Theo như có một loại vũ khí nhiên liệu rắn thiết kế để tấn công các thành phố gần như không báo trước từ Iskander‑M là tên lửa đạn đạo tầm ngắn được Nga sử dụng nhiều nhất, mặc dù natri clorat được liệt kê trong danh sách trừng phạt của EU do hỗ trợ năng lực công nghiệp của Nga, các nhà cung cấp lớn từ Uzbekistan và Trung Quốc, bao gồm Farg'onaazot, vẫn chưa bị áp lệnh.
Theo tờ Forbes ngày 1/12, nhiên liệu của nó cháy mạnh và nhanh, đưa tên lửa bay theo quỹ đạo ṿng cung dốc trước khi bổ nhào mạnh xuống mục tiêu. Lơi nhiên liệu này là amoni perchlorat — một hóa chất mà Nga không thể sản xuất quy mô lớn nếu không nhập khẩu một tiền chất quan trọng: natri clorat tinh khiết cao.
Một phân tích gần đây của Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI) nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề. Các nhà nghiên cứu Sam Cranny‑Evans và Sidharth Kaushal ghi nhận xu hướng giảm rơ rệt tỷ lệ đánh chặn của Ukraine kể từ năm 2024, ngay cả ở những khu vực được bảo vệ bởi hệ thống Patriot.
Nga không thể tự sản xuất
Theo báo cáo của Hội đồng An ninh Kinh tế Ukraine, amoni perchlorat có thể chiếm hơn một nửa lượng nhiên liệu rắn của tên lửa Iskander. Sản xuất nhiên liệu này ở quy mô lớn đ̣i hỏi natri clorat tinh khiết cao — điều mà Nga đang gặp khó sau khi mất phần lớn năng lực sản xuất trong nước sau khi Liên Xô sụp đổ. Moscow phải dựa vào nguồn nhập khẩu để duy tŕ hoạt động các dây chuyền tên lửa.
Tên lửa Iskander-M của Nga. Ảnh: National Interes
Khoảng trống này được lấp đầy bởi Farg'onaazot, một nhà máy hóa chất lớn ở Uzbekistan, thuộc sở hữu của Tập đoàn Indorama có trụ sở tại Singapore.
Farg'onaazot đă xuất sang Nga 11,4 triệu USD natri clorat vào năm 2024 và 6,9 triệu USD khác trong nửa đầu năm 2025, với lô hàng gần nhất được ghi nhận vào tháng 6/2025. Indorama mua lại nhà máy này với giá 140 triệu USD vào đầu năm 2024.
Trong năm 2024, Trung Quốc cung cấp 61% lượng natri clorat nhập khẩu của Nga, c̣n Uzbekistan cung cấp 39%. Tổng cộng, hai quốc gia này đă chuyển hơn 36,9 triệu USD hóa chất sang Nga trong năm 2024 và đầu năm 2025.
Nga phụ thuộc vào hóa chất nhập khẩu v́ không thể sản xuất natri clorat chất lượng cao trong nước. Mặc dù đang xây dựng các cơ sở sản xuất mới, hầu hết sẽ chưa thể đi vào hoạt động từ 2025 đến 2027, để lại một khoảng trống lớn trong năng lực sản xuất tên lửa của Nga.
Khoảng cách trừng phạt
Mặc dù natri clorat được liệt kê trong danh sách trừng phạt của EU do hỗ trợ năng lực công nghiệp của Nga, các nhà cung cấp lớn từ Uzbekistan và Trung Quốc, bao gồm Farg'onaazot, vẫn chưa bị áp lệnh.
Olena Yurchenko, Giám đốc phân tích, nghiên cứu và điều tra tại Hội đồng An ninh Kinh tế Ukraine, cho biết vấn đề không chỉ là mở rộng các lệnh trừng phạt hiện hành của EU. “Các điểm yếu nghiêm trọng không nằm ở lệnh cấm chính thức của EU, vốn đă tồn tại trong một số lệnh trừng phạt trước đó, mà ở ba lỗ hổng cấu trúc,” bà nói.
Thứ nhất, toàn bộ chuỗi cung ứng tiền chất nhiên liệu rắn chưa được bao phủ đầy đủ. Thứ hai, các lệnh trừng phạt không đề cập đến các nhà cung cấp ở nước thứ ba. Thứ ba, các công ty thực sự cung cấp nguyên liệu, cả nhà xuất khẩu và nhà nhập khẩu Nga, vẫn chưa bị trừng phạt.
Bà nhấn mạnh: “Để khắc phục các lỗ hổng này một cách đáng tin cậy, cần liệt kê đầy đủ tất cả tiền chất hóa học nhiên liệu rắn, mở rộng nghĩa vụ tuân thủ cho các công ty con ngoài EU của tập đoàn EU, và áp lệnh trừng phạt với các nhà sản xuất nước ngoài chủ chốt cùng các nhà nhập khẩu Nga trực tiếp tham gia cung cấp hóa chất cho chương tŕnh tên lửa.”