Ở Việt Nam nhà nước không giàu bằng, mà sức mạnh của giới đối lập cũng mạnh như vũ băo khiến nhà cầm quyền phải dùng nhiều công an và mật thám, viện những điều luật phi lư và dùng những phiên ṭa cùng những biện pháp tùy tiện mà không đưa hết được tất cả những người bất đồng chính kiến vào ngục. Dân chúng nghi vấn sự chính danh của nhà cầm quyền cộng sản khi ra mặt chống lại họ thảy là những người xuất phát từ lớp tinh hoa trong xă hội. Không kể những người có công trạng và đi theo chế độ từ ngày nó c̣n phôi thai đều muốn thay đổi nền chính trị Việt Nam, tầng lớp có học và có tư tưởng cấp tiếp ngày càng chán cái lư tưởng huyễn hoặc và giả dối của nhà cầm quyền, họ đ̣i có tự do, đ̣i lối sống xứng với tài năng của họ. Luật sư, giáo sư, bác sĩ, văn sĩ, kư giả, linh mục, tăng sĩ, sinh viên, thương nhân đều muốn độc lập dân tộc, tự do chính trị, và dân chủ cho quốc gia.
Áp lực này mạnh hơn khi có thêm tiếng nói của nông dân, những người cần cù và hiền lành nhất trong xă hội. Sau mấy chục năm cộng sản, bất công trong phân chia tài nguyên và của cải, quyền lợi, địa vị đă quá sâu, và bị bị đối xử bất công và tàn nhẫn nhất vẫn là người nghèo. Họ đang đứng lên để đ̣i lại quyền sống của họ. Những dân tộc thiểu số ở Trung Quốc đă mất hết kiên nhẫn với chính sách diệt chủng văn hóa và kinh tế của nhà cầm quyền cộng sản. Bi đát nhất là người Tây Tạng, phải dùng phương pháp đường cùng là thiêu thân ḿnh để phản kháng lối cai trị tàn bạo của Trung Quốc. Ở Trung Quốc cũng như Việt Nam, nông dân bị tước đoạt hoa lợi và không có quyền sở hữu của cải và đất đai, họ không c̣n cách nào khác là nổi dậy chống lại một hệ thống cường hào ác bá mới. Những kẻ bóc lột ở làng Ô Khảm đă bị phế, nông dân Tiên Lăng dựng tượng một người anh hùng mới. Khi người có giáo dục và người lương thiện đều oán chính quyền th́ chính quyền có c̣n chính danh không?
Kỹ thuật truyền thông lại tiến mau, giúp cho người dân có phương tiện vượt qua những hàng rào bưng bít thông tin và sự thật của chính quyền. Vào thời dùng báo giấy, nhờ kiểm soát hết mọi phương tiện truyền thông, nhà nước có thể kiểm soát hết từng câu chữ, từng sự kiện tới được mắt độc giả. Internet ra đời, những trang web xă hội trở thành một thú tiêu khiển của người biết dùng máy điện toán, chấm dứt cái thời nhà cầm quyền tùy hứng nhào nắn dư luận. Dư luận ngày nay như Hercules, hễ bị vật xuống đất th́ nó đứng dậy mănh liệt hơn trước; nhà cầm quyền bóp dư luận th́ dư luận vạch mặt nhà cầm quyền mau hơn. Chính quyền độc tài tốn nhiều tiền và đau đầu nhiều lắm mà không diệt được ṃi phản kháng trong dân chúng, phải viện tới những biện pháp bất chính để phá hủy sự nghiệp của những người dùng cây bút làm phương tiện đấu tranh. Nhưng tài năng của những người có lư tưởng này không v́ nghịch cảnh mà thui chột. Những kư giả và blogger trẻ tuổi như Osin Huy Đức, Hoàng Khương, Đoan Trang, Hoàng Thục Vy sau mỗi lần bị vu hăm là có nhiều người thông cảm hơn. Ở đâu tự do ngôn luận bị thắt cổ th́ ở đó ngôn từ sẽ trở thành tội ác. Chỉ có tài cầm bút mà viết để diệt những tệ thối nát của nhà cầm quyền th́ ở Việt Nam coi như là lận đận đường cơm áo. Nhưng họ được nhiều độc giả ủng hộ, những tổ chức và định chế quốc tế lên tiếng bảo vệ và vinh danh họ v́ họ hy sinh cho ly tưởng tự do. Nhưng tưởng thưởng lớn nhất của họ có lẽ là niềm vui của một lương tâm không bị câu thúc, không mang niềm ân hận của những người phải dằn vặt giữa một bên là sự thật và tự do tư tưởng, một bên là túi cơm và nô lệ tư tưởng.
Trước khi cuộc đấu tranh này của những người yêu tự do tới chung cục, chúng ta hăy hy vọng:
- Nhà cầm quyền của chúng ta hiểu được rằng, hành động thiếu minh mẫn và tàn bạo chừng nào th́ chính họ sẽ dựng lên trên sân khấu chính trị quốc tế những vở tuồng vụng, để lại những vết ố trong lịch sử không thể nào tẩy xóa được.
- Họ lường trước chung cục mà bớt dùng những thủ đoạn tùy tiện để vu hăm những người chỉ lấy ngôn luận làm phương tiện đấu tranh, và
- Những người nuôi ảo tưởng về quyền lực hiểu ra rằng tư tưởng bản thân tự nó tự do, chỉ có thể bắt nhốt thân của những người bày tỏ tư tưởng, chứ chừng nào cái gốc của mọi sự bất công chưa bứng sạch th́ sẽ không sao diệt được cái mầm phản loạn trong dân chúng.
Trong một thế giới mà những tiến bộ về dân quyền, chính trị và kinh tế không thể tách rời nhau, và mỗi quốc gia muốn thịnh vượng phải nhập chung vào ḍng giá trị và tiêu chuẩn của thế giới văn minh, th́ nhà cầm quyền không thể thủ lợi măi trên sự bần cùng của dân chúng, cũng không thể hô hào ổn định để tùy tiện xâm phạm tự do tư của công dân. Dân chủ đă hiện ra rơ ràng thành con đường văn minh của nhân loại, và nhiều dân tộc dù đổ máu cũng đă chọn con đường đó th́ những người đấu tranh cho tự do có lư mà tin rằng lư tưởng của họ sẽ thành hiện thực.
Thái Phục Nhĩ