Đúng 2 giờ trưa ngày 25 tháng 9, 2014, Thương Xá Tax đóng cửa với hàng chữ Googbye như lời chào vĩnh biệt.
Đại diện Tổng Lănh Sự Quán Phần Lan hứa hẹn có thể đứng ra tự thu xếp nhân công và chi phí để thực hiện giải pháp thứ hai. Sau này các bộ phận được tháo dỡ sẽ được “tích hợp vào các công tŕnh bảo tàng và tôn tạo khác một cách có hệ thống và chuyên nghiệp thay v́ chỉ đập bỏ, chia nhỏ hay phân tán cho mỗi nơi một mẩu,” lá thư viết.
Để thực hiện được việc tháo dỡ, lá thư đề nghị các cơ quan có thẩm quyền chấp thuận và cho họ thời gian, dự trù trong ṿng 15-20 ngày để thực hiện.
Công tŕnh Thương Xá Tax được xây dựng xong lần đầu tiên vào năm 1924 sau đó được sửa đổi nhiều lần. Tuy nhiên theo bức thư th́ phần kiến trúc bên trong của ṭa nhà là sảnh chính, nền sảnh chính lót gạch mosaic và cầu thang sảnh chính vẫn là những khoản mục được giữ nguyên bản từ năm 1924.
Trước đó, trả lời phỏng vấn của báo chí, ông Đoàn Hoài Minh, Giám đốc dự án của Tổng Công Ty Thương Mại Sài G̣n (Satra), chủ đầu tư dự án Thương Xá Tax mới cho biết trong thiết kế của ṭa nhà mới, các chi tiết kiến trúc gắn liền với lịch sử ṭa nhà sẽ được xem xét lưu giữ một phần. Tuy nhiên chưa thể xác định chi tiết cụ thể do công tŕnh vẫn đang trong giai đoạn thiết kế.
Một số nhà ngoại giao nước ngoài c̣n tha thiết đến di sản văn hóa của Thương Xá Tax như thế mà những người trong cuộc vẫn b́nh chân như vại đến nay cũng chưa có câu trả lời dứt khoát th́ có đáng buồn cho số phận người VN không?
Nhưng những con người Sài G̣n vẫn không lùi bước. Họ vẫn cùng nhau ra sức ngăn chặn sự tàn phá di tích lịch sử này.
Hơn 300 người kư bản đề nghị bảo tồn di sản tại Thương Xá Tax
Với mong muốn bảo tồn những di sản trong Thương Xá Tax, hơn 300 người gồm kiến trúc sư, nhà nghiên cứu các lĩnh vực, sinh viên… đă cùng kư vào bản “kiến nghị” để Tổng Lănh Sự Danh Dự Phần Lan gởi kèm bản “kiến nghị” bảo tồn Thương Xá Tax đến UBND TP Sài G̣n.
Bản đề nghị thể hiện nguyện vọng của người dân thành phố cũng như những người bạn nước ngoài.
Tối 6-10, trao đổi với Thời Báo Kinh Tế Sài G̣n Online, ông Trần Hữu Khoa, kiến trúc sư tại Sài G̣n, đại diện cho nhóm những nhà nghiên cứu, kiến trúc sư cho biết, khi biết được thông tin về việc di dời các nhà kinh doanh để tháo dỡ Thương Xá Tax, các thành viên trong nhóm bắt đầu lên tiếng với tư cách là những người có chuyên môn đánh giá giá trị thật sự của Thương Xá Tax bằng các bài viết được đăng trên trang cá nhân và một số báo.
Tuy nhiên, theo ông Khoa, tiếng nói này mặc dù nhận được nhiều sự ủng hộ nhưng không đủ mạnh để có thể đề nghị lên thành phố, ông Khoa cho biết:
“Chúng tôi nhận ra rằng việc giữ lại Thương Xá Tax và ngăn cản xây dựng cao ốc tại đây là điều quá tầm với, nên đă chuyển sang hướng kêu gọi bảo tồn những di sản văn hóa c̣n tồn tại trong Thương Xá Tax, tránh bị thất lạc hư hỏng như đối với nhà hát Trưng Vương Đà Nẵng khi xây mới cải tạo.”
Ông Khoa cũng cho biết, điều may mắn là nhóm của ông nhận được sự ủng hộ của cục Di Sản Bộ Văn Hóa Thể Thao (VHTT) và một số vị có chuyên môn trong ngành khảo cổ, nghiên cứu lịch sử của Việt Nam, cũng như trên thế giới.
Ông Khoa cho biết, tính cho đến khoảng 24 giờ ngày 6-10, sau 3 tiếng số ủng hộ đă lên tới hơn 300 người. Trong đó, có những tên tuổi như TS Nguyễn Thị Hậu, Phó Tổng Thư kư Hội Khoa Học Lịch Sử Việt Nam, TS. Lâm Thị Mỹ Dung, Chủ Nhiệm Bộ môn Khảo Cổ Học, Giám Đốc Bảo Tàng Nhân Học, Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQG Hà Nội, Tim Doling, nhà nghiên cứu lịch sử Sài G̣n, quốc tịch Anh…
Ông Phan Khắc Huy, Giám Đốc Công Ty Cội Việt, cho biết, việc bảo tồn di sản trong Thương Xá Tax là cần thiết v́ nơi đây là một phần của Sài G̣n, là một vật chứng, một dấu gạch nối giữa quá khứ đến hiện tại và cho cả tương lai.
