[Romano]

Chính phủ thiểu số của Thủ tướng Canada Mark Carney đã vượt qua 2 cuộc bỏ phiếu tín nhiệm về ngân sách, dập tắt lo ngại về một cuộc bầu cử liên bang vào mùa đông năm nay.

Thông qua kế hoạch ngân sách

Đảng Tự do đã thông qua được cuộc bỏ phiếu thứ hai trong số 3 cuộc bỏ phiếu về kế hoạch ngân sách vào hôm 7/11, mở đường cho hàng chục tỷ USD chi tiêu mới. Đảng này, vốn cần sự ủng hộ của các nhà lập pháp đối lập, đã được hưởng lợi từ việc đảng Bảo thủ bỏ phiếu cùng đảng Tự do, đưa ngân sách vào đúng lộ trình bỏ phiếu cuối cùng và quan trọng vào giữa tháng 11. Nhưng, kết quả này cũng là một lời nhắc nhở cho ông Carney, một nhà kinh tế học uyên bác, về những thực tế khó lường và đầy may rủi của chính trị.

Bộ trưởng Tài chính Francois-Philippe Champagne đã công bố ngân sách liên bang của chính phủ vào hôm 4/11, thừa nhận một cuộc chiến thương mại kéo dài với Mỹ và nền kinh tế trong nước suy yếu đã buộc chính phủ phải chịu mức thâm hụt hàng chục tỷ đô la Canada, lớn hơn dự báo ban đầu. “Mức độ bất ổn đang cao hơn những gì chúng ta đã thấy và cảm nhận qua nhiều thế hệ”, ông nói với các nhà lập pháp trong bài phát biểu về ngân sách. “Cần phải có hành động táo bạo và nhanh chóng”.

Hành động đó được thể hiện dưới hình thức hàng tỷ đô la Canada “đầu tư cho các thế hệ” sẽ định hình lại căn bản bản chất nền kinh tế của đất nước. Trong bản cập nhật tài chính tháng 12 năm ngoái, thâm hụt liên bang được dự đoán là 42,2 tỷ đô la Canada trong giai đoạn 2025-2026. Nhưng, kế hoạch của đảng Tự do sẽ thâm hụt 78,3 tỷ đô la Canada trong giai đoạn 2025-2026. Chính phủ cho biết họ sẽ đặt mục tiêu giảm thâm hụt liên bang xuống còn 56,6 tỷ đô la Canada vào năm 2029-2030.

Ông Carney đã xây dựng hình ảnh của một nhà kỹ trị thực tế, luôn muốn tập trung vào nền kinh tế mà không bị phân tâm bởi chính trị. Sau khi Pierre Poilievre, lãnh đạo đảng Bảo thủ, mất ghế trong cuộc bầu cử liên bang, ông Carney đã quyết định nhanh chóng tổ chức một cuộc bầu cử bổ sung, thay vì buộc đảng Bảo thủ phải chịu đựng trong tình trạng chính trị khó khăn.

Cho tới nay, ông Carney chỉ kiểm soát được 169 ghế - thiếu 3 ghế so với ngưỡng cần thiết để thông qua ngân sách mà không cần sự hỗ trợ của các đảng đối lập. Ông Steven MacKinnon, lãnh đạo Hạ viện, cảnh báo đảng Tự do không có đủ số phiếu cần thiết và cảnh báo đất nước có thể phải đối mặt với một cuộc bầu cử vào dịp Giáng sinh.

Tuy nhiên, tuần trước, nghị sĩ Chris d’Entremont của đảng Bảo thủ đã “đào tẩu” sang đảng Tự do. Nghị sĩ Entremont đại diện cho một khu vực bầu cử ở Nova Scotia, nói với các phóng viên rằng quyết định của ông một phần là để bác bỏ sự lãnh đạo thô bạo của ông Poilievre và cho rằng có những đảng viên Bảo thủ khác bất mãn.

Sự “đào tẩu” của ông Entremont là một thắng lợi quan trọng cho đảng Tự do của ông Carney, đảng nắm quyền với thiểu số trong Quốc hội. Với việc ông Entremont sang đảng Tự do, đảng này cần sự ủng hộ của 2 nhà lập pháp từ các đảng khác để thông qua ngân sách này và tránh một cuộc bầu cử.

