Hanna

Mùa xuân 1952 họ xuất hiện ở vùng người Thái. Giữa tháng 10, VM tấn công đồn Nghĩa Lộ đông đảo, Pháp không có tin tình báo kịp thời, rồi hướng về Thượng Cửu long. Sau đó một lực lớn (các Sư đoàn 308, 312, 316) chọc thủng phòng tuyến Pháp, quân Pháp mệt mỏi, tập trung tại những nơi có tiếp tế bằng đường hàng không.

Cuối tháng 11, VM tập trung quanh Nasan tấn công, cuộc chiến kéo dài 4 ngày, VM mất 7,000, cuối tháng 3-1953 Quân đoàn VM tiến về Luang Prabang. Họ chiếm Sầm Nứa, đồn lính ở đây phần lớn bị bắt hoặc tháo chạy. Thiếu tiếp liệu, gần tới mùa mưa khiến VM không tấn công tiếp được, cuối tháng 4 họ rút về Châu thổ Bắc phần, họ chưa tới được sông Cửu long nhưng đã đặt được những cơ sở, căn cứ chiến lược. Châu thổ Bắc Việt không còn là then chốt của Đông nam Á.

Cuộc chiến vượt giới hạn của VN thành cuộc chiến Đông Dương, trước tháng 10-1952 khi bắt đầu chiếm các địa phương Thái và Thượng Lào, chưa bao giờ họ mở chiến dịch lớn khác tại Châu thổ Bắc Việt, chưa ai tiên liệu để đối phó, chưa ai có biện pháp nào để ngăn chận nhất là ngăn ngừa sự nguy hiểm do VM sẽ tạo ra giữa Tourane (Đà Nẵng) và mũi Diều (Varella). Cuộc chiến tạo ảnh hưởng quốc tế, Thái Lan bị đe dọa suýt nữa đã thưa ra Liên hiệp quốc, Pháp đã khuyên họ bỏ ý định vì nếu vậy Anh, Mỹ và Nga, Trung cộng sẽ có trách nhiệm giải quyết vấn đề Đông Dương hoặc ngăn chận VM tấn công Lào năm sau. Chủ lực quân giảm từ 190 ngàn xuống 174 ngàn quân tính từ thời De Lattre, quân đội các Nước liên kết (Việt, Mên, Lào) tăng thêm nhưng yếu hơn. Tổng số quân tăng hơn nhưng phẩm chất giảm vì giảm lính Pháp, tăng lính VN, vấn đề nghiêm trọng là quân số lưu động Pháp từ thời De Lattre tới tháng 6-1953 không tăng thêm trong khi VM ngày càng mạnh hơn.

Chỉ có vấn đề tiếp liệu tiến bộ, thất bại cay đắng của Mỹ tại Trung hoa (1949) nhất là Triều tiên, người Mỹ đã ngăn chận trễ tới 5 năm nguy cơ bành trướng của CS tại Đông nam Á. Sự thức tỉnh đã khiến Mỹ thay đổi cái nhìn về chiến tranh Đông Dương, từ chiến tranh giành thuộc địa vô đạo họ đưa nó lên hàng cuộc chiến thần thánh chống CS. Sau nhiều năm họ mong cho Pháp thua nay họ muốn cho Pháp thắng bằng viện trợ tài chính, chiến cụ để hiện đại hóa trang bị đoàn viễn chinh nhất là cho quân đội các Nước Liên kết.

Tiếc thay viện trợ Mỹ vì lợi cho họ đưa tới những điều bất lợi, trước hết đưa quân Pháp vào con đường nặng nề. Nhận viện trợ cho không về quân sự cho một cuộc chiến cổ điển, ta sẽ có cớ tiết kiệm tiền bạc và có những chiến cụ thích hợp với cuộc chiến này. Nhưng nguy hiểm quan trọng nhất là viện trợ Mỹ thành mệnh lệnh chính trị, nếu không có một hình thức cam kết nào thì người Mỹ ngày càng xen lấn vào chuyện của Pháp, dần dần Mỹ sẽ ảnh hưởng tới các Nước liên kết của Pháp tại Đông Dương. Pháp đang đến một tình trạng mâu thuẫn, nhận viện trợ Mỹ chắc chắn dần dần sẽ mất Đông Dương cho dù viện trợ đó giúp Pháp thắng trận. Đó là thảm kịch chính trị lớn của Pháp.

Chú thích

(1) Le groupe mobile tại Đông Dương là đơn vị lớn nhất có giá trị lâu dài. Nó gồm một bộ tham mưu, một pháo đội và và 3 tiểu đoàn (chú thích của tác giả)



Tổng kết tình hình tháng 5-1953

Navarre thừa hưởng một thực trạng khó khăn

Không khí Pháp

Những dữ kiện về bảng tổng kết này phải tìm tại Paris , trước hết không khí hôi hám của bọn CS phản bội (tức đảng CS Pháp) có từ khi mới có chiến tranh. Không khí chính trị thờ ơ, đa số bi quan thiếu ý chí, chủ bại, những báo cáo của các phái đoàn Nghị viện dựa vào những chuyện phiếm.

