Một vấn đề nguy hiểm cần thiết phải được cảnh báo rằng, có rất nhiều giới quan chức Trung Quốc vẫn còn nhận định giữa hai nước Trung - Mỹ tồn tại "một mối quan hệ tổng bằng không, nếu một bên giành được lợi thì bên kia sẽ coi như bị thua. Rất hiển nhiên nhận thấy rằng, trong bất kỳ mối quan hệ ngoại giao nào cũng chắc chắn luôn luôn tồn tại một số mối quan hệ tổng bằng không, tuy nhiên, tình thế tất cả cùng thắng càng có ý nghĩa tích cực hơn trong mối quan hệ ngoại giao vẫn luôn chiếm ưu thế đại đa số. Chính vì vậy, nhân tố nguy hiểm nằm tại chỗ, chính là các ý tưởng đối với "mối quan hệ tổng bằng không" này, điềm báo trước cho sự bắt đầu cảm thấy hài lòng đối với chính bản thân mình. Bất cứ khi nào các quan chức Mỹ quyết định đạt đến một số hạng mục thỏa hiệp đối với Trung Quốc, thì giới quan chức Trung Quốc lại luôn nhận định rằng những thỏa hiệp đó chứng minh cho sự suy thoái và yếu kém của nước Mỹ. Cho nên giới quan chức Mỹ phát ngôn rằng, chúng tôi không thể vì thế mà tiến đến thỏa hiệp với Trung Quốc, bởi vì như vậy thì Trung Quốc sẽ ngộ nhận và lầm tưởng rằng đây chính là sự suy thoái và yếu kém. Chỉ cần vẫn còn tồn tại ý tưởng "tổng bằng không", điều này sẽ dẫn đến việc cảm thấy tự hài lòng với bản thân. Chính là vấn đề mà tôi đã đề cập đến trong các bài giảng tọa của mình, tin tưởng rằng bản thân của tính không thể tránh khỏi tồn tại trong các cuộc xung đột lại chính là nhân tố chế ra các cuộc xung đột này. Cũng giống như những điều hai học giả Gary Faye Locke và Vương Tập Tư đã nhắc đến trong bài báo của đất nước họ, sự hiểu biết rõ ràng của giới lãnh đạo cao cấp nhất của đất nước Trung Quốc đối với các tình thế hiện tại là một vấn đề mang tính chất vô cùng quan trọng thiết yếu.

【Chính Kiến CNPolitics】Ông cho rằng Trung Quốc đã tồn tại những ngộ nhận trong cách nhìn nhận về thực lực sức mạnh của đất nước?

【JosephNye】 Tôi cho rằng nếu quay lại quãng thời gian 5 năm trở về trước, Trung Quốc đã sở hữu một vị trí vô cùng tốt cho chính đất nước họ. Năm 2008, nền kinh tế Mỹ đã chịu thiệt hại do cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính gây ra, trong khi Trung Quốc thì lại không chịu quá nhiều từ các cuộc ảnh hưởng tác động đó. Chính vì vậy Trung Quốc dường như đã sản sinh và hình thành nên một số ngộ nhận đối với thực lực sức mạnh của quốc gia mình, mặc dù tầng lớp lãnh đạo cao cấp nhất của Trung Quốc đã cải chính lại những ngộ nhận này tuy nhiên không phải tất cả các thành phần trong giới quan chức đều như vậy, một số giới quan chức thì vẫn luôn tồn tại những ngộ nhận đối với chính họ. Tôi cho rằng, Trung Quốc nên cần thiết phải tiếp tục kiên trì đi theo tư tưởng của Đặng Tiểu Bình trong chính sách ngoại giao "giấu mình chờ thời".

Phần thứ ba, Trung Quốc cần thiết phải có một cơ quan tương tự như "Hội đồng An ninh Quốc gia"

【Chính Kiến CNPolitics】 Có quan điểm nhận định rằng, sự không tin tưởng lẫn nhau tồn tại trong mối quan hệ giữa hai nước Trung - Mỹ chính là do xuất phát từ một số hành vi của nước Mỹ đã gây tổn hại đến lợi ích cốt lõi đối với phía Trung Quốc, ví dụ như việc bán vũ khí cho Đài Loan, cách nhìn nhận của ông về vấn đề này như thế nào?

