Những yêu cầu địa chính trị của Việt Nam

Bảo vệ biên giới là vấn đề quan trọng đối với tất cả mọi nước và điều này đặc biệt quan trọng đối với những nước như Việt Nam do nằm sát với những cường quốc mạnh hơn. Việt Nam có 1.347 km đường biên giới với Trung Quốc, nước trong lịch sử đã nhiều lần xâm lược và chiếm đóng miền bắc Việt Nam . Do đó, không nghi ngờ gì, nhu cầu địa chính trị trước tiên của Hà Nội là bảo vệ biên giới phía Bắc.

Thực tế, lịch sử vẫn khắc in trong sự nghi ngờ của người dân Việt Nam đối với Trung Quốc. Trung Quốc đã can dự vào Việt Nam từ năm 214 trước Công nguyên, khi Tần Thuỷ Hoàng thống nhất miền Nam Trung Quốc và thành lập chính quyền địa phương ở khu vực phía Bắc của Việt Nam ngày nay. Khi triều đại nhà Tần kết thúc, một tướng Trung Quốc tên là Triệu Đà đã thành lập quốc gia Nam Việt, nhưng quốc gia này cũng sụp đổ sau khi Trung Quốc tái thống nhất dưới thời nhà Hán. Trung Quốc dưới thời nhà Hán đã chiếm Nam Việt hàng trăm năm và đưa nhiều yếu tố văn hoá Trung Quốc đến đây.

Vương quốc ở miền Bắc Việt Nam giành độc lập từ Trung Quốc trong thế kỷ thứ 10, khi Trung Quốc suy yếu. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn duy trì sự quan tâm của mình đối với các công việc của Việt Nam kể từ đó. Trung Quốc đã phản đối sự hiện diện của Pháp tại Đông Dương trong thế kỷ 18 và ủng hộ chính phủ cộng sản ở miền Bắc Việt Nam từ năm 1954 đến 1978, trong khi phản đối chính phủ do Mỹ kiểm soát ở miền Nam Việt Nam. Hiện tại, Trung Quốc vẫn duy trì ảnh hưởng đáng kể đối với Việt Nam thông qua các mối quan hệ về ý thức hệ, chính trị và kinh tế.

Mặc dù việc bảo vệ biên giới phía Bắc có thể giúp giải quyết phần nào các mối đe dọa xuất phát từ phương Bắc, Việt Nam vẫn phải bảo vệ các đường biên giới khác của mình bằng việc tạo ra các vùng đệm chiến lược ở bán đảo Đông Dương và Biển Đông.

Với chiều dài khoảng 1.650 km và chiều rộng tại điểm hẹp nhất chỉ khoảng 50 km, địa lý của Việt Nam dễ dẫn đến sự chia cắt Bắc Nam và trên thực tế Việt Nam có lịch sử chia cắt dài hơn là thống nhất. Do đó, yêu cầu địa chính trị thứ 2 của Việt Nam là tiếp tục củng cố ảnh hưởng của mình ở Đông Dương đối với phía Tây và ở Biển Đông đối với phía Đông.

Đó chính là lý do tại sao Hà Nội hoạt động rất tích cực ở Lào và Campuchia. Hai quốc gia này nằm dưới sự ảnh hưởng của Việt Nam từ đầu thế kỷ 20 và sau khi thống nhất năm 1975, Việt Nam tiếp tục thúc đẩy nỗ lực mở rộng ảnh hưởng của mình sang phía Tây. Việt Nam ủng hộ phong trào cộng sản của Lào và cuối cùng đã xây dựng một chính phủ của Đảng nhân dân cách mạng Lào thân Việt Nam . Tại Campuchia, sự hình thành của chế độ Khơme Đỏ, chế độ có thái độ thù địch với nước láng giềng ở phía Đông – Việt Nam, đã dẫn đến việc Hà Nội đưa quân sang đóng tại Campuchia cho đến tận cuối thập niên 1980. Mặc dù sự hiện diện ở hai nước Lào và Campuchia giảm kể từ đó, nhưng Việt Nam vẫn duy trì được ảnh hưởng đáng kể về chính trị và kinh tế.

Tương tự như thế, việc duy trị sự hiện diện ở Biển Đông cũng quan trọng đối với Việt Nam, một quốc gia có 3.444 km bờ biển, không kể các đảo – một khu vực lãnh thổ lớn phải bảo vệ trước các lực lượng xâm lược. Việt Nam dễ bị chia cắt từ các mối đe dọa ở phía Tây, các lực lượng hải quân nước ngoài không bị kiểm soát có thể vào từ phía Đông, chia cắt Việt Nam ở điểm hẹp nhất của nước này. Chính điều này lý giải tại sao việc kiểm soát quần đảo Hoàng Sa, nằm ở Biển Đông bên ngoài miền Trung, lại có ý nghĩa quan trọng sống còn đối với Việt Nam.

Kể từ năm 1975, Việt Nam chiếm giữ 29 đảo trong quần đảo Trường Sa ở Biển Đông và nguồn thu từ việc khai thác năng lượng ở xung quanh các đảo này chiếm gần 30% tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam trong năm 2010. Đòi hỏi chủ quyền đối với Trường Sa và Hoàng Sa của Việt Nam đi ngược lại với yêu cầu của Trung Quốc đòi toàn bộ Biển Đông, khu vực được nước này coi là là một tuyến vận tải biển quan trọng, có nguồn năng lượng tiềm tàng và là vùng đệm chiến lược. Việc cạnh tranh các đảo với Trung Quốc không mới, nó diễn ra từ cuối thế kỷ 19, khi Việt Nam nằm dưới sự cai trị của Pháp. Năm 1974, tranh chấp này đã dẫn đến đụng độ quân sự giữa Trung Quốc và chính quyền miền Nam Việt Nam ở Hoàng Sa. Kể từ đó, dù Trung Quốc đã khẳng định Hoàng Sa nằm trong sự toàn vẹn lãnh thổ của nước này, nhưng những tranh cãi liên quan đến quần đảo này và Trường Sa chưa bao giờ lắng dịu hoàn toàn.