Sau đó, tối 6/11, khi các nghị sĩ đang bỏ phiếu, ông Matt Jeneroux, một nghị sĩ kỳ cựu của Edmonton, đã bất ngờ tuyên bố từ chức chỉ 7 tháng sau khi ông tái đắc cử với tỷ lệ sít sao để "dành nhiều thời gian hơn cho gia đình". Ông phủ nhận tin đồn rằng bị buộc phải rời khỏi nhóm nghị sĩ Bảo thủ sau khi có suy đoán rằng ông đang cân nhắc rời khỏi đảng Bảo thủ sau cuộc gặp riêng với ông Carney. "Không đời nào, đây chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên", Mark Gerretsen, quan chức chính phủ, nói với các phóng viên, đồng thời cho biết thêm rằng ông Poilievre đang chứng kiến các nhà lập pháp cấp tiến trong hàng ngũ của mình "rời bỏ" đảng.

Tin đồn về sự bất mãn trong nhóm nghị sĩ Bảo thủ vẫn tiếp diễn, cùng với các báo cáo rằng đảng Tự do đang tìm cách lôi kéo các nghị sĩ Bảo thủ bất mãn. Bản thân ông Carney dường như sẵn sàng tham gia chính trị hơn, nói với các phóng viên rằng ông sẽ "nói chuyện với bất kỳ ai công khai hoặc bằng cách khác" có thể ủng hộ các mục tiêu lập pháp của mình.

Thách thức từ chính sách thuế của Mỹ

Cuối tháng 10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố sẽ tăng thuế quan của Mỹ đối với Canada thêm 10% để trả đũa một quảng cáo chống thuế quan do chính quyền Ontario tài trợ, vốn đã gây thêm căng thẳng cho một trong những mối quan hệ đối tác thương mại lớn nhất thế giới.Tuyên bố này, đăng trên tài khoản Truth Social của ông Trump, được đưa ra sau nhiều ngày tranh cãi công khai về quảng cáo, trong đó có nhắc đến sự ủng hộ của ông Ronald Reagan đối với thương mại tự do và khiến Tổng thống Mỹ tức giận.

Trước đó, ông Trump đã chấm dứt các cuộc đàm phán thương mại với Canada do quảng cáo này. Hiện vẫn chưa rõ những mặt hàng nào sẽ bị ảnh hưởng bởi tuyên bố của ông Trump. Phần lớn hàng xuất khẩu của Canada sang Mỹ được miễn thuế nhờ Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA) ký kết trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump.

Vào tháng 8, chính quyền của ông Trump đã áp mức thuế 35% đối với hàng hóa Canada không thuộc phạm vi điều chỉnh của USMCA. Nền kinh tế Canada đã chịu ảnh hưởng nặng nề từ mức thuế 50% mà ông Trump áp đặt trong năm nay đối với thép và nhôm từ tất cả các quốc gia.

Candace Laing, Chủ tịch Phòng Thương mại Canada, cho biết: “Thuế quan ở bất kỳ mức độ nào vẫn là một loại thuế đánh vào nước Mỹ trước tiên, sau đó mới đến sức cạnh tranh của toàn bộ Bắc Mỹ. Chúng tôi hy vọng mối đe dọa leo thang này có thể được giải quyết thông qua các kênh ngoại giao và đàm phán thêm. USMCA có nghĩa là một Bắc Mỹ nơi các doanh nghiệp hoạt động tốt hơn. Một khu vực thương mại tự do thành công là nền tảng cho cả hai nền kinh tế của chúng ta”.

Ông Carney cho biết Canada sẵn sàng nối lại các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ. Trước đó, ông đã dỡ bỏ hầu hết các mức thuế trả đũa của Canada đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ do người tiền nhiệm áp đặt, nhưng cố vấn Nhà Trắng Kevin Hassett cho biết ông Trump thất vọng với Canada và các cuộc đàm phán thương mại đang không diễn ra tốt đẹp.

Ứng phó bằng các dự án quốc gia lớn

Chính phủ Canada cho biết một cơ sở khí đốt tự nhiên hóa lỏng, các mỏ khoáng sản quan trọng, một lò phản ứng hạt nhân và việc mở rộng cảng sẽ đánh dấu làn sóng đầu tiên của các dự án quốc gia lớn nhằm "thúc đẩy" nền kinh tế của đất nước trong bối cảnh nước này đang phải đối mặt với cuộc chiến thương mại với Mỹ.Đáng chú ý, danh sách được Thủ tướng Carney công bố không bao gồm bất kỳ đường ống dẫn dầu mới nào - những dự án đã được chứng minh là gây chia rẽ sâu sắc và bất ổn chính trị trong những năm gần đây.

