VietBF - View Single Post

Hanna · 08-24-2012

AI THEO CHỦ NGHĨA X�T LẠI?

Để đi s�u v�o l�gic trong chiến lược Trung Quốc của Mỹ, c�c học giả TQ, cũng như c�c nh� ph�n t�ch ở bất cứ đ�u, sẽ tập trung ch� � v�o c�c khả năng v� c�c � đồ. Mặc d� c�c � đồ của Mỹ c� thể cần phải được l� giải, nhưng c�c khả năng qu�n sự, kinh tế, � thức hệ, v� ngoại giao của Mỹ l� tương đối dễ ph�t hiện – v� theo quan điểm của Trung Quốc, những khả năng n�y c� tiềm năng g�y tổn thất to lớn.

C�c lực lượng qu�n sự Mỹ được triển khai to�n cầu v� c� tr�nh độ c�ng nghệ ti�n tiến, với sự tập trung hỏa lực h�ng hậu quanh bi�n giới TQ. Bộ Tư lệnh Th�i B�nh Dương của Mỹ (PACOM) l� bộ phận lớn nhất trong s�u bộ tư lệnh chiến đấu khu vực của Mỹ nếu x�t đến địa b�n hoạt động v� qu�n số thời b�nh của n�. Lực lượng của PACOM gồm c� 325.000 nh�n vi�n qu�n sự v� d�n sự, c�ng với 180 t�u chiến v� 1.900 m�y bay. Về hướng T�y, PACOM nhường lối cho Bộ Tư lệnh Trung t�m của Mỹ (CENTCOM), một bộ tư lệnh c� tr�ch nhiệm tr�n một địa b�n k�o d�i từ Trung � đến Ai Cập. Trước [cuộc Tấn c�ng Khủng bố] ng�y 11 th�ng 9 năm 2001, CENTCOM kh�ng hề c� lực lượng tr� đ�ng nằm ngay tr�n bi�n giới Trung Quốc ngoại trừ nhiệm vụ huấn luyện v� tiếp tế tại Pakistan. Nhưng khi “chiến tranh chống khủng bố” bắt đầu, CENTCOM đ� đ�ng h�ng ng�n qu�n tạiAfghanistanv� sử dụng d�i hạn một căn cứ kh�ng qu�n tạiKyrgyzstan.

Khả năng hoạt động của c�c lực lượng qu�n sự Mỹ trong khu vực ch�u �-Th�i B�nh Dương được tăng cường nhờ c�c hiệp định ph�ng thủ song phương với Australia, Nhật Bản, New Zealand, Philippines, v� Nam H�n v� c�c d�n xếp phối hợp với nhiều đối t�c kh�c. V� hơn thế nữa, Mỹ c� khoảng 5.200 đầu đạn hạt nh�n được triển khai th�nh bộ ba kh� ph� vỡ: tr�n biển, tr�n bộ, v� tr�n kh�ng. Tập hợp lại, thế ph�ng thủ n�y của Mỹ tạo n�n c�i m� Tiền Văn Vinh tại Trung t�m Nghi�n cứu c�c Vấn đề Quốc tế của T�n Hoa X� đ� gọi l� một “v�ng v�y chiến lược”.

C�c nh� ph�n t�ch an ninh TQ cũng ghi nhận khả năng to lớn của Mỹ trong việc g�y tổn thất cho lợi �ch kinh tế của TQ. Mỹ vẫn l� thị trường duy nhất quan trọng nhất của Trung Quốc nếu ta kh�ng kể Li�n minh ch�u �u như một thực thể ri�ng biệt. V� Mỹ l� một trong những nguồn vốn trực tiếp đầu tư nước ngo�i v� nguồn c�ng nghệ ti�n tiến lớn nhất cho Trung Quốc. Thỉnh thoảng,Washingtonc � � định sử dụng sức mạnh kinh tế để o �p Trung Quốc. Sau vụ đ�n �p tại Quảng trường Thi�n An M�n năm 1989, Mỹ đ� �p dụng c�c biện ph�p trừng phạt kinh tế đối với Trung Quốc, gồm c� lệnh cấm vận, hiện vẫn c�n c� hiệu lực đối với c�c thương vụ vũ kh� tối t�n. Qua nhiều năm sau đ�, Quốc hội Mỹ c�n tiếp tục tranh luận về việc c� n�n trừng phạt Trung Quốc th�m nữa v� vi phạm nh�n quyền, bằng c�ch hủy bỏ mức thuế quan tối huệ quốc thấp m� h�ng nhập khẩu TQ được hưởng, mặc d� những người vận động biện ph�p trừng phạt kh�ng bao giờ hội đủ đa số. Gần đ�y, nhiều nh� lập ph�p Mỹ đề nghị trừng phạt Trung Quốc v� đ� gh�m gi� đồng Nguy�n (yuan) một c�ch giả tạo nhằm l�m lợi cho c�c nh� xuất khẩu TQ, v� ứng cử vi�n tổng thống Cộng h�a Mitt Romney đ� hứa nếu đắc cử, �ng sẽ qui cho Trung Quốc tội danh d�ng thủ đoạn tiền tệ (currency manipulator) v�o “ng�y đầu ti�n” trong nhiệm kỳ tổng thống của �ng.