Các Tướng lãnh nhận rõ tình hình hơn nhưng chiến trường Đông Dương là trở ngại cho sự củng cố quân sự Pháp tại Âu châu, một gánh nặng cần phải vứt bỏ sớm. Đó là bế tắc xáo trộn người ta muốn thoát ra nhưng không thỏa thuận về chính trị quân sự để thực hiện nó. Nhiều người muốn kéo dài thêm một tí để cố gắng một lần chót, những người khác muốn chấm dứt ngay, một nhóm khác cho chiến tranh Đông Dương không phải là cuộc chiến của đất nước mà do một đạo quân nhà nghề, đất nước không hiểu ý nghĩa của nó và không tham gia.

Tình hình chính trị tại Đông Dương

Về chính trị, Việt Minh thực sự là một nước, chính quyền trải rộng ra hơn một nửa nước VN, nhất là họ hoạt động trong nhưng vùng mà Pháp không kiểm soát được bằng một tổ chức bí mật để lấy những nguồn tiếp liệu. VM lấy thuế, tuyển quân, lấy thóc gạo, muối. Họ lấy được xe đạp để chở thồ, thuốc tây để chữa bệnh, pin để làm nổ mìn.

Bên Lào, Mên những phần tử thân VN kiểm soát những vùng rộng lớn gây khó khăn cho những chính phủ thân Pháp. Sức mạnh của VM nằm ở chiêu bài, danh nghĩa chủng tộc, xã hội, họ dùng đường lối nhồi sọ, hơn một nửa dân số theo họ. VM theo nguyên tắc Lénine, khi chiến tranh không thể tránh được, phải tận dụng mọi sức mạnh của quốc gia. Chính phủ VM tham chiến trên mọi phương diện, chính trị, đạo đức, kinh tế, xã hội và quân sự bằng sự thúc đẩy tận lực tới cùng. Trung thành với lý thuyết Mao từ 1934 đã nói “Ta không làm gì được nếu không có nhân dân”, họ chiến đấu toàn diện, cuộc chiến tranh toàn dân chứ không phải chỉ riêng quân sự, khẩu hiệu “một người lính chiến đấu, mười người dân ủng hộ”

Còn bức họa tình hình phía người Pháp thì hoàn toán khác.

Pháp không thống nhất nhân sự, trong khi VM chỉ một lãnh tụ Hồ chí Minh, một tư lệnh Võ nguyên Giáp chỉ huy bẩy năm liền, còn Pháp19 chính phủ liên tiếp, 5 nhà lãnh đạo chính trị tại Đông Dương (Cao ủy) và 6 Tư lệnh quân sự (Navarre là người thứ 7), Pháp không có liên tục chính trị. Sau thế chiến, Pháp trở lại Đông Dương không nhận thức một tí gì về sự thay đổi tại nơi đây mà vẫn muốn đem chế độ thuộc địa trở lại, nó không còn thực tế, đã bị sẩy thai từ trong trứng nước trước những khó khăn chính trị, quân sự trước thái độ chống thực dân của Mỹ.

Pháp đưa ra ý niệm hấp dẫn: “Độc lập trong Liên hiệp Pháp”, nghe hấp dẫn nhưng mơ hồ, độc lập nhưng trong Liên hiệp Pháp. Sự thực chỉ có độc lập, Liên hiệp Pháp chỉ là nhãn hiệu che dấu sự ra đi để giữ chút thể diện. Quan niệm này cũng là quan niệm của tất cả những người quốc gia không CS cũng từ chối không theo Pháp hoặc theo khi được cấp vũ khí. Đa số những người Việt này chính thức đứng bên người Pháp nhưng hy vọng khi chiến tranh chấm dứt người Pháp sẽ ra đi, người Lào, Mên cũng vậy. Đó cũng là quan điểm của Mỹ, họ tỏ ra bênh vực yêu sách các Nước Liên kế và là chỗ dựa cho họ.

Một quan niệm khác cho Pháp ở lại Đông dương và Liên hiệp Pháp là một thực thể chắc chắn, nó giới hạn độc lập các Nước liên kết. Nước Pháp không chấp nhận sau bao nỗ lực lại ra đi. Theo Navarre , nhiều người tại các Nước liên kết đã được Pháp đào tạo, dậy học, ra làm trong chính quyền. Họ nhận thấy nước họ không thể đứng một mình mà không dựa vào một cường quốc mà họ đã từng liên kết hàng thế kỷ đã cùng chung một văn hóa

Nước Pháp không chọn một ý niệm nào trong hai ý niệm trên, ngày 3-7-1953, Tổng thống Laniel tuyên bố các Nước Liên kết độc lập hoàn toàn và mời họ tham gia Liên hiệp nhưng thực ra chỉ là lý thuyết, không thực hiện.