【JosephNye】 Mỹ tôn trọng nguyên tắc một đất nước Trung Quốc, đồng nhất quan điểm rằng Đài Loan là một bộ phận của Trung Quốc. Việc bán vũ khí cho Đài Loan không phải là một việc mới mẻ, đã tồn tại từ vài thập kỷ trước đây, chúng tôi tin rằng đó là việc bảo hộ người dân Đài Loan không bị xâm phạm, đồng thời giúp cho họ có đủ dũng khí để đưa ra những quan tâm và yêu cầu của bản thân họ trong quá trình giao lưu trao đổi và đàm phán diễn ra của hai bờ. Vấn đề này xét trên mặt thực tế không hề gây tổn hại căn bản đến mối quan hệ hai bờ, về thực tế, quá trình thương lượng đàm phán giữa hai bờ vẫn đang không ngừng tiếp diễn, đây là vấn đề tốt. Tôi không cho rằng hành động bán vũ khí này gây tổn hại đến lợi ích cốt lõi của đất nước Trung Quốc, hành động này với mục đích tìm kiếm một biện pháp giải quyết hòa bình trong sự khác biệt về các lợi ích tồn tại.

【Chính Kiến CNPolitics】 Trong những năm thập niên 90 của thế kỷ trước, ông đã từng công tác trong thời kỳ của chính quyền Clinton, ông có thể giảng về cách nhìn nhận của các cơ quan chính phủ Mỹ đối với các vấn đề Trung Quốc như thế nào? Tồn tại những tranh luận như thế nào liên quan đến Trung Quốc?

【JosephNye】 Đối với vấn đề trách nhiệm, mỗi một cơ quan chính phủ đều luôn luôn đứng từ góc độ của mình để nhìn nhận đánh giá các vấn đề, dùng các phương pháp vũ lực để bảo hộ cho quốc gia của mình là điều rất đỗi bình thường, đây là nhiệm vụ của cơ quan Quốc phòng, bộ Ngoại giao sẽ suy xét đến vấn đề làm thế nào để có thể thông qua phương pháp ngoại giao tiến hành giải quyết vấn đề. Nhà Trắng thì lại nỗ lực tổng hợp tất cả lợi ích của các bên, trình bày toàn cảnh mang tính chất hòan chỉnh nhất có thể, Hội đồng Nhà nước chịu trách nhiệm cho việc điều phối thực thi. Cho nên các cơ quan khác nhau thì cũng sẽ tồn tại những mặt lợi ích khác nhau và đây là điều hết sức bình thường. Có một vấn đề cần chú ý nhấn mạnh rằng, trong hệ thống chính phủ Mỹ, chúng tôi có Hội đồng An ninh Quốc gia hỗ trợ cho Nhà Trắng có thể phối hợp tổng hòa được ý kiến của tất cả các bên. Theo tôi được biết, Trung Quốc vẫn chưa có một cơ quan chức năng tương tự như thế này, kết quả chính là, việc đưa ra quyết định của một số cơ quan chính phủ của Trung Quốc có thể khiến cho chính những cơ quan chính phủ khác bất ngờ và giật mình, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng không thể nắm bắt và am hiểu được một cách đầy đủ thống nhất. Một số cơ quan chính phủ thuộc các cấp thấp có thể tiến hành điều phối những quyết định không giống với các quyết sách mà các nhà hoạch định thuộc tầng lớp cao cấp nhất đưa ra, điều này có thể dẫn đến việc xảy ra các vấn đề tồn tại.

【Chính Kiến CNPolitics】Ông có thể đưa ra một ví dụ chứng minh?

【JosephNye】Ví dụ như, trong thời gian bộ trưởng bộ Quốc phòng Mỹ Robert Gates đến thăm Trung Quốc vào tháng một năm ngoái, tôi cũng có mặt tại Trung Quốc. Quân đội phía Trung Quốc đã tuyên bố rằng họ đang tiến hành thử nghiệm chuyến bay của các động cơ máy bay chiến đấu tàng hình. Robert Gates và Hồ Cẩm Đào đã xác minh vấn đề này trong cuộc gặp gỡ song phương, lời giải thích sau đó của phía Trung Quốc như sau, đây là một kế hoạch đã lập sẵn từ trước đó, không hề có ý định nhằm vào phía Hoa Kỳ, tuy nhiên đối với cuộc họp giữa hai nhà lãnh đạo quốc gia có liên quan tại thời điểm đó mà nói thì vấn đề này được cho là vô cùng khó xử. Nếu như Trung Quốc cũng có một cơ quan điều phối tương tự như Hội đồng An ninh Quốc gia, thì tình hình đã có thể được kiểm soát hay khống chế tốt hơn.

Phần thứ tư, Trong quan hệ giữa hai nước Trung - Mỹ thực sự không hề đặt ra một mối đe dọa nào với đối phương

【Chính Kiến CNPolitics】Có vô số người Trung Quốc cảm thấy khủng hoảng đối với chính sách "Quay trở lại Châu Á" của chính phủ Obama, dựa trên ý tưởng mới này, chính phủ sẽ đưa ra những quyết sách mới ra sao?