Mặc d� phe diều h�u mậu dịch (trade hawks) củaWashington�t khi thắng thế, nhưng những cơn phẫn nộ như thế n�y cũng nhắc nhở Bắc Kinh về mức độ tổn thất nếu Mỹ quyết định trừng phạt Trung Quốc về mặt kinh tế.* C�c nh� chiến lược TQ tin rằng Mỹ v� đồng minh sẽ từ chối cung cấp dầu lửa v� quặng kim cho Trung Quốc trong một cuộc khủng hoảng qu�n sự hay kinh tế* v� rằng Hải qu�n Mỹ sẽ chặn đứng việc Trung Quốc tiếp cận c�c tuyến đường biển c� tầm quan trọng chiến lược. Sự tr�n ngập của đồng đ�la trong l�nh vực thương mại v� t�i ch�nh quốc tế c�n cho Mỹ khả năng đe dọa c�c lợi �ch TQ, hoặc do cố t�nh hay do hậu quả của việc ch�nh phủ Mỹ toan t�nh giải quyết vấn đề ng�n s�ch bằng c�ch in th�m đ�la v� gia tăng việc vay mượn, những động th�i sẽ l�m mất gi� h�ng xuất khẩu v� c�c trữ lượng ngoại hối của Trung Quốc, vốn đặt gi� trị tr�n đồng đ�la (dollar-denominated).

C�c học giả TQ c�n tin rằng Mỹ nắm trong tay những vũ kh� � thức hệ rất mạnh v� c� đủ quyết t�m sử dụng ch�ng. Sau Thế Chiến II, Mỹ đ� lợi dụng địa vị đại cường thắng trận để duy tr� những nguy�n tắc tr�n qu� của m�nh trong bản Tuy�n ng�n Nh�n quyền Phổ qu�t v� trong c�c văn kiện nh�n quyền quốc tế kh�c v� dựng l�n những ch�nh thể m� Trung Quốc gọi l� c�c chế độ d�n chủ kiểu T�y phương (Western-style democracies) tại Nhật Bản v�, về sau, tại Nam H�n, Đ�i Loan, v� nhiều nước kh�c. C�c quan chức TQ tranh luận rằng Mỹ đ� sử dụng những tư tưởng d�n chủ v� nh�n quyền để l�m mất t�nh ch�nh đ�ng của c�c chế độ đi theo những hệ thống gi� trị kh�c v� g�y bất ổn cho ch�ng, như những chế độ theo chủ nghĩa x� hội v� chủ nghĩa độc t�i để ph�t triển kiểu ch�u �. Theo L� Quần, một ủy vi�n của Tỉnh ủy Sơn Đ�ng v� l� một ng�i sao đang l�n trong Đảng Cộng sản, “mục đ�ch thực sự của người Mỹ kh�ng phải l� bảo vệ c�i gọi l� nh�n quyền, nhưng chỉ d�ng việc n�y như một chi�u b�i để g�y ảnh hưởng v� giới hạn đ� tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Trung Quốc v� kh�ng để cho sự gi�u c� v� quyền lực của Trung Quốc đe dọa địa vị b� quyền của họ”.

Theo quan điểm của nhiều học giả TQ, kể từ khi Chiến tranh lạnh chấm dứt Mỹ đ� hiện nguy�n h�nh l� một cường quốc theo chủ nghĩa x�t lại (a revisionist power) cố gắng thiết kế lại m�i trường to�n cầu th�m nữa để thủ lợi. Họ nh�n thấy bằng chứng của thực tế n�y khắp nơi: trong việc nới rộng NATO; trong những h�nh động can thiệp của Mỹ tại Panama, Haiti, Bosnia, v� Kosovo; trong Chiến tranh v�ng Vịnh; chiến tranh Afghanistan; v� trong vụ x�m lăng Iraq. Trong l�nh vực kinh tế, Mỹ đ� ra sức gia tăng c�c lợi thế của m�nh bằng c�ch đẩy mạnh tự do thương mại, hạ thấp trị gi� đồng đ�la trong khi buộc c�c nước kh�c d�ng n� l�m trữ kim, v� cố gắng buộc c�c nước đang ph�t triển g�nh chịu một phần chi ph� bất c�ng trong việc l�m giảm bớt hậu quả của t�nh trạng thay đổi kh� hậu to�n cầu. V� c� lẽ điều l�m cho người TQ lo lắng nhất l�, Mỹ đ� để lộ những � đồ hiếu chiến của m�nh bằng c�ch cổ vũ c�i gọi l� những cuộc c�ch mạng m�u (so-called color revolutions) tạiGeorgia,Ukrai ne, v�Kyrgyzstan. Như Lưu Kiến Phi, Chủ nhiệm ph�n khoa sự vụ nước ngo�i tại trường Đảng Trung ương của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đ� viết năm 2005, “Mỹ lu�n lu�n chống lại ‘c�c cuộc c�ch mạng đỏ’ của cộng sản v� gh�t c�c cuộc ‘c�ch mạng m�u lục’ tại Iran cũng như c�c quốc gia Hồi gi�o. Điều m� Mỹ quan t�m kh�ng phải l� ‘c�ch mạng’ nhưng l� ‘m�u sắc [ch�nh trị]’. Mỹ hậu thuẫn c�c cuộc c�ch mạng ‘m�u hoa hồng’, ‘m�u da cam’, v� ‘m�u hoa tulip’ chỉ v� ch�ng phục vụ chiến lược đẩy mạnh d�n chủ của Mỹ”. Theo quan điểm của Lưu Kiến Phi v� c�c học giả h�ng đầu kh�c của TQ, Mỹ hi vọng “đẩy mạnh d�n chủ th�m nữa v� biến to�n thế giới th�nh “m�u xanh [chống cộng – ND]”.

