Hiện nay các quốc gia châu Á đang đoàn kết chống lại các hành động ngày càng hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông.
Hồi đầu tuần này, giới chức Malaysia thông báo họ sẽ gửi công hàm phản đối việc một tàu của lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc xâm phạm lănh hải Malaysia ở phía bắc đảo Borneo.
Những lo ngại của Malaysia về Trung Quốc, được tờ Wall Street Journal đăng tải đầu tiên hôm 8/6, liên quan tới một tàu tuần tuyên của Trung Quốc gần đây đă thả neo tại băi bạn Luconia.
Journal dẫn lời Bộ trưởng an ninh quốc gia Malaysia Shahidan Kassim rằng Trung Quốc không có chủ quyền chồng lấn tại khu vực và Thủ tướng Najib Razak sẽ trực tiếp nêu ra vấn đề này với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh.
Đây được xem là phản ứng cứng rắn của Malaysia v́ nước này lâu này vẫn khá im ắng trước những tranh chấp liên quan đến chủ quyền biển đảo trong khu vực giữa Trung Quốc và các quốc gia thành viên ASEAN.
Ngày 8/6 tại Đức, các nhà lănh đạo nhóm 7 nước công nghiệp phát triển (G7) đă ra một tuyên bố về các căng thẳng ở Biển Đông và Hoa Đông, kêu gọi các nước tuân thủ luật pháp quốc tế.
Mặc dù G7 không nhắc tới tên Trung Quốc nhưng Bắc Kinh đă phản ứng giận dữ, khi phát ngôn viên Bộ Ngoại giao nước này kêu gọi G7 “tôn trọng các sự thật, bỏ định kiến và ngừng đưa ra những b́nh luận vô trách nhiệm”.
Ngày 9/6, Nhật Bản và Philippines đă công bố các kế hoạch cho một cuộc tập trận t́m kiếm và cứu hộ chung liên quan tới các máy bay quân sự vào cuối tháng này.
Tổng thống Philippines Aquino Benigno (trái) và Thủ tướng Nhật Shinzo Abe (phải) trong cuộc gặp ở Tokyo
Tuyên bố trên được đưa ra sau khi Tổng thống Philippines Benigno Aquino III có chuyến thăm Tokyo hồi cuối tuần qua. Chuyến thăm có thể mở đường cho các tàu và máy bay Nhật tiếp nhiên liệu tại các căn cứ quân sự của Philippines.
Trong một diễn biến khác, hồi tuần trước, báo chí Mỹ đưa tin rằng Việt Nam đang đàm phán với các nhà thầu quân sự Úc và châu Âu về khả năng mua các máy bay chiến đấu, máy bay tuần tra hàng hải và máy bay do thám không người lái.
Trong vài tháng qua, việc Trung Quốc mở rộng xây đảo nhân tạo ở Biển Đông là một đ̣n giáng vào chính sách ngoại giao của Mỹ, khi Washington dường như không thể kiểm soát Bắc Kinh. Tuy nhiên, các hành động của Trung Quốc đang ngày càng khiến các láng giềng t́m kiếm các thỏa thuận an ninh mới với các nước khác, điều mà giới lănh đạo Trung Quốc từ lâu muốn tránh.
“Đối với Trung Quốc, về lâu dài, chiến thắng có thể phải trả bằng một giá đắt”, Denny Roy, một nhà phân tích an ninh tại Trung tâm Đông-Tây ở Hawaii, cho biết với hăng tin Stars and Stripes. Những hi vọng của Bắc Kinh về việc đ̣i hỏi sự nhượng bộ từ các quốc gia châu Á khác có thể phản tác dụng “nếu điều đó giúp tăng cường hợp tác an ninh giữa các nước, và Trung Quốc bị xem là kẻ thù dù không nói ra”.
Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền đối với gần như toàn bộ Biển Đông, một yêu sách bị nhiều nhà phân tích bác bỏ là lố bịch. Bắc Kinh đă mạnh mẽ đ̣i hỏi các tuyên bố chủ quyền kể từ khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh lên nắm quyền năm 2012.
Kể từ năm ngoái, Trung Quốc đă đẩy mạnh các hoạt động cải tạo đất, xây đảo nhân tạo tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trung Quốc đang sử dụng hàng chục máy nạo vét đẩy xây các đảo nhân tạo lớn và các đường băng tại các băi đá mà trước kia c̣n ngập nước.
Hồi tháng trước, khi một máy bay do thám của Mỹ chở các nhóm quay phim đă bay qua một số đảo nhân tạo, hải quân Trung Quốc đă phát cảnh báo yêu cầu máy bay Mỹ rời khỏi khu vực. Đây là một tín hiệu cho thấy Bắc Kinh có thể đang cố gắng thiết lập một vùng giới hạn bay ở Biển Đông.
Ông Roy nói rằng ban đầu ông không rơ liệu các hành động của Trung Quốc có phải là nhắm vào Philippines và Việt Nam hay không. Nhưng giờ đây, ông ngày càng tin rằng giới chức lănh đạo Trung Quốc có các kế hoạch bành trướng, “để họ có thể giải quyết các vấn đề theo cách của riêng ḿnh”.
Ông Roy cho rằng Bắc Kinh dường như muốn t́m kiếm các thỏa thuận song phương với mỗi bên có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, mà không có sự can thiệp của Mỹ.
Trung Quốc thường sử dụng cụm từ “cải tạo đất” để nhắc tới các hành động của ḿnh ở Biển Đông. Nhưng chuyên gia an ninh Úc Carl Thayer gần đây đă chỉ trích truyền thông v́ sử dụng cụm từ này.
“Không, Trung Quốc không cải tạo đất. Trung Quốc đang xây dựng các căn cứ kiên cố trên các đảo nhân tạo cho các tàu cá, các tàu thăm ḍ dầu mỏ và khí đốt và các tàu chấp pháp. Khi Trung Quốc hoàn thành việc xây dựng cơ sở hạ tầng, trong đó có radar tầm xa, việc các tàu chiến hải quân và máy bay quân sự xuất hiện chỉ c̣n là vấn đề thời gian”, ông Thayer nhấn mạnh.