Việc mở rộng cơ sở Kitimat của LNG Canada trên bờ biển Thái Bình Dương, trên thực tế sẽ tăng gấp đôi công suất xuất khẩu hằng năm của nhà máy lên 28 triệu tấn, là một trong những dự án lớn nhất được chính phủ Tự do ủng hộ, vốn đã cam kết đầu tư mạnh mẽ và đẩy nhanh việc cấp phép cho các dự án được coi là vì lợi ích quốc gia.

"Con đường phía trước sẽ không phải lúc nào cũng dễ dàng, bởi vì những gì đang diễn ra hiện nay trong nền kinh tế toàn cầu không phải là một sự chuyển đổi mà là một sự đứt gãy", ông Carney nói. "Mỹ đang chuyển đổi cơ bản, nhanh chóng tất cả các mối quan hệ thương mại của mình và những tác động vừa tức thời vừa sâu sắc".

Thông báo này là một nỗ lực nhằm ngăn chặn các mối đe dọa kinh tế từ cuộc chiến thương mại với Mỹ đe dọa đẩy nền kinh tế Canada vào suy thoái. Ông Carney cho biết các dự án này sẽ bổ sung 60 tỷ đô la Canada (43 tỷ USD) vào nền kinh tế đất nước và tạo ra hàng chục nghìn việc làm mới.

Dự án khí đốt tự nhiên hóa lỏng là một bước chuyển mình của đảng Tự do. Dưới thời cựu Thủ tướng Trudeau, các bộ trưởng cấp cao đã công khai hoài nghi về lợi ích kinh tế của việc xuất khẩu LNG của Canada qua Đại Tây Dương. Tuy nhiên, trong những tháng gần đây, chính phủ của ông Carney đã gặp gỡ các quan chức châu Âu để thúc đẩy xuất khẩu LNG của Canada.

Các dự án khác được công bố là một lò phản ứng mô-đun nhỏ tại cơ sở hạt nhân Darlington của Ontario, dự án mở rộng cảng Quebec và 2 mỏ dầu, tất cả đều được ông Carney đánh giá là có tác động giảm thiểu đến môi trường.

Việc thiếu vắng một đường ống dẫn dầu lớn dự kiến sẽ gây ra những cuộc tấn công dữ dội từ các đảng phái. Đầu mùa hè, lãnh đạo đảng Bảo thủ liên bang Poilievre đã nói rằng một chính phủ Bảo thủ sẽ hợp pháp hóa các đường ống dẫn dầu và cho rằng chính phủ ông Carney đang đi sai hướng. Danielle Smith, Thủ hiến tỉnh Alberta đã nói trong nhiều tháng rằng chính phủ của bà muốn thấy một đường ống mới vận chuyển dầu đến Thái Bình Dương. “Chúng ta còn một chút việc phải làm để có thể tạo ra một môi trường mà các công ty dầu mỏ muốn mở rộng sản xuất”, bà nói với các phóng viên.

Rào cản lớn nhất đối với một dự án đường ống, bên cạnh sự phản đối của các tỉnh và giới hạn khí thải, là sự thiếu hỗ trợ từ khu vực tư nhân. Trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc kinh tế đang lan rộng khắp châu lục, việc thiếu vắng một đường ống dẫn dầu vẫn hoàn toàn trái ngược với ông Trump, người đã cam kết khôi phục đường ống Keystone XL.

Việc ông Carney thúc đẩy nhanh chóng các dự án lớn đã khiến các nhà lãnh đạo thổ dân lo ngại rằng các cộng đồng sẽ không được tham vấn đúng mức hoặc quyền của họ sẽ không được tôn trọng đầy đủ trong quá trình này. Ông Carney đã dành mùa hè để gặp gỡ các lãnh đạo thổ dân Inuit và Métis nhằm xoa dịu những lo ngại đó.

Vòng dự án thứ hai dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 11. Tuy nhiên, mặc dù danh sách bao gồm một trang trại gió, một dự án nâng cấp cảng, một dự án thu giữ carbon và đường sắt cao tốc, nhưng vẫn không có đường ống nào.