【JosephNye】Tôi cho rằng dùng cụm từ "Quay trở lại" này không phải là tốt, nguyên nhân bởi vì trên thực tế thì nước Mỹ chưa bao giờ rời khỏi khu vực Châu Á. Bản thân Mỹ cũng chính là một quốc gia Thái Bình Dương, Mỹ đã coi họ như một thành viên trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương này. Cho nên nói đến việc "Quay trở lại", kỳ thực chính là một cách nói sai lầm. Tôi cho rằng sử dụng cụm từ "Chú trọng lại" càng thích hợp hơn, điều này trên thực tế chính là hàm ý chỉ sự so sánh đối chiếu trọng tâm chú ý của chính quyền Bush đối với các vấn đề Iraq và Afghanistan, còn chính quyền Obama thì hy vọng đặt càng nhiều trọng tâm chú ý đến khu vực Châu Á hơn.

Nếu như khu vực Châu Á vẫn là trung tâm của nền kinh tế thế giới, vậy thì quyết định chính sách của Mỹ đối với hai quốc gia được coi nghèo nhất trên toàn thế giới (Afghanistan và Iraq) vào thập kỷ đầu thế kỷ 21 thực sự là vô cùng ngu ngốc. Cho nên tô nhận định rằng chính sách chú trọng lại khu vực Châu Á và vô cùng chuẩn xác, điều này đều đem lại lợi ích đồng thời cho cả hai nước Trung - Mỹ, ví dụ như trọng tâm chú ý lại hệ thống kinh tế của khu vực Châu Á, như vậy thì hai nước Trung - Mỹ đều có thể đạt được những lợi ích nhất định trong quá trình giao thương kinh tế song phương. Tôi cho rằng, cách sử dụng từ ngữ của chính phủ Obama không được tốt cho lắm, tuy nhiên ý tưởng tổng quan về sự quan tâm chú ý đối với khu vực kinh tế phát triển sôi động nhất toàn thế giới thì lại có ý nghĩa vô cùng .

Hơn nữa, ý nghĩa của chính sách "chú trọng lại khu vực Châu Á" trên thực tế rất phong phú, bao gồm các lĩnh vực như kinh tế, chính trị, xã hội v.v... Tôi lấy một ví dụ như thế này, trong thời gian nhiệm kỳ của chính phủ Bush, Bộ trưởng Ngoại giao Condoleezza Rice đương thời đã vắng mặt hai lần trong Diễn đàn Khu vực ASEAN. Động thái này đã bị các quốc gia Châu Á chú ý đến, từ đó họ đã ghi nhận rằng, trọng tâm chú ý của Mỹ không phải đặt tại khu vực Châu Á, mà hoặc là khu vực Afghanistan hoặc là khu vực Iraq. Khi đem ra so sánh đối chiếu với vấn đề này, Hillary thì lại rất quan tâm trong hành trình đi tham gia khi mỗi một Diễn đàn Khu vực Châu Á được tổ chức, điều này chính là một ví dụ chứng minh để giải thích cho khái niệm gọi là "Chú trọng lại".

【JosephNye】Tro ng quan hệ giữa hai nước Trung - Mỹ thực sự không hề đặt ra một mối đe dọa nào với đối phương, một số người đề cập đến những mối đe dọa mang tính chất căn bản kỳ thực cũng không hề tồn tại. Nếu như nhìn nhận lại thế kỷ 20, các quốc gia như Đức, Liên Xô v.v... đã thực sự gây nên những mối đe dọa căn bản đáng kể cho Mỹ, thế nhưng Trung Quốc thì lại không thể.

Có những lúc giữa chúng ta tồn tại những lợi ích không đồng nhất với nhau, tuy nhiên sự khác biệt này lại không hẳn rõ ràng. Đồng thời, Mỹ cũng sẽ không thể gây ra những đe dọa lớn nào đối với phía Trung Quốc, và trong mối quan hệ giữa hai nước Trung - Mỹ cũng không hề tồn tại những xung đột lợi ích nghiêm trọng. Đương nhiên là những xung đột nhỏ luôn luôn tồn tại, thế nhưng điều này vô cùng bình thường, câu hỏi đặt ra liệu chúng ta có thể giải quyết các xung đột này một cách ổn thỏa tốt đẹp, tôi cho rằng giữa hai nước Trung - Mỹ chỉ cần duy trì sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau thì đáp án sẽ là chắc chắn, giống như những lời viết trong bài báo đăng của hai vị học giả Gary Faye Locke và Vương Tập Tư. Chính vì vậy, một nguyên nhân đầu tiên khiến cho tôi cảm thấy lạc quan chính là những mâu thuẫn xung đột mang tính chất căn bản trong mối quan hệ giữa hai nước Trung - Mỹ là vô cùng hiếm.

