Cách nói “vuông tṛn” vốn bắt nguồn từ đồng tiền xu cổ đại. Bên ngoài đồng xu có h́nh tṛn, bên trong lại là lỗ vuông, nh́n chất phác, tự nhiên nhưng lại ẩn chứa triết lư đời người.
Làm người cần phải biết co giăn, lựa lúc cương, lúc nhu, có như thế cuộc đời mới suôn sẻ. Bởi thế, cổ nhân mới nói: "Làm việc phải vuông, làm người phải tṛn".
Vậy “Làm việc phải vuông” có ư nghĩa là ǵ?
Vuông ở đây không phải là khăng khăng, cố chấp mà là sự chính trực, dứt khoát. Đây được coi là vốn liếng, đồng thời cũng là nguyên tắc để làm người.
Điều này tương tự như việc đi xe trên đường, đèn đỏ cần kịp thời dừng lại, khi đèn xanh th́ nhanh chóng tiến về phía trước mà không hề băn khoăn hay do dự.
Từng có một thiếu niên chuyên chặn đường cướp của nên phải lẩn trốn suốt 4 năm ṛng ră. Thế nhưng, cậu ta vẫn bị bắt được. Không phải cậu ta lẩn trốn không kỹ mà là do hành động nghĩa hiệp của cậu ta bị bại lộ.
Chuyện là, khi thấy 2 em nhỏ đuối nước trong một buổi sáng mùa đông giá lạnh, cậu ta đă không ngần ngại nhảy xuống hồ nước buốt giá để cứu sống 2 em này. Chính hành động trượng nghĩa này đă khiến cậu ta bại lộ tung tích và bị bắt.
Khi phóng viên hỏi suy nghĩ trong lúc đó của cậu ta là ǵ, liệu có nghĩ đến việc ḿnh sẽ bị phát hiện hay không, hoặc coi đây là cơ hội để có thể lập công chuộc tội? Ngay lập tức, cậu ta lắc đầu trả lời rằng: “Tôi chẳng nghĩ ǵ lúc đó, tôi chỉ muốn nhanh chóng cứu người thôi”.
Có thể thấy, dù cậu ta từng chặn đường cướp của người khác nhưng trong ḷng vẫn có t́nh cảm, vẫn có những nguyên tắc làm người nhất định.
Sống trên thế gian này, con người không ai thập toàn thập mỹ. Chỉ cần trong ḷng có thước, hành sự có độ, cả đời không thẹn với lương tâm là được.
"Làm việc phải vuông" ở đây không phải là khăng khăng, cố chấp mà là sự chính trực, dứt khoát. "Làm người phải tṛn" ở đây là sự chu đáo, khoan dung, linh động. (Ảnh minh họa)
Và “Làm người phải tṛn” có ư nghĩa ǵ?
Ở đây, tṛn không phải là khôn khéo, giảo hoạt mà là chu đáo, khoan dung, linh động và là trí tuệ đời người.
Tô Thức (Tô Đông Pha) năm 63 tuổi vẫn nghèo khó, khốn đốn. Thời điểm ấy, ông từng viết một bài thơ với ngụ ư như sau: “Đông Pha ốm bệnh một ḿnh bơ vơ, râu trắng phất phơ đầy sương gió/Sắc mặt đỏ hồng sau chầu rượu, con trẻ lại ngỡ như sắc da hồng hào”.
Đầu tiên, Đông Pha tự nói rằng bản thân đă già, sau đó mượn lời trẻ con bông đùa, sắc mặt đỏ sau chầu rượu lại ngộ nhận là sắc da hồng hào. Ư thơ trêu chọc chính là cách để ông có thể xua đi cảnh ảm đạm tuổi già.
Những người có trí tuệ dù phải trải qua cuộc sống gian truân, khó khăn nhưng nội tâm vẫn hướng về những thứ ấm áp.
Bên chiếc thuyền ch́m vẫn có cả ngàn cánh buồm qua lại, phía trước cây bị bệnh vẫn có hàng vạn cây xanh tốt.
Cuộc sống dù khúc khuỷu, khó khăn nhưng cần phải giữ được ḷng dạ trong sáng vô tư, cảm xúc lạc quan và dạt dào.
Nếm trải hết khó khăn, vị cay đắng mặn ngọt ở đời nhưng vẫn tự tin, lạc quan; hiểu đời nhưng không sành đời; hiểu rơ thế tục nhưng không bị thế tục tiêm nhiễm.
Trải qua sự khôn khéo, giảo hoạt nhưng vẫn giữ được sự trong sáng, vô tư, đó mới là đáp án tốt nhất cho những năm tháng khuôn khổ đă trải qua.
***
Làm việc không phải lúc nào cũng phải vuông vức. Nhân sinh vuông tṛn cũng là cuộc sống măn nguyện. Làm người không cần phải viên măn đủ điều.
Có thể thấy, sống ở đời cần trong vuông có tṛn, trong tṛn có vuông, vuông tṛn tương tế. Những ai làm được điều này th́ cuộc sống mới viên măn, rộng lượng.