Trong "Thủy Hử truyện", Thi Nại Am đă rất ưu ái nhân vật Vơ Ṭng khi dành rất nhiều chương đặc sắc viết về hành trạng của vị hành giả này. Có thể nói h́nh tượng Vơ Ṭng hấp dẫn hơn bất cứ nhân vật nào trong 108 anh hùng Lương Sơn Bạc.
Những sự tích như Vơ Ṭng đả hổ ở đồi Cảnh Dương; Vơ Ṭng sát tẩu (giết chị dâu Phan Kim Liên báo thù cho anh); Vơ Ṭng đánh Tây Môn Khánh; Vơ Ṭng say đánh Tưởng Môn Thần; hay máu nhuộm Uyên Ương lầu; diệt cướp Nhị Long sơn… đều là những đề tài làm say mê ḷng người xưa nay từ chuyện kể, sách truyện đến sân khấu, điện ảnh.
Vậy trong chính sử có Vơ Ṭng hay không? Thực hư thế nào? Giáo sư sử học Kỷ Liên Hải, người được coi là "danh nhân văn hóa đương đại Trung Quốc" trong tiết mục "Khiêu chiến với danh nhân văn hóa" của Đài Truyền h́nh Giang Tây đă khiến cả hội trường chấn động khi ông đưa ra số tuổi của Vơ Ṭng, nếu theo như trong truyện, th́ phải lớn hơn ca ca của ḿnh Vơ Đại Lang ít nhất là ... 250 tuổi!
Tranh Vơ Ṭng đả hổ.
Theo ông, trong lịch sử ở Khổng Tống Trang, huyện Thanh Hà, phủ Đông B́nh, Sơn Đông (nay thuộc Hà Bắc) cũng có người là Vơ Ṭng nhưng sống vào đời Tống, không phải hảo hán Lương Sơn, cũng không phải là Vơ Nhị Lang, em của Vơ Đại Lang, đại khái qua đời vào năm 1125 hoặc 1126, trong khi Vơ Đại Lang sống vào đầu đời Minh, cách nhau hơn 250 năm.
Nghĩa sĩ đời Tống
Trong Tống sử không thấy chép về Vơ Ṭng, nhưng trong các sử tịch như “Lâm An huyện chí”, “Tây Hô đại quan”, “Hàng Châu phủ chí”, “Triết Giang thông chí” đều có ghi rơ Vơ Ṭng là quan đề hạt trong phủ Hàng Châu, là người hiệp nghĩa v́ dân trừ hại. Theo đó, Vơ Ṭng vốn là người măi vơ, luân lạc giang hồ, "tướng mạo kỳ vĩ, thường biểu diễn vơ nghệ nơi trước Dũng Kim môn". Quan tri phủ Hàng Châu là Cao Quyền thấy Vơ Ṭng vơ nghệ cao cường, nhân tài xuất chúng mới cho mời vào phủ, nhận chức đô đầu (phụ trách về mảng tội phạm h́nh sự của huyện nha).
Không lâu sau, nhờ có công được thăng làm đề hạt (phụ trách toàn bộ về trật tự trị an), trở thành tâm phúc của tri phủ Cao Quyền. Về sau Cao Quyền đắc tội với cấp trên, bị kẻ gian vu hăm phải băi quan, Vơ Ṭng cũng do đó mà bị liên lụy, ra khỏi nha môn. Quan tri phủ mới là Sái Quân, con trai của quan thái sư Sái Kinh là một gian thần, ỷ thế cha lộng quyền, hống hách ngang ngược, dân chúng Hàng Châu oán hận gọi y là "Sái Hổ". Vơ Ṭng quyết tâm v́ dân trừ hại.
Một hôm, Vơ Ṭng một ḿnh giấu đao, nấp trước Sái phủ, khi Sái Hổ cùng quân lính tiền hô hậu ủng vừa đến th́ liền dũng mănh lao vào truy sát. Sái Hổ bị Vơ Ṭng đâm chết nhưng quân lính bao vây quá đông, Vơ Ṭng không thể địch lại nên bị bắt. Vơ Ṭng sau đó bị cực h́nh chết trong ngục. Dân chúng Hàng Châu cảm ân đức nên táng ở bên cầu Tây Linh, Hàng Châu, lập bia đề "Tống nghĩa sĩ Vơ Ṭng chi mộ".
Mộ Vơ Ṭng nhiều phen bị khai quật, dời đổi. Nhà mỹ thuật nổi tiếng Khương Đan Thư từng viết về t́nh trạng quan quách Vơ Ṭng vào năm 1891: "Ngô Kiếm Phi một hôm đi qua Dũng Kim Môn, Hàng Châu, trông thấy một bộ quan tài được những người thợ sửa tường thành đưa ra. Mặt trên quan tài có đề "Vơ Ṭng chi cữu" (linh cữu của Vơ Ṭng) thể chữ đời Tống, mỗi chữ vuông vắn 6 tấc được khắc nổi, thếp vàng, sắc vàng chưa đổi. Quan tài đă mục, to lớn hơn b́nh thường, màu sơn đen ánh sắc hồng. Lúc đầu ai cũng cho rằng mộ Vơ Ṭng chỉ là mộ trống, hoặc y quan trũng (mộ chôn mũ áo tượng trưng), nhưng khi quật lên th́ có quan, quách khá lớn, nh́n qua khe hở quan tài có thể thấy bộ hài cốt to lớn".