Khai th�c t�nh h�nh Đ�i Loan

Mặc d� n�i chung c�c học giả v� c�c nh� b�nh luận Mỹ nhận thấy quan hệ Mỹ-Trung trong thời hậu chiến l� một giai đoạn băng tan l�u d�i, chậm r�i, nhưng theo quan điểm của Bắc Kinh, Mỹ lu�n lu�n đối xử gay gắt với Trung Quốc. Từ 1950 đến 1972, Mỹ ra sức bao v�y v� c� lập Trung Quốc. Trong số những h�nh động kh�c, c� việc Mỹ đ� thuyết phục c�c đồng minh của m�nh tr� ho�n việc nh�n nhận ngoại giao đối với Trung Hoa lục điạ, x�y dựng qu�n đội Nhật Bản, tham dự Chiến tranh Triều Ti�n, chống đỡ chế độ th� nghịch tại Đ�i Loan, hậu thuẫn du k�ch T�y Tạng chống lại sự cai trị của TQ, v� thậm ch� đe dọa d�ng vũ kh� hạt nh�n cả trong Chiến tranh Triều Ti�n lẫn trong cuộc khủng hoảng Eo biển Đ�i Loan năm 1958. C�c học giả TQ nh�n nhận rằng ch�nh s�ch Trung Quốc của Mỹ đ� thay đổi sau năm 1972. Nhưng họ quyết đo�n rằng sự thay đổi ấy thuần t�y l� hệ quả của một nỗ lực nhằm chống lại Li�n X� v�, về sau, nhằm thu hoạch những lợi lộc kinh tế bằng c�ch mở doanh nghiệp tại Trung Quốc. Ngay cả l�c đ�, Mỹ vẫn tiếp tục ph�ng chống sự trỗi dậy của Trung Quốc bằng c�ch duy tr� Đ�i Loan để đ�nh lạc hướng chiến lược, bằng c�ch yểm trợ sự lớn mạnh của qu�n đội Nhật Bản, bằng c�ch hiện đại ho� c�c lực lượng hải qu�n của m�nh, v� g�y sức �p l�n Trung Quốc về vấn đề nh�n quyền.

Ph�a TQ đ� r�t tỉa nhiều b�i học về ch�nh s�ch Trung Quốc của Mỹ từ nhiều đợt đ�m ph�n vớiWashington. Trong c�c cuộc đ�m ph�n cấp đại sứ v�o những* thập ni�n 1950 v� 1960, c�c cuộc đ�m ph�n về kiểm so�t vũ kh� trong những thập ni�n 1980 v� 1990, những cuộc thảo luận về việc Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) trong thập ni�n 1990, v� c�c cuộc đ�m ph�n về thay đổi kh� hậu trong thập ni�n sau đ�, người TQ nhất qu�n thấy r� người Mỹ lu�n lu�n đưa ra y�u s�ch v� kh�ng hề nhượng bộ. Nhưng c� t�nh c�ch quyết định hơn cả cho việc TQ hiểu được được ch�nh s�ch của Mỹ l� ba v�ng đ�m ph�n đ� diễn ra về t�nh trạng Đ�i Loan trong những năm 1971-1972, 1978-1979, v� 1982, những cuộc đ�m ph�n đ� tạo “khung th�ng c�o chung” (communiqu� framework), vốn chi phối ch�nh s�ch Đ�i Loan của Mỹ cho đến ng�y nay. Khi bắt đầu lập lại quan hệ hữu nghị, c�c nh� l�m ch�nh s�ch TQ đinh ninh rằngWashingtonsẽ chấm dứt hậu thuẫn Đ�i Loan để đổi lấy những lợi lộc trong quan hệ b�nh thường giữa hai quốc gia với Bắc Kinh. Ở mỗi giai đoạn đ�m ph�n, người Mỹ c� vẻ sẵn s�ng l�m điều đ�. Nhưng h�ng chục năm sau, theo quan điểm của Bắc Kinh, Mỹ vẫn l� trở ngại ch�nh cho việc thống nhất.

Khi Nixon viếng thăm Trung Quốc năm 1972, �ng n�i với ph�a TQ rằng �ng sẵn s�ng hi sinh Đ�i Loan v� đảo quốc n�y kh�ng c�n gi� trị chiến lược đối với Mỹ, nhưng phải đợi đến nhiệm kỳ thứ hai �ng mới c� thể l�m điều n�y. Tr�n cơ sở n�y, ph�a TQ đ� đồng � k� Th�ng c�o chung Thượng Hải 1972, thậm ch� mặc d� văn bản n�y c� chứa đựng một tuy�n bố đơn phương của Hoa Kỳ “x�c định mối quan t�m của Mỹ trong việc giải quyết vấn đề Đ�i Loan bằng đường lối h�a b�nh”, đ�y l� một mật m� ngoại giao (diplomatic code) ngụ � rằng Mỹ cam kết chống lại bất cứ nỗ lực n�o của Trung Hoa lục địa nhằm chiếm Đ�i Loan bằng vũ lực. Như t�nh h�nh đ� diễn ra, Nixon từ chức trước khi �ng c� thể b�nh thường h�a quan hệ với Bắc Kinh. Kẻ kế vị �ng, Gerald Ford, trong thế ch�nh trị qu� yếu, kh�ng thể thực hiện lời hứa của Nixon.

