3.ĐƯỜNG ĐI CỦA TÂN TỔNG THỐNG DONALD TRUMP
Trong buổi tập trung tại thành phố Gettysburg, tiểu bang Pennsylvania, hôm thứ Bảy (22/10/2016), ứng viên Đảng Cộng Hòa Donald Trump thông báo kế hoạch đầy tham vọng trong 100 ngày đầu nếu ông đắc cử tổng thống. Ông còn tuyên bố sáu động thái sẽ thực hiện trong ngày đầu ở Nhà Trắng. Gần đây, ông gọi đường lối của mình là “movement” (tạm dịch là chuyển động) thay vì “changes” (thay đổi) để có ý nghĩa hơn. Ông Trump là một doanh nhân nên mọi chuyện đều phải tính chuyện giá cả. Những hồ sơ gai góc chờ tân tổng thống:

ĐỐI NỘI
Giống nhận định của bài xã luận trên Le Figaro, Libération cho rằng hàn gắn “những sứt mẻ căn bản và bất bình đẳng” là nhiệm vụ đầu tiên trong số “7 hồ sơ của tân tổng thống” được nhật báo liệt kê. Hoa Kỳ bị chia rẽ sâu sắc kể từ thập niên 1970, đến mức ngày nay chỉ 0.1% người giầu Mỹ sở hữu khối tài sản tương đương với 90% tài sản của những người nghèo nhất. Tài sản trung bình của các gia đình Mỹ gốc da trắng cao hơn 13 lần so với các gia đình da đen. Tỷ lệ trẻ em da đen chết yểu cao gấp hai lần so với trẻ da trắng. Bất bình đẳng xã hội còn được thể hiện trong việc tách biệt về chỗ ở và trường học, thiếu phương tiện công cộng và vay tín dụng nhà đất …

Hồ sơ thứ hai là “Kinh tế”. Tám năm sau cuộc khủng hoảng cho vay thế chấp bất động sản dưới chuẩn (subprimes), dường như nền kinh tế Mỹ phát triển tốt hơn, nhưng thật ra vẫn bấp bênh. Thêm vào đó là khối nợ công của Hoa Kỳ đang ở mức gần 20,000 tỷ USD và sẽ chạm đến mức trần vào đầu năm 2017. Điều này báo hiệu các cuộc đàm phán khó khăn vào tháng Hai và chính phủ có nguy cơ thiếu tiền vào đầu tháng Ba. Nếu Nghị viện không đạt được thỏa hiệp, nền kinh tế Mỹ sẽ có thêm một khó khăn mới. Các công ty Hoa Kỳ di chuyển ra ngoại quốc nhất là Trung Quốc vẫn còn nhiều.

Tiếp theo, hệ thống bảo hiểm y tế dành cho người nghèo (Affordable Care Act, ACA, hay Obamacare) là một trong những trọng tâm của chính quyền Obama, nhưng lại bị phe Cộng Hòa đe dọa hủy bỏ. Ngoài ra, tân chủ nhân Nhà Trắng còn phải đối mặt với tình trạng người chết vì dùng thuốc phiện quá liều, khoảng 80 người mỗi ngày và số tiền chi cho tiêu thụ ma túy hàng năm lên tới 75 tỷ USD.

Hồ sơ thứ tư là chính sách “Nhập cư”. Đây là một trong những thất bại sâu cay của tổng thống Barack Obama. Vì quá tập trung vào cải cách hệ thống bảo hiểm y tế, ông đã lơ là vấn đề này, dù đã đưa lên hàng ưu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai. Nhập cư người Hồi giáo cũng là vấn đề nóng bõng trong cuộc tranh cử. Giới chuyên gia cũng chia sẻ một quan điểm là phải có một thỏa thuận giữa hai phe để cải cách sâu rộng hệ thống nhập cư.

ĐỐI NGOẠI

“Chính sách đối ngoại” là thách thức thứ năm, cùng với những hồ sơ gai góc như nội chiến ở Syria, cuộc chiến chống tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo tại Iraq và Syria, sự trỗi dậy của Trung Quốc tại châu Á-Thái Bình Dương, sự can thiệp của Nga ở Đông Âu và Trung Đông và vấn đề hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Theo nhận định của giới chuyên gia, mọi thay đổi chiến lược do Washington quyết định sẽ được các đồng minh và đối thủ của Mỹ nghiên cứu kỹ lưỡng, mà bắt đầu là Trung Quốc và Nga.

Trong cuộc tranh cử, ông Trump đã nói Trung Quốc đang tiếp tục cưỡng bức (rape) Hoa Kỳ. Ông còn gọi Trung Quốc là nước thao túng tiền tệ và dọa đánh thuế nhập cảng lên đến 45%.

Tổng thống Nga ngày 14/11 đã điện đàm với Tổng thống tân cử Mỹ, Donald Trump, và nhất trí cùng làm việc hướng tới “hợp tác xây dựng”, theo tin từ Điện Kremlin.

Ông Trump cũng nói Nhật cần trả thêm tiền để giữ quân Mỹ ở lại đất Nhật. Ông cũng gợi ‎ý Nhật và Hàn Quốc nên có vũ khí hạt nhân để chống lại đe dọa của tên lửa Bắc Hàn.

Các hiệp ước Hoa Kỳ sẽ không chấp thuận hay xét lại:

Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).
Hiệp ước Mậu dịch Tự do Bắc Mỹ (NAFTA).
Hiệp ước quân sự với NATO, Đức Quốc.
Về hồ sơ hạt nhân Iran.
Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu đã chính thức có hiệu lực từ ngày 4/11/2016.

4.PHÂN TÍCH

Những phân tích sau đây dựa theo sự suy nghĩ tân tổng thống Trump và đảng Cộng Hòa quyết tâm thi hành những thay đổi mạnh mẻ để đưa Hoa Kỳ hùng mạnh trở lại. Còn nếu như ông Trump chỉ dùng các chiêu bài này để hấp dẫn một số cử tri da trắng để thắng cuộc đua thì e rằng ông Trump sẽ đưa Hoa Kỳ vào một tương lai bất định. Trong cuộc bầu cử, những người bầu cho ông Trump là vì họ không ưa bà Clinton nên bầu cho ông Trump. Thật sự, họ cũng chưa biết rõ về khả năng của ông Trump ngoài những lời tuyên bố gây sốc của ông. Họ phải hiểu rằng những sự thay đổi mà họ muốn là vì tương lai của quốc gia Hoa Kỳ chứ không phải là quyền lợi riêng của một phe nhóm nào cả. Trong bối cảnh toàn cầu hóa của nền kinh tế thế giới, cần phải có sự hợp tác và tương nhượng. Cô lập hóa không phải là giải pháp.

ĐỐI NỘI

Ứng viên tổng thống đảng Cộng Hòa Donald Trump đã đưa ra kế hoạch được coi là chi tiết nhất trong chiến dịch tranh cử của ông, đề cập tới các vấn đề an ninh, kinh tế và thương mại trong 100 ngày đầu tiên nếu ông đắc cử, trong bài phát biểu ở Gettysburg, Pennsylvania. Phần lớn vấn đề đã được tác giả nêu ra trong bài “Những vấn đề của nước Mỹ” đưa lên mạng Vietbao Online ngày 15/11/2016 như quan hệ với giới tư bản, ảnh hưởng của Do Thái, mạng lưới Lobby tại Hoa Kỳ, cách biệt giàu nghèo, người Mỹ gốc Phi Châu, người nhập cư bất hợp pháp.

Điều cần để ý là con rễ của ông Trump và bà Clinton đều có gốc Do Thái. Dù rằng trong giới tư bản của Do Thái cũng có nhiều khuynh hướng khác nhau nhưng điều này chứng tỏ ảnh hưởng của Do Thái trong giới lãnh đạo Hoa Kỳ.

Trong cuộc bầu cử, ứng viên Donald Trump mô tả Obamacare là "thảm họa" và hứa hẹn một điều gì đó tốt hơn nhiều một khi ông được bầu làm tổng thống. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau khi đắc cử, ông cho biết có những điều khoản của luật này đáng giữ lại. Trong đoạn video ngắn gửi người dân Hoa Kỳ vào chiều 21/11 để trình bày những điều ông sẽ làm ngay sau khi tuyên thệ nhậm chức, ông Trump không nói gì tới lời hứa sẽ xây bức tường ngăn chia biên giới với nước láng giềng Mexico, cũng chẳng nhắc nhở gì tới chuyện sẽ yêu cầu Quốc Hội nhóm phiên họp đặc biệt để hủy bỏ Obamacare mà ông nhiều lần cam kết với cử tri khi vận động tranh cử.

ĐỐI NGOẠI

Vấn đề kinh tế và đối nội là ưu tiên của tân tổng thống Trump. Tuy nhiên, vấn đề đối ngoại phải đi song song vì vấn đề chính trị và kinh tế thế giới gắn liền với tương lai của Hoa Kỳ.

Trung Quốc vẫn là đối tác hàng đầu của Hoa Kỳ. Báo cáo phân tích về tổng mức đầu tư của Mỹ vào nền kinh tế Trung Quốc trong 25 năm qua, cao hơn khoảng 3 lần so với con số được công bố chính thức. Theo đó, đã có khoảng 6,700 các dự án đầu tư của cá nhân và doanh nghiệp Mỹ vào thị trường Trung Quốc trong giai đoạn 1990-2015, với tổng giá trị lên tới khoảng 228 tỉ USD, cao gấp khoảng 3 lần so với con số báo cáo chính thức về dự toán thương mại của Bộ Ngoại giao Mỹ - chỉ đạt khoảng 75 tỉ USD, và cũng cao hơn con số báo cáo chính thức của Bộ Thương mại Trung Quốc chỉ khoảng 70 tỉ USD. Mức độ sâu rộng trong quan hệ hợp tác kinh tế Mỹ-Trung càng lớn, thì các biện pháp trừng phạt Trung Quốc về kinh tế của ông Trump sẽ càng khó thực hiện. Nếu như Trung Quốc có thể đoán được những nước cờ của Obama và Hillary Clinton, thì ngược lại, giờ đây Bắc Kinh mới thực sự “tìm hiểu” về ông Trump không chỉ về mặt ngoại giao, mà còn trên nhiều lĩnh vực khác, Donald Trump là một ẩn số với Trung Quốc. Ngày 14/11, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gọi điện thoại chúc mừng ông Donald Trump và nói rằng hợp tác là "lựa chọn duy nhất đúng" cho quan hệ, theo truyền thông Trung Quốc. Truyền thông Trung Quốc nói ông Tập đã phát biểu qua điện thoại rằng Trung-Mỹ "có rất nhiều việc cần hợp tác và có thể hợp tác". Biện pháp tạo áp lực để thử xem mức giới hạn của Mỹ có thể không áp dụng được với ông Trump. Trung Quốc chắc chắn cũng đã chuẩn bị những biện pháp đối phó như tăng thuế đánh vào hàng nhập cảng Hoa Kỳ cũng như gây khó khăn cho các công ty lớn của Hoa Kỳ đang hoạt động tại Trung Quốc.

Ngày 22/11, Tổng thống đắc cử Donald Trump tuyên bố Mỹ sẽ bỏ Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) ngay trong ngày đầu tiên ông nhận nhiệm sở. Các nhà lãnh đạo khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong 2 ngày họp tại Peru cam kết thúc đẩy Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Tổng thống Barack Obama nói rằng, việc ngừng TPP sẽ là sai lầm đối với Mỹ. Hiệp ước TPP dù rằng không đem lại nhiều công ăn việc làm cho dân chúng Mỹ nhưng về lâu về dài đem lại thế lãnh đạo kinh tế toàn cầu cho Hoa Kỳ. Trung Quốc cố gắng thay thế TPP bằng dự án Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực RCEP, một sáng kiến của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, như lời thủ tướng Nhật Shinzo Abe đã nói thỏa thuận thương mại TPP sẽ là vô nghĩa nếu không có sự tham gia của Mỹ. Điều cần để ý là trong năm 2014, Hoa Kỳ nhập cảng 2.14 ngàn tỷ USD, chiếm 65% GDP toàn khối và TPP nếu thành hình chiếm 40% nền kinh tế thế giới.

Vấn đề Tranh Chấp Biển Đông chưa được nêu ra nhưng ông James Woolsey, một cố vấn an ninh quốc gia cho ông Trump, trấn an trên báo South China Morning Post: "Hoa Kỳ xem mình là cầm giữ cán cân sức mạnh ở châu Á, và có thể sẽ vẫn quyết tâm bảo vệ các đồng minh trước sự càn lấn của Trung Quốc”. Donald Trump đã hứa sẽ mang đến cho Hải quân Mỹ sức sống mới với những chương trình đóng tàu đầy tham vọng.

Ông Trump sẽ đầu tư phát triển hơn 70 tàu chiến mới, tăng cường sức mạnh chiến đấu của các lực lượng Hải quân Mỹ từ 272 lên đến 350 tàu chiến đồng thời thêm vào biên chế của Hải quân khoảng 50,000 người để loại bỏ tất cả các mối đe dọa đối với an ninh quốc gia cũng như lợi ích của Mỹ. Theo tin USA Today ngày 16/11, ông Phạm Quang Vinh, đại sứ Việt Nam tại Washington tuyên bố tại Center for The National Interest rằng, Việt Nam muốn Hoa Kỳ tiếp tục đóng vai trò quan trọng tại Á Châu.