Trương Đan Thư cho biết khi chuyển mộ Vơ Ṭng sang Tây Hồ vào năm 1924, có ba đại lăo hanh (bố già) trùm bến Thượng Hải lúc bấy giờ là Hoàng Kim Vinh, Trương Tiêu Lâm và Đỗ Nguyệt Sênh cùng tài trợ tiền của, làm bia lập mộ. Việc này có chép trong tự truyện "Đỗ Nguyệt Sênh trong mắt một vị Trung y Thượng Hải".
Vào tháng 9/1964, thực hiện chỉ thị của Mao Trạch Đông về việc thu gom tất cả các mộ danh nhân nằm rải rác ở Tây Hồ, Hàng Châu, "quét sạch ảnh hưởng tư tưởng phản động hủ bại", không để hiện tượng "làm hàng xóm với ma", hàng loạt mộ phần từ những danh nhân như Nhạc Phi, Vu Khiêm, Vơ Ṭng, Tô Tiểu Tiểu, Lâm Ḥa Tĩnh, Phùng Tiểu Thanh... đến mộ phần của những chí sĩ như Thu Cần, Từ Tích Lân, Bùi Thiệu, Đào Thành Chương rồi Tô Mạn Thù, Lâm Khải, Tuệ Hưng... đều bị khai quật chuyển đến chôn tập thể trong 10 ngôi công mộ tại Mă Pha, Kê Lung Sơn, ngoại ô Hàng Châu để "sinh hoạt cộng đồng". Đến tháng 3/1965, có 654 ngôi mộ đă bị gom đi. Bên cạnh đó, vô số những tượng, bia cổ quư giá ở tháp Lục Ḥa, chùa Vân Tê, miếu Nhạc Phi... đều bị phá hủy.
Sau khi Cách mạng văn hóa kết thúc, phần mộ của các danh nhân mới lần lượt đưa về chốn cũ. Mộ Vơ Ṭng được trùng tu vào năm 2004. Trên cổng có 4 chữ "Khâm kỳ khôi vĩ" và đôi liễn do nhà thư pháp trứ danh Phùng Kư Tài viết: "Thất ư thả ngũ hào khách/ Đắc thời đệ nhất anh công", ư rằng lúc không được như ư th́ cũng là trang hào khách, lúc gặp thời là bậc anh minh.
Trong cuốn "Tống Giang tam thập lục nhân tán" (Ca ngợi nhóm 36 người của Tống Giang) của họa sĩ Cung Khai đời Nam Tống có vẽ h́nh Hành giả Vơ Ṭng với lời tán rằng: "Nhữ ưu bà tắc/ Ngũ giới tại thân/ Tửu sắc tài khí/ Cánh yếu sát nhân", đại ư rằng Vơ Ṭng là người đă xuất gia thọ giới nhưng không quan tâm tuân thủ giới luật; tửu sắc, tiền bạc, cho đến giết người, Vơ Ṭng cũng chẳng kiêng.
Đến h́nh tượng văn học
Biệt hiệu Vơ hành giả xuất hiện đầu tiên trong cuốn “Đại Tống Tuyên Ḥa di sự”, viết về cuộc khởi nghĩa của nhóm Tống Giang vào năm 1119 đời Tống Huy Tông. Cuộc nổi dậy ở Lương Sơn Bạc do Tống Giang lănh đạo chỉ là một trong hơn hai trăm cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra trong suốt triều Tống. Sách này chép 30 nhân vật Lương Sơn Bạc và Vơ Ṭng đứng thứ 30
Trong “Thúc Viên tạp kư” của Lục Dung th́ chép rằng, đương thời triều đ́nh nhà Tống treo giải thưởng đến 10 vạn quan tiền cho ai bắt được Vơ Ṭng, chỉ kém so với Tống Giang mà thôi.
Theo “Thủy Hử" th́ Vơ Ṭng về sau theo Tống Giang chiêu an triều đ́nh, đi đánh dẹp Phương Lạp, tại Mục Châu bị Bao Đạo Ất chém mất một cánh tay, được Lỗ Trí Thâm cứu thoát. Sau thắng trận Vơ Ṭng không trở về Biện Kinh nhận chức mà xuất gia tại tháp Lục Ḥa, Hàng Châu, được phong là Tĩnh Trung thiền sư và thọ 80 tuổi mới mất. "Kim B́nh Mai" th́ lại cho Vơ Ṭng báo thù Tây Môn Khánh nhưng giết lầm người, bị đày đi Mạnh Châu, sau quay về th́ Tây Môn Khánh đă bệnh chết, bèn giết chị dâu Phan Kim Liên rồi lên Nhị Long Sơn.