Cách đây khoảng chín năm, Ṭa Án TP Sài G̣n, một công tŕnh hết sức đẹp đẽ do kiến trúc sư người Pháp Bourard Foulhoux thiết kế và xây dựng từ 1881 đến năm 1885, cũng đă được phía chính phủ Pháp đặt vấn đề giúp đỡ bảo tồn. Vài vị kiến trúc sư tham gia dự án bảo tồn kể, trong suốt mấy tháng lang thang từ tầng hầm lên tầng mái của kiến trúc đẹp tuyệt vời này, họ phát hiện có quá nhiều chi tiết đă bị đập bỏ hoặc sửa chữa vô cùng tùy tiện. Các bức tượng Nữ thần công lư đặt trước các pḥng xử án cũng đă bị lấy mất hoặc không c̣n nguyên bản. Để trùng tu lại cần có bản thiết kế gốc, nhưng tại Việt Nam các tài liệu liên quan hầu hết bị thất lạc nhiều năm qua chiến tranh. Nhóm trùng tu phải liên lạc với phía Pháp và được giúp đỡ rất nhiệt t́nh, thậm chí ngay cả khi nó quá khó khăn và vượt quá khả năng của ḿnh th́ họ vẫn cố gắng t́m từng đầu mối nhỏ nhất để gửi sang Việt Nam, họ tận tụy giúp chúng ta giữ ǵn các công tŕnh tuyệt đẹp này.
Sự hờ hững của người có trách nhiệm trực tiếp trong việc giữ ǵn những công tŕnh kiến trúc vừa đẹp đẽ, vừa là những cột mốc của lịch sử Sài G̣n, gắn chặt với t́nh cảm của người yêu Sài G̣n thật trái ngược một cách đáng trách với ḷng tha thiết của những người khách nước ngoài đang làm công việc ngoại giao kia.”
Nếu bạn nh́n thấy những di tích cũ như cái cổng làng xưa được giữ nguyên vẹn cho đến ngày nay, bạn sẽ vô cùng thích thú và cảm ơn ông cha ta đă biết cách giữ ǵn gia sản đồ sộ cho con cháu. Cổng làng vẫn lưu giữ những nét chất phác, đôn hậu của một làng quê. Bên cạnh cuộc sống xô bồ và vội vă, sau những chiếc cổng làng rêu phong là một cuộc sống giản dị thắm t́nh làng nghĩa xóm. Và cũng rất hữu t́nh như nhà thơ Bàng Bá Lân đă diễn tả:
“Sáng hồng lơ lửng mây son,
Mặt trời thức giấc, véo von chim chào.
Cổng làng rộng mở ồn ào,
Nông phu lững thững đi vào nắng mai.”
Tưởng không c̣n ǵ đẹp hơn bức tranh quê Việt Nam đó. Các vị khách nước ngoài khi đến Sài G̣n họ sẽ không buồn nh́n đến ṭa nhà 40 tầng sẽ được xây dựng dù nó “hoành tráng” đến đâu bởi họ đă từng đặt chân lên những ṭa nhà 80 tầng tráng lệ rồi. Họ sẽ đi t́m những di tích mà không nơi nào có ngoại trừ đất nước mà họ ghé thăm.
Nhưng những tiếng kêu than này của những người Sài G̣n có c̣n kịp không, xin hăy dừng tay lại để nghe nguyện vọng tha thiết của người dân. Đừng để cái bệnh vô cảm tàn phá thêm nữa.
Cái Sài G̣n cũ này nếu không trùng tu, cứu giúp th́ xin đừng đập phá nó.
Rất nhiếu bạn đọc đă chia sẻ trên khắp các trang báo. Tôi chỉ trích dẫn 3 ư kiến nhỏ:
- Bạn camduong viết: Thế mới biết tại sao học sinh nước ta không muốn học lịch sử, v́ người lớn chúng ta đă và đang phá bỏ lịch sử không thương tiếc, chỉ mong muốn lợi nhuận bất chấp tất cả là kẻ phá hoại thành phố xinh đẹp này
- Bạn có biệt danh Saigon 84 viết: Các TP Châu Âu các toà nhà như vậy họ c̣n lưu giữ rất nhiều từ thời đế chế La Mă khoảng (thế kỉ thứ 4-thế kỉ 14) cho đến nay họ c̣n giữ lại được cho nhân loại, mà của họ c̣n trải qua rất nhiều tàn phá mà c̣n giữ cho hôm nay. Việt Nam giờ hoà b́nh hết chuyện làm đi đập đi xây mới ngay trên những giá trị xương máu và lịch sử để có được. Nếu thích xây 1 Sai Gon hiện đại th́ đề nghị xây bên Q9, Q2, Q12, Q7.....c̣n đầy đất bên đấy tha hồ xây, chứ đây cái chỗ bé tí cứ thích vào đập phá, xây dựng. Xây 1 cái Sai Gon 2 ở chỗ khác đi. Cái Sài G̣n cũ này nếu không trùng tu, cứu giúp th́ xin đừng đào xới đập phá nó.
- Bạn có biệt danh that vong viết: Giờ chỉ hi vọng LƯƠNG TÂM của mấy người lănh đạo thôi.
Xin gửi những hàng chữ này đến lương tâm của những người sẽ chịu trách nhiệm trước lịch sử dân tộc. Các vị cũng đừng quên câu nói nổi tiếng này: “Nếu anh bắn vào quá khứ bằng khẩu súng lục, tương lai sẽ bắn lại anh bằng một khẩu đại bác.”
Văn Quang (24 tháng 10, 2014)