Khi vị tổng thống kế tiếp l� Jimmy Carter muốn b�nh thường ho� quan hệ với Trung Quốc, ph�a TQ lại đ�i hỏi Mỹ phải dứt kho�t bỏ Đ�i Loan. Năm 1979, Mỹ chấm dứt hiệp định ph�ng thủ với Đ�i Loan nhưng lại một lần nữa Mỹ đưa ra một tuy�n bố đơn phương nhắc lại cam kết “giải quyết vấn đề Đ�i Loan bằng phương tiện h�a b�nh”. Tiếp đ�, Quốc hội Mỹ đ� khiến cả ph�a TQ lẫn ch�nh quyền Carter phải sửng sốt bằng việc th�ng qua Đạo luật Quan hệ Đ�i Loan (the Taiwan Relations Act) đ�i hỏi Hoa Kỳ phải “duy tr� khả năng… chống lại bất cứ biện ph�p sử dụng vũ lực hay c�c h�nh thức �p buộc kh�c đe dọa an ninh… của nh�n d�n tr�n đảo Đ�i Loan”.

V�o năm 1982, khi Tổng thống Ronald Reagan mưu t�m những quan hệ thiết th�n hơn với Bắc Kinh để gia tăng sức �p l�n Matxcơva, Trung Quốc đ� thuyết phục Mỹ k� kết một th�ng c�o chung kh�c, buộc Washington cam kết từng bước giảm thiểu c�c thương vụ vũ kh� với Đ�i Loan. Nhưng một khi đ� thỏa thuận đ�u v�o đ�, người Mỹ lại lấy năm 1979 l�m mốc giới, đ� l� thời điểm c�c thương vụ vũ kh� với Đ�i Loan đạt đỉnh cao nhất; rồi t�nh to�n việc cắt giảm h�ng năm theo một tỉ lệ kh�ng đ�ng kể, bằng c�ch điều chỉnh theo lạm ph�t khiến cho những con số cắt giảm đ� thực sự trở th�nh những con số gia tăng; người Mỹ lại cho rằng những hệ thống vũ kh� ti�n tiến m� họ b�n cho Đ�i Loan c� phẩm chất tương đương với c�c hệ thống vũ kh� cũ; v� cho ph�p c�c c�ng ty thương mại Mỹ hợp t�c với c�ng nghiệp chế tạo vũ kh� Đ�i Loan dưới chi�u b�i l� chuyển giao c�ng nghệ (technology transfers) chứ kh�ng phải thương vụ vũ kh� (arms sales). V�o thời điểm Tổng thống George W. Bush chấp thuận một g�i vũ kh� hiện đại lớn b�n cho Đ�i Loan, bản th�ng c�o chung 1982 trở th�nh một văn kiện chết. Đồng thời với việc Mỹ k�o d�i li�n hệ với Đ�i Loan, một sự chuyển đổi sang chế độ d�n chủ đ� diễn ra tại đ�, đẩy việc thống nhất thậm ch� xa hơn đối với tầm tay của Bắc Kinh.

Duyệt x�t lại kh�a cạnh lịch sử n�y, c�c nh� chiến lược TQ phải tự hỏi về những l� do Mỹ vẫn tiếp tục cam kết với Đ�i Loan. Mặc d� người Mỹ thường l� giải rằng họ chỉ đang bảo vệ một đồng minh d�n chủ trung ki�n, nhưng hầu hết mọi người TQ lại thấy c� những động cơ chiến lược ngay tại gốc rễ của c�ch ứng xử củaWashington. Họ tin rằng việc duy tr� vấn đề Đ�i Loan sẽ gi�p Mỹ kềm h�m Trung Quốc. Theo c�ch n�i của La Viện, một tướng hồi hưu v� l� Ph� tổng thư k� của Hội Khoa học Qu�n sự TQ, từ l�u Mỹ đ� d�ng Đ�i Loan “như một con cờ để chặn đứng sự trỗi dậy của Trung Quốc”.

Những đe dọa của chủ nghĩa đa nguy�n Mỹ

Đạo luật Quan hệ Đ�i Loan đ�nh dấu việc khởi đầu của một xu thế hướng tới sự quyết đo�n của Quốc Hội về ch�nh s�ch Trung Quốc của Mỹ, v� sự kiện n�y tiếp tục l�m phức tạp mối quan hệ củaWashingtonvới Bắc Kinh. Mười năm sau, vụ việc Thi�n An M�n 1989, v� tiếp sau đ� l� sự kết th�c Chiến tranh lạnh, đ� thay đổi từ ngữ trong c�c cuộc tranh luận tại Mỹ. Trước đ� Trung Quốc được coi như l� một chế độ đang tự do ho�; sau Thi�n An M�n, Trung Quốc h�a ra một chế độ độc t�i lai giống (an atavistic dictatorship). V� sự sụp đổ của Li�n X� giảm bớt y�u cầu chiến lược l� phải hợp t�c với Bắc Kinh. Ngo�i ra, quan hệ kinh tế Mỹ-Trung ng�y một gia tăng bắt đầu tạo ra những xung đột về c�c vấn đề như nạn b�n ph� gi� h�ng h�a TQ tr�n thị trường Mỹ v� t�nh trạng vi phạm quyền sở hữu tr� tuệ của Mỹ. Sau nhiều thập ni�n c� sự đồng thuận tại Mỹ, Trung Quốc nhanh ch�ng trở th�nh một trong những vấn đề ph�n h�a nhất trong ch�nh s�ch đối ngoại Mỹ, một phần v� những nỗ lực vận động r�o riết của c�c nh�m lợi �ch nhằm đảm bảo Trung Quốc vẫn nằm tr�n chương tr�nh nghị sự của Quốc hội Mỹ.

