Đề xuất của Trump: “cổ tức” từ tiền thuế quan
Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ trả “cổ tức” ít nhất 2.000 USD cho mỗi người Mỹ thu nhập thấp và trung b́nh, lấy từ nguồn thuế quan mà chính quyền đă thu. Lập luận của ông: người chống thuế quan là “ngu ngốc”, c̣n Hoa Kỳ đang “thu quá nhiều tiền” nên có thể hoàn lại cho dân — không giống các gói kích thích dùng ngân sách chung như thời dịch.
Cơ chế h́nh dung: ai nộp thuế quan, ai đang gánh chi phí?
Về kỹ thuật, nhà nhập khẩu Mỹ là bên nộp thuế quan trước, nhưng một phần chi phí được chuyển sang người tiêu dùng qua giá hàng hóa. V́ thế, hoàn tiền thuế quan cho dân nghe có lư về chính trị, nhưng lại phức tạp về kinh tế: dân vừa là người gánh chi phí, vừa là người nhận tiền hoàn.
Bộ Tài chính “dội nước lạnh”
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết chưa có đề xuất chính thức. Con số 2.000 USD “có thể ở nhiều dạng”, ví dụ bù hụt thu do không đánh thuế tiền tip, làm thêm giờ hay một số khoản an sinh. Nói cách khác, chưa có khung cụ thể để biến ư tưởng thành chính sách.
Có đủ tiền để trả 2.000 USD/người?
Từ đầu nhiệm kỳ hai đến nay, Kho bạc đă thu hơn 220 tỷ USD tiền thuế quan (bao gồm cả các sắc thuế đă tồn tại trước đó). Số người nộp tờ khai thuế năm 2024 là hơn 163 triệu.
Tính nhẩm: 2.000 USD × 163 triệu ≈ 326 tỷ USD → thiếu khoảng 100 tỷ USD so với số thu thuế quan.
Ngay cả khi loại trừ người giàu (giả sử ngưỡng 100.000 USD/năm), ước c̣n khoảng 150 triệu người đủ điều kiện → chi phí cỡ 300 tỷ USD — vẫn vượt số thu thuế quan hiện có.
Lại c̣n muốn trả nợ công?
Ông Trump gợi ư “tiền thừa” sau khi trả 2.000 USD sẽ dùng để giảm nợ công gần 40 ngh́n tỷ USD. Với khoảng hẫng tài chính như trên, khả năng có “tiền thừa” là rất thấp.
Rào cản pháp lư: nguy cơ từ Tối cao Pháp viện
Khoảng 100 tỷ USD trong tổng thu thuế quan được áp dụng theo quyền khẩn cấp. Nếu Tối cao Pháp viện phán quyết bất lợi, chính quyền có thể phải hoàn trả cho doanh nghiệp, làm teo lại nguồn tiền dự kiến chi cho hộ gia đ́nh — và gây rối chuỗi hoàn-thu nếu tiền đă chi ra trước.
Tổng thống có thể làm một ḿnh? Gần như không
Quyền chi tiêu thuộc Quốc hội. Các đợt “stimulus check” trước đây đều cần luật. Khả năng ông Trump tự ư chi từ “quỹ thuế quan” là rất thấp nếu không có dự luật được thông qua.
Quốc hội có ủng hộ?
Séc kích thích thường chỉ xuất hiện khi có suy thoái hoặc khẩn cấp. Hiện kinh tế Mỹ không ở trạng thái đó. Rủi ro là bơm tiền mặt có thể kích cầu ngắn hạn, làm giá cả nóng lên, buộc Fed phải tăng lăi suất — điều mà cử tri đang rất ngại. Đây là lư do khiến bảo thủ tài khóa trong đảng Cộng ḥa có thể không mặn mà.
Khi nào nhận tiền (nếu có)?
Giả sử được Quốc hội bật đèn xanh và hạ tầng chi trả sẵn sàng, chuyển khoản trực tiếp có thể rất nhanh (đợt dịch trước từng mất khoảng 1 tuần sau khi luật thông qua). Nhưng séc giấy từng mất đến ~20 tuần để phát hết. Tất cả đều phụ thuộc vào việc có luật, quy mô đối tượng và hạ tầng xử lư của IRS.
Kết luận nhanh
“Cổ tức thuế quan” 2.000 USD/người là thông điệp mạnh về chính trị, nhưng vướng ba nút thắt: tiền không đủ, rủi ro pháp lư với phần thu theo t́nh trạng khẩn cấp, và rào cản Quốc hội. Nếu muốn biến thành hiện thực, Nhà Trắng cần một dự luật rơ ràng, cơ chế nhắm đúng đối tượng và lộ tŕnh trung ḥa tác động lạm phát — bằng không, lời hứa này sẽ khó đi xa hơn một tuyên bố trên mạng xă hội.