Một nguyên nhân khác khiến cho tôi cảm thấy lạc quan nữa chính là, sự phụ thuộc lẫn nhau trong nền kinh tế giữa hai nước Trung - Mỹ tương đối cao. Có lần người bạn Trung Quốc đã nói với tôi rằng, Mỹ đang âm mưu để tìm cách kiềm chế Trung Quốc, phòng ngừa đối với sự trỗi dậy của đất nước họ. Tôi nói rằng, không, hoàn toàn ngược lại, Clinton trong thập niên những năm 90 đã đưa ra một quyết định vô cùng thận trọng, không phải kiềm chế, mà là tiếp nhận Trung Quốc. Đó cũng chính là lý do vì sao chúng tôi lại thường xuyên liên tục tiến hành các cuộc trao đổi và giao dịch thương mại mậu dịch với Trung Quốc, đã có 125.000 học sinh Trung Quốc đang du học tại nước Mỹ. Những điều này không phải là biểu hiện của kìm kẹp hay khống chế. Sự tương tác phụ thuộc lẫn nhau trong mối quan hệ song phương Trung - Mỹ đều đem lại lợi ích cho hai nước, thông qua đó nói lên một điều rằng chúng tôi hy vọng thông qua hiệp thương và đàm phán để giải quyết các vấn đề liên quan đến các cuộc xung đột lợi ích, chứ không phải khiến cho các xung đột này leo thang.

Thứ ba, nếu mọi người nhìn vào chủ đề đang được quan tâm chú ý xuất hiện ngay sau thế kỷ 21 này, ví dụ như vấn đề môi trường, vấn đề chủ nghĩa khủng bố quốc gia, hay vấn đề ổn định hệ thống tài chính quốc tế v.v... Bất kỳ một quốc gia đơn lẻ nào cũng không thể tự mình giải quyết được các vấn đề tồn tại này, mà cần thiết phải tìm đến sự hợp tác cùng với Trung Quốc, với Mỹ hay với các quốc gia khác, cũng đòi hỏi ngày càng nhiều hơn các quyền lực mềm, đặc biệt là năng lực hợp tác và khả năng hấp dẫn.

Joseph Nye, sinh năm 1937, sau khi đạt được học vị nghiên cứu sinh tiến sỹ chuyên ngành chính trị học tại trường đại học Harvard vào năm 1964 đã ở lại trường tiến hành công tác giảng dạy. Ông từng đảm nhiệm chức vụ trợ lý Ngoại trưởng thời kỳ chính quyền Carter, trợ lý bộ trưởng bộ Quốc phòng Hoa Kỳ về An ninh Quốc tế dưới thời Clinton, là chủ tịch Hội đồng Tình báo Quốc gia. Sau đó Joseph Nye quay trở lại trường đại học Harvard, đảm nhiệm chức vụ Hiệu trưởng trường Hành chính John F. Kennedy (thuộc Đại học Havard), hiện là giáo sư của trường đại học này. Joseph Nye là nhân vật đại diện tiêu biểu cho trường phái chủ nghĩa Tân Tự do trong luận thuyết quan hệ quốc tế, nổi tiếng với danh xưng là người đầu tiên đề xuất nên khái niệm "Quyền lực mềm" (Soft Power). Năm 1990, Joseph Nye đã xuất bản cuốn sách tựa đề "Nhất định lãnh đạo thế giới: những biến đổi trong bản chất quyền lực Mỹ" đồng thời trong năm này cũng đăng bài báo tựa đề "Quyền lực mềm" trên tạp chí "Chính sách Ngoại giao", là người đầu tiên đề xuất và giải thích một cách chi tiết khái niệm "Quyền lực mềm". Khái niệm "Quyền lực mềm" ngay lập tức trở thành một danh từ chuyên dùng với tần suất liên tục trong giai đoạn thời kỳ chiến tranh lạnh. Trong cuốn sách mới xuất bản năm 2004 với tựa đề "Quyền lực mềm: Các phương tiện để thành công trong nền chính trị thế giới " (Soft Power: The Means to Success in World Politics), Joseph Nye đã tiến hành bổ sung thêm về khái niệm "Quyền lực mềm" đưa ra. Những năm gần đây, Joseph Nye đặt sự quan tâm chú trọng nhiều hơn đối với "quyền lực mềm" của Trung Quốc, đồng thời cuối năm 2005 ông đã đăng bài báo tựa đề "Sự trỗi dậy quyền lực mềm Trung Quốc" trên Nhật báo " The Wall Street Journal". Năm 1973, Joseph Nye và Robert Keohane đã hợp tác cùng viết nên tác phẩm tựa đề "Quyền lực và sự phụ thuộc lẫn nhau", tạo tiền đề cơ sở cho các nhân vật tiêu biểu đại diện trong luận thuyết của trường phái chủ nghĩa Tân Tự do. Những tác phẩm khác của Joseph Nye còn bao gồm: "Lý giải các cuộc xung đột thế giới: lý luận và lịch sử", "Nghịch lý quyền lực Mỹ" v.v...

Nguồn: Hoàn cầu Thời báo/ NCBĐ