08-24-2012	#3
Hanna R10 V� Địch Thi�n Hạ Join Date: Dec 2006 Posts: 88,250 Thanks: 11 Thanked 3,751 Times in 3,090 Posts Mentioned: 5 Post(s) Tagged: 0 Thread(s) Quoted: 8 Post(s) Rep Power: 109	AI THEO CHỦ NGHĨA X�T LẠI? Để đi s�u v�o l�gic trong chiến lược Trung Quốc của Mỹ, c�c học giả TQ, cũng như c�c nh� ph�n t�ch ở bất cứ đ�u, sẽ tập trung ch� � v�o c�c khả năng v� c�c � đồ. Mặc d� c�c � đồ của Mỹ c� thể cần phải được l� giải, nhưng c�c khả năng qu�n sự, kinh tế, � thức hệ, v� ngoại giao của Mỹ l� tương đối dễ ph�t hiện – v� theo quan điểm của Trung Quốc, những khả năng n�y c� tiềm năng g�y tổn thất to lớn. C�c lực lượng qu�n sự Mỹ được triển khai to�n cầu v� c� tr�nh độ c�ng nghệ ti�n tiến, với sự tập trung hỏa lực h�ng hậu quanh bi�n giới TQ. Bộ Tư lệnh Th�i B�nh Dương của Mỹ (PACOM) l� bộ phận lớn nhất trong s�u bộ tư lệnh chiến đấu khu vực của Mỹ nếu x�t đến địa b�n hoạt động v� qu�n số thời b�nh của n�. Lực lượng của PACOM gồm c� 325.000 nh�n vi�n qu�n sự v� d�n sự, c�ng với 180 t�u chiến v� 1.900 m�y bay. Về hướng T�y, PACOM nhường lối cho Bộ Tư lệnh Trung t�m của Mỹ (CENTCOM), một bộ tư lệnh c� tr�ch nhiệm tr�n một địa b�n k�o d�i từ Trung � đến Ai Cập. Trước [cuộc Tấn c�ng Khủng bố] ng�y 11 th�ng 9 năm 2001, CENTCOM kh�ng hề c� lực lượng tr� đ�ng nằm ngay tr�n bi�n giới Trung Quốc ngoại trừ nhiệm vụ huấn luyện v� tiếp tế tại Pakistan. Nhưng khi “chiến tranh chống khủng bố” bắt đầu, CENTCOM đ� đ�ng h�ng ng�n qu�n tạiAfghanistanv� sử dụng d�i hạn một căn cứ kh�ng qu�n tạiKyrgyzstan. Khả năng hoạt động của c�c lực lượng qu�n sự Mỹ trong khu vực ch�u �-Th�i B�nh Dương được tăng cường nhờ c�c hiệp định ph�ng thủ song phương với Australia, Nhật Bản, New Zealand, Philippines, v� Nam H�n v� c�c d�n xếp phối hợp với nhiều đối t�c kh�c. V� hơn thế nữa, Mỹ c� khoảng 5.200 đầu đạn hạt nh�n được triển khai th�nh bộ ba kh� ph� vỡ: tr�n biển, tr�n bộ, v� tr�n kh�ng. Tập hợp lại, thế ph�ng thủ n�y của Mỹ tạo n�n c�i m� Tiền Văn Vinh tại Trung t�m Nghi�n cứu c�c Vấn đề Quốc tế của T�n Hoa X� đ� gọi l� một “v�ng v�y chiến lược”. C�c nh� ph�n t�ch an ninh TQ cũng ghi nhận khả năng to lớn của Mỹ trong việc g�y tổn thất cho lợi �ch kinh tế của TQ. Mỹ vẫn l� thị trường duy nhất quan trọng nhất của Trung Quốc nếu ta kh�ng kể Li�n minh ch�u �u như một thực thể ri�ng biệt. V� Mỹ l� một trong những nguồn vốn trực tiếp đầu tư nước ngo�i v� nguồn c�ng nghệ ti�n tiến lớn nhất cho Trung Quốc. Thỉnh thoảng,Washingtonc � � định sử dụng sức mạnh kinh tế để o �p Trung Quốc. Sau vụ đ�n �p tại Quảng trường Thi�n An M�n năm 1989, Mỹ đ� �p dụng c�c biện ph�p trừng phạt kinh tế đối với Trung Quốc, gồm c� lệnh cấm vận, hiện vẫn c�n c� hiệu lực đối với c�c thương vụ vũ kh� tối t�n. Qua nhiều năm sau đ�, Quốc hội Mỹ c�n tiếp tục tranh luận về việc c� n�n trừng phạt Trung Quốc th�m nữa v� vi phạm nh�n quyền, bằng c�ch hủy bỏ mức thuế quan tối huệ quốc thấp m� h�ng nhập khẩu TQ được hưởng, mặc d� những người vận động biện ph�p trừng phạt kh�ng bao giờ hội đủ đa số. Gần đ�y, nhiều nh� lập ph�p Mỹ đề nghị trừng phạt Trung Quốc v� đ� gh�m gi� đồng Nguy�n (yuan) một c�ch giả tạo nhằm l�m lợi cho c�c nh� xuất khẩu TQ, v� ứng cử vi�n tổng thống Cộng h�a Mitt Romney đ� hứa nếu đắc cử, �ng sẽ qui cho Trung Quốc tội danh d�ng thủ đoạn tiền tệ (currency manipulator) v�o “ng�y đầu ti�n” trong nhiệm kỳ tổng thống của �ng. Mặc d� phe diều h�u mậu dịch (trade hawks) củaWashington�t khi thắng thế, nhưng những cơn phẫn nộ như thế n�y cũng nhắc nhở Bắc Kinh về mức độ tổn thất nếu Mỹ quyết định trừng phạt Trung Quốc về mặt kinh tế.