GiadinhNet - Để xây được lăng mộ, ông Hà Mỹ Suông phải bỏ ra 2 năm ṛng ră chạy vật liệu, thuê hàng chục tốp thợ, hàng trăm nhân công.
Kiến trúc độc đáo trong khu lăng mộ.
Vật liệu là đá xanh mua từ Thụy Sỹ, đá núi lấy tại Ngũ Hành Sơn ở miền Trung. Hai tốp thợ thuộc hàng nổi tiếng được thuê từ Trung Quốc và Hải Pḥng. Tổng chi phí cho công tŕnh "báo hiếu" cha mẹ của vị đại phú miền Tây này ước tính khoảng 3000 cây vàng.
Chân dung đại phú đặc biệt
Trong nhiều ngày lang bạng kỳ hồ ở TP. Rạch Gía tôi được nghe người dân nơi đây kể nhiều về một nhân vật nổi tiếng của Nam Kỳ Lục Tỉnh xưa. Đó là ông Hà Mỹ Suông, tên thường gọi là Hội đồng Suông, một đại điền chủ ở tỉnh Hà Tiên cũ. Chúng tôi t́nh cờ được biết câu chuyện dốc 3000 cây vàng nhọc nhằn xây khu lăng mộ (hiện mộ tại khu phố 2, TP. Rạch Gía, tỉnh Kiên Giang) để làm nơi an nghỉ cho cha mẹ.
Thấy tôi trầm trồ về sự hoành tráng của lăng mộ, ông Nguyễn Ngọc Ẩn (80 tuổi, người cháu rể đằng con nuôi của ông Hà Mỹ Suông) không mấy ngạc nhiên. Bởi từ khi thừa hưởng khối "tài sản" khổng lồ này, ông đă chứng kiến không biết bao nhiêu đoàn khách trong và ngoài nước t́m đến. Sau khi được diện kiến th́ không ai lại không khỏi xuưt xoa. Ông c̣n nhớ, năm trước có một vị khách ngoài tận Hà Nội, chỉ v́ ṭ ṃ khu mộ trị giá 3000 lượng vàng mà bỏ cả công việc, đích thân đáp một chuyến máy bay vào tận TP. Rạch Giá chỉ để được tận thấy, sờ nắn những phiến đá cẩm thạch ở khu mộ thuộc "hàng độc" này. Ông Ẩn bảo, chi phí 3000 cây vàng để xây mộ ngày đó là không tính những chi phí vụn vặt khác, chứ thực t́nh con số ấy c̣n lớn hơn thế nữa.
Ông Ẩn bảo, sinh thời ông Hà Mỹ Suông là địa chủ, nằm trong Hội đồng quản hạt Nam Kỳ, sở hữu 24.000 công đất. Ruộng lúa của Hội đồng Suông nhiều không thể tính nổi, ông Ẩn chỉ nhớ cha ḿnh kể lại rằng, ruộng của ḍng họ Hà ngày đó có khắp tỉnh Hà Tiên cũ, kéo dài từ vùng phía Tây Hà Tiên đến mũi Cà Mau ngày nay. Mỗi vụ thu hoạch lúa, thóc đong theo dạ chở hàng đoàn ghe về nhà, cả tháng trời mới hết. Tất cả lúa ông thường bán đi, mua vàng dự trữ, do đó ông mới có 3000 cây vàng mà đến nay nghe nói cũng đă "choáng".
Theo tài liệu c̣n lưu trữ tại Bảo tàng Kiên Giang, Hội đồng Suông người gốc Hoa. Ḍng dơi của ông xuất thân từ Phúc Kiến (Trung Quốc), nằm trong đoàn người bất măn nhà Thanh (phong trào phản Thanh phục Minh cuối thế kỷ 17, đầu 18) mà dong thuyền xuống phía Tây Nam nước ta, được nhà Nguyễn chấp nhận cho định cư tại Rạch Giá ngày nay sinh sống. Đến đời ông Suông là đời thứ 4, do cần cù, chăm chỉ làm ăn, ông Suông nhanh chóng giàu có, rồi tham gia Hội đồng quản Hạt. Tuy là một đại địa chủ nhưng ông sống trung lập, không hà hiếp dân lành. Vậy nên trong hơn 100 địa chủ trong vùng, th́ ông Hà Minh Suông là người được dân chúng mến mộ.
Ông Nguyễn Ngọc Ẩn người thừa kế khu lăng mộ 3000 cây vàng.
Ông Ẩn kể vanh vách câu chuyện ông cố ḿnh xây mộ từng xôn xao khắp Nam Kỳ hồi đầu thế kỳ 20 được người cha kể lại. Chuyện rằng, do không có con, nên tất cả số tiền Hội đồng Suông đều mua vàng dự trữ. Chẳng mấy chốc đă đầy 6 thùng lớn (mỗi thùng tương đương với can đựng 50 lít nước bây giờ) cất dấu trong góc nhà. Trước khi về già Hội đồng Suông chủ trương xây khu lăng mộ để làm nơi an nghỉ cho cha mẹ ḿnh. Theo ông Hội đồng, đó không phải là lăng mộ đơn thuần mà phải đạt được tầm của một ḍng họ danh gia vọng tộc.
