Đã vay thì phải trả - đó là nguyên tắc bắt buộc cả về pháp lý lẫn luân lý đối với con người và nhà nước. Con người khi chối bỏ trách nhiệm trả nợ thì bị luật pháp của nhà nước tóm gáy trong khi con người thường có rất ít phương tiện và phương cách để đòi và buộc Nhà nước thực hiện trách nhiệm trả nợ. Vì thế mới có chuyện chính phủ Anh bây giờ mới chịu trả nợ những khoản nợ công dân từ cách đây vài trăm năm. Đã có mấy người sống được từ trăm năm trở lên để đợi đến ngày được chính phủ Anh trả nợ xưa.
Đó là những món nợ dưới dạng trái phiếu và công trái nhà nước mà chính phủ Anh phát hành trong thế kỷ 18, 19 và hồi đầu thế kỷ 20 để kiếm tiền đối phó với nguy cơ bị vỡ nợ và tài trợ cho chiến tranh. Khi những trái phiếu và công trái có kỳ hạn này đến kỳ hạn được thanh toán, chính phủ Anh đã không thanh toán và làm ngơ như thể không hề vay nợ gì. Mới rồi, chính phủ Anh đã chuộc lỗi ấy bằng quyết định trả những món nợ nói trên, cụ thể là trả gần 2 tỷ bảng Anh cho những món nợ từ thời chiến tranh thế giới thứ nhất trong tổng số nợ từ thời này tính gộp cả lãi lên tới khoảng 5,5 tỷ bảng Anh. Ấy là còn chưa kể đến những khoản nợ phải trả từ năm 1720.
Đối với đa số chủ nợ dạng này của chính phủ Anh, sự chuộc lỗi bây giờ mới thực hiện của chính phủ Anh đã là quá muộn. Đồng tiền hiện tại của chính phủ Anh dù lớn bao nhiêu cũng không thể vù đắp lại đầy đủ những thiệt hại mà họ đã phải chịu đựng do đã quá tin chính phủ hoặc thiện chí giúp chính phủ khắc phục khó khăn tài chính. Nhưng cũng lại phải thấy hối hận và sửa chữa sai lầm thì không bao giờ quá muộn về pháp lý và luân lý đối với con người và đặc biệt đối với các con nợ là chính phủ quốc gia bởi chỉ như vậy mới khôi phục hoặc gây dựng được lòng tin của chủ nợ vào con nợ.
VietSN © Sưu Tập