* C�c nh� chiến lược TQ tin rằng Mỹ v� đồng minh sẽ từ chối cung cấp dầu lửa v� quặng kim cho Trung Quốc trong một cuộc khủng hoảng qu�n sự hay kinh tế* v� rằng Hải qu�n Mỹ sẽ chặn đứng việc Trung Quốc tiếp cận c�c tuyến đường biển c� tầm quan trọng chiến lược. Sự tr�n ngập của đồng đ�la trong l�nh vực thương mại v� t�i ch�nh quốc tế c�n cho Mỹ khả năng đe dọa c�c lợi �ch TQ, hoặc do cố t�nh hay do hậu quả của việc ch�nh phủ Mỹ toan t�nh giải quyết vấn đề ng�n s�ch bằng c�ch in th�m đ�la v� gia tăng việc vay mượn, những động th�i sẽ l�m mất gi� h�ng xuất khẩu v� c�c trữ lượng ngoại hối của Trung Quốc, vốn đặt gi� trị tr�n đồng đ�la (dollar-denominated). C�c học giả TQ c�n tin rằng Mỹ nắm trong tay những vũ kh� � thức hệ rất mạnh v� c� đủ quyết t�m sử dụng ch�ng. Sau Thế Chiến II, Mỹ đ� lợi dụng địa vị đại cường thắng trận để duy tr� những nguy�n tắc tr�n qu� của m�nh trong bản Tuy�n ng�n Nh�n quyền Phổ qu�t v� trong c�c văn kiện nh�n quyền quốc tế kh�c v� dựng l�n những ch�nh thể m� Trung Quốc gọi l� c�c chế độ d�n chủ kiểu T�y phương (Western-style democracies) tại Nhật Bản v�, về sau, tại Nam H�n, Đ�i Loan, v� nhiều nước kh�c. C�c quan chức TQ tranh luận rằng Mỹ đ� sử dụng những tư tưởng d�n chủ v� nh�n quyền để l�m mất t�nh ch�nh đ�ng của c�c chế độ đi theo những hệ thống gi� trị kh�c v� g�y bất ổn cho ch�ng, như những chế độ theo chủ nghĩa x� hội v� chủ nghĩa độc t�i để ph�t triển kiểu ch�u �. Theo L� Quần, một ủy vi�n của Tỉnh ủy Sơn Đ�ng v� l� một ng�i sao đang l�n trong Đảng Cộng sản, “mục đ�ch thực sự của người Mỹ kh�ng phải l� bảo vệ c�i gọi l� nh�n quyền, nhưng chỉ d�ng việc n�y như một chi�u b�i để g�y ảnh hưởng v� giới hạn đ� tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Trung Quốc v� kh�ng để cho sự gi�u c� v� quyền lực của Trung Quốc đe dọa địa vị b� quyền của họ”. Theo quan điểm của nhiều học giả TQ, kể từ khi Chiến tranh lạnh chấm dứt Mỹ đ� hiện nguy�n h�nh l� một cường quốc theo chủ nghĩa x�t lại (a revisionist power) cố gắng thiết kế lại m�i trường to�n cầu th�m nữa để thủ lợi. Họ nh�n thấy bằng chứng của thực tế n�y khắp nơi: trong việc nới rộng NATO; trong những h�nh động can thiệp của Mỹ tại Panama, Haiti, Bosnia, v� Kosovo; trong Chiến tranh v�ng Vịnh; chiến tranh Afghanistan; v� trong vụ x�m lăng Iraq. Trong l�nh vực kinh tế, Mỹ đ� ra sức gia tăng c�c lợi thế của m�nh bằng c�ch đẩy mạnh tự do thương mại, hạ thấp trị gi� đồng đ�la trong khi buộc c�c nước kh�c d�ng n� l�m trữ kim, v� cố gắng buộc c�c nước đang ph�t triển g�nh chịu một phần chi ph� bất c�ng trong việc l�m giảm bớt hậu quả của t�nh trạng thay đổi kh� hậu to�n cầu. V� c� lẽ điều l�m cho người TQ lo lắng nhất l�, Mỹ đ� để lộ những � đồ hiếu chiến của m�nh bằng c�ch cổ vũ c�i gọi l� những cuộc c�ch mạng m�u (so-called color revolutions) tạiGeorgia,Ukrai ne, v�Kyrgyzstan. Như Lưu Kiến Phi, Chủ nhiệm ph�n khoa sự vụ nước ngo�i tại trường Đảng Trung ương của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đ� viết năm 2005, “Mỹ lu�n lu�n chống lại ‘c�c cuộc c�ch mạng đỏ’ của cộng sản v� gh�t c�c cuộc ‘c�ch mạng m�u lục’ tại Iran cũng như c�c quốc gia Hồi gi�o. Điều m� Mỹ quan t�m kh�ng phải l� ‘c�ch mạng’ nhưng l� ‘m�u sắc [ch�nh trị]’. Mỹ hậu thuẫn c�c cuộc c�ch mạng ‘m�u hoa hồng’, ‘m�u da cam’, v� ‘m�u hoa tulip’ chỉ v� ch�ng phục vụ chiến lược đẩy mạnh d�n chủ của Mỹ”. Theo quan điểm của Lưu Kiến Phi v� c�c học giả h�ng đầu kh�c của TQ, Mỹ hi vọng “đẩy mạnh d�n chủ th�m nữa v� biến to�n thế giới th�nh “m�u xanh [chống cộng – ND]”. Khai th�c t�nh h�nh Đ�i Loan Mặc d� n�i chung c�c học giả v� c�c nh� b�nh luận Mỹ nhận thấy quan hệ Mỹ-Trung trong thời hậu chiến l� một giai đoạn băng tan l�u d�i, chậm r�i, nhưng theo quan điểm của Bắc Kinh, Mỹ lu�n lu�n đối xử gay gắt với Trung Quốc. Từ 1950 đến 1972, Mỹ ra sức bao v�y v� c� lập Trung Quốc. Trong số những h�nh động kh�c, c� việc Mỹ đ� thuyết phục c�c đồng minh của m�nh tr� ho�n việc nh�n nhận ngoại giao đối với Trung Hoa lục điạ, x�y dựng qu�n đội Nhật Bản, tham dự Chiến tranh Triều Ti�n, chống đỡ chế độ th� nghịch tại Đ�i Loan, hậu thuẫn du k�ch T�y Tạng chống lại sự cai trị của TQ, v� thậm ch� đe dọa d�ng vũ kh� hạt nh�n cả trong Chiến tranh Triều Ti�n lẫn trong cuộc khủng hoảng Eo biển Đ�i Loan năm 1958. C�c học giả TQ nh�n nhận rằng ch�nh s�ch Trung Quốc của Mỹ đ� thay đổi sau năm 1972. Nhưng họ quyết đo�n rằng sự thay đổi ấy thuần t�y l� hệ quả của một nỗ lực nhằm chống lại Li�n X� v�, về sau, nhằm thu hoạch những lợi lộc kinh tế bằng c�ch mở doanh nghiệp tại Trung Quốc. Ngay cả l�c đ�, Mỹ vẫn tiếp tục ph�ng chống sự trỗi dậy của Trung Quốc bằng c�ch duy tr� Đ�i Loan để đ�nh lạc hướng chiến lược, bằng c�ch yểm trợ sự lớn mạnh của qu�n đội Nhật Bản, bằng c�ch hiện đại ho� c�c lực lượng hải qu�n của m�nh, v� g�y sức �p l�n Trung Quốc về vấn đề nh�n quyền. Ph�a TQ đ� r�t tỉa nhiều b�i học về ch�nh s�ch Trung Quốc của Mỹ từ nhiều đợt đ�m ph�n vớiWashington. Trong c�c cuộc đ�m ph�n cấp đại sứ v�o những* thập ni�n 1950 v� 1960, c�c cuộc đ�m ph�n về kiểm so�t vũ kh� trong những thập ni�n 1980 v� 1990, những cuộc thảo luận về việc Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) trong thập ni�n 1990, v� c�c cuộc đ�m ph�n về thay đổi kh� hậu trong thập ni�n sau đ�, người TQ nhất qu�n thấy r� người Mỹ lu�n lu�n đưa ra y�u s�ch v� kh�ng hề nhượng bộ. Nhưng c� t�nh c�ch quyết định hơn cả cho việc TQ hiểu được được ch�nh s�ch của Mỹ l� ba v�ng đ�m ph�n đ� diễn ra về t�nh trạng Đ�i Loan trong những năm 1971-1972, 1978-1979, v� 1982, những cuộc đ�m ph�n đ� tạo “khung th�ng c�o chung” (communiqu� framework), vốn chi phối ch�nh s�ch Đ�i Loan của Mỹ cho đến ng�y nay. Khi bắt đầu lập lại quan hệ hữu nghị, c�c nh� l�m ch�nh s�ch TQ đinh ninh rằngWashingtonsẽ chấm dứt hậu thuẫn Đ�i Loan để đổi lấy những lợi lộc trong quan hệ b�nh thường giữa hai quốc gia với Bắc Kinh. Ở mỗi giai đoạn đ�m ph�n, người Mỹ c� vẻ sẵn s�ng l�m điều đ�. Nhưng h�ng chục năm sau, theo quan điểm của Bắc Kinh, Mỹ vẫn l� trở ngại ch�nh cho việc thống nhất. Khi Nixon viếng thăm Trung Quốc năm 1972, �ng n�i với ph�a TQ rằng �ng sẵn s�ng hi sinh Đ�i Loan v� đảo quốc n�y kh�ng c�n gi� trị chiến lược đối với Mỹ, nhưng phải đợi đến nhiệm kỳ thứ hai �ng mới c� thể l�m điều n�y. Tr�n cơ sở n�y, ph�a TQ đ� đồng � k� Th�ng c�o chung Thượng Hải 1972, thậm ch� mặc d� văn bản n�y c� chứa đựng một tuy�n bố đơn phương của Hoa Kỳ “x�c định mối quan t�m của Mỹ trong việc giải quyết vấn đề Đ�i Loan bằng đường lối h�a b�nh”, đ�y l� một mật m� ngoại giao (diplomatic code) ngụ � rằng Mỹ cam kết chống lại bất cứ nỗ lực n�o của Trung Hoa lục địa nhằm chiếm Đ�i Loan bằng vũ lực. Như t�nh h�nh đ� diễn ra, Nixon từ chức trước khi �ng c� thể b�nh thường h�a quan hệ với Bắc Kinh. Kẻ kế vị �ng, Gerald Ford, trong thế ch�nh trị qu� yếu, kh�ng thể thực hiện lời hứa của Nixon. Khi vị tổng thống kế tiếp l� Jimmy Carter muốn b�nh thường ho� quan hệ với Trung Quốc, ph�a TQ lại