GiadinhNet - Theo phong tục: đây là món quà quí mà người Cơ Tu thường tặng nhau trong các dịp lễ lạt, nhất là trong đám cưới.

Đến các bản làng của người Cơ Tu trên dãy Trường Sơn, từ vùng cao cho đến vùng thấp, nếu để ý, du khách sẽ thấy những cỗ quan tài thường được để ở dưới gầm nhà hoặc ở chái sau hè. Theo phong tục: đây là món quà quí mà người Cơ Tu thường tặng nhau trong các dịp lễ lạt, nhất là trong đám cưới.


Món quà độc đáo

Già làng Đinh Văn Bớt (65 tuổi), ở thôn Tà Lâu, xã Ba (Đông Giang – Quảng Nam) cho hay: Quan tài của dân tộc Cơ Tu thường được làm ra từ thân gỗ tròn có đường kính từ 0,5m trở lên, cắt làm từng đoạn vừa đủ cho một người nằm khi đã qua đời.

Thông thường có hai loại quan tài, một loại có hình tam giác cân và loại hình tròn. Mỗi quan tài có nắp đậy, phần ở trên là quan tài bố, ở dưới là quan tài mẹ. Quan tài hình tròn thường không có hoa văn, chạm khắc cầu kỳ như quan tài hình tam giác cân. Đồng bào Cơ Tu có phong tục thường biếu quan tài từ người khoẻ mạnh cho tới người đang đau ốm, người có của ăn, của để tới người nghèo khó- Trong tâm thức của họ: Đây không hề là hàm ý xấu, “mong” người nhận quan tài sớm... qua đời, mà hoàn toàn là ý nghĩa, tình cảm cao quý: Nhường cho người khác hưởng những gì mình cần nhất trong cuối đời. “Cách đây 10 năm, tôi đã làm một quan tài rất đẹp, phòng khi mình xuôi tay nhắm mắt, song khi bà mẹ vợ sắp qua đời, tôi đã tặng cỗ quan tài này cho bà. Trước khi nhắm mắt, bà trăng trối: Muốn nằm trong cổ quan tài tròn cổ truyền của người Cơ Tu, không muốn nằm trong quan tài vuông (hình hộp) của người Kinh...”.


Già làng Bhr’iu Ngà, ở thôn Aliêng, xã Ating (Đông Giang – Quảng Nam) chỉ cho chúng tôi đi xem một cỗ quan tài bình thường và kể: “Đồng bào Cơ Tu có truyền thống lâu đời: Làm quan tài chủ yếu để biếu, tặng người đã có công giúp và nuôi dưỡng mình như con rể làm cho cha mẹ vợ, con làm cho cha mẹ đẻ, cô, chú, bác. Có nhiều trường hợp, trong làng có người nghèo qua đời, quan tài của một người tốt bụng trong làng sẽ được mang tới để biếu không. Ngoài ra, quan tài được xem là món quà biếu khi trong gia đình có tổ chức đám cưới hoặc đám hỏi giữa nhà trai và nhà gái. Quan tài được nhà trai biếu cho nhà gái như... của hồi môn. Họ tặng nhau vật này với tình cảm rất trân trọng! Do đó, quan tài thường được xem là vật quý, có giá trị trong sinh hoạt của đồng bào Cơ Tu...”.

Cỗ quan tài lạ kỳ

Già làng Y Công (81 tuổi), thôn Tống Coói, xã Ba (Đông Giang – Quảng Nam) chia sẻ: “Ngày xưa, có những cỗ quan tài dành cho giới “quý tộc Cơ Tu”, được chế tác rất công phu, độc đáo”.


Tuy đang ốm, nhưng khi chúng tôi đề cập đến chuyện về cỗ quan tài, mắt già sáng lên và đưa chúng tôi đi xem cỗ quan tài kỳ lạ của gia đình. Đưa tay chạm cỗ quan tài, già làng Y Công kể: “Cổ quan tài này do tôi tự đẽo, gọt hết 3 tháng, Nó được làm từ nguyên một thân cây kiền kiền xẻ đôi rồi khoét rỗng ở giữa. Chiếc quan tài này có tên là “T’rang Ch’ríh”, nghĩa là “chiếc quan tài kỳ lạ”, vì từ trước đến nay chưa có ai chạm khắc công phu trên chiếc quan tài của mình một đầu là cái đầu trâu, một đầu là cái đầu voi. Con trâu là con thú to nhất ở dưới nhà, con voi là con thú to nhất ở trên rừng. Hai con vật này tượng trưng cho sức mạnh, cho sự to lớn. Chiếc quan tài này có dáng dấp chiếc thuyền, tượng trưng chiếc thuyền chở già đi về bên kia thế giới. Dù người Cơ Tu không có tục tôn thờ rồng nhưng trong một số tác phẩm điêu khắc, rồng vẫn luôn được sử dụng như là biểu tượng của sự phò trợ, hộ mệnh. Hai con rồng hai bên chiếc quan tài sẽ phò trợ “chiếc thuyền” đưa già theo ông bà, tổ tiên...”.

Bao năm qua, với đồ nghề đơn sơ gồm cái rựa và cái đục, già Y Công đã đẽo hàng chục tượng gỗ người Cơ Tu. Người Cơ Tu có tập quán khi tiến hành nghi thức tang lễ, phải kèm theo nghi thức đâm trâu để cúng cho thần linh, người chết nước. Già cho biết: “Tượng gỗ của người Cơ Tu là hiện thân những người đã chết, nên mọi người rất kiêng kỵ, không đặt trong nhà ở. Chỉ trừ những người sáng tác ra tượng thì có thể để ở trong nhà. Nơi đặt tượng chỉ là nhà mồ hoặc nhà Gươl... Tượng gỗ không chỉ phản ánh những khía cạnh về xã hội, phản ánh tín niệm cổ truyền Cơ Tu về thế giới bên kia, mà còn là những tác phẩm điêu khắc độc đáo với nghệ thuật trang trí dân gian trên gỗ của người Cơ Tu...”.

Thời gian qua, đã có nhiều du khách nước ngoài đến tham quan, tìm hiểu và rất thích các tượng gỗ của người Cơ Tu...

Sơn Tùng