Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa đưa ra nhượng bộ bất ngờ trong cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình: Washington đồng ý giảm 10% thuế đối với hàng hóa Trung Quốc.
Bên cạnh đó, Mỹ cũng giảm thuế đối với các mặt hàng liên quan đến fentanyl xuống còn 10%, đổi lại Trung Quốc sẽ nối lại nhập khẩu đậu tương Mỹ, duy trì nguồn cung đất hiếm và tăng cường trấn áp hoạt động buôn bán fentanyl trái phép.
Theo CNN, bề ngoài, đây là thỏa thuận giúp nối lại dòng chảy thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, đưa mức thuế trung bình xuống còn khoảng 47%. Điều này có thể giúp người tiêu dùng Mỹ bớt gánh nặng giá cả và giúp hàng Trung Quốc thoát khỏi vị thế bị “xa lánh” ở Mỹ.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng động thái này là canh bạc lớn, bởi ông Trump nhiều lần thất thế trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Việc ông Trump đồng ý gặp ông Tập đã được xem là nhượng bộ trước, và chưa rõ Mỹ sẽ thực sự thu được gì ngoài những lời hứa về fentanyl, đậu tương hay đất hiếm từ Trung Quốc.
Trung Quốc đạt lợi thế trong thương chiến?
Theo CNN, ông Trump được cho là đã đặt ra bốn mục tiêu lớn khi đánh thuế Trung Quốc: chặn nguồn cung fentanyl, đưa sản xuất trở lại Mỹ, cân bằng thương mại và buộc TikTok bán tài sản tại Mỹ. Một số mục tiêu đã đạt tiến triển – thâm hụt thương mại Mỹ - Trung xuống mức thấp nhất 21 năm, một số tập đoàn quay lại đầu tư trong nước, và hai bên đạt khung thỏa thuận sơ bộ về TikTok.
Tuy nhiên, Mỹ cũng chịu tổn thất nặng. Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu thiết yếu cho điện tử và quốc phòng; ngừng mua đậu tương, khiến nông dân Mỹ điêu đứng; và áp thuế trả đũa cùng điều tra chống độc quyền các công ty Mỹ. Bắc Kinh còn thắt chặt kiểm soát đất hiếm dù từng hứa “mở cửa thị trường tự do”.
Dưới thỏa thuận mới, Trung Quốc đồng ý gỡ bỏ phần nào hạn chế này, nhưng các quy định cốt lõi vẫn giữ nguyên. Còn tương lai TikTok ở Mỹ vẫn mờ mịt khi Bắc Kinh chưa xác nhận đạt thỏa thuận, chỉ nói sẽ “phối hợp giải quyết”.
Vì sao ông Trump chấp nhận?
Giới phân tích cho rằng Nhà Trắng chọn “xuống nước” vì hai lý do chính.
Thứ nhất, Trung Quốc đã có hành động cụ thể hơn với fentanyl, khi Bắc Kinh bổ sung thêm hai tiền chất vào danh mục kiểm soát và truy quét các đường dây buôn lậu.
Ông Trump viện dẫn “hành động mạnh mẽ” này làm cơ sở để giảm thuế, tuyên bố tin rằng “Trung Quốc sẽ hợp tác” trong cuộc chiến chống fentanyl.
Thứ hai, Trung Quốc vẫn nắm nhiều đòn bẩy. Thuế quan của Mỹ gây thiệt hại ngược cho nông dân – khối cử tri quan trọng của ông Trump – đồng thời làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu đất hiếm và cản trở mục tiêu mở cửa thị trường chip AI Mỹ. Bắc Kinh cũng đã tìm được các thị trường thay thế, làm giảm tác động của thuế Mỹ.
Do đó, việc giảm thuế và gặp trực tiếp ông Tập được coi là cách ông Trump lấy lại thế chủ động. Trung Quốc cũng tuyên bố sẽ “có điều chỉnh tương ứng” với Mỹ.
“Con dao hai lưỡi”
Quyết định nhượng bộ Bắc Kinh của ông Trump đã khiến Mexico và Canada – hai nước cùng bị áp thuế fentanyl – tỏ ra bất bình. Trong khi fentanyl từ Canada chỉ chiếm chưa đến 1% lượng nhập khẩu vào Mỹ, ông Trump vẫn đe dọa tăng thuế với hai láng giềng này, trong khi lại giảm cho Trung Quốc.
Việc hạ thuế có thể giúp người tiêu dùng Mỹ hưởng lợi khi giá hàng hóa giảm phần nào sau nhiều năm tăng do thuế quan. Nhưng theo CNN, đây là con dao hai lưỡi: nó có thể giúp ông Trump tạm xoa dịu cử tri trong nước, song lại khiến Mỹ xa cách hơn với các đồng minh truyền thống.