Cải lương... ba điều bốn chuyện

Những ai đã từng theo dõi hoạt động sân khấu cải lương, chắc cũng đều nhận thấy rằng bộ môn nghệ thuật này bắt đầu xuống dốc từ năm Mậu Thân, và khi bước sang đầu thập niên 1970 thì đi dần vào ngõ cụt.

Ðào cải lương Ngọc Hương oanh liệt một thời ở các đại ban Thủ Ðô, Kim Chưởng. Ðến 1971 Ngọc Hương và chồng là soạn giả Thu An lèo lái con thuyền Hương Mùa Thu tấp vô Cù Lao Rồng và buông tay chèo! Ðào kép mạnh ai nấy đi. Bức ảnh Ngọc Hương trên bìa tuần báo Phụ Nữ Ngày Mai thập niên 1960. (Hình: Bộ sưu tập của Ngành Mai)

Bước sang 1971 thì bi đát thấy rõ, đại ban Thái Dương 3 gồm toàn nghệ sĩ tên tuổi cỡ: Thành Ðược, Thanh Hải, Kim Ngọc, Văn Chung, Kim Quang, v.v... từ bao lâu nay chưa hề hát một rạp nào nhỏ. Vậy mà từ rạp Quốc Thanh không hát được đêm nào, sau vụ nổ ở đường Tự Do, đoàn Thái Dương 3 dọn xuống hát ở ngôi đình dưới dốc cầu Tân Thuận, một ngôi đình chứa được chừng 200 ghế.

Ðoàn thu hút được đông đảo khán giả quanh vùng nầy, nhưng theo một người trong đoàn cho biết thì 6 phần 10 là những giấy mời các ông có chức phận tại địa phương. Kế đến là lính và Nhân Dân Tự Vệ, đáng nói nhất là Nhân Dân Tự Vệ bất cứ ăn mặc loại đồ gì, trên tay có xách cây súng là ngang nhiên vào cửa như... vào chùa, bất cần hỏi ai cả.

Cũng thời điểm này (1971) theo Quốc lộ 15 từ xa lộ Biên Hòa đi vào tỉnh nầy chừng 3, 4 cây số có một cái chợ nhỏ, người ta thấy tại chợ có treo cái bảng hiệu của đoàn “Hương Mùa Thu”, tức đoàn hát của ông bầu kiêm soạn giả Thu An và cô đào chánh Ngọc Hương. Chẳng rõ nghệ sĩ của đoàn trú ngụ tại đâu, bởi giờ nầy khoảng 9 giờ 30 sáng là giờ đào kép còn ngủ. Buổi chợ đang còn bán lưa thưa, nhìn sâu vào nhà lồng chợ bên kia thấy một số cây ván được xếp lại thành đống, có lẽ là đống ván làm sân khấu dẹp lại cho bạn hàng nhóm chợ.

Ai nhìn thấy chắc cũng cùng một ý nghĩ: Cải lương đã đến hồi mạc vận rồi, những bảng hiệu đại ban mới ngày nào “hái sao trời kết thành hoa đăng”, nay phải hát chợ, hát đình, hát miễu không hơn gì mấy gánh hát bầu tèo chuyên sống vất vưởng ở mấy làng quê. Và cũng kể từ thời điểm này, gánh Hương Mùa Thu không còn dịp nào trở lại Ðô Thành, do bởi phim Tàu chiếm hết rạp. Cặp vợ chồng Thu An, Ngọc Hương trôi nổi từ chợ này đến chợ khác, cho đến một ngày nọ thì tấp vô Cù Lao Rồng, Mỹ Tho rồi rã gánh luôn. Thời oanh liệt còn đâu!

Thảo nào lúc ấy một số nghệ sĩ tên tuổi và bầu gánh đã không ngần ngại chuyển sang địa hạt điện ảnh, để hy vọng may ra tìm được một lối sống khác.

Ngành Mai/nguoi-viet