đ�i hỏi Mỹ phải dứt kho�t bỏ Đ�i Loan. Năm 1979, Mỹ chấm dứt hiệp định ph�ng thủ với Đ�i Loan nhưng lại một lần nữa Mỹ đưa ra một tuy�n bố đơn phương nhắc lại cam kết “giải quyết vấn đề Đ�i Loan bằng phương tiện h�a b�nh”. Tiếp đ�, Quốc hội Mỹ đ� khiến cả ph�a TQ lẫn ch�nh quyền Carter phải sửng sốt bằng việc th�ng qua Đạo luật Quan hệ Đ�i Loan (the Taiwan Relations Act) đ�i hỏi Hoa Kỳ phải “duy tr� khả năng… chống lại bất cứ biện ph�p sử dụng vũ lực hay c�c h�nh thức �p buộc kh�c đe dọa an ninh… của nh�n d�n tr�n đảo Đ�i Loan”. V�o năm 1982, khi Tổng thống Ronald Reagan mưu t�m những quan hệ thiết th�n hơn với Bắc Kinh để gia tăng sức �p l�n Matxcơva, Trung Quốc đ� thuyết phục Mỹ k� kết một th�ng c�o chung kh�c, buộc Washington cam kết từng bước giảm thiểu c�c thương vụ vũ kh� với Đ�i Loan. Nhưng một khi đ� thỏa thuận đ�u v�o đ�, người Mỹ lại lấy năm 1979 l�m mốc giới, đ� l� thời điểm c�c thương vụ vũ kh� với Đ�i Loan đạt đỉnh cao nhất; rồi t�nh to�n việc cắt giảm h�ng năm theo một tỉ lệ kh�ng đ�ng kể, bằng c�ch điều chỉnh theo lạm ph�t khiến cho những con số cắt giảm đ� thực sự trở th�nh những con số gia tăng; người Mỹ lại cho rằng những hệ thống vũ kh� ti�n tiến m� họ b�n cho Đ�i Loan c� phẩm chất tương đương với c�c hệ thống vũ kh� cũ; v� cho ph�p c�c c�ng ty thương mại Mỹ hợp t�c với c�ng nghiệp chế tạo vũ kh� Đ�i Loan dưới chi�u b�i l� chuyển giao c�ng nghệ (technology transfers) chứ kh�ng phải thương vụ vũ kh� (arms sales). V�o thời điểm Tổng thống George W. Bush chấp thuận một g�i vũ kh� hiện đại lớn b�n cho Đ�i Loan, bản th�ng c�o chung 1982 trở th�nh một văn kiện chết. Đồng thời với việc Mỹ k�o d�i li�n hệ với Đ�i Loan, một sự chuyển đổi sang chế độ d�n chủ đ� diễn ra tại đ�, đẩy việc thống nhất thậm ch� xa hơn đối với tầm tay của Bắc Kinh. Duyệt x�t lại kh�a cạnh lịch sử n�y, c�c nh� chiến lược TQ phải tự hỏi về những l� do Mỹ vẫn tiếp tục cam kết với Đ�i Loan. Mặc d� người Mỹ thường l� giải rằng họ chỉ đang bảo vệ một đồng minh d�n chủ trung ki�n, nhưng hầu hết mọi người TQ lại thấy c� những động cơ chiến lược ngay tại gốc rễ của c�ch ứng xử củaWashington. Họ tin rằng việc duy tr� vấn đề Đ�i Loan sẽ gi�p Mỹ kềm h�m Trung Quốc. Theo c�ch n�i của La Viện, một tướng hồi hưu v� l� Ph� tổng thư k� của Hội Khoa học Qu�n sự TQ, từ l�u Mỹ đ� d�ng Đ�i Loan “như một con cờ để chặn đứng sự trỗi dậy của Trung Quốc”. Những đe dọa của chủ nghĩa đa nguy�n Mỹ Đạo luật Quan hệ Đ�i Loan đ�nh dấu việc khởi đầu của một xu thế hướng tới sự quyết đo�n của Quốc Hội về ch�nh s�ch Trung Quốc của Mỹ, v� sự kiện n�y tiếp tục l�m phức tạp mối quan hệ củaWashingtonvới Bắc Kinh. Mười năm sau, vụ việc Thi�n An M�n 1989, v� tiếp sau đ� l� sự kết th�c Chiến tranh lạnh, đ� thay đổi từ ngữ trong c�c cuộc tranh luận tại Mỹ. Trước đ� Trung Quốc được coi như l� một chế độ đang tự do ho�; sau Thi�n An M�n, Trung Quốc h�a ra một chế độ độc t�i lai giống (an atavistic dictatorship). V� sự sụp đổ của Li�n X� giảm bớt y�u cầu chiến lược l� phải hợp t�c với Bắc Kinh. Ngo�i ra, quan hệ kinh tế Mỹ-Trung ng�y một gia tăng bắt đầu tạo ra những xung đột về c�c vấn đề như nạn b�n ph� gi� h�ng h�a TQ tr�n thị trường Mỹ v� t�nh trạng vi phạm quyền sở hữu tr� tuệ của Mỹ. Sau nhiều thập ni�n c� sự đồng thuận tại Mỹ, Trung Quốc nhanh ch�ng trở th�nh một trong những vấn đề ph�n h�a nhất trong ch�nh s�ch đối ngoại Mỹ, một phần v� những nỗ lực vận động r�o riết của c�c nh�m lợi �ch nhằm đảm bảo Trung Quốc vẫn nằm tr�n chương tr�nh nghị sự của Quốc hội Mỹ.