Khu đất ông chọn là vùng trũng, nên bắt buộc phải đôn lên thành g̣, làm nền. Ông phải thuê hàng đoàn người đào đất mấy tháng trời mới cơi được nền lên hẳn so với mặt ruộng và đắp một quả núi cao để mộ tựa lưng vào núi. (Quả núi này hồi nhỏ ông Ẩn c̣n thấy, nhưng qua thời gian đă bị bào ṃn). Xong, Hội đồng Suông lại cho người t́m kiếm vật liệu nhưng phải là loại không "đụng hàng". Đá cẩm thạch ông phải lặn lội sang tận Hồng Kông (Trung Quốc) mua loại được nhập từ Thụy Sỹ về dùng để ốp thân và hầm mộ. C̣n đá núi, ông cho người ra tận Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng) lấy về. Đó là loại đá có nhiều h́nh thù kỳ lạ, rất bắt mắt dùng để dựng ḥn non bộ. Để có được đá, đoàn thuyền của Hội đồng Suông phải căng buồm chạy mấy tháng trời mới mang được vật liệu từ Trung Quốc và ngoài miền Trung về.
Khi vật liệu đă đầy đủ, ông lại cho người đi mời những nghệ nhân có tay nghề giỏi nhất, được tuyển chọn từ Trung Quốc sang để thi công. Tốp c̣n lại, ông ra Hải Pḥng tuyển tiếp, với dụng ư, khu lăng mộ sẽ có sự ḥa trộn giữa hai nền văn hóa Việt -Hoa. Mỗi tốp đều có một thợ trưởng chỉ đạo, trông coi suốt quá tŕnh thiết kế và xây dựng. Suốt 2 năm trời ṛng ră thi công từ 1935 đến năm Bính Tư (1936) mới xong. Lễ khánh thành khu lăng mộ, dân chúng nườm nượp đến xem, công tŕnh mộ có một không hai này, nhiều quan trên người Pháp cũng phải trầm trồ thán phục.
Ông Ẩn dẫn chúng tôi thăm quan toàn bộ khu lăng mộ. Mặc dù đă sau thế kỷ nhưng khu lăng mộ này vẫn c̣n khá nguyên vẹn và thực sự là một công tŕnh kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Hai bên ḥn non bộ sừng sững như quả núi tự nhiên, phong cách ghép ḥn non bộ rất độc đáo, khác hẳn những ḥn non bộ truyền thống. Trong ḷng mỗi ḥn đều có ngóc ngách người ta có thể chui ra vào. Bên trên có những bức tượng nhỏ mô phỏng cảnh người thiền, ngâm thơ, câu cá tạo một không gian cảnh tựa bồng lai.
Chúng tôi men theo lối dẫn vào khu thạch mộ. Những khối đá quư được ghép từ hồi đầu thế kỷ, thật lạ vẫn mới tinh như vừa được đánh bóng. Tất cả khuôn viên, nền mộ và trần che nắng mưa đều được ghép từ những khối cẩm thạch mài nhẵn thín, rất đẹp. Phần tiếp theo là gian thờ tự, được thiết kế theo kiến trúc đ́nh chùa 2 gian 3 chái. Ở giữa là gian thờ tự, 2 chái bên cạnh dành cho người ở để hương khói. Bên trên mái lợp được tô vẻ rồng, phượng, nghê... uy nghi, bên trong gian thờ tự được điểm những bài thơ bằng chữ Hán. Không những kiến trúc nổi, khu mộ c̣n xây cả tầng hầm theo quan niệm có trần gian và địa ngục. "Địa ngục" được thiết kế theo quan niệm 9 tầng địa ngục, mỗi tầng được mô phỏng theo quan niệm dân gian. Ông Ẩn cho biết, ngày trước dưới "9 tầng địa ngục" tranh vẽ Diêm vương trừng phạt kẻ tội lỗi, treo trên các dải lụa màu đen để mô phỏng con đường xuống âm phủ. Thế nhưng, trong những biến động loạn lạc những năm đói kém, một số người đă phá cửa vào lấy đi hết.
Vật đổi sao dời
Dù rất giàu có nhưng ông Hội đồng Suông không có con nên phải nhận một người con của chị ḿnh làm con nuôi. Có một chi tiết mà ít người biết đến là Hội đồng Suông đă chết bất đắc kỳ tử, trong chuyến thăm ruộng từ phía Cà Mau về Rạch Gía, lúc đó khu mộ đang xây dựng dang dỡ. Ông Ẩn bảo, sau cái chết của Hội đồng Suông, những nhà phong thủy cho rằng, đáng lẽ mặt tiền của khu mộ phải quay đầu ra hướng biển nam để con cháu muôn đời hưng thịnh, nhưng Hội đồng Suông đă làm ngược lại, nên mới có kết cục bi đát như thế? Theo chúng tôi t́m hiểu th́, con cháu nuôi của Hội đồng Hà Minh Suông hiện tại, đều sống trong cảnh chật vật nghèo khó. Phải chăng đó là quy luật có "hưng thịnh ắt suy tàn"? Dù như thế nào th́ sự "báo hiếu" của Hội đồng Hà Minh Suông vô t́nh đă để lại cho mảnh đất Kiên Giang một di tích kiến trúc độc đáo.
Phong Lưu