Tuy nhiên, một giả thuyết khác được nhiều người chấp nhận là nhóm anh hùng Lương Sơn trong đó có Vơ Ṭng đều bị triều đ́nh tiêu diệt.
Trong "Tống sử - Trương Thúc Dạ truyện" đoạn thứ 4 viết về việc danh tướng Trương Thúc Dạ đánh bại quân Tống Giang như thế nào. Theo đó, khi Trương Thúc Dạ nhậm mệnh đến Hải Châu th́ quân Tống Giang đang chuẩn bị công thành. Tống Giang quyết định đánh thành theo hướng trên biển, nên cho quân ra vùng biển chiếm lấy hơn 10 chiếc thuyền lớn để chở quân lương. Nhưng kế của Tống Giang đă bị gián điệp của Thúc Dạ ḍ biết.
Thúc Dạ lập tức chiêu mộ hơn 1.000 quân cảm tử mai phục ở gần thành, sau đó cho quân tiểu tốt đi thuyền nhỏ đến khiêu chiến c̣n tinh binh th́ bố trí trận địa ven bờ biển. Khi hai bên giao chiến, phục binh của Trương Thúc Dạ lao ra dùng hỏa công đốt thuyền quân Tống Giang. Hai bên giao chiến kịch liệt, cuối cùng đội thuyền của Tống Giang bị đốt cháy hết, đường lui cũng đă tuyệt, phó tướng bị bắt, quân lính tan vỡ, nên chấp nhận chịu hàng.
Hầu hết các sử tịch triều Tống như “Hoàng Tống thập triều cương yếu”, “Tục Tư trị thông giám trường thiên”, “Tam triều bắc minh hội biên”… đều chép việc Tống Giang chấp nhận chiêu an nhà Tống, sau đó đem quân đi trấn áp khởi nghĩa của Phương Lạp. Nhưng tại vùng Hải Châu, nơi Tống Giang bại trận, người dân vẫn lưu truyền việc Tống Giang và các nghĩa sĩ đều bị Trương Thúc Dạ giết chết, chôn dưới núi Bạch Hổ.
Núi này hiện ở phía tây nam cổ thành Hải Châu, cảng Liên Vân, tỉnh Giang Tô. Núi chỉ cao 62,8m, được người dân gọi là "Hảo hán doanh" (mộ hảo hán) và lưu truyền bài thơ: “Bạch bích Hổ sơn âm/ Phần điệp thảo mộc thanh/ Vấn thị thùy gia mộ/ Lương Sơn hảo hán doanh” (Núi Bạch Hổ vách trắng âm u. Mộ phần chồng lên nhau, cây cỏ xanh tốt. Hỏi rằng đó là phần mộ của ai? Rằng là mồ chung của hảo hán Lương Sơn).
Biện Nguyên Hanh mới là nguyên mẫu?
Theo một số nhà nghiên cứu th́ Vơ Ṭng là nguyên mẫu của vơ tướng Biện Nguyên Hanh, bạn thân của Thi Nại Am. Theo "Biện thị gia phổ" th́ Biện Nguyên Hanh là con Biện Sĩ Chấn, quan Phó sứ diêm vận (vận chuyển muối) vùng Lưỡng Hoài cuối đời Nguyên, nhà ở Biện Thương, Diêm Thành, theo Trương Sĩ Thành khởi nghĩa. Biện Nguyên Hanh vơ nghệ cao cường, sức mạnh hơn người. Lúc ấy một dải ở Biện Thương có một con hổ dữ, người nơi ấy không dám đi riêng lẻ. Biện Nguyên Hanh một ḿnh đến đấy, tay không đánh chết mănh hổ.
Là một mưu sĩ của Trương Sĩ Thành, Thi Nại Am biết nhiều chuyện trong nội bộ tập đoàn thống trị này. Về sau thấy họ Trương đam mê tửu sắc, bỏ bê chính sự, không nghe can gián, Thi Nại Am về ẩn cư viết “Thủy Hử truyện”, đưa vào đó nhiều nhân vật mà ông quen biết dưới trướng Trương Sĩ Thành như anh em bán muối lậu Xuất hải giao Đồng Uy, Nhập hải thẩn Đồng Mănh, hay Nụy cước hổ Vương Anh là người đánh xe ở Lưỡng Hoài...
Dù thế nào th́ mọi người - nhất là vùng Thanh Hà, Sơn Đông vẫn tôn kính nhân vật Vơ Ṭng, nhất là tinh thần xông pha thẳng tiến, "biết trên núi có hổ, vẫn can đảm thẳng xông". Kim Thánh Thán gọi Vơ Ṭng là "người trời", đại diện cho hảo hán Sơn Đông.
Vietbf @ Sưu tầm