấn luyện các đơn vị bị thiệt hại vừa qua.(lần đầu tiên các đơn vị VNCH được trang bị hỏa tiển TOW).
Ngày nầy, Đại Tá Bùi Thế Lân được chỉ định giữ chức vụ Tư Lệnh SĐ/TQLC thay thế Trung Tướng Lê Nguyên Khang .
– Ngày 7/5 sự ổn định về pḥng thủ tại Huế đă vững vàng, an ninh trật tự công cộng cũng được văn hồi. Mặc dù giao tranh c̣n đang xảy ra tại một vài nơi nhưng dân chúng Huế cũng cảm thấy yên tâm, một số gia đ́nh chạy loạn đă lục tục trở về. Các chiến cụ bị mất mát hay hư hỏng cũng được các phi cơ khổng lồ C141 và C5 Hoa Kỳ ồ ạt chở đến phi trường Đà Nẳng.
Ngày 8/5/1972, toàn bộ LĐ2ND với 3 TĐ 2, 7 & 11ND do Đại Tá Trần Quốc Lịch làm Lữ Đoàn Trưởng, từ mặt trận Tây Nguyên được không vận đến Phi Trường Phú Bài tăng viện cho Quân Đoàn I.
TĐ11ND sau trận chiến tại đồi Charlie ở Quân Khu 2, được tái chỉnh trang, tăng cường cho mặt trận Quân Khu I và khi vừa đến Huế th́ nhận được lệnh tái chiếm phía Nam sông Mỹ Chánh. Vừa vuợt tuyến xuất phát tại Phong Điền dọc QL1, VC pháo dữ dội bằng đũ loại đại pháo và xung phong tấn công biển người vào TĐ11ND. Thiếu Tá Mể TĐT bị thương v́ pháo kích. Th/Tá Thành thay thế. Đến 3 giờ sáng, 3 chiếc T54 xuất hiện, ĐĐ111 dùng M72 tiêu diệt, bắt sống 1 tù binh cấp Thượng Tá, 1 Tiền Sát Viên và 1 Âm Thoại Viên. Tịch thu 11 súng pḥng không 30 ly.
( Khi TĐ11ND nhận lệnh lên đường ra Huế, Đại Tá Trần Quốc Lịch, LĐT/LĐ2ND đă lưu ư vị Tân Tiểu Đoàn Trưởng TĐ11ND, Thiếu Tá Lê Văn Mể rằng “ Chắc chắn bọn CSBV sẽ tấn công Anh tới cùng v́ theo kinh nghiệm về chiến thuật CS nếu nó đă đụng mạnh một đơn vị nào của ta một lần rồi khi ra quân lại bọn chúng sẽ t́m cách triệt hạ bằng mọi giá, Nếu Anh cảm thấy chưa đũ sức tôi sẽ cho thằng khác đi thay Anh” Thiếu Tá Mễ tỏ vẽ rất tự tin và xin tiếp tục nhiệm vụ và VC đă dàn chào Ông một cách tận t́nh )
Các Tiểu Đoàn 2 và 7ND sau đó được triển khai dọc theo bờ phía Nam sông Mỹ Chánh cùng Tiểu Đoàn 11ND trấn giữ tuyến đầu. Tất cả chiến binh Nhảy Dù đều được trang bị súng chống chiến xa M72 và XM202 bốn ṇng. Các đơn vị Nhảy Dù thường thả các toán Trinh Sát và viễn thám vào vùng địch chiếm đóng và biết được cộng quân đang tăng cường nhiều chiến xa, bộ binh , pḥng không và đại pháo phía bên kia bờ sông Mỹ Chánh.
– Ngày 10/5/1972 t́nh h́nh tại Huế tạm ổn định. Liên Đoàn 1BĐQ vừa hoàn tất việc bổ sung quân số và tái huấn luyện tại Đà Nẳng được tăng phái cho SĐ/TQLC. Ngày nầy, quân số QL/VNCH tập trung quanh thành phố Huế lên đến 35,000 người.
– Ngày 12/5/1972, ĐĐTS/LĐ369TQLC vượt sông Mỹ Chánh, thám sát địa thế để lập đầu cầu chuẩn bị cho chiến dịch Sóng Thần 5/72. Sáng hôm sau, ngày 13/5/1972, 2 Tiểu Đoàn 3 & 8TQLC được trực thăng vận đổ vào Quận Hải Lăng, cách Quảng Trị 11Km về hướng Nam đánh bọc hậu trở về sông Mỹ Chánh. Đồng thời TĐ9TQLC vượt sông Mỹ Chánh đánh ngược lên phía Bắc. Trung Đoàn 66 CSBV bị kẹp giữa hai gọng kềm nên bị thiệt hại nặng nề.
– Ngày 14/5/1972 CSBV quyết chí trả thù, 23.00 giờ Trung Đoàn 66/SĐ324 pháo dữ dội vào ĐĐ111ND. Địch vẫn áp dụng chiến thuật cổ điển tiền pháo hậu xung và nhị thức bộ binh tùng thiết, dùng biển người dự định tràn ngập đơn vị Nhảy Dù nầy.
ĐĐ111ND phản công quyết liệt với sự tiếp ứng kịp thời của 2 Đại Đội 112, 114ND và dưới sự yểm trợ hỏa lực của Pháo Binh Dù và 24 chiếc Phantom của Không Quân Mỹ.
Đến sáng sớm hôm sau TĐ11ND hoàn toàn tiêu diệt các đơn vị CSBV, 26 chiến xa bị bắn cháy gồm cả T54, BTR85 và PT76, xác địch ngổn ngang bên ngoài rào pḥng thủ. TĐ11ND bị thương vong 20 binh sĩ v́ đạn pháo kích.
– Ngày 15/5/1972 Thiếu Tướng Phạm Văn Phú, Tư Lịnh SĐ1BB, tung 2 Trung Đoàn /SĐ1BB hành quân tái chiếm hai căn cứ Bastogne và Birmingham phía Tây Nam cố đô Huế.
– Ngày 16/5/1972 hai Tiểu Đoàn Bộ Binh thuộc Trung Đoàn 3/SĐ1 bất ngờ được trực thăng vận đổ ngay vào Bastogne. Buổi chiều Trung Đoàn 3/1BB hoàn toàn làm chủ t́nh h́nh tại căn cứ nầy.. Đến ngày 20/5/1972 SĐ1BB cũng tái chiếm căn cứ Checkmate.
TĐ3ND sau khi tham chiến tại mặt trận An Lộc giải tỏa QL 13, được tái trang bị và không vận ra Huế. ĐĐ33ND được tăng phái cho TĐ11ND và đến trấn đóng tại rặng Hồ Lầy phía Tây Bắc TĐ11ND.
– Ngày 21/5/1972, Hỏa tiển Tow được Hoa Kỳ vận chuyển đến Đà Nẳng bằng vận tải cơ khổng lồ C141 và C5.và lần đầu tiên trang bị cho các đơn vị / QL VNCH.
– Ngày 22/5/1972 BTL/SĐND và BCH LĐ3ND được không vận tới Huế. Trung Đoàn 4/2BB cũng được tăng cường để bảo vệ Huế. Trung Đoàn nầy được tăng phái cho SĐND trấn giữ phần lảnh thổ phía Nam sông Mỹ Chánh để các đơn vị Nhảy Dù rảnh tay vượt sông tái chiếm Quảng Trị.
– Ngày 24/5/1972 QĐ1 mở cuộc hành quân Sóng Thần 6/72 thăm ḍ bằng 2 mủi tấn công vào phía Đông và phía Nam tỉnh Quảng Trị : Mũi thứ nhất TĐ7TQLC đổ bộ vào bờ biển dọc theo “Dảy Phố Buồn Thiu”(tức là Hương lộ 555) phía Đông thành phố Quảng Trị. Mũi thứ hai gồm 2 Tiểu Đoàn 4 và 6 TQLC đổ bộ bằng trực thăng xuống giao điểm hương lộ 555 và 602, chạm địch khá mạnh với Trung Đoàn 18 CSBV. Sau đó các đơn vị TQLC rút về tuyến Mỹ Chánh.
Trong lúc đó Cộng quân lại tấn công vào mặt phía Tây trong 3 ngày liên tiếp, với chiến xa và bộ binh tùng thiết chỉa mũi dùi vào tuyến của LĐ369TQLC. Một Tiểu Đoàn của CS đă tấn công vào vị trí của TĐ9TQLC trong khi hai Tiểu Đoàn CS khác mưu toan tràn ngập Tiểu Đoàn 1 TQLC. Cả hai cuộc tấn công nầy đều bị đẩy lui và hằng trăm xác công quân bỏ lại tại trận địa.
– Ngày 28/5/1972 Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu đến thăm chiến trường Quân Khu I, ban quân lịnh mở chiến dịch”Lôi Phong” tái chiếm Quảng Tri và thăng cấp Chuẩn Tướng tại mặt trận cho Đại Tá Bùi Thế Lân, Tư Lệnh SĐ/TQLC tại Huế.
Tướng Ngô Quang Trưởng, Cao Văn Viên. Bùi Thế Lân và Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tại Quảng Trị 1972