Ông Trump có thái độ hòa hoãn với Nga Sô. Tổng thống Nga ngày 14/11 đã điện đàm với Tổng thống tân cử Mỹ, Donald Trump, và nhất trí cùng làm việc hướng tới “hợp tác xây dựng”, theo tin từ Điện Kremlin. Sự liên hệ giữa 2 cường quốc liên quan đến 4 vấn đề: giá dầu hỏa, sự hiện diện của NATO, ảnh hưởng của Nga tại Đông Âu và sự tham dự của Nga và Hoa Kỳ tại Trung Đông. Vấn đề là Nga Sô sẽ dùng yếu tố nào để mặc cả với Hoa Kỳ.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump chỉ trích các đồng minh Mỹ tại Liên Âu là quá dựa dẫm vào sự bảo vệ an ninh của Mỹ. Tổng thư ký Nato Jens Stoltenberg cảnh báo tân Tổng thống đắc cử Donald Trump của Mỹ rằng "đi riêng một mình" không phải là một lựa chọn cho cả Châu Âu lẫn Hoa Kỳ. Viết trên tờ The Observer của Anh, ông Stoltenberg thừa nhận rằng ông Trump đã nêu ra được một điểm về việc một số thành viên (của NATO) cần có những đóng góp tài chính lớn hơn, khi mà Mỹ hiện chi trả cho gần 70% chi tiêu của NATO. Đức Quốc sẽ đóng vai trò lớn hơn trong việc bảo vệ an ninh cho Âu Châu.

Đối với Nhật Bản và Hàn Quốc, ông tuyên bố khuyến khích hai quốc gia đồng minh nên theo đuổi phát triển năng lực hạt nhân độc lập, để kết thúc sự bảo trợ an ninh của Mỹ vốn đã kéo dài hàng thập kỷ cũng như nên thêm tiền cho quân đội Mỹ. Thực tế có thể không giống như lời ông Trump tuyên bố. Ngày 19/11, ông Trump đã gặp Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và có thể cuộc hội kiến này sẽ phần nào làm rõ hơn thái độ của Tổng thống Mỹ tương lai đối với Nhật Bản. Phát biểu sau cuộc gặp, ông Abe nói: "Chúng tôi đã có cuộc nói chuyện rất thẳng thắn trong khoảng thời gian đáng kể. Bầu không khí rất ấm cúng". Giải pháp dung hòa là Đức Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và ngay cả Việt Nam tăng cường chi phí quốc phòng đồng thời đóng thêm tiền chi phí cho quân lực Hoa Kỳ đóng trên các nước này. Sự tăng cường chi phí quốc phòng sẽ giúp cho các đại công ty quốc phòng của 4 nước có thêm hợp đồng, đem lại công ăn việc làm mới cho dân chúng Hoa Kỳ.

Các hiệp ước Mậu dịch Tự do Bắc Mỹ NAFTA, hồ sơ hạt nhân Iran, hiệp định Paris về biến đổi khí hậu không nằm cao trong chương trình nghị sự của tân chính phủ nhưng ông Trump dọa sẽ xem xét lại.

5.KẾT LUẬN
Với sự đắc cử của ông Trump, một trang sử lại sang trang. Dù rằng Hillary Clinton hay Donald Trump, Dân Chủ hay Cộng Hòa thì Hoa Kỳ vẫn phải giữ vai trò lãnh đạo thế giới. Là một doanh nhân chứ không phải là một chính trị gia chuyên nghiệp, ông Trump, trong vài khía cạnh, hy vọng sẽ mang đến làn gió mới cho chính trường Hoa Kỳ. Đã có vài tín hiệu tích cực. Ngày 23/11, lần đầu tiên trong lịch sữ 120 năm, Dow Jones đã vượt qua số điểm 19,000. Nếu giảm được cách nói “dao to búa lớn”, có được một bộ tham mưu giỏi, đạt được sự đồng thuận với giới tư bản và chịu khó dung hòa các ý kiến thì ông Trump có cơ hội trở thành một tổng thống lớn trong lịch sữ Hoa Kỳ.

Những lời hứa của ông Trump trong lúc tranh cử, dù rằng làm vui lòng một số người da trắng đã giúp ông thắng cuộc, sẽ có thể không thực hiện được trong vai trò tổng thống. Hoa Kỳ chắc chắn sẽ không tự cô lập mình với toàn cầu. Tổng thống Obama, bà Clinton, ông Sanders đều hứa cộng tác với ông Trump và đảng Cộng Hòa vì quyền lợi của quốc gia và dân tộc Hoa Kỳ. Ông Trump vừa tuyên bố ông sẽ là tổng thống của mọi người dân Mỹ. Mong rằng ông Trump sẽ tận dụng cơ hội